Handboek voor begeleiders van vluchtelingen en ... - Stichting ROS
Handboek voor begeleiders van vluchtelingen en ... - Stichting ROS
Handboek voor begeleiders van vluchtelingen en ... - Stichting ROS
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
HANDBOEK VOOR BEGELEIDERS VAN<br />
VLUCHTELINGEN EN ASIELZOEKERS IN DETENTIE-<br />
EN OPVANGCENTRA<br />
Jesuit Refugee Service Europe<br />
Vooruitgangstraat, 333/2<br />
B-1030 Brussel<br />
België<br />
1
HANDBOEK VOOR BEGELEIDERS VAN<br />
VLUCHTELINGEN EN ASIELZOEKERS IN DETENTIE-<br />
EN OPVANGCENTRA<br />
Anna Marie Gallagher<br />
Hel<strong>en</strong> Ireland<br />
Naboth Muchopa<br />
Geschrev<strong>en</strong> door Jesuit Refugee Service Europe<br />
Vooruitgangstraat, 333/2<br />
B-1030 Brussel<br />
België<br />
http://www.jrseurope.org<br />
http://www.accompanydetainees.org<br />
Januari 2006<br />
Gefinancierd door het Europees Vluchteling<strong>en</strong>fonds (EVF)<br />
Materiaal <strong>van</strong> het <strong>Handboek</strong> <strong>voor</strong> <strong>begeleiders</strong> <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers in<br />
det<strong>en</strong>tie- <strong>en</strong> op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>tra mag geheel of gedeeltelijk word<strong>en</strong> verm<strong>en</strong>igvuldigd mits het<br />
auteurschap <strong>van</strong> JRS, AVID (Association of Visitors to Immigrant Detainees -<br />
Ver<strong>en</strong>iging <strong>van</strong> bezoekers <strong>van</strong> gedetineerde immigrant<strong>en</strong>) <strong>en</strong> de Methodist<strong>en</strong>kerk<br />
Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk wordt erk<strong>en</strong>d.<br />
De informatie over de psychosociale aspect<strong>en</strong> <strong>en</strong> het cultureel bewustzijn werd <strong>voor</strong><br />
e<strong>en</strong> groot deel overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> uit het AVID Handbook for Visitors (Vierde uitgave). De<br />
informatie over het cultureel bewustzijn werd ook overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> uit Strangers No More –<br />
Transformation Through Racial Justice (Methodist<strong>en</strong>kerk Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk 2001).<br />
Dit handboek werd door Mevr. Anna-Marie Gallagher, extern consul<strong>en</strong>t, <strong>voor</strong> JRS-Europe opgesteld.<br />
De gevormde m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> zijn deze <strong>van</strong> de auteur <strong>en</strong> weerspiegel<strong>en</strong> niet noodzakelijk deze <strong>van</strong> JRS-<br />
Europe.<br />
2
HANDBOEK VOOR BEGELEIDERS VAN VLUCHTELINGEN EN<br />
ASIELZOEKERS IN DETENTIE- EN OPVANGCENTRA<br />
Inhoudsopgave<br />
Dankbetuiging 6<br />
Glossarium 8<br />
Afkorting<strong>en</strong> 13<br />
Inleiding<br />
i. Het doel <strong>van</strong> de training <strong>en</strong> het handboek 15<br />
ii. Waar word<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> opgeslot<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>voor</strong><br />
hoe lang? 15<br />
iii. Statistiek<strong>en</strong> over de administratieve det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>,<br />
asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> 16<br />
iv. Det<strong>en</strong>tie als afschrikking 16<br />
v. Pleitbezorging 17<br />
vi. International Coalition on the Det<strong>en</strong>tion of Refugees, Asylum Seekers and<br />
Migrants 17<br />
Hoofdstuk I – Juridisch kader ter bepaling <strong>van</strong> de op<strong>van</strong>g <strong>en</strong> det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong><br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong><br />
Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de op<strong>van</strong>g <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong><br />
1.1 Wat is de definitie <strong>van</strong> de minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> op<strong>van</strong>g? 18<br />
1.2 Op wie <strong>en</strong> waar zijn de norm<strong>en</strong> <strong>van</strong> toepassing? 18<br />
1.3 Waaruit bestaan volg<strong>en</strong>s de wet toereik<strong>en</strong>de op<strong>van</strong>gnorm<strong>en</strong>? 18<br />
i. Inleiding 18<br />
ii. Welke minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> op<strong>van</strong>g moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> <strong>voor</strong><br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong>/of migrant<strong>en</strong> bij hun aankomst? 18<br />
iii. Informatie <strong>en</strong> juridisch advies 20<br />
iv. Hebb<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> recht op<br />
bewegingsvrijheid? 22<br />
v. Welke docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers hebb<strong>en</strong> zolang<br />
hun zaak onbeslist is? 23<br />
3
vi. Welke bijstand moet<strong>en</strong> stat<strong>en</strong> verl<strong>en</strong><strong>en</strong> aan <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong><br />
migrant<strong>en</strong>? 23<br />
vii. Welke standaard <strong>van</strong> woon<strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>ing of accommodatie moet gegev<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>? 24<br />
viii. Welke recht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> met<br />
betrekking tot gezondheidszorg? 25<br />
ix. Hebb<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers recht op onderwijs of<br />
beroepsopleiding? 26<br />
x. Kunn<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers toegang krijg<strong>en</strong> tot tewerkstelling? 27<br />
xi. Behandeling <strong>van</strong> groep<strong>en</strong> met speciale behoeft<strong>en</strong> – kinder<strong>en</strong>, vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
bejaard<strong>en</strong> 27<br />
Hoofdstuk II- De det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong><br />
2.1 Inleiding 30<br />
2.2 Adviez<strong>en</strong> aan stat<strong>en</strong> ter naleving <strong>van</strong> de internationale <strong>en</strong> regionale wett<strong>en</strong> aangaande<br />
det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> 32<br />
2.3 Welke recht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gedetineerde <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong>? 34<br />
i. Hoe moet<strong>en</strong> regering<strong>en</strong> garander<strong>en</strong> dat het recht op asiel wordt<br />
gerespecteerd in de context <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie? 34<br />
ii. Welke procedurele waarborg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong><br />
migrant<strong>en</strong> in verband met hun det<strong>en</strong>tie? 37<br />
iii. Voorwaard<strong>en</strong> <strong>voor</strong> det<strong>en</strong>tie – vrijheid <strong>van</strong> foltering, onm<strong>en</strong>selijke of<br />
iv.<br />
verneder<strong>en</strong>de behandeling 39<br />
Voorwaard<strong>en</strong> <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie – het recht om met m<strong>en</strong>selijkheid <strong>en</strong> met respect<br />
<strong>voor</strong> de m<strong>en</strong>selijke waardigheid te word<strong>en</strong> behandeld 40<br />
v. Zijn er instanties of instelling<strong>en</strong> die toezicht houd<strong>en</strong> op et<strong>en</strong>tiekwesties?<br />
a. Werkgroep <strong>van</strong> de VN inzake willekeurige det<strong>en</strong>tie 44<br />
b. Het Europees Comité ter <strong>voor</strong>koming <strong>van</strong> foltering <strong>en</strong> onm<strong>en</strong>selijke of<br />
verneder<strong>en</strong>de behandeling of bestraffing (CPT) 45<br />
Hoofdstuk III – Psychosociale gevolg<strong>en</strong> bij gedetineerde <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>,<br />
asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong><br />
3.1 Inleiding 47<br />
3.2 Het eerste bezoek 48<br />
3.3 Luistervaardigheid 48<br />
i. Sympathie, id<strong>en</strong>tificatie <strong>en</strong> empathie 49<br />
ii. Steun <strong>voor</strong> de bezoekers 50<br />
iii. Gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> 50<br />
iv. Vertrouw<strong>en</strong> 50<br />
3.4 Psychologische factor<strong>en</strong> <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> depressie<br />
i. Wat is depressie? 50<br />
ii. Wat zijn de symptom<strong>en</strong> <strong>van</strong> depressie? 51<br />
iii. Angst 52<br />
iv. Hoe kun je help<strong>en</strong> in geval <strong>van</strong> depressie? 53<br />
3.5 Zelfmoord <strong>en</strong> zelfverminking 54<br />
3.6 Posttraumatische stress-stoornis (PTSS) 55<br />
4
3.7 Hongerstaking 56<br />
Hoofdstuk IV – Cultureel bewustzijn <strong>en</strong> gevoeligheid<br />
4.1 Inleiding 59<br />
4.2 Het bewustzijn <strong>van</strong> verschill<strong>en</strong>de cultur<strong>en</strong> 60<br />
