GGZ Oost Brabant Huize Padua Princepeel verslag Jolijn Santegoeds ...

GGZ Oost Brabant Huize Padua Princepeel
verslag Jolijn Santegoeds
8 juli 2010
Ik was net op tijd ter plaatse om aan te sluiten bij een rondleiding bij Princepeel 1 en 2.
We begonnen bij Princepeel 1 (P1). Dat is een afdeling voor langdurig opgenomen (zeer) intensieve
zorgafhankelijke cliënten met ernstige gedragsstoornissen. Dus dat was een woonafdeling voor
intensieve zorg, en geen acute-crisisafdeling, hoewel er wel een crisisbed is voor mensen van elders
op het terrein.
Het was een oud en onoverzichtelijk gebouw met veel gangen, deuren en doorgangen, waardoor ik al
vrij snel mijn orientatiegevoel kwijt was. Het plafond zat laag (kenmerk van oude gebouwen), maar
het gebouw was wel onderhouden en schoon.
Op allebei de vleugels (P1 en P2) verbleven 12 clienten, dus 24 in totaal. Er werken gemiddeld 2 of
soms 3 verpleegkundigen per unit (dus per 12 clienten) en er is maar 1 nachtdienst voor allebei de
units met 24 bedden in totaal. Ik vond het erg schrijnend om te horen dat er maar zo weinig
personeel was.
1

De eerste 4 bedden bij P1 vormden een aparte sub-unit voor langdurige intensieve zorg , waarbij 1-
op-1-begeleiding nodig was (P1A). Ik merkte direct op dat er niet eens genoeg verpleegkundigen
waren om dit daadwerkelijk waar te maken, en dat ik het dus vreemd vond dat men dan zegt dat hier
1-op-1-begeleiding geboden wordt. De verpleegkundige die ons rondleidde werd zichtbaar een
beetje ongemakkelijk en zei dat ze ook hier net als op alle afdelingen te maken hebben met
personeelsgebrek vanwege bezuinigingen, en dat ze doen wat ze kunnen om met de beperkte
middelen toch goede zorg te leveren Maar ik vind dat ondermaatse zorg niet de norm mag zijn.
We liepen voorbij een biljarttafel naar de rest van de woonafdeling (P1B). De meeste slaapkamers
waren werkelijk ruim, omdat het oude 3 en 4-persoonskamers waren die nu voor 1-persoon zijn. Dat
was wel weer echt goed om te zien. Een bewoner vertelde vol trots dat hij er al 12 jaar woonde, en
dat hij de allergrootste kamer had. Op mijn vraag hoe het hem beviel op deze afdeling zei hij dat het
goed was. Dat is voor mij een belangrijke indicator.
Op alle kamers was een internetaansluiting en er was ook een computer voor algemeen gebruik op
de groep. (Er stond zelfs een computer in een ruime rookkamer op de groep).In de huiskamer stond
een tafel met stoelen en een zithoek met TV. En er was een doorgang naar de binnentuin, die
hoofdzakelijk bestond uit een terras en een schutting. De verdere aankleding van de tuin moest nog
gebeuren. P1A en P1B hebben aparte binnentuinen omdat er onderling wel eens wrijving en overlast
was. Nu het gescheiden is, is het veel rustiger voor iedereen.
Het volgen van therapie is een vrijwillige keuze, maar er is geen aanbod van therapie binnen de
gesloten afdeling, alleen op het terrein. Dan is er dus begeleiding nodig om de persoon te brengen en
halen (en er zijn maximaal 3 verpleegkundigen per unit dus dat moet letterlijk ingepland worden). Op
de afdeling zelf was er eigenlijk niet veel te doen (rondhangen, roken, computeren, TV kijken en
jezelf bezig houden op je eigen kamer..). In het weekend is er helemaal geen aanbod van activiteiten,
en er zijn dan ook vaak meer incidenten, net als 's nachts (NB dit is een bekend gegeven in de GGZ).
Deelname aan gezamenlijke maaltijden is ook niet verplicht. Clienten kunnen ervoor kiezen om
alleen op de kamer te eten, of zelf te koken. Er is een boodschappendag waar clienten zich voor in
kunnen schrijven, en dan gaat er een busje naar Boekel.
