Handboek voor begeleiders van vluchtelingen en ... - Stichting ROS

Na twee weken verminderen de maagkrampen en het overweldigend verlangen naar voedsel.
Wanneer de dood nadert, verliezen hongerstakers hun oogspiercontrole. Ze voelen zich
voortdurend licht in hun hoofd en ze braken herhaaldelijk. Dit kan tot vier of vijf dagen duren.
Dan krijgen ze een eerder euforische gemoedstoestand over zich. Hun spraak, zicht en reukzin
wijken voor de dood.
Het psychologisch welzijn van hongerstakers is sterk persoonsgebonden en is ook afhankelijk
van de omstandigheden waarin ze zich bevinden. Gedetineerden met een sterke politieke
ideologie en toewijding schijnen er goed mee om te gaan, terwijl mensen met een aanleg voor
depressie het minst kans maken een langdurige hongerstaking te overleven.
Wat zijn de gevolgen op lange termijn?
De graad van de fysieke schade na een beëindigde hongerstaking is afhankelijk van hoe deze
persoon is samengesteld en hoe lang hij of zij zonder voedsel is gebleven. Het psychologisch
effect hangt samen met hoe de uitkomst van de hongerstaking werd opgevangen. Als de
verzoeken niet werden ingelost, kan er woede of depressie volgen.
Welke rol kan een dokter spelen?
Het is misschien nuttig even stil te staan bij de rol van de dokter van de gedetineerde en het
ethisch kader waarbinnen beslissingen gemaakt worden. Een bezoeker mag de dokter van een
gedetineerde benaderen met een aantal veronderstellingen over wat een dokter -indien
mogelijk- kan ondernemen. Dit lag in het verleden zeer gevoelig. Er bestaat geen
internationale consensus binnen de medische gemeenschap over wat een dokter eerst zou
moeten overwegen in deze situatie. Dokters staan onder aanzienlijke druk van verschillende
partijen. De Britse Medische Vereniging stelt dat het ethisch onverantwoord is om een
hongerstaker te dwingen te eten. De richtlijnen moeten per land verhelderd worden.
In de ‘Verklaring over Hongerstakers’ van de Wereld Medische Associatie wordt erkend dat -
hoewel er tegenstrijdige ethische verplichtingen bestaan voor dokters belast met de zorg van
hongerstakers – uiteindelijk de wensen van de patiënt moeten worden gerespecteerd.
Patiënten die consequent voedsel en/of vloeistoffen weigeren, mogen dus in feite niet worden
gedwongen te eten, zelfs niet wanneer deze beslissing leidt tot de dood. 29
Welke rol kan een bezoeker spelen?
Het hoeft geen uitleg dat het uiterst moeilijk en stresserend is om een hongerstaker te
bezoeken. Het is belangrijk dat de bezoeker zijn of haar gevoelens en wereldbeeld niet
verwart met die van de gedetineerde. Het wil evenwel niet zeggen dat de rol van een bezoeker
passief is omdat hij of zij zich in de positie bevindt om erg waardevolle steun te verlenen. Hoe
dan ook valt het te verwachten dat een hongerstaker een waaier van vaak tegenstrijdige
gevoelens oproept, die variëren van hopeloosheid en machteloosheid tot frustratie en irritatie.
De houding van de bezoeker zal afhankelijk zijn van de relatie die hij of zij voor de
hongerstaking met de gedetineerde heeft opgebouwd.
De volgende punten zouden in aanmerking moeten worden genomen:
• Allerbelangrijkst: praat met de gedetineerde over waarom zij of hij wil overgaan tot
hongerstaking. Er kan bijvoorbeeld druk komen van mede-gedetineerden.
29 Vertaald uit "World Medical Association Declaration on Hunger Strikers" gepubliceerd in het kader van de
43 ste 'World Medical Assembly' in Malta, in november 1991 en herzien voor uitgave op het 44 ste ' World Medical
Assembly' in Marbella, Spanje, in september 1992. Deze verklaring is beschikbaar op de website:
http://www.wma.net
57