4.3 Welke elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> moet je in overweging nem<strong>en</strong> om cultureel gevoelig te zijn? 61<br />
4.4 Wat moet je in gedacht<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> wanneer je met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit verschill<strong>en</strong>de cultur<strong>en</strong><br />
werkt? 61<br />
4.5 Wat houdt e<strong>en</strong> cultuurschok in? 62<br />
4.6 Enkele vrag<strong>en</strong> om je eig<strong>en</strong> culturele achtergrond te onderzoek<strong>en</strong> 63<br />
Bijlag<strong>en</strong><br />
Bijlage A - Lijst <strong>van</strong> nuttige internationale instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> 64<br />
Bijlage B - Lijst <strong>van</strong> nuttige Europese instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> 69<br />
Bijlage C - Det<strong>en</strong>tierichtlijn<strong>en</strong> <strong>van</strong> het UNHCR 72<br />
Bijlage D - Voorbeeldvrag<strong>en</strong>lijst <strong>van</strong> de WGAD 82<br />
Bijlage E - Controlelijst <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tiestandaard<strong>en</strong> 86<br />
5
Dankbetuiging<br />
Het idee dat uitgemond is in het Training Project for Persons Att<strong>en</strong>ding to the Needs of<br />
Refugees and Asylum Seekers in Det<strong>en</strong>tion And Reception C<strong>en</strong>tres (Det<strong>en</strong>tion Training<br />
Project) werd ontwikkeld tijd<strong>en</strong>s talrijke discussies <strong>en</strong> gesprekk<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> het personeel <strong>van</strong><br />
JRS-Europe <strong>en</strong> de nationale bureau’s, verteg<strong>en</strong>woordigers <strong>van</strong> andere niet-gouvernem<strong>en</strong>tele<br />
organisaties (NGO), overheidspersoneel over heel Europa <strong>en</strong> gewez<strong>en</strong> gedetineerd<strong>en</strong> zelf. Er<br />
was duidelijk nood aan meer informatie <strong>en</strong> training<strong>en</strong> rond kwesties aangaande <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>,<br />
asielzoekers <strong>en</strong> gedwong<strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> die in det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra zijn opgeslot<strong>en</strong> of in op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>tra<br />
in Europa zijn gehuisvest. Het Det<strong>en</strong>tion Training Project is dus het resultaat <strong>van</strong> hun<br />
inspanning<strong>en</strong> om beter tegemoet te kom<strong>en</strong> aan de nod<strong>en</strong> <strong>van</strong> de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong><br />
migrant<strong>en</strong> die bij ons terechtkom<strong>en</strong>. Als coördinator <strong>van</strong> het project zou ik Jesuit Refugee<br />
Service Europe will<strong>en</strong> bedank<strong>en</strong>, het personeel <strong>en</strong> de vrijwilligers <strong>van</strong> de nationale bureau’s<br />
<strong>van</strong> JRS die de opleiding<strong>en</strong> zo goed hebb<strong>en</strong> georganiseerd <strong>en</strong> eraan hebb<strong>en</strong> deelg<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />
(JRS Romania, JRS UK, JRS Belgium, JRS Malta, JRS Slov<strong>en</strong>ia, JRS Italy), de vele<br />
deelnemers die de sessies hebb<strong>en</strong> bijgewoond <strong>en</strong> er actief aan hebb<strong>en</strong> deelg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, alsook<br />
het personeel <strong>van</strong> NGO’s <strong>en</strong> overhed<strong>en</strong>. Dit handboek is in grote mate het resultaat <strong>van</strong> hun<br />
<strong>en</strong>thousiaste <strong>en</strong> positieve bijdrag<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de zes training<strong>en</strong>.<br />
Naast de deelnemers wil ik ook de trainers bedank<strong>en</strong>. Hel<strong>en</strong> Ireland, de coördinator <strong>van</strong><br />
AVID deelde haar jar<strong>en</strong>lange ervaring in het bezoek<strong>en</strong> <strong>van</strong> gedetineerd<strong>en</strong>, het id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> hun psychosociale nod<strong>en</strong> <strong>en</strong> het organiser<strong>en</strong> <strong>van</strong> bezoekersgroep<strong>en</strong> over heel het<br />
Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk. Haar sessies gav<strong>en</strong> deze ervaring weer <strong>en</strong> leverd<strong>en</strong> de deelnemers<br />
zowel praktische als theoretische k<strong>en</strong>nis over deze belangrijke onderwerp<strong>en</strong>. Naboth<br />
Muchopa, secretaris <strong>van</strong> het Racial Justice Committee of the UK Methodist Church (Comité<br />
<strong>voor</strong> raciale gerechtigheid <strong>van</strong> de Methodist<strong>en</strong>kerk <strong>van</strong> het Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk), leidde de<br />
groep<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de lev<strong>en</strong>dige <strong>en</strong> provocer<strong>en</strong>de discussies over cultur<strong>en</strong> <strong>en</strong> rass<strong>en</strong>. Hij deelde<br />
zijn jar<strong>en</strong>lange ervaring <strong>en</strong> bracht de deelnemers tot e<strong>en</strong> beter begrip <strong>en</strong> e<strong>en</strong> andere<br />
b<strong>en</strong>adering <strong>van</strong> de verschill<strong>en</strong>de cultur<strong>en</strong>.<br />
Ik zou mijn dank ook will<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> tot de trainers <strong>van</strong> het programma in Italië: Christopher<br />
Hein, directeur <strong>van</strong> de Italiaanse Raad <strong>voor</strong> Vluchteling<strong>en</strong>; Carlo Bracci, <strong>voor</strong>zitter <strong>van</strong> de<br />
Ver<strong>en</strong>iging <strong>van</strong> dokters teg<strong>en</strong> foltering; <strong>en</strong> zuster Eug<strong>en</strong>ia Bonetti <strong>van</strong> de Italiaanse Unie <strong>van</strong><br />
Hogere Overst<strong>en</strong>. Ook dank aan David Rhys Jones, die zijn di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>delijk heeft<br />
aangebod<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de training in het Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk om het nationaal rechtskader toe te<br />
licht<strong>en</strong>.<br />
Daarnaast wil ik Eve Lester, die lange tijd advocate in het <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>- <strong>en</strong> migratiemilieu is<br />
geweest, bedank<strong>en</strong> <strong>voor</strong> haar professionele <strong>en</strong> nuttige evaluatie <strong>van</strong> het project.<br />
Tev<strong>en</strong>s wil ik in het bijzonder de steun <strong>van</strong> het personeel <strong>van</strong> JRS Europe vermeld<strong>en</strong>, <strong>voor</strong>al<br />
<strong>van</strong> Carola Jim<strong>en</strong>ez, die onze vrag<strong>en</strong>, zorg<strong>en</strong> <strong>en</strong> verzoek<strong>en</strong> altijd goedgezind <strong>en</strong> doeltreff<strong>en</strong>d<br />
heeft beantwoord. Het succes <strong>van</strong> dit project is ook te dank<strong>en</strong> aan hun bijna onopgemerkte<br />
werk achter de couliss<strong>en</strong>. Veel dank aan Lucas Kratochvil <strong>voor</strong> de vormgeving <strong>en</strong> de creatie<br />
6
<strong>van</strong> de website <strong>en</strong> aan Alice K<strong>en</strong>nedy <strong>voor</strong> het bijwerk<strong>en</strong> <strong>van</strong> deze website tijd<strong>en</strong>s de<br />
training<strong>en</strong>. Ook de revisie, het comm<strong>en</strong>taar <strong>en</strong> de redactie <strong>van</strong> het handboek door de collega’s<br />
<strong>van</strong> JRS Stefan Kessler, Shana Mongwanga, Christophe R<strong>en</strong>ders, Melanie Teff <strong>en</strong> Louise<br />
Zanre word<strong>en</strong> erg op prijs gesteld.<br />
T<strong>en</strong> slotte, maar zeker niet t<strong>en</strong> minste, zou ik in naam <strong>van</strong> het Det<strong>en</strong>tion Training Project het<br />
EVF will<strong>en</strong> bedank<strong>en</strong> <strong>voor</strong> hun financiering <strong>en</strong> hun steun <strong>voor</strong> dit broodnodige project. Zoals<br />
b<strong>en</strong>adrukt door de grote meerderheid <strong>van</strong> h<strong>en</strong> die aan de sessies hebb<strong>en</strong> deelg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>,<br />
moedig<strong>en</strong> wij het EVF aan om toekomstige, gelijkaardige trainingsproject<strong>en</strong> te steun<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo<br />
de op<strong>van</strong>g <strong>en</strong> ont<strong>van</strong>gst te verbeter<strong>en</strong> <strong>van</strong> de talrijke <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers die in<br />
