WPNR 2010(6856) De goede notaris De goede notaris

een gedurende een lange tijd te verwerven specialistische kennis verlangen. Door hen wordt
een verantwoordelijkheid gevoeld jegens maatschappij en burger. Geld is voor hen niet de
drijfveer. De notaris bracht een ereloon, een honora rium in rekening. In de maatschappij heeft
het ‘bij zondere’ van het vrije beroep echter zijn glans ver loren. De kennis van de vrije
beroepsbeoefenaar wordt als handelswaar gezien. Daar moet niet meer dan nodig voor betaald
worden. En daarmee werd commercie aan de vrije beroepsbeoefenaar opge drongen. Er trad
‘ontsokkeling’ op: de notaris als vrije beroepsbeoefenaar wordt over dezelfde kam geschoren
als iedere andere ondernemer. Deze ont wikkeling loopt parallel met de ‘elektronische revo
lutie’, die maakt dat veel kennis eenvoudiger be schikbaar is gekomen en communicatie op
afstand mogelijk is. De veranderende omstandigheden dwin gen tot efficiëntere bedrijfsvoering.
Lekkerkerker constateert dat rechtszekerheid door de cliënt meer en meer als vanzelfsprekend
wordt aanvaard. Discussies die blijven steken in tariefkwesties, hebben daarom - hoe
begrijpelijk ook - een te smalle basis. Zijns inziens moet de notaris het hebben van Belehrung
en bejegening. De steeds grotere vrijheid en marktwerking kennen ook hun schaduwzijden. Zij
vragen volgens de preadviseur ook om bescherming tegen uitwassen en daarmee om sturing en
advise ring door de notaris. 1
3. Van binnen naar buiten
3.1. Het notariaat is dus een commercieel beroep geworden, maar wel in een geprivilegieerde
positie. Die privileges vragen om bezinning over de uitoefe ning van het beroep. Die bezinning
moet uitdrukke lijk niet blijven hangen in collegiale verhoudingen en kwesties van
concurrentie. Daarmee wordt de marktwerking als gegeven en voldongen feit, niet onderkend.
veel zakelijker onderlinge verhoudingen tussen notarissen moeten we maar accepteren.
3.2. Wat zijn de kernwaarden waar het notariaat dan wel voor hoort te staan? Lekkerkerker
neemt het rapport ‘Een maatschappelijke Orde’ van de Commissie Advocatuur uit 2005 als
inspiratiebron. 2
De zes kernwaarden die voor advocaten gelden zijn voor de notarissen ook als richtsnoeren te
gebruiken. Het gaat voor advocaten om partijdigheid, onafhan kelijkheid, deskundigheid,
vertrouwelijkheid, inte griteit en publieke verantwoordelijkheid voor de rechtsbedeling. voor de
notaris hoeft partijdigheid slechts te worden ingewisseld voor onpartijdigheid. Deze waarden
moeten worden vertaald in normen waaraan het handelen kan worden getoetst. Het gaat om de
invulling maar ook daarin hoeft hetgeen geldt voor de notaris niet wezenlijk af te wijken van
hetgeen voor de advocaat geldt. Zij zijn beiden ver trouwenspersonen en bestrijken samen het
terrein van de gekwalificeerde dienstverlening, ook al is het vertrekpunt verschillend. Er is een
cultuurverschil maar de schrijver ziet dat de beroepen elkaar meer en meer zullen tegenkomen.
Advocaat en notaris, dat is volgens de preadviseur een gelukkig paar. Hij sluit in de toekomst
versmelting van de twee beroe pen zelfs niet uit in die zin dat het notariaat in de advocatuur zal
opgaan (p. 32 noot 53). Hoe de onpar tijdigheid daar in te passen is, zie ik niet.
3.3. Schrijver bespreekt vervolgens de zes kern waarden. Lekkerkerker verbindt
onpartijdigheid, onafhankelijkheid en integriteit met elkaar, waarbij hij onpartijdigheid en
onafhankelijkheid als wezens kenmerken voor het notarisambt ziet. In de zevende druk van
Melis, De Notariswet noemde ik onafhan kelijkheid een voorwaarde voor onpartijdigheid. Dat
is voor de preadviseur te weinig (p. 32):
‘De onafhankelijkheid speelt ook buiten de ambtsuitoefening. Het zal vaak zo
zijn dat nor men die zijn ontleend aan de onpartijdigheid en normen die zijn
ontleend aan onafhankelijkheid in elkaar overlopen, zoals voor de advocaat ook
partijdigheid en onafhankelijkheid een relatie hebben. Maar dat hoeft niet te
verhinderen om tussen de begrippen een onderscheid te maken.’
Dat laatste is voor mij evident maar het is de schrij ver niet gelukt mij zijn eigen inkleuring van
het begrip onafhankelijkheid, die los staat van de onpar tijdigheid, duidelijk te maken.
Gelukkig laat de auteur het niet bij de uitspraak dat integriteit belangrijk is maar zoekt hij naar
de inhoud van dat begrip. Een notaris is integer als hij zich bewust is van wisselende rollen en
posities en hij zijn best doet te handelen volgens de normen die bij die rollen en posities horen.
Hij dient zich daarop aanspreekbaar te tonen en moet ook anderen daar op aanspreken.
Integriteit is ook bewustzijn van de conflicterende loyaliteiten die door die verschillen
onvermijdelijk zijn en proberen daarin een weg te vinden met inachtneming van de bij die
rollen en posities horende normen (p. 33 en 3638). Integriteit betekent in concreto onder meer:
geen misleidende offertes, en geen kosten in rekening brengen daar waar dat niet hoort (bij
voorbeeld bij een ander deel van de opdracht of een ander dan de werkelijke cliënt). 2 Opvallend