meer - GGZ-Forum.nl

Socioloog Durk Wiersma deed dertig jaar lang onderzoek naar schizofrenie en
psychosen. De laatste jaren als hoogleraar klinische epidemiologie van
psychiatrische stoornissen. Donderdag 7 juli nam hij afscheid van de Rijksuniversiteit
Groningen en het Rob Giel Onderzoekscentrum.
Uw afscheidssymposium draagt de titel 'Op zoek naar de betere prognose van de psychose'. Hoe is
het nu met die prognose gesteld?
beeld lijkt erg somber. Enkele jaren geleden nog stond er een publicatie in het toonaangevende wetenschappelijke blad Nature. Daarin viel te lezen dat de symptomen van de ziekte zoals wanen en gedesoriënteerd gedrag in meeste gevallen levenslang aanhouden en iemand totaal invalide ‘Het
Het zou alleen maar kommer en kwel zijn. Ik vind dat een onterecht beeld. Ik denk dat het goed mogelijk is dat tweederde van de patiënten van de symptomen afkomt. En dat de helft van hen ook nog eens goed in staat is in de maatschappij functioneren. Ik ben dus stellig van overtuigd maken.
de prognose van psychosen en schizofrenie beter kan.'
Waar baseert u dat op? dat
is de afgelopen tien, twintig jaar heel veel verbeterd. Als je ziet wat er in die tijd is bereikt, vind ik dat we optimistisch mogen zijn over de toekomst. Eind jaren zeventig deden we een groot onderzoek waarin we een groep van 82 mensen die voor het eerst een psychose hadden gehad jarenlang ‘Er
We keken niet alleen naar hun ziekte, maar ook naar de zorg die kregen, hun sociaal functioneren, of ze een huis een baan hadden. Ik hield een heel slecht gevoel over aan dat onderzoek. Al in eerste twee jaar na de psychose pleegde zes procent zelfmoord. De situatie was volgden.
voor deze patiënten. Ze kregen wel medicijnen, maar na het ontslag uit het ziekenhuis werden ze dikwijls aan hun lot over gelaten. Nazorg bestond niet en familieleden werden niet uitzichtloos
bij de behandeling. Twintig jaar later hebben we een soortgelijk onderzoek nog eens gedaan. De prognose was enorm verbeterd. Deze patiënten functioneerden sociaal beter, veel van hen hadden zelfs werk – iets wat vroeger ondenkbaar was. In deze groep had bovendien niemand betrokken
gepleegd, en er was minder terugval.’
Waar bent u trots op? ‘In jaren tachtig onderzocht ik in hoeverre opname in een psychiatrische kliniek vermeden kon zelfmoord
door dagbehandeling en ambulante zorg in te zetten. Bij een op de drie bleek dat patiënten heel goed in hun eigen huis een “normaal” leven konden leiden als ze daarbij wat geholpen werden worden
thuiszorg. Dit onderzoeksresultaat heeft ertoe geleid dat instellingen de patiënten minder in bedden opnamen, en dat continuïteit in de zorg juist toenam. Helaas is die trend in loop der jaren weer teruggeschroefd. Overigens wordt de laatste jaren wel geprobeerd patiënten via door
Patiënten met een psychose hebben baat bij ambulante
zorg

wonen projecten weer aan de samenleving te laten deelnemen. Maar de vraag is of dat echt lukt.’
U denkt van niet? beschermd
wonen is nog steeds een vorm van opname in een huis met mensen die je zelf niet hebt uitgekozen. Patiënten worden alsnog geïnstitutionaliseerd, afhankelijk gemaakt. Er komt dan ook meestal weinig sociale actie voort uit zo'n woonvorm. Misschien doen we in Nederland weinig ‘Beschermd
om deze mensen écht weer in de maatschappij op te nemen: we maken overal aparte voorzieningen voor. Ik denk dat er meer mogelijk is om patiënten zelfstandig te laten zijn. Dat vergt moeite
wel een heel goede ambulante zorg, je moet altijd de vinger aan de pols houden. Het ontstaan van meer outreachende teams, zoals de FACT-teams, stemmen mij dan ook erg positief.’
U deed ook onderzoek naar het terugdringen van medicijngebruik in het begin van ziekte. echter
schrijven vrij rücksichtslos medicijnen voor. Medicatie geldt als de hoeksteen van de behandelingen – ook ikzelf heb lange tijd geloofd dat het zo hoort. Uit een groot onderzoek bleek echter dat een vijfde van de patiënten het al na een paar maanden met weinig of helemaal geen ‘Psychiaters
afkon. Vijf jaar later bleek dat deze mensen bovendien beter sociaal functioneerden, vaker werk hadden en vaker zelfstandig woonden dan de patiënten wél jarenlang een vaak hoge dosis medicatie
kregen zoals gebruikelijk is. Antipsychotica kunnen door de zware bijwerkingen de kwaliteit van leven danig verpesten. Sommige mensen die eerder waren gestopt, vielen wel vaker terug, maar symptomen waren dan minder ernstig, en als ze tijdelijk weer medicatie kregen was antipsychotica
genoeg om ze weer stabiel laten worden. Wel moet je bij een terugval snel ingrijpen. Dit is dus een heel andere aanpak dan min of meer op gok lange tijd een hoge dosis zware medicatie voorschrijven.’ dat Ziet u uw onderzoeksresultaten voldoende terug in de praktijk? ‘Dat is een buitengewoon lastig punt. We hebben laatst bijvoorbeeld een hallucinatie-gerichte
onderzocht die zeer effectief bleek en de kwaliteit van leven van de patiënten verbeterde. Instellingen kregen nota bene een subsidie om hem in te voeren. Van de ruim honderd instellingen die aanschreven bleken slechts acht bereid ermee aan de slag te gaan. Daarvan behandeling
onderweg nog drie instellingen af.’
Zijn er nog andere punten die aandacht verdienen? ‘Beginnende psychosen worden bijvoorbeeld nog vaak over het hoofd gezien. Patiënten komen wel haakten ggz terecht, maar daar worden ze vaak onterecht doorverwezen naar depressiebehandelingen of angstprogramma's. Behandelaars zien, zo leert onderzoek, bij een intake vaak psychotische bij
over het hoofd. Daar valt dus nog heel wat winst te behalen. Want hoe eerder iemand adequaat behandeld wordt, hoe beter de prognose.’ (CS) symptomen
Psy 11-07-2011 ©