Europa bescherming kom<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong>.<br />
Anna Marie Gallagher<br />
Coördinator, Trainingsproject Det<strong>en</strong>tie<br />
Adviseur, Jesuit Refugee Service<br />
anna@comunicacionglobal.com<br />
15 januari, 2006<br />
7
Glossarium<br />
Alle<strong>en</strong>staand kind: E<strong>en</strong> kind jonger dan 18 jaar dat gescheid<strong>en</strong> is <strong>van</strong> beide ouders <strong>en</strong> andere<br />
verwant<strong>en</strong> of <strong>van</strong> de wettelijke voogd of de voogd naar gewoonterecht. Het Separated<br />
Childr<strong>en</strong> in Europe programma gebruikt eerder de term "alle<strong>en</strong>staand kind" dan "niet-begeleid<br />
kind" omdat die beter hun situatie beschrijft, namelijk dat zij gescheid<strong>en</strong> zijn <strong>van</strong> hun<br />
verzorgers. Sommige kinder<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in feite misschi<strong>en</strong> wel begeleid, maar niet door de<br />
persoon die verantwoordelijk is <strong>voor</strong> hun langdurige zorg.<br />
Asiel: Het verl<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> bescherming door e<strong>en</strong> staat aan e<strong>en</strong> persoon op haar grondgebied die<br />
uit e<strong>en</strong> andere staat is gevlucht <strong>voor</strong> vervolging of ernstig gevaar. E<strong>en</strong> persoon aan wie asiel is<br />
verle<strong>en</strong>d, is e<strong>en</strong> vluchteling. Asiel omvat verscheid<strong>en</strong>e elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, onder andere het recht op<br />
non-refoulem<strong>en</strong>t, de toelating om het grondgebied te verblijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> het recht op m<strong>en</strong>swaardige<br />
behandeling.<br />
Asielzoeker: E<strong>en</strong> persoon over wi<strong>en</strong>s aanvraag tot asiel nog ge<strong>en</strong> definitieve uitspraak is<br />
gedaan door het land <strong>van</strong> toevlucht.<br />
Bewegingsvrijheid: Naar internationaal recht heeft elke persoon recht op bewegingsvrijheid<br />
binn<strong>en</strong> het grondgebied <strong>van</strong> e<strong>en</strong> land, het recht om elk land te verlat<strong>en</strong>, <strong>en</strong> het recht om naar<br />
eig<strong>en</strong> land terug te ker<strong>en</strong>.<br />
Borgtocht: E<strong>en</strong> geldsom die de overheid ont<strong>van</strong>gt om te waarborg<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> nietrijksinwoner<br />
op haar grondgebied bepaalde rechtsvordering<strong>en</strong> zal nalev<strong>en</strong>, zoals verschijn<strong>en</strong><br />
<strong>voor</strong> overheidsbeambt<strong>en</strong> of het gerecht, of ermee instemm<strong>en</strong> om het land te verlat<strong>en</strong>.<br />
Det<strong>en</strong>tie: E<strong>en</strong> beperking <strong>van</strong> de bewegingsvrijheid, meestal binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bepaalde omgeving,<br />
opgelegd door bestuursautoriteit<strong>en</strong>. Er zijn twee soort<strong>en</strong> <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie: strafrechtelijke <strong>en</strong><br />
administratieve. Strafrechtelijke hecht<strong>en</strong>is verwijst naar opsluiting <strong>van</strong> person<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de<br />
e<strong>en</strong> strafprocedure, of <strong>van</strong> person<strong>en</strong> die veroordeeld zijn ingevolge e<strong>en</strong> strafrechtelijke<br />
uitspraak. Administratieve aanhouding wordt in de context <strong>van</strong> immigratie door<br />
bestuursautoriteit<strong>en</strong> gebruikt om iemand administratieve maatregel<strong>en</strong> op te legg<strong>en</strong>, zoals<br />
repatriëring of uitwijzing. Hoewel het onwettig binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> land of het onwettige<br />
verblijf in e<strong>en</strong> gastland meestal niet als e<strong>en</strong> misdrijf wordt beschouwd, word<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong><br />
<strong>en</strong> asielzoekers toch vaak onderworp<strong>en</strong> aan administratieve hecht<strong>en</strong>is in afwachting <strong>van</strong> de<br />
beoordeling <strong>van</strong> hun asielaanvraag.<br />
Dublin Conv<strong>en</strong>tie: E<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komst tuss<strong>en</strong> de lidstat<strong>en</strong> <strong>van</strong> de EU om te bepal<strong>en</strong> welke<br />
Lidstaat verantwoordelijk is <strong>voor</strong> het onderzoek naar e<strong>en</strong> asielaanvraag ingedi<strong>en</strong>d in e<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
de Lidstat<strong>en</strong>. Dankzij de Dublin Conv<strong>en</strong>tie wordt verhinderd dat e<strong>en</strong>zelfde aanvrager door<br />
verschill<strong>en</strong>de lidstat<strong>en</strong> <strong>van</strong> de EU tegelijk wordt onderzocht. De Conv<strong>en</strong>tie bevat ook<br />
8
<strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> die garander<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> asielzoeker niet <strong>van</strong> de <strong>en</strong>e naar de andere Staat wordt<br />
gestuurd omdat niemand <strong>voor</strong> zijn of haar zaak de verantwoordelijkheid wil opnem<strong>en</strong>.<br />
Foltering: Elke daad waarbij ernstige fysieke of m<strong>en</strong>tale pijn of leed wordt berokk<strong>en</strong>d aan<br />
e<strong>en</strong> persoon, met als doel het bekom<strong>en</strong> <strong>van</strong> informatie of e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>t<strong>en</strong>is, als straf, intimidatie<br />
of dwang, of om elke andere red<strong>en</strong> gebaseerd op e<strong>en</strong>der welke vorm <strong>van</strong> discriminatie.<br />
Wanneer zulke pijn of leed wordt toegebracht door, op aansporing <strong>van</strong>, of met de goedkeuring<br />
of berusting <strong>van</strong> e<strong>en</strong> ambt<strong>en</strong>aar of e<strong>en</strong> andere persoon in zijn of haar officiële hoedanigheid,<br />
wordt het beschouwd als foltering.<br />
Gedetineerde: Verwijst naar e<strong>en</strong> persoon wi<strong>en</strong>s persoonlijke vrijheid is afg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> t<strong>en</strong><br />
gevolge <strong>van</strong> administratieve of strafrechtelijke hecht<strong>en</strong>is, <strong>en</strong> die wordt vastgehoud<strong>en</strong> op e<strong>en</strong><br />
plaats <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie.<br />
Gedwong<strong>en</strong> migrant: Er is ge<strong>en</strong> formeel aanvaarde definitie <strong>van</strong> de term “gedwong<strong>en</strong><br />
migrant”. E<strong>en</strong> geleerde in het <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>recht, Arthur Helton, suggereerde ooit dat e<strong>en</strong><br />
gedwong<strong>en</strong> migrant iemand is die om uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong>de red<strong>en</strong><strong>en</strong> gedwong<strong>en</strong> is om zijn of haar<br />
land te verlat<strong>en</strong> <strong>en</strong> die gegronde bezwar<strong>en</strong> heeft teg<strong>en</strong> terugkeer. Gedwong<strong>en</strong> migrant<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> zowel (politieke) <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> zijn, als m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die de armoede ontvlucht<strong>en</strong>.<br />
Gedwong<strong>en</strong> terugkeer: De verplichte terugkeer <strong>van</strong> e<strong>en</strong> persoon naar zijn of haar land <strong>van</strong><br />
herkomst, e<strong>en</strong> transitland of e<strong>en</strong> derde land.<br />
Gerechtelijk Beroep: E<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> hogere rechtbank uitgevoerde herzi<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> de feitelijke<br />
of wettelijke bevinding<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> lagere rechtbank of bestuurslichaam.<br />
Gezinsher<strong>en</strong>iging: Het recht op gezinsher<strong>en</strong>iging verwijst naar het recht <strong>van</strong> e<strong>en</strong> gezin om<br />
sam<strong>en</strong> te lev<strong>en</strong>, <strong>en</strong> respect, bescherming, bijstand <strong>en</strong> steun te krijg<strong>en</strong>. Het recht beperkt zich<br />
niet tot staatsburgers die in hun eig<strong>en</strong> land lev<strong>en</strong>, <strong>en</strong> is beschermd door internationale<br />
wetgeving.<br />
Habeas corpus: e<strong>en</strong> rechtsvordering ingedi<strong>en</strong>d bij e<strong>en</strong> rechtbank ter betwisting <strong>van</strong> de<br />
rechtsgeldigheid <strong>van</strong> e<strong>en</strong> opsluiting.<br />
Illegaal binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>: E<strong>en</strong> gr<strong>en</strong>s overstek<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> ander land zonder de nodige<br />
