Het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd tot 16 jaar - Universiteit ...

1 Inleiding en hoofdvragen
De kiesgerechtigde leeftijd in Nederland ligt sinds 1972 op 18 jaar. Daarmee
voegt Nederland zich naar een van de meest opvallende constanten op het gebied
van kiesrecht en kiesstelsels, want in de meeste andere landen is de leeftijd waarop
men mag stemmen momenteel ook 18 jaar (Blais, Massicotte, & Yoshinaka,
2001). 1 Slechts een klein aantal landen wijkt van deze constante af door die leeftijdsgrens
één of twee jaar lager dan wel één tot drie jaar hoger te stellen. De
leeftijdsgrens van 18 jaar staat in verschillende landen echter wel ter discussie. In
Engeland bijvoorbeeld wordt al sinds halverwege de jaren tachtig met enige regelmaat
gedebatteerd over het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd tot 16 jaar.
Sommige andere deelstaten en landen hebben de kiesgerechtigde leeftijd inmiddels
verlaagd. In enkele Duitse deelstaten bijvoorbeeld, wordt bij lokale verkiezingen
een leeftijdsgrens gehanteerd van 16 jaar. In Oostenrijk wordt deze grens
zelfs gehanteerd voor alle verkiezingen, inclusief de Europese.
Mede naar aanleiding van vragen van het Eerste Kamerlid Thissen (Groen-
Links) heeft Staatssecretaris Bijleveld-Schouten op 17 juni 2008 toegezegd na te
denken over het kiesrecht voor 16- en 17-jarigen. 2 Om de gedachtevorming over
dit onderwerp te ondersteunen en te stimuleren is onderzoek gedaan naar debatten
in diverse landen over het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd tot 16 jaar,
naar de argumenten die in die debatten worden uitgewisseld, naar het feitelijk gebruik
van dat kiesrecht van 16- en 17-jarigen op plaatsen waar zij al mogen
stemmen en naar de consequenties van het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd.
Dit rapport is de neerslag van dat onderzoek.
De eerste hoofdvraag die in dit rapport wordt beantwoord, is in welke landen
het debat over het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd tot 16 jaar is of wordt
gevoerd, waar dat debat uit bestond en waar dit debat toe leidde. 3 Om die vragen
te beantwoorden, inventariseren we eerst in welke landen een debat is gevoerd.
Dat zijn allereerst de landen en deelstaten die de kiesgerechtigde leeftijd al hebben
verlaagd. We gaan na in welke andere landen een debat is gevoerd, en of het
zin heeft en mogelijk is het debat nader te analyseren. Op basis van deze inventarisatie
selecteren we enkele landen voor nadere analyse. Met behulp van krantenartikelen,
websites, partijprogramma’s en parlementaire verslagen wordt een
beeld geschetst van deze geselecteerde debatten. De dataverzameling in dit deel
van het onderzoek is afgesloten op 1 december 2009. Dit deel resulteert in een
3