Het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd tot 16 jaar - Universiteit ...

5 Conclusies
In dit rapport staat het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd tot 16 jaar centraal.
De eerste hoofdvraag die in dit rapport is beantwoord, is in welke landen
een debat over het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd tot 16 jaar is gevoerd,
waar dat debat uit bestond en waar dit debat toe heeft geleid. We hebben laten
zien dat in de meeste landen de kiesgerechtigde leeftijd op 18 jaar ligt, dat in enkele
landen die leeftijd is verlaagd bij lokale verkiezingen en in Oostenrijk zelfs
bij alle verkiezingen. Bij de nadere analyse van enkele debatten is gebleken dat
die debatten elkaar waarschijnlijk in toenemende mate door de opkomst van het
internet wederzijds hebben beïnvloed. Toch is de inhoud van de debatten voornamelijk
nationaal of regionaal van aard. Het is wel zo dat men soms anekdotisch
verwijst naar ervaringen in andere landen, maar van een systematisch gebruik van
analyses van buitenlandse ervaringen is geen sprake. De debatten lijken zich niet
alleen betrekkelijk onafhankelijk van elkaar te ontwikkelen, de debatten zijn ook
weinig ‘lineair’. In geen enkel geval is sprake van een debat waarbij meer en
meer mensen overtuigd raken van het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd,
waarna de ontstane meerderheid het wetsvoorstel aanneemt. Het laatste dat opvalt
uit de casusbeschrijvingen is dat er van een maatschappelijk debat over dit onderwerp
in de onderzochte landen, wellicht met uitzondering van het Verenigd
Koninkrijk, nauwelijks sprake is.
De tweede hoofdvraag betrof de argumenten die in de debatten worden gebruikt
om de verlaging te rechtvaardigen dan wel tegen te houden. In dit rapport
wordt geen standpunt ingenomen over het wel of niet verlagen van de kiesgerechtigde
leeftijd tot 16 jaar. Wel kan op basis van dit rapport het debat beter worden
gevoerd. Dat kan vooral op basis van de argumenten die in het derde hoofdstuk
zijn geanalyseerd. In dat hoofdstuk zijn negen algemene argumenten gepresenteerd
en geanalyseerd. Die argumenten richten zich onder meer op de normatieve
uitgangspunten van de representatieve democratie, op de veronderstelde vermogens
van jongeren en op de effecten van de verlaging op jongeren, hun ouders en
politici. Gebleken is dat veel empirische veronderstellingen niet plausibel zijn en
dat de meeste empirische veronderstellingen nauwelijks zijn onderzocht.
De derde hoofdvraag betrof de feitelijke consequenties van het verlagen van
de kiesgerechtigde leeftijd. Hoe vaak maken 16- en 17-jarigen gebruik van het
kiesrecht in vergelijking met oudere leeftijdsgroepen? En hoe reageren partijen,
scholen en andere instanties op die verlaging? Voor het beantwoorden van deze
47