toestemming of docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om legaal binn<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>.<br />
Illegale migrant: Er word<strong>en</strong> allerlei term<strong>en</strong> gebruikt om te verwijz<strong>en</strong> naar migrant<strong>en</strong> die<br />
zonder wettige toestemming of geldige vreemdeling<strong>en</strong>status in e<strong>en</strong> land verblijv<strong>en</strong>. Enkele<br />
<strong>van</strong> deze term<strong>en</strong> zijn: “vreemdeling<strong>en</strong> zonder papier<strong>en</strong>”, “sans-papiers”, clandesti<strong>en</strong>e<br />
migrant<strong>en</strong> <strong>en</strong> illegal<strong>en</strong>. In Europa wordt de term “illegaal” vaak gebruikt. Deze term<strong>en</strong><br />
verwijz<strong>en</strong> doorgaans naar person<strong>en</strong> die, hetzij door onwettige binn<strong>en</strong>komst <strong>van</strong> het land of<br />
door verloop <strong>van</strong> hun visum, niet over e<strong>en</strong> wettelijke status beschikk<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> transitland of<br />
gastland<br />
9
Internationaal gewoonterecht: Dit verwijst naar internationale rechtsregels die hun<br />
rechtskracht eerder ontl<strong>en</strong><strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> consequ<strong>en</strong>te praktijk <strong>van</strong> stat<strong>en</strong> dan aan e<strong>en</strong> formele<br />
uiting er<strong>van</strong> in e<strong>en</strong> verdrag, conv<strong>en</strong>tie of andere juridische tekst. Land<strong>en</strong> beoef<strong>en</strong><strong>en</strong> zulke<br />
praktijk<strong>en</strong> <strong>van</strong>uit e<strong>en</strong> juridisch plichtsgevoel.<br />
Internationale wettelijke bescherming: Tuss<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> <strong>van</strong> Stat<strong>en</strong> of <strong>van</strong> het Hoge<br />
Commissariaat <strong>van</strong> de Ver<strong>en</strong>igde Naties <strong>voor</strong> de Vluchteling<strong>en</strong> (UNHCR) t<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong><br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers om te garander<strong>en</strong> dat hun recht<strong>en</strong>, veiligheid <strong>en</strong> welzijn word<strong>en</strong><br />
erk<strong>en</strong>d <strong>en</strong> beschermd conform de internationale norm<strong>en</strong>. Deze bescherming omvat: respect<br />
<strong>voor</strong> het beginsel <strong>van</strong> non-refoulem<strong>en</strong>t, toegang tot veiligheid, toegang tot eerlijke<br />
procesvoering <strong>voor</strong> de vaststelling <strong>van</strong> de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>status, <strong>en</strong> m<strong>en</strong>swaardige behandeling.<br />
Migrer<strong>en</strong>de werknemer: Volg<strong>en</strong>s de Internationale Conv<strong>en</strong>tie inzake de Bescherming <strong>van</strong><br />
de Recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> Migrer<strong>en</strong>de Werknemers <strong>en</strong> hun Gezinsled<strong>en</strong>, is e<strong>en</strong> migrer<strong>en</strong>de werknemer<br />
e<strong>en</strong> persoon die <strong>voor</strong> e<strong>en</strong> herhaalde activiteit aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> zal word<strong>en</strong>, aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> is, of<br />
aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> was in e<strong>en</strong> Staat waar<strong>van</strong> hij of zij ge<strong>en</strong> staatsburger is. De definitie in de<br />
Conv<strong>en</strong>tie maakt ge<strong>en</strong> onderscheid tuss<strong>en</strong> legale <strong>en</strong> illegale arbeidsmigrant<strong>en</strong>.<br />
Minderjarige: Deze term verwijst naar e<strong>en</strong> persoon die de wettelijke leeftijd <strong>van</strong><br />
meerderjarigheid nog niet bereikt heeft <strong>en</strong> dus niet wettelijk onafhankelijk is. E<strong>en</strong> “kind” is<br />
volg<strong>en</strong>s de Conv<strong>en</strong>tie over de Recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> het Kind (CRC) e<strong>en</strong> persoon onder de leeftijd <strong>van</strong><br />
achtti<strong>en</strong> jaar, t<strong>en</strong>zij de toepasbare wet e<strong>en</strong> lagere leeftijd noemt. De CRC stelt de term “kind”<br />
dus gelijk met de term “minderjarige”.<br />
Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> op<strong>van</strong>g: Verwijz<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> geheel <strong>van</strong> maatregel<strong>en</strong> die Stat<strong>en</strong><br />
nem<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> asielzoekers bij aankomst, gedur<strong>en</strong>de de beoordeling <strong>van</strong> hun<br />
aanvraag <strong>en</strong> bij de toek<strong>en</strong>ning <strong>van</strong> de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>status. Deze norm<strong>en</strong> omvatt<strong>en</strong> huisvesting,<br />
voedsel, kledij <strong>en</strong> financiële steun.<br />
Non-refoulem<strong>en</strong>t: E<strong>en</strong> <strong>van</strong> de basisprincipes <strong>van</strong> de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>wetgeving, die Stat<strong>en</strong><br />
verbiedt om <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> op e<strong>en</strong>der welke manier terug te stur<strong>en</strong> of br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> naar land<strong>en</strong> of<br />
gebied<strong>en</strong> waar hun lev<strong>en</strong> of hun vrijheid bedreigd wordt. Dit principe maakt deel uit <strong>van</strong> het<br />
internationale gewoonterecht <strong>en</strong> is dus bind<strong>en</strong>d <strong>voor</strong> alle Stat<strong>en</strong>, ongeacht of ze de Conv<strong>en</strong>tie<br />
<strong>van</strong> G<strong>en</strong>ève betreff<strong>en</strong>de de Status <strong>van</strong> Vluchteling<strong>en</strong> <strong>van</strong> 1951 <strong>en</strong> het protocol <strong>van</strong> 1967<br />
(hierna g<strong>en</strong>oemd “Conv<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> G<strong>en</strong>ève”) ondertek<strong>en</strong>d hebb<strong>en</strong>.<br />
Onderschepping: E<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong>komst <strong>van</strong> e<strong>en</strong> Staat buit<strong>en</strong> haar nationaal grondgebied om te<br />
<strong>voor</strong>kom<strong>en</strong> of te verhinder<strong>en</strong> dat person<strong>en</strong> zonder de juiste docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of visa het land<br />
<strong>van</strong> bestemming binn<strong>en</strong>gaan.<br />
Onm<strong>en</strong>selijke behandeling: Fysieke of m<strong>en</strong>tale wreedheid die het lev<strong>en</strong> of het welzijn <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> persoon in gevaar br<strong>en</strong>gt.<br />
Op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>trum: Deze term verwijst doorgaans naar door de overheid gesteunde c<strong>en</strong>tra <strong>voor</strong><br />
accommodatie, om onderdak te bied<strong>en</strong> aan groep<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers in<br />
afwachting <strong>van</strong> het resultaat <strong>van</strong> hun asielaanvraag .<br />
10
Plaats <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie: In dit handboek verwijst de term “plaats <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie” naar elke plaats<br />
waar e<strong>en</strong> persoon is beroofd <strong>van</strong> zijn of haar vrijheid, onder andere plaatselijke<br />
ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>iss<strong>en</strong>, c<strong>en</strong>tra <strong>voor</strong> vreemdeling<strong>en</strong> of asielzoekers, transitzones in luchthav<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />
gr<strong>en</strong>spost<strong>en</strong>.<br />
Reïntegratie: Verwijst naar e<strong>en</strong> wet <strong>van</strong> e<strong>en</strong> Staat om de terugkeer te aanvaard<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
individu (e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> staatsburger, e<strong>en</strong> staatsburger <strong>van</strong> e<strong>en</strong> derde land, e<strong>en</strong> staatloze) die<br />
illegaal werd aangetroff<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> andere Staat of op de gr<strong>en</strong>s <strong>van</strong> e<strong>en</strong> andere Staat.<br />
Reïntegratieovere<strong>en</strong>komst: E<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komst tuss<strong>en</strong> Stat<strong>en</strong> over de procedures om illegaal<br />
