Het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd tot 16 jaar - Universiteit ...

Noten
(In de voetnoten zijn alle verwijzingen naar krantenartikelen, wetsvoorstellen, parlementaire
verslagen en pamfletten opgenomen. Deze ontbreken in de literatuurlijst).
(Alle websites zijn bezocht in de periode september tot november 2009).
1. De andere constante in het kiesrecht is dat de meeste landen (maar zeker niet allemaal)
geestelijk gehandicapten uitsluiten van het stemrecht.
2. Voor de toezegging zie http://www.eerstekamer.nl/toezegging/verlaging_kiesgerechtigde_leeftijd.
3. Een kort overzicht is van (Aarts & Van Hees, 2003).
4. Voor een systematisch overzicht van argumenten zie bijvoorbeeld Electoral Commission,
2003, 2004. Daarnaast bleek ook een beleidsvoorbereidend stuk uit het kanton Bern
erg nuttig (kanton Bern, 2008).
5. In de tabel hebben we ons beperkt tot landen die volgens Freedom House in 2005 ‘vrij’
konden worden genoemd. Dit zijn democratische landen waarin ook enkele burgerlijke
vrijheden zijn gegarandeerd. Bron van de kiesgerechtigde leeftijd is van het AceProject.
Dit is te vinden op http://aceproject.org/epic-en/CDMap?question=VR. Dit overzicht is
aangevuld met informatie uit een artikel van times-online http://www.timesonline.co.uk
/tol/news/politics/article876843.ece, hoewel we geen bevestiging kunnen vinden van de
bewering dat in Bosnië werkende jongeren vanaf 16 jaar mogen stemmen. Ook over
Slovenië wordt dat laatste beweerd, maar ook dat hebben we niet bevestigd kunnen
vinden.
6. Op 28 september 2008 werd in Ecuador (dat volgens Freedom House slechts ‘partially
free’ is en daarom niet in het overzicht is meegenomen) na een referendum een nieuwe
grondwet aangenomen, met daarin een verlaging van de kiesgerechtigde leeftijd. Deze
nieuwe grens werd voor het eerst toegepast bij de verkiezingen van 26 maart 2009.
Geen verdere informatie is beschikbaar.
7. In een (niet vrij) land als Iran was de kiesgerechtigde leeftijd lange tijd 15 jaar. Het
parlement besloot echter de grens te verhogen naar 18 jaar. De president heeft vervolgens
nog geprobeerd dat besluit terug te draaien, maar kreeg daarvoor geen meerderheid.
Voor een korte samenvatting van de besluitvorming in Iran zie
http://www.presstv.ir/detail.aspx?id=92613&sectionid=351020101.
8. Zo kondigde de Schotse overheid aan dat 16- en 17-jarige Schotten mogen meestemmen
met een referendum over Schotse onafhankelijkheid, dat wellicht in 2010 wordt gehouden,
zie http://scotlandonsunday.scotsman.com/latestnews/Referendum-voting-age-tobe.5662796.jp.
9. Bij deze eerste, zo breed mogelijke selectie van landen en deelstaten waar discussies
zijn gevoerd is gebruik gemaakt van onder meer de websites http://www.youthrights.
org/votestatus.php, en http://en.wikipedia.org/wiki/Voting_age. Daarnaast van de inleiding
op het voorstel van Jensen (zie noot 39). Veel andere bronnen geven dezelfde gegevens,
zoals bijvoorbeeld http://demokratieblog.wordpress.com/category/wahlalter/.
51