Bezoek aan de Longstay afd - GGZ-Forum.nl

Bezoek aan de Longstay afd. van de Pompekliniek in Zeeland, N.Br.
Datum: 18-03-2011
Met: Sjef Kemps, Gee de Wilde, Ties van de Ven, Bert Aben, Wim Trinks, Marjo Markx, Polle
Henkelman, Ria Trinks
Op een gure, winderige dag bezochten wij de Long Stay afdeling
van de Pompekliniek in Zeeland, bij Uden. De eerste indruk bij
aankomst viel niet mee. Hoge , dubbele hekwerken met
prikkeldraad, en een ophaalbrug waar we overheen moesten om
naar binnen te komen.
Later bleek dat we het niet getroffen hadden: We moesten de
ingang voor vrachtauto’s gebruiken omdat er iets mis was met de
sloten van de officiële, normale ingang . Aan het eind van het
bezoek gingen we hier door naar buiten, en toen stonden we
meteen nadat we de deur door waren weer buiten. Maar deze
entree maakte wel meteen duidelijk dat we niet op bezoek waren
in een gewone langverblijf ggz setting. Ook de verdere procedure van toegelaten worden maakte
duidelijk dat er geen enkel risico genomen werd door de aanwezige beveiliging. Spullen afgeven,
achterlaten in een kluis, door verschillende detectie poortjes..
En daarna zaten we in carré met koffie in een zaaltje, vriendelijk en gemoedelijk ontvangen door
clustermanager patiëntenzorg Peter Braun, en verder medewerkers en leden van de
bewonersraad. De sfeer was ontspannen, en wij voelden ons weer snel op ons gemak.
Peter Braun vertelde ter inleiding het een en ander over deze locatie, en de bewoners. Er wonen
hier 88 mannen sinds in 2009 hier nieuwbouw betrokken is. Uit de informatiefolder:
Longstay-patiënten zijn langdurig zorg- en beveiligingsafhankelijke patiënten, die blijvend delict
gevaarlijk worden geacht. Naast zorg is ook in enige mate beveiliging noodzakelijk.
De TBS-gestelde wordt op een longstay-afdeling geplaatst, indien hij alle mogelijke behandelingen op
een adequate wijze gedurende een aantal jaren heeft ondergaan. En wel zonder dat dit heeft geleid
tot een substantiële vermindering van het delictgevaar. Vanwege de vereiste beveiliging is plaatsing
in een GGZ-voorziening niet mogelijk. Maar wel zijn de patiënten door hun ernstige psychische
stoornis, zoals bv een psychotische kwetsbaarheid, geheel of grotendeels ontoerekeningsvatbaar.
De beperkingen vloeien voort uit onvermogen en onmacht. Dwangverpleging en het onthouden van
vrijheden hebben daarom geen strafkarakter.
Het behandelaanbod is niet zozeer gericht op terugkeer naar de maatschappij, wel op accepteren
en aanvaarden van het verblijf hier, en het nastreven van een optimale kwaliteit van leven. De
bejegening is gebaseerd op principes van de rehabilitatie. Het doel is om de bewoners te
ondersteunen en te helpen de levenskwaliteit en het zelfzorgvermogen zo groot mogelijk te laten
zijn. De rehabilitatie is afgestemd op de wensen, de mogelijkheden, de beperkingen en de
kwetsbaarheid van de bewoners. Natuurlijk altijd binnen de beperkingen van de context van de
noodzakelijke beveiliging.
De longstay status in combinatie met rehabilitatie zorgt ervoor dat er naar wordt gestreefd
elementen uit de maatschappij, met inachtneming van de veiligheid binnen de instelling te creeeren.
De activiteiten liggen op het vlak van betaald werk, ontspanning en vrije tijd, en indien mogelijk
contacten met het eigen sociale netwerk.
Samen met een medewerker Arbeidsrehabilitatie wordt het dagprogramma opgesteld en
vastgelegd in een contractje. Tot op zekere hoogte bepalen de bewoners zelf hoeveel dagdelen ze
willen werken. Sommigen werken 10 dagdelen. Dat is ook erg afhankelijk van de aard van de
stoornis. Het lukt m.n. psychotische bewoners niet om min of meer regulier arbeid te verrichten.
Een dagdeel per week is dan soms al het meest haalbare.