binn<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong> of verblijv<strong>en</strong>de niet-rijksinwoners terug te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> naar hun land <strong>van</strong><br />
herkomst of naar e<strong>en</strong> transitland.<br />
Sch<strong>en</strong>g<strong>en</strong>-akkoord: E<strong>en</strong> intergouvernem<strong>en</strong>teel akkoord, geslot<strong>en</strong> in 1985, met als doel e<strong>en</strong><br />
Europese zone in te stell<strong>en</strong> zonder reisbeperking<strong>en</strong>, waarbij de gr<strong>en</strong>scontroles op land, water<br />
<strong>en</strong> luchthav<strong>en</strong>s tuss<strong>en</strong> de deelnem<strong>en</strong>de land<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> opgehev<strong>en</strong>.<br />
Staatloze: E<strong>en</strong> persoon die door ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele staat als staatsburger wordt beschouwd.<br />
Tijdelijke bescherming: Procedure die e<strong>en</strong> Staat in buit<strong>en</strong>gewone omstandighed<strong>en</strong> volgt om<br />
tijdelijke bescherming te verl<strong>en</strong><strong>en</strong> aan grote groep<strong>en</strong> <strong>van</strong> ontheemd<strong>en</strong> die niet naar hun land<br />
<strong>van</strong> herkomst kunn<strong>en</strong> terugker<strong>en</strong>.<br />
Uitsluiting: E<strong>en</strong> formele weigering <strong>van</strong> toegang <strong>van</strong> e<strong>en</strong> niet-rijksinwoner tot e<strong>en</strong> staat.<br />
Uitwijzing of repatriëring: De uitzetting of overplaatsing <strong>van</strong> e<strong>en</strong> niet-rijksinwoner die ge<strong>en</strong><br />
toelating heeft om te verblijv<strong>en</strong> in de Staat <strong>van</strong>waar hij of zij wordt overgeplaatst naar e<strong>en</strong><br />
ander land. Repatriëring, terugkeer <strong>en</strong> verwijdering zijn ook term<strong>en</strong> om dit proces te<br />
beschrijv<strong>en</strong>. Niet-rijksinwoners die vatbaar zijn <strong>voor</strong> uitwijzing uit e<strong>en</strong> land hebb<strong>en</strong><br />
doorgaans e<strong>en</strong> reeks <strong>van</strong> procedurele recht<strong>en</strong> die moet<strong>en</strong> gerespecteerd word<strong>en</strong> <strong>voor</strong>afgaand<br />
aan hun definitieve uitzetting.<br />
Uitwijzingsbevel: E<strong>en</strong> formeel bevel <strong>van</strong> e<strong>en</strong> overheid tot uitwijzing of repatriëring <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
niet-rijksinwoner die ge<strong>en</strong> toelating heeft om op het grondgebied te verblijv<strong>en</strong>.<br />
Vaststelling <strong>van</strong> de Vluchteling<strong>en</strong>status: Procedure om te bepal<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> persoon al dan niet<br />
erk<strong>en</strong>d moet word<strong>en</strong> als vluchteling naar nationaal <strong>en</strong> internationaal recht.<br />
Vervolging: Verwijst doorgaans naar elke ernstige sch<strong>en</strong>ding <strong>van</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong><br />
de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>context wordt elke bedreiging <strong>van</strong> lev<strong>en</strong> of vrijheid weg<strong>en</strong>s ras, religie,<br />
nationaliteit, politieke overtuiging of lidmaatschap <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bepaalde sociale groep beschouwd<br />
als vervolging.<br />
Vluchteling: Volg<strong>en</strong>s de Conv<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> G<strong>en</strong>ève betreff<strong>en</strong>de de Status <strong>van</strong> Vluchteling<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
1951 is e<strong>en</strong> vluchteling e<strong>en</strong> persoon die zijn of haar land ontvlucht weg<strong>en</strong>s gegronde angst<br />
11
<strong>voor</strong> vervolging op basis <strong>van</strong> ras, religie, nationaliteit, politieke overtuiging of lidmaatschap<br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> bepaalde sociale groep. In Afrika <strong>en</strong> Latijns-Amerika is de definitie <strong>van</strong> vluchteling<br />
ruimer. Het Verdrag Inzake de Specifieke Aspect<strong>en</strong> <strong>van</strong> Vluchteling<strong>en</strong>problem<strong>en</strong> in Afrika uit<br />
1969 <strong>van</strong> de Organisatie <strong>voor</strong> Afrikaanse E<strong>en</strong>heid (OAU) aanvaardt de definitie uit het<br />
Vluchteling<strong>en</strong>verdrag <strong>van</strong> 1951 <strong>en</strong> breidt deze uit zodat ook m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> beschermd word<strong>en</strong> die<br />
gedwong<strong>en</strong> zijn hun land te verlat<strong>en</strong> t<strong>en</strong> gevolge <strong>van</strong> externe agressie, bezetting, vreemde<br />
overheersing of gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> die de op<strong>en</strong>bare orde ernstig verstor<strong>en</strong>. De Cartag<strong>en</strong>a<br />
Verklaring, ontworp<strong>en</strong> in 1984 <strong>en</strong> overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> groep regeringsverteg<strong>en</strong>woordigers,<br />
academici <strong>en</strong> emin<strong>en</strong>te advocat<strong>en</strong> uit Latijns-Amerika, omvat de definitie <strong>van</strong> het Verdrag<br />
<strong>van</strong> 1951 maar breidt die uit met person<strong>en</strong> die hun land ontvlucht<strong>en</strong> omdat hun lev<strong>en</strong>,<br />
veiligheid of vrijheid wordt bedreigd door veralgeme<strong>en</strong>d geweld, buit<strong>en</strong>landse agressie,<br />
interne conflict<strong>en</strong>, massale sch<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> <strong>van</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> of andere omstandighed<strong>en</strong> die<br />
de op<strong>en</strong>bare orde ernstig verstor<strong>en</strong>. Het is belangrijk nota te nem<strong>en</strong> <strong>van</strong> het feit dat e<strong>en</strong><br />
persoon e<strong>en</strong> vluchteling is <strong>van</strong> zodra hij of zij voldoet aan de criteria beschrev<strong>en</strong> in de<br />
definitie <strong>van</strong> het Verdrag <strong>van</strong> 1951. Erk<strong>en</strong>ning <strong>van</strong> de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>status maakt <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
persoon ge<strong>en</strong> vluchteling, maar verklaart of hij of zij er e<strong>en</strong> is.<br />
Vluchteling<strong>en</strong> met humanitair statuut: Person<strong>en</strong> die naar nationaal recht formele<br />
toestemming hebb<strong>en</strong> om in e<strong>en</strong> land te verblijv<strong>en</strong> om humanitaire red<strong>en</strong><strong>en</strong>. Deze red<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> ook person<strong>en</strong> behelz<strong>en</strong> die niet in aanmerking kom<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de vluchtelingstatus.<br />
Vluchteling sur place: verwijst naar e<strong>en</strong> persoon die ge<strong>en</strong> vluchteling was op het mom<strong>en</strong>t dat<br />
hij of zij het land <strong>van</strong> herkomst verliet, maar die weg<strong>en</strong>s verandering<strong>en</strong> in omstandighed<strong>en</strong> in<br />
dat land op latere datum vluchteling werd.<br />
Voorgeschrev<strong>en</strong> rechtsgang: Het uitvoer<strong>en</strong> <strong>van</strong> gerechtelijke procedures volg<strong>en</strong>s algeme<strong>en</strong><br />
erk<strong>en</strong>de <strong>en</strong> aanvaarde regels <strong>en</strong> principes die zorg<strong>en</strong> <strong>voor</strong> bescherming <strong>van</strong> de recht<strong>en</strong> op<br />
persoonlijke lev<strong>en</strong>ssfeer, inclusief het recht op <strong>voor</strong>afgaande k<strong>en</strong>nisgeving <strong>en</strong> informatie <strong>en</strong><br />
het recht op e<strong>en</strong> eerlijke hoorzitting in e<strong>en</strong> rechtszaal of <strong>voor</strong> e<strong>en</strong> administratieve instantie met<br />
de rechtsbevoegdheid om e<strong>en</strong> uitspraak te do<strong>en</strong> in de zaak.<br />
Vrijwillige terugkeer: Verwijst naar de terugkeer (met bijstand of onafhankelijk) <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
niet-rijksinwoner naar zijn of haar land <strong>van</strong> herkomst, e<strong>en</strong> transitland of e<strong>en</strong> ander land,<br />
<strong>van</strong>uit zijn of haar eig<strong>en</strong> vrije wil.<br />
Willekeurig: Met betrekking tot de rechtsbeginsel<strong>en</strong>, verwijst naar on<strong>voor</strong>spelbaarheid,<br />
onredelijkheid, wispelturigheid.<br />
12
Afkorting<strong>en</strong><br />
APT<br />
BPP<br />
BPTP<br />
CAT<br />
ECPT<br />
CRC<br />
CPT<br />
EVF<br />
EVRM<br />
EU<br />
ICCPR<br />
ICESCR<br />
IGO<br />
IOM<br />
