Innovatief Onderwijs ontwerpen Via leertaken naar ... - Marjo Lam

Innovatief Onderwijs ontwerpen
Via leertaken naar complexe vaardigheden
Ameike M B Janssen-Noordman
Jeroen J G van Merrienboer
Wolters - Noordhoff 2002
Uittreksel gemaakt door Marjo Lam
2006
Ga voor meer uittreksels en informatie over
Leren – Ontwikkelen – Organiseren
naar marjolam.nl

Het 4C/ID model (het 4 componenten instructie ontwerpmodel,
instructonional design).
Ontwikkelingen op het gebied van leren, behoeften van docenten, deelnemers
en het werkveld geven aan dat onderwijs betekenisvol aangeboden
dient te worden. Niet gefragmenteerd, maar uitgaande van complexe
situaties. De leeromgeving moet gericht zijn op :
- het stimuleren van complex leren
- het integreren van leren en werken
- bieden van ingebouwde ondersteuning
Het 4C/ID model gaat uit van het aanleren van die complexe vaardigheden.
Het is een ontwerpstrategie die met de nodige vrijheid kan worden
toegepast. Het onderwijsprogramma is opgebouwd uit een groot aantal
verschillende situaties, waarin steeds de combinatie en coördinatie van
alle aspecten wordt geoefend. (leertaken). Het curriculum is primair opgebouwd
uit een opeenvolging van leersituaties.
Afhankelijk van de leerstof zal soms gebruik gemaakt worden van casussen,
van pgo’s, of van projecten. Het onderwijsprogramma is niet alleen
een teamaangelegenheid, ook samenwerking en afstemming met deelnemers
en het werkveld is noodzakelijk.
Het curriculum is opgebouwd uit een primaire onderwijsstroom. Het aantal
leertaken en de duur ervan varieert, zij worden in nauwe samenwerking
met het werkveld vastgesteld. Er is sprake van afnemende ondersteuning
naar de deelnemers, in de loop van de studie komt er meer flexibiliteit en
meer zelfsturing van deelnemers. De vakkenstructuur wordt doorbroken,
de scheiding tussen kennis/houding en vaardigheden en de scheiding tussen
theorie en praktijk wordt losgelaten. Intensieve samenwerking tussen
verschillende vakdocenten, bpv docenten en het werkveld is noodzakelijk.
De kern van de 4C/ID benadering is dat studenten leren door te werken
aan betekenisvolle integratieve taken. Het zijn min of meer realistische
taken die ontleend zijn aan de beroepspraktijk.
Het model onderscheidt 4 componenten.
- Leertaken
- Ondersteunende informatie
- Just In Time informatie (JIT)
- Deeltaakoefening
Leertaken.
Leertaken zijn realistische situaties die ontleend zijn aan de beroepspraktijk.
Zij gaan uit van complexe taken die centraal staan in de beroepspraktijk
en worden aangeboden in de vorm van casus, problemen, taken of
projecten. Leertaken worden georganiseerd in zogenaamde taakklassen
en worden geordend van eenvoudig naar complex (bv. activiteiten begeleiden
, eerst 1 kind, dan 2, dan groepje, dan de hele klas). Aan het begin
Marjo Lam 2006 1

van de taakklasse krijgt de deelnemer nog veel ondersteuning, aan het
eind niet meer.
Het maken van leertaken.
- Eerst wordt een analyse gemaakt van de beroepsvaardigheden die
geleerd moeten worden (van beroep tot leertaak).
- De volgorde waarin samenstellende vaardigheden in het onderwijs
aan de orde gesteld worden moet worden vastgesteld.
- Om tot de beschrijving van complexe vaardigheden te komen worden
experts uit het werkveld geraadpleegd, functieprofielen e.d. bestudeerd.
- Deze vaardigheden vormen het uitgangspunt voor het formuleren
van de gewenste leeruitkomsten (gedragsdoelen).
- Leertaken worden gebaseerd op realistische gebeurtenissen of praktijkvoorbeelden
en moeten divers zijn.
Nadat de leertaken zijn geselecteerd kan overgegaan worden tot het vaststellen
van de optimale volgorde, hierbij wordt rekening gehouden met de
cognitieve capaciteit van de deelnemer. De volgorde heeft een afbouw in
ondersteuning.
Ondersteunende informatie
Ondersteunende informatie is die informatie die behulpzaam kan zijn bij
het werken aan leertaken. Kennis over hoe iets in elkaar zit en hoe dingen
aan te pakken is noodzakelijk informatie. De ondersteunende informatie
sluit aan bij de voorkennis van de deelnemer en wordt meestal ter beschikking
gesteld voordat zij aan de slag gaan met bepaalde leertaken.
Feedback op de kwaliteit van de uitvoering van een leertaak is een wezenlijk
onderdeel van het leertraject. Ondersteunende informatie kan gegeven
worden in de vorm van voorbeelden/video gevolgd door gelegenheden tot
het stellen van vragen. Er kan algemene informatie gegeven worden en
vandaar uit komen tot voorbeelden. Computersimulaties zijn hulpmiddelen
om deelnemers op een uitdagende manier kennis te laten nemen van bepaalde
onderwerpen
Just in Time informatie (JIT)
Deze informatie wordt gepresenteerd tijdens het werken aan betekenisvolle,
hele leertaken. Het is alle informatie die de deelnemer nodig heeft
om de leertaken uit te kunnen voeren. Deze informatie wordt in kleine
eenheden gepresenteerd en is gericht op het verwerven van feiten, concepten.
Deze informatie is vereist voor de deelnemer om tot een goed resultaat
te komen, je biedt het aan op het moment dat de deelnemer hier
daadwerkelijk mee bezig is.
Deeltaken
Bij deeltaken worden bepaalde aspecten van een complexe vaardigheid
aangeleerd tijdens een afzonderlijke training. Deze trainingen kunnen pas
beginnen op het moment dat de deelnemers kennis gemaakt hebben met
Marjo Lam 2006 2

de gehele complexe vaardigheid, hij begrijpt dan hoe die vaardigheid past
binnen het geheel. Ook de deeltaakoefeningen starten vanuit een betekenisvolle
context. Deeltaakoefeningen worden vaak aangeboden middels
conventionele oefeningen en opdrachten
Toetsing
De toetsing richt zich primair op het toetsen van complexe vaardigheden
zoals een beroepsbeoefenaar die uitvoert. De belangrijkste toets wordt
gevormd door een performence assessment (de laatste leertaak), in elke
taakklasse met bijbehorende beoordelingscriteria. Het samenstellen en
bijhouden van een portfolio geeft een oordeel over het reflecterend vermogen
van de deelnemer. De ondersteunende informatie kan getoetst
worden op meer traditionele manier en geeft alleen info over de voortgang
en is ondergeschikt aan de performence assessments.
Marjo Lam 2006 3