Met de verrichte arbeid verdient de bewoner een financiële tegemoetkoming waarmee het zak- en
kleedgeld aangevuld kan worden. Ook worden er vakantie uren opgebouwd zodat hij per jaar 3

weken betaald vrij van arbeid kan nemen. Bewoners die geen reguliere arbeid kunnen verrichten , bv
omdat zij psychotisch zijn, krijgen aangepaste bezigheden en dagbesteding, en ontvangen toch een
zeker bedrag.
De bewoners worden begeleid door een team van forensisch psychiatrische begeleiders of
sociotherapeutische medewerkers. Naast de behandelcoordinator en de zorgmanager neemt ook
de maatschappelijk werkster een belangrijke plaats in .Bij hun werkprogramma worden de
bewoners begeleid door medewerkers arbeidsrehabilitatie. Daarnaast werken in de longstay setting
natuurlijk een psychiater en medisch personeel.
Met veel nadruk werd ons de positie van de bewonersraad duidelijk gemaakt. Zij waren degenen die
ons tijdens het hele bezoek begeleidden, en aan hen konden wij alle vragen stellen. Zij nemen een
zeer belangrijke plaats in in de totale organisatie. Geen beslissing wordt zonder hen genomen, en
bepaalde voorstellen vanuit het team of anderszins kunnen door hen afgeblazen worden. Het was
ons zeer duidelijk dat zij de locatie beschouwen als hún terrein, waar zij het voor het zeggen hebben.
Het is een terrein van 7 hectaren, verdeeld in een zogenoemde woonwijk en een industrieterrein.
Door de grote afstanden wordt gebruik gemaakt van de fiets, de tractor of de ponywagen.
Zoveel mogelijk regelt de bewonersraad de zaken wat betreft de arbeidslocaties, dat sprak uit hun
hele doen en laten. Zij zijn de vraagbaak en het aanspreekpunt voor de overige bewoners. Soms
assisteren zij een mede bewoner wanneer deze er tegenop ziet met een vraag bij de leiding aan te
komen. Maar meestal stimuleren ze hem om er toch zelf op af te stappen. Als een van de grote
pluspunten van het verblijf hier noemde een lid van de bewonersraad het dat er nooit óver een
bewoner gesproken wordt, maar altijd mét. Men voelt zich zeer serieus genomen en beschouwt de
medewerkers als gelijkwaardigen, vergelijkbaar met mede dorpsgenoten in een kleine
dorpsgemeenschap.
Tijdens de lunch, die ons aangeboden werd in de kantine, was er gelegenheid om onderling van
gedachten te wisselen en vragen te stellen. Natuurlijk kwam de vraag op tafel: hoe is dat nou voor je
om hier al jaren te wonen? Het antwoord was bijna zonder uitzondering: Ik heb me er al lang
geleden bij neergelegd. Ik weet dat ik weer de fout in ga, als ik terugkom in de maatschappij. Dit hier
is mijn woonplek, waar ik ook m’n werk heb, en m’n collega’s.
Toch bleek dat sommigen de moed niet opgeven om ooit weer op vrije voeten te komen. Volgens de
bewonersraad lukt dat 1 a 2 personen per jaar. Er zijn er die jaar na jaar in beroep gaan wanneer
hun verzoek om in vrijheid gesteld te worden afgewezen wordt. Dit proces wordt ook goed in beeld
gebracht op de videofilm (zie gegevens hiervoor aan het eind van dit verslag)
Voor sommigen is het mogelijk om onder begeleiding af en toe boodschappen te gaan doen in het
dorp, of een enkele keer op familiebezoek (zie hiervoor de film). Hier gaat behoorlijk wat ‘papierwerk’
aan vooraf!
Een ander belangrijk punt betreft het eigen sociale milieu van de bewoners. Vaak een pijnlijk
onderwerp. Heel vaak is er te veel gebeurd, ook in de familie, en men heeft het familielid .dat een
delict gepleegd heeft, laten vallen. Toch willen de bewoners meestal heel graag het contact weer
herstellen. Hier wordt echt op ingezet door de zorgmanager en de maatschappelijk werkster. Zij
heeft er bv. voor gezorgd dat de voorzitter van de bewonersraad weer contact heeft met zijn broer,
en daarvoor heeft ze het halve land af gereisd.