Association for the Prev<strong>en</strong>tion of Torture<br />
Associatie ter Voorkoming <strong>van</strong> Foltering<br />
Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of<br />
Det<strong>en</strong>tion or Imprisonm<strong>en</strong>t<br />
VN-Pakket <strong>van</strong> Grondbeginsel<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Bescherming <strong>van</strong> Alle<br />
Person<strong>en</strong> onder Enige Vorm <strong>van</strong> Det<strong>en</strong>tie of Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>schap<br />
Basic Principles for the Treatm<strong>en</strong>t of Prisoners<br />
VN-Grondbeginsel<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Behandeling <strong>van</strong> Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
Conv<strong>en</strong>tion Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading<br />
Treatm<strong>en</strong>t of Punishm<strong>en</strong>t<br />
VN-Verdrag Teg<strong>en</strong> foltering <strong>en</strong> Andere Wrede, Onm<strong>en</strong>selijke of<br />
Verneder<strong>en</strong>de Behandeling of Bestraffing<br />
European Committee for the Prev<strong>en</strong>tion of Torture<br />
Europees Comité ter Prev<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> Foltering<br />
Conv<strong>en</strong>tion on the Rights of the Child<br />
VN-Verdrag Inzake de Recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> het Kind<br />
European Conv<strong>en</strong>tion for the Prev<strong>en</strong>tion of Torture and Inhuman or<br />
Degrading Treatm<strong>en</strong>t<br />
Europees Verdrag ter Voorkoming <strong>van</strong> Foltering <strong>en</strong> Onm<strong>en</strong>selijke of<br />
Verneder<strong>en</strong>de Behandeling of Bestraffing<br />
Europees Vluchteling<strong>en</strong>fonds<br />
Europees Verdrag ter Bescherming <strong>van</strong> de Recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> de M<strong>en</strong>s <strong>en</strong> de<br />
Fundam<strong>en</strong>tele Vrijhed<strong>en</strong><br />
Europese Unie<br />
International Cov<strong>en</strong>ant on Civil and Political Rights<br />
Internationaal VN-Verdrag inzake Burgerrecht<strong>en</strong> <strong>en</strong> Politieke Recht<strong>en</strong><br />
International Cov<strong>en</strong>ant on Economic, Social and Cultural Rights<br />
Internationaal Verdrag Inzake Economische, Sociale <strong>en</strong> Culturele<br />
Recht<strong>en</strong><br />
Intergouvernem<strong>en</strong>tele Organisatie<br />
Internationale Organisatie <strong>voor</strong> Migratie<br />
13
JRS<br />
NGO<br />
UVRM<br />
UNHCR<br />
WGAD<br />
Jesuit Refugee Service<br />
Niet-Gouvernem<strong>en</strong>tele Organisatie<br />
Universele Verklaring <strong>van</strong> de Recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> de M<strong>en</strong>s<br />
United Nations High Commissioner for Refugees<br />
Hoge Commissariaat <strong>van</strong> de Ver<strong>en</strong>igde Naties <strong>voor</strong> Vluchteling<strong>en</strong><br />
UN Working Group on Arbitrary Det<strong>en</strong>tion<br />
VN-Werkgroep inzake Willekeurige Det<strong>en</strong>tie<br />
14
INLEIDING<br />
i. Het doel <strong>van</strong> de training <strong>en</strong> het handboek<br />
JRS Europe <strong>en</strong> haar personeel in 22 land<strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong><br />
migrant<strong>en</strong> in det<strong>en</strong>tie- <strong>en</strong> op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>tra over heel Europa. In de loop der jar<strong>en</strong> is tijd<strong>en</strong>s het<br />
werk op het terrein de nood gegroeid aan meer informatie <strong>en</strong> training om beter tegemoet te<br />
kom<strong>en</strong> aan hun behoeft<strong>en</strong>. Daarom werd het Training Project for Persons Att<strong>en</strong>ding to the<br />
Needs of Refugees and Asylum Seekers in Det<strong>en</strong>tion and Reception C<strong>en</strong>tres (“Det<strong>en</strong>tion<br />
Training Project”) ontworp<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgevoerd. Het werd royaal gefinancierd door het EVF.<br />
Het doel <strong>van</strong> het handboek is het volg<strong>en</strong>de bij te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>:<br />
• E<strong>en</strong> begrip <strong>van</strong> de op<strong>van</strong>gnorm<strong>en</strong> waaraan e<strong>en</strong> land moet tegemoetkom<strong>en</strong> <strong>voor</strong> pas<br />
aangekom<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers;<br />
• E<strong>en</strong> begrip <strong>van</strong> hetge<strong>en</strong> in de internationale <strong>en</strong> regionale (Europese) wett<strong>en</strong> is<br />
vastgelegd over det<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> de omstandighed<strong>en</strong> er<strong>van</strong> <strong>voor</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers<br />
<strong>en</strong> migrant<strong>en</strong>;<br />
• E<strong>en</strong> id<strong>en</strong>tificatie <strong>van</strong> de psychosociale problem<strong>en</strong> die gedetineerd<strong>en</strong> ondervind<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
suggesties om aan hun nod<strong>en</strong> tegemoet te kom<strong>en</strong>;<br />
• Informatie over de culturele verschill<strong>en</strong> die de communicatie tuss<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>,<br />
asielzoekers, migrant<strong>en</strong> <strong>en</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die met h<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>, beïnvloed<strong>en</strong>.<br />
In het handboek word<strong>en</strong> op basis <strong>van</strong> de verplichting<strong>en</strong> die zij teg<strong>en</strong>over de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> nakom<strong>en</strong> aanbeveling<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> <strong>voor</strong> regering<strong>en</strong> over hoe zij person<strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />
behandel<strong>en</strong> die hun grondgebied binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>. Er word<strong>en</strong> ook tips <strong>voor</strong> pleitbezorging<br />
gegev<strong>en</strong> <strong>en</strong> praktische suggesties <strong>voor</strong> person<strong>en</strong> die <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong><br />
bezoek<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of verteg<strong>en</strong>woordig<strong>en</strong> om de toestand over het algeme<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
uitsprak<strong>en</strong> <strong>van</strong> afzonderlijke gevall<strong>en</strong> met succes te verdedig<strong>en</strong>.<br />
ii.<br />
Waar word<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> opgeslot<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>voor</strong> hoe lang?<br />
Administratieve det<strong>en</strong>tie (det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> niet-rijksinwoners om migratiegebond<strong>en</strong> red<strong>en</strong><strong>en</strong>)<br />
wordt in bijna alle 25 land<strong>en</strong> <strong>van</strong> Europa in zekere mate toegepast. Behalve in het Ver<strong>en</strong>igd<br />
Koninkrijk <strong>en</strong> Nederland staat er in alle land<strong>en</strong> <strong>van</strong> de Europese Unie e<strong>en</strong> beperking op de<br />
tijdsduur dat e<strong>en</strong> persoon om migratiegebond<strong>en</strong> red<strong>en</strong><strong>en</strong> mag word<strong>en</strong> opgeslot<strong>en</strong>. In Frankrijk<br />
is deze duur met 32 dag<strong>en</strong> het kortst. Daarna volgt Spanje met e<strong>en</strong> beperking tot 40 dag<strong>en</strong>. In<br />
Duitsland kan de administratieve det<strong>en</strong>tie oplop<strong>en</strong> tot 18 maand<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> interessant gegev<strong>en</strong> is<br />
dat het Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk <strong>en</strong> Duitsland (land<strong>en</strong> met de langste det<strong>en</strong>tieperiode in de EU)<br />
ook de land<strong>en</strong> zijn met de laagste uitzettingcijfers. 1 Gedetineerd<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in heel<br />
uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong>de ruimt<strong>en</strong> ondergebracht, zelfs in privé-faciliteit<strong>en</strong>, maar meestal in<br />
1 Zie: Liza Shuster, The Exclusion of Asylum Seekers in Europe, blz. 6, C<strong>en</strong>tre on Migration, Policy and Society<br />
Working Paper Nr. 1 (University of Oxford 2004).<br />
15
staatsge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> <strong>en</strong> -det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra <strong>voor</strong> migrant<strong>en</strong>. Er word<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de nam<strong>en</strong><br />