Er is 1 persoon die zelf kookt, maar die vond het rond etenstijd eigenlijk altijd te druk in de
gemeenschappelijke keuken. Die client heeft nu een eigen kookgelegenheid op de eigen kamer
gekregen. Het verbaasde mij werkelijk dat men zo persoonlijke oplossing op maat had weten te
realiseren. Dat is echt een goede stap in de goede richting. (vroeger moest de client zich altijd
aanpassen, en nu past men het gebouw en de omstandigheden aan!!). Dit vind ik een zeer goede
ontwikkeling en ik ben blij om te zien dat men werkelijk vraaggestuurde zorg probeert te leveren,
waarbij de client en zijn/haar wensen en behoeften de leidraad zijn. Dat is zeer positief.
Daarna kwamen we bij de 2 separeercellen die er op de unit waren. De separeercellen zijn eigenlijk
afgekeurd door de inspectie, maar ze zijn nog gewoon in gebruik (ongeveer wekelijks!). Ze zijn
afgekeurd omdat het plafond te laag is (niet op 3 meter), en er is geen krijtbord, geen binnentuin, en
behalve het bed en de po is er alleen een belknopje (dus voor bediening van licht en luxaflex,
verwarming, radio enz is de client volledig afhankelijk, tv kijken is niet mogelijk). Er is geen camera,
maar wel een intercom (waarmee ze afluisteren hoe het gaat met de persoon). De separeer bij Huize
Padua had wel een relatief ruim vloeroppervlak voor een cel, maar het was een tegelvloer en het was
er behoorlijk donker, en het leek wel of er een soort tralies in het raam zaten. Het voelde echt een
beetje als een ouderwetse kerker.
2

De jongeman die ons rondleidde vertelde ons dat het nog de vraag was wat er nu met de
separeercellen moet gaan gebeuren: verbouwen of wegdoen, of iets anders. Het hele gebouw is erg
oud. Er is in ieder geval wel vloerverwarming en airconditioning aangelegd in cel om het verblijf nu
alvast minder onaangenaam te maken. Ook zal de tegelvloer in samenwerking met de
clientenorganisatie voorzien gaan worden van een iets vriendelijker materiaal (zeil). Er was een
kleine voorruimte met een kale wc en douche (zonder gordijn). Soms doet men alleen de deur naar
de gang op slot en blijft de voorruimte toegankelijk voor de client tijdens separatie, maar als iemand
erg onrustig is en bijv. gaat bonken dan gaat de deur op slot. (ook hier zie je dus dat onwenselijk
gedrag zoals bonken en verzet bestraft wordt met een sanctie c.q. vrijheidsbeperking, en de persoon
krijgt geen ondersteuning bij het rustigworden, geen zorg dus. Ik zie dit gebruik van de isoleercel als
een poging tot conditionering).
Er waren ook Kamerprogramma's waarbij sommigen ingesloten werden op hun eigen kamer, vooral
s nachts. Gelukkig konden niet alle slaapkamerdeuren op slot voor een kamerprogramma, maar er
waren er wel een paar met een extern slot. De rondleider vertelde: sommige cliënten zijn veel
rustiger als ze veel op hun eigen kamer zijn. De Inspectie is zelfs komen kijken naar de situatie van
een persoon met een eigen toilet op de kamer, en de Inspectie heeft de oplossing goedgekeurd.
Iemand vroeg lichtelijk sarcastisch: dus de persoon mag oud worden op die kamer? Dat was echt
een erg goede opmerking.
Ook was mij opgevallen dat er een kamerdeur op P1A op slot kon, waarbij je helemaal niet naar
binnen kon kijken (dan wordt iemand dus werkelijk afgesloten van elke vorm van toezicht en contact,
en men kan enkel gokken wat er achter de deur gebeurd, met alle risico’s van dien). Gesloten kamers
worden door het personeel vaak enkel betreden met 2 personen (dus de nachtdienst maakt
doorgaans geen enkele deur open, tenzij de persoon dringend iets nodig heeft en dit aanhoudend
verzoekt, dan wordt er assistentie geregeld om de deur te openen).
Tenslotte kwamen we bij de crisiskamer, dat was de allerlaatste kamer van de hele lange gang. Daar
wil men mogelijk een comfortroom van gaan maken. Dat is op zich wel een positief idee.