Ook zou de staf graag meer familiebetrokkenheid willen in de vorm van een familieraad. Dit was o.a.
de vraag aan ons, werkgroep, waarvan er 4 Ypsilonleden aanwezig waren. Twee jaar achter elkaar
is nu op de jaarlijkse Open Dag familie uitgenodigd. Twee jaar geleden kwamen er inderdaad veel
familieleden op af om te zien waar hun familielid nou verbleef. Maar het resultaat was voor het
vervolg teleurstellend. De familie had het gezien, en er kwamen nauwelijks nieuwe contacten uit
voort. Een jaar geleden kwamen er al veel minder familieleden naar de Open Dag. Wij, leden van
Ypsilon, hebben voorgesteld dat wij met een informatie kraam op de Open Dag wilden omen staan.
Peter Braun heeft dit voorgelegd aan de bewonersraad. Maar zij hebben het afgewezen. De vrees
dat er weer minder familieleden zouden komen heeft hen doen besluiten dit jaar geen Open Dag te
houden, helaas.
Na de lunch werden we in kleine groepjes over het uitgestrekte terrein van 7 ha geleid naar de
werkplaatsen, waar bewoners aan het werk waren. (Helaas,fototoestellen hadden we af moeten
geven bij de ingang, en lagen in de kluis). Het terrein is zo uitgestrekt, dat bewoners vaak de fiets
pakken.

De werk- en bezigheidslocaties lieten duidelijk het verschil in (ziekte) niveau van de bewoners zien. Op
sommige plekken waren mensen met zeer eenvoudig kleur- en plakwerk bezig, maar wel met veel
enthousiasme en plezier.
Montage- en assemblage werk behoort ook tot de activiteiten.Op de meer naar buiten gelegen
werkplaatsen, steeds een eind uit elkaar gelegen, werd professioneel gewerkt. Zo was er een
timmerwerkplaats en een fietsen werkplaats, allen met veel materieel. Elders had iemand geleerd
handig met de naaimachine om te gaan. Hij maakte de meest kleurrijke voorwerpen van lapjes stof.
Ook heel bijzonder was de man die zich ontwikkeld had tot glas in lood werker! In opdracht maakte
hij alles waar vraag naar was.. Door verkoop van de producten bedruipt de afdeling arbeid zichzelf.
En tijd hebben ze genoeg! Van de verkoop wordt weer nieuw materiaal aangeschaft. Natuurlijk was
er ook een boerderij, en een groentetuin. Ook hiervan worden de producten verkocht aan bewoners
en bedrijven in de nabijheid. Er wordt veel reclame gemaakt door omwonenden en sympathisanten.
Daarnaast zijn de bewoners werkzaam in alle huishoudelijke diensten, zoals de keuken en de
schoonmaak.
We waren onder de indruk van het leven op een longstay locate zoals het ons getoond is. Het
maakte de indruk dat de bewoners er een rustig, arbeidzaam leven leiden. Het rondleiden van
bezoekersgroepen door de bewonersraad gebeurt ongeveer een keer per week, en natuurlijk is dat
een afleiding. Toch realiseerden we ons dat we maar een gedeelte van de 88 bewoners in beeld
hadden. Er was natuurlijk ook nog een gedeelte (verplicht?) binnen, op de eigen kamer.
In 2010 heeft de NCRV een film laten maken over de bewoners van deze longstay verblijfplaats. Als
aanvulling op de indrukken die wij kregen tijdens ons bezoek geeft de film een compleet beeld. In
april werd deze film uitgeroepen tot beste documentaie van 2010.
We zijn Peter Braun en zijn medewerkers, de leden van de bewonersraad, en degenen die zo
bereidwillig ons uitleg gaven over hun werk in de diverse werkplaatsen heel dankbaar voor de
gastvrije ontvangst en de mogelijkheid die ons geboden werd om een beeld te krijgen van het leven
in de TBS- Longstay van de Pompestichting!
RT
13-04-2011
NCRV-documentaire 'Longstay' over leven op longstay-afdeling bekroond met Tegelprijs
Afgelopen maandag is de NCRV-documentaire 'Longstay' bekroond met de prestigieuze
journalistieke Tegelprijs. De film, van Maria Kok en Meral Uslu, is hiermee uitgeroepen tot beste
documentaire van 2010. In 'Longstay' volgen de makers negen maanden lang het leven van zo'n 40
TBS-ers die in een inrichting op de longstay-afdeling zijn terechtgekomen. De patiënten vertellen
hierbij openlijk over hun leven achter tralies.De documentaire is te bekijken via uitzendinggemist.nl