gebruikt om deze plaats<strong>en</strong> te omschrijv<strong>en</strong>, als “op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>tra”, “verwijderingsc<strong>en</strong>tra” <strong>en</strong><br />
“det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra”.<br />
iii.<br />
Statistiek<strong>en</strong> over de administratieve det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>,<br />
asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong><br />
Het is moeilijk om het aantal <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> die om<br />
migratiegebond<strong>en</strong> red<strong>en</strong><strong>en</strong> in de Europese Unie zijn opgeslot<strong>en</strong> met <strong>en</strong>ige zekerheid te<br />
bepal<strong>en</strong>. In bepaalde land<strong>en</strong> word<strong>en</strong> er statistiek<strong>en</strong> bijgehoud<strong>en</strong> die beschikbaar zijn <strong>voor</strong> het<br />
publiek. In het Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk, waar meer dan 2 700 bedd<strong>en</strong> beschikbaar zijn <strong>voor</strong><br />
administratieve det<strong>en</strong>tie, word<strong>en</strong> de statistiek<strong>en</strong> over het aantal niet-burgers in<br />
verwijderingsc<strong>en</strong>tra over het hele land gepubliceerd. 2 In heel wat land<strong>en</strong> wordt deze<br />
informatie echter niet regelmatig bijgehoud<strong>en</strong> of bek<strong>en</strong>dgemaakt <strong>voor</strong> het publiek.<br />
Immigratiestatistiek<strong>en</strong> over det<strong>en</strong>tie in heel de Europese Unie zijn moeilijk te verkrijg<strong>en</strong>.<br />
iv.<br />
Det<strong>en</strong>tie als afschrikking<br />
Zowel de to<strong>en</strong>ame <strong>van</strong> het aantal det<strong>en</strong>tiegevall<strong>en</strong> in de Europese Unie als de manier waarop<br />
de det<strong>en</strong>tie gebeurt, baart ons zorg<strong>en</strong>. Door de to<strong>en</strong>ame <strong>van</strong> het aantal det<strong>en</strong>tiegevall<strong>en</strong> is het<br />
aantal asielaanvrag<strong>en</strong> verminderd. In 2004 kreg<strong>en</strong> de EU-land<strong>en</strong> 19% minder asielaanvrag<strong>en</strong><br />
dan het jaar daar<strong>voor</strong>. In Duitsland <strong>en</strong> het Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk, de land<strong>en</strong> met de hoogste<br />
det<strong>en</strong>tiecijfers, daalde het aantal aanvrag<strong>en</strong> respectievelijk met 30% <strong>en</strong> 31%. Tijd<strong>en</strong>s dezelfde<br />
periode echter ondervond<strong>en</strong> de nieuwe lidstat<strong>en</strong> aan de gr<strong>en</strong>s <strong>van</strong> Europa, Malta <strong>en</strong> Cyprus,<br />
e<strong>en</strong> stijging <strong>van</strong> meer 100% <strong>van</strong> het aantal aanvrag<strong>en</strong>. 3 Vel<strong>en</strong> zijn het erover e<strong>en</strong>s dat de<br />
daling <strong>van</strong> het aantal aanvrag<strong>en</strong> niet noodzakelijk betek<strong>en</strong>t dat er minder <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> in<br />
Europa aankom<strong>en</strong> die bescherming nodig hebb<strong>en</strong>. Door het to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de gebruik <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie<br />
<strong>en</strong> de gebrekkige asielsystem<strong>en</strong> word<strong>en</strong> steeds meer <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers er namelijk<br />
toe gedwong<strong>en</strong> in de “illegaliteit” te lev<strong>en</strong>.<br />
Bij verschill<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong> groeit de bezorgdheid over het gebruik <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie, die ongepast is<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> sch<strong>en</strong>ding <strong>van</strong> de regionale <strong>en</strong> internationale m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>t, om<br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers af te schrikk<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
individu<strong>en</strong> hun bezorgdheid uitgedrukt over het feit dat <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong><br />
migrant<strong>en</strong>, die ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele misdaad hebb<strong>en</strong> gepleegd, willekeurig word<strong>en</strong> vastgehoud<strong>en</strong><br />
zonder voldo<strong>en</strong>de wettelijke verklaring, zonder kans op regelmatige <strong>en</strong> automatische<br />
gerechtelijke herzi<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> hun det<strong>en</strong>tie, zonder goed geïnformeerd te word<strong>en</strong> over hun<br />
recht<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> manier <strong>en</strong> in e<strong>en</strong> taal die zij begrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong> ondergebracht word<strong>en</strong> in<br />
onhygiënische, wrede <strong>en</strong> onm<strong>en</strong>selijke omstandighed<strong>en</strong>. Dit gebeurt allemaal binn<strong>en</strong> de<br />
gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> <strong>van</strong> de Europese Unie waar<strong>van</strong> de lidstat<strong>en</strong> alle belangrijke<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>verklaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> -docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ondertek<strong>en</strong>d <strong>en</strong> de talrijke richtsnoer<strong>en</strong><br />
2 Voor statistiek<strong>en</strong> over det<strong>en</strong>tie in België, zie:<br />
http://www.dofi.fgov.be/nl/activiteit<strong>en</strong>rapport/Activiteit<strong>en</strong>rapport_2004.pdf<br />
3 Zie: UNHCR Global Report 2004, blz. 450, 451.<br />
16
<strong>en</strong> besluit<strong>en</strong> onderschrijv<strong>en</strong> die door regionale <strong>en</strong> internationale organ<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de op<strong>van</strong>g <strong>en</strong><br />
bescherming <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> ingevoerd.<br />
E<strong>en</strong> <strong>van</strong> de grootste uitdaging<strong>en</strong> <strong>voor</strong> niet-gouvernem<strong>en</strong>tele organisaties, vertrouw<strong>en</strong>sgroep<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> individu<strong>en</strong> die werk<strong>en</strong> met of nam<strong>en</strong>s gedetineerde <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong><br />
migrant<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong> is doeltreff<strong>en</strong>de strategieën te ontwikkel<strong>en</strong> om de lidstat<strong>en</strong> aan te<br />
moedig<strong>en</strong> hun verplichting<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> de vele verdrag<strong>en</strong>, richtsnoer<strong>en</strong> <strong>en</strong> besluit<strong>en</strong> na<br />
te kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong>, daar waar ze nalat<strong>en</strong> dit te do<strong>en</strong>, aansprakelijk te stell<strong>en</strong>. Hopelijk zal de<br />
reeks training<strong>en</strong> die door JRS Europe met steun <strong>van</strong> het EVF werd<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> de naleving <strong>van</strong><br />
de verdrag<strong>en</strong> help<strong>en</strong> bevorder<strong>en</strong>.<br />
v. Pleitbezorging<br />
In het handboek wordt het internationale <strong>en</strong> Europese wettelijk kader <strong>voor</strong> de op<strong>van</strong>g- <strong>en</strong><br />
det<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>orm<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> behandeld. Behalve e<strong>en</strong> aantal<br />
<strong>voor</strong>beeld<strong>en</strong> <strong>van</strong> bepaalde nationale praktijk<strong>en</strong> bevat het ge<strong>en</strong> informatie over nationale<br />
system<strong>en</strong>. Deze internationale <strong>en</strong> regionale wett<strong>en</strong> <strong>en</strong> procedures kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
gebruikt om op nationaal vlak de behandeling <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> te<br />
bevorder<strong>en</strong>. Advocat<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ertoe aangezet om de internationale <strong>en</strong> regionale wetgeving te<br />
bestuder<strong>en</strong> <strong>en</strong> na te gaan of de nationale wett<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> aan de norm<strong>en</strong> die door hun regering<br />
werd<strong>en</strong> aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Wanneer de stat<strong>en</strong> niet aan de norm<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> de advocat<strong>en</strong><br />