P2 was eenzelfde soort afdeling, maar dan voor vervolgbehandelingen binnen een TBS-kader
(hoofdzakelijk vanuit de Rooyse Wissel). TBS-clienten die behoefte hebben aan een langer durende
psychiatrische behandeling, waarbij de noodzaak van een forensische kliniek niet langer nodig is
kunnen op P2 opgenomen worden. Er zijn maximaal 10 plaatsen voor deze forensische doelgroep
(dat is een afspraak met de gemeente). Deze clienten kunnen hier dus ook niet blijven wonen. Het
gaat hier om behandelen. Er zaten alleen mannen.
Ook hier waren de eerste 4 kamers bestemd voor degenen die de meest intensieve zorg nodig
hadden. Maar het leek alsof de mate van intensieve zorg bepaald werd door de intensiviteit van
insluiting en kamerprogramma.
Hier zat ook de persoon die een eigen Frans toilet en douche op zijn kamer had gekregen
(waarover ook de casuistiek-bespreking ging). Deze persoon had weerstand tegen het reguliere
sanitair en bevuilde dit keer op keer. Dat leidde tot grote problemen in het samenleven op de
afdeling, en deze jongen had ongeveer een jaar in een isoleercel in Eindhoven gezeten voordat hij
bij P2 terecht kon. Bij P2 hebben ze inmiddels een manier gevonden om de vervuiling te stoppen,
door de jongen een eigen toilet op zijn kamer te geven (dat is onconventioneel en zeer
vernieuwend en goed). De kamer was er ook groot genoeg voor, omdat het een oude
meerpersoonskamer was. Het is een unieke oplossing op maat.
3

Maar toch blijft het wrang dat deze jongeman nog steeds zoveel ingesloten wordt op zijn kamer. Is
een leven op een afgezonderde kamer het maximaal haalbare voor deze persoon? Of komt het
gewoon door personeelsgebrek dat men geen andere oplossing kan aanbieden? Hoe kan deze jongen
nu leren om om te gaan met het leven als hij de kans daar niet voor krijgt. Waar blijft zijn energie
dan? Heeft de jongen zelf nog wel hoop?
Verpleegkundigen voelen zich soms onveilig in de lange uitgestrekte gangen. Soms moet een
hulpverlener op de afdeling ca 200 meter afleggen om bij een collega te komen. Vooral vanwege de
lage bezetting is men bang dat er wel eens iets zou kunnen gebeuren. Er hangen wel camera’s in de
gangen, zodat er enig overzicht is vanuit het afgelegen hulpverleners kantoortje.
Clienten moeten hun vrijheden hier min of meer verdienen door zich goed te gedragen (bij
onwenselijk gedrag worden vrijheden ingetrokken). Er is geen intern therapie-aanbod op de afdeling,
maar als de clienten vrijheden hebben kunnen ze elders op het terrein therapie volgen
(halen/brengen door verpleging). Het wegloopgevaar is laag, omdat clienten weten dat de
behandeling een kans is om uit de TBS te komen en ze daardoor vaak redelijk gemotiveerd zijn om
mee te werken en longstay-TBS te voorkomen.
Tenslotte hielden we nog een casus-bespreking over de jongeman met het eigen toilet op de kamer.
Onze rondleider vertelde dat Project Dwang en Drang een verandering in het denken had
veroorzaakt. Nu kijkt men samen wat er nodig is voor de client, en als het nodig is verbouwt men
zelfs de afdeling. Het draait nu werkelijk meer om de client en men wil zelfs voor de moelijkste
clienten een pakket op maat zien te vinden, zodat de persoon ergens anders ook weer verder kan.
Het was weer een heftige en indrukwekkende rondleiding. De bereidheid tot aanpassing van de
omgeving voor de client, zoals het aanbrengen van een fornuis of een Frans toilet op de eigen kamer
van een bewoner is uniek en getuigt van inzicht in de zorgmissie.
Maar de afgekeurde separeercellen zijn hier nog steeds in gebruik (ongeveer wekelijks). Er zijn
kamerprogramma’s achter totaal gesloten deuren zonder enige contactmogelijkheid (dat is isolatie,
volledig afgezonderd). En er is te weinig personeel om de zorg te leveren die men zegt te leveren
(1op1begeleiding).
De verpleegkundige die ons rondleidde gaf ook toe: We kunnen hooguit zorg bieden tot 10 uur s’
avonds, en voordat de nachtdienst komt moeten we zorgen dat het veilig is op de afdeling. Dan
wordt er soms preventief gesepareerd of wordt iemand preventief ingesloten op zijn eigen kamer.
De behoeften van de client zijn ook hier dus nog niet volledig leidend voor het zorgaanbod.
4