ertoe aangezet om met andere rele<strong>van</strong>te organisaties sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> om de naleving <strong>van</strong> de<br />
wett<strong>en</strong> na te strev<strong>en</strong>. De strategie <strong>van</strong> de pleitbezorging betek<strong>en</strong>t ook e<strong>en</strong> dialoog met de<br />
regering <strong>en</strong> campagnes om het bewustzijn <strong>van</strong> het publiek rond deze situatie te vergrot<strong>en</strong>.<br />
Wanneer de regering weigert in dialoog te tred<strong>en</strong> of informatie uit te wissel<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> advocat<strong>en</strong> het bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> overweg<strong>en</strong> om op nationaal vlak de wett<strong>en</strong> bij te schav<strong>en</strong>,<br />
klacht<strong>en</strong> in te di<strong>en</strong><strong>en</strong>, <strong>en</strong> op regionaal <strong>en</strong> internationaal vlak verslag uit te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> over de<br />
mechanism<strong>en</strong>, zoals verder in het handboek wordt beschrev<strong>en</strong>.<br />
vi.<br />
International Coalition on the Det<strong>en</strong>tion of Refugees, Asylum<br />
Seekers and Migrants<br />
De International Coalition on Det<strong>en</strong>tion of Refugees, Asylum Seekers and Migrants is e<strong>en</strong><br />
coalitie <strong>van</strong> NGO-groep<strong>en</strong> <strong>en</strong> individu<strong>en</strong> over de hele wereld die onlangs werd gevormd <strong>en</strong><br />
juridische, sociale <strong>en</strong> andere di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> biedt waarbij zij nam<strong>en</strong>s <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, migrant<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
asielzoekers aan onderzoek <strong>en</strong> berichtgeving doet, pleitbezorging <strong>en</strong> beleidsvoering. Zij<br />
kom<strong>en</strong> bije<strong>en</strong> om informatie uit te wissel<strong>en</strong> <strong>en</strong> oplossing<strong>en</strong> <strong>voor</strong> det<strong>en</strong>tie t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong><br />
deze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong>. Naast het lidmaatschap aan lokale <strong>en</strong> nationale coalities, di<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
NGO’s, academici <strong>en</strong> individu<strong>en</strong> het lidmaatschap aan de internationale coalitie te<br />
overweg<strong>en</strong>. Voor meer informatie over de coalitie kunt u terecht op de website<br />
http://www.idcoalition.org/portal/index.php of contact opnem<strong>en</strong> met Anna Gallagher via<br />
anna@comunicacionglobal.com<br />
15 Januari 2006<br />
17
HOOFDSTUK I<br />
JURIDISCH KADER TER BEPALING VAN DE OPVANG EN<br />
DETENTIE VAN VLUCHTELINGEN, ASIELZOEKERS EN<br />
MIGRANTEN<br />
MINIMUMNORMEN VOOR DE OPVANG VAN VLUCHTELINGEN,<br />
ASIELZOEKERS EN MIGRANTEN<br />
Land<strong>en</strong> zijn door regionale, nationale <strong>en</strong> internationale rechtsregels gebond<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> reeks<br />
<strong>van</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> te verschaff<strong>en</strong> aan toekom<strong>en</strong>de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers.<br />
1.1 Wat is de definitie <strong>van</strong> de minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> op<strong>van</strong>g?<br />
Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> op<strong>van</strong>g verwijz<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> reeks <strong>van</strong> maatregel<strong>en</strong> in verband met de<br />
behandeling <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers, <strong>van</strong>af het mom<strong>en</strong>t dat zij hun formele<br />
aanvraag <strong>voor</strong> erk<strong>en</strong>ning <strong>van</strong> de status indi<strong>en</strong><strong>en</strong> – in e<strong>en</strong> land of aan de gr<strong>en</strong>s – totdat er e<strong>en</strong><br />
definitieve uitspraak is gedaan over hun aanvraag of totdat ze overgeplaatst word<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong><br />
andere lidstaat die verantwoordelijk is <strong>voor</strong> de beoordeling <strong>van</strong> hun aanvraag.<br />
1.2 Op wie <strong>en</strong> waar zijn de norm<strong>en</strong> <strong>van</strong> toepassing?<br />
Deze norm<strong>en</strong> zijn <strong>van</strong> toepassing op <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers die word<strong>en</strong> vastgehoud<strong>en</strong>,<br />
die verblijv<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> speciaal <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>e groepsaccommodatie, of die onder de bevolking<br />
won<strong>en</strong> in afwachting <strong>van</strong> e<strong>en</strong> definitieve uitspraak. De te treff<strong>en</strong> maatregel<strong>en</strong> omvatt<strong>en</strong>:<br />
gepaste op<strong>van</strong>g<strong>voor</strong>waard<strong>en</strong> bij aankomst aan de gr<strong>en</strong>s, toegang tot juridisch advies,<br />
bewegingsvrijheid, medische verzorging <strong>en</strong> werk. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> speciale maatregel<strong>en</strong><br />
getroff<strong>en</strong> word<strong>en</strong> om aan de behoeft<strong>en</strong> <strong>van</strong> kinder<strong>en</strong>, vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> bejaarde asielzoekers te<br />
voldo<strong>en</strong>. De Staat heeft e<strong>en</strong> grote beoordelingsvrijheid om te bepal<strong>en</strong> hoe zij gepaste<br />
op<strong>van</strong>gnorm<strong>en</strong> zal bepal<strong>en</strong>. Ze moet er bij het sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>pakket dat<br />
voldoet aan deze <strong>voor</strong>waard<strong>en</strong>, aandacht aan sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat de bescherming <strong>van</strong> de<br />
fundam<strong>en</strong>tele waardigheid <strong>en</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> asielzoekers gegarandeerd wordt. Elke<br />
di<strong>en</strong>st die verschaft wordt, moet voldo<strong>en</strong> aan de norm<strong>en</strong> <strong>van</strong> het land waarin de aanvraag <strong>voor</strong><br />
bescherming werd ingedi<strong>en</strong>d.<br />
1.3 Waaruit bestaan volg<strong>en</strong>s de wet toereik<strong>en</strong>de op<strong>van</strong>gnorm<strong>en</strong>?<br />
i. Inleiding<br />
Internationale <strong>en</strong> regionale verdrag<strong>en</strong>, conv<strong>en</strong>ties <strong>en</strong> wett<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong> duidelijk de norm<strong>en</strong> <strong>voor</strong><br />
de behandeling <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers, zowel bij aankomst als tijd<strong>en</strong>s hun verblijf<br />
<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de beoordeling <strong>van</strong> hun aanvraag om bescherming. Er zijn dus middel<strong>en</strong> aanwezig<br />
18
om <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers te bescherm<strong>en</strong>. Jammer g<strong>en</strong>oeg lev<strong>en</strong> de overhed<strong>en</strong> hun<br />
verplichting<strong>en</strong> niet altijd na.<br />
Deze paragraaf is opgedeeld in de volg<strong>en</strong>de punt<strong>en</strong>:<br />
• Onthaal bij aankomst<br />
• Informatie <strong>en</strong> juridisch advies<br />
• Bewegingsvrijheid<br />
• Docum<strong>en</strong>tatie <strong>en</strong> status in afwachting <strong>van</strong> de eindbeslissing<br />
• Bijstand, huisvesting <strong>en</strong> accommodatie<br />
• Gezondheidszorg<br />
• Onderwijs <strong>en</strong> beroepsopleiding<br />
• Werk<br />
• Groep<strong>en</strong> met speciale behoeftes.<br />
INFOTIP – TOEREIKENDE OPVANGVOORWAARDEN<br />
Voor meer informatie over de gesuggereerde <strong>en</strong> in de EU na te lev<strong>en</strong> op<strong>van</strong>gnorm<strong>en</strong>,<br />
kunn<strong>en</strong> <strong>voor</strong>standers er het volg<strong>en</strong>de op nalez<strong>en</strong>:<br />
• De UNHCR Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Op<strong>van</strong>g <strong>van</strong> Asielzoekers in de Europese<br />
Unie (G<strong>en</strong>ève 2000)<br />
• Richtlijn <strong>van</strong> de Raad <strong>van</strong> Europa over de Op<strong>van</strong>g <strong>van</strong> Asielzoekers: Krijg<strong>en</strong><br />
asielzoekers in Europa materiële steun <strong>en</strong> toegang tot werk in overe<strong>en</strong>stemming<br />
met de Europese Wetgeving? (ECRE 2005)<br />
Dit handboek legt uit wat er moet gebeur<strong>en</strong> <strong>en</strong> verwijst naar rele<strong>van</strong>te ondersteun<strong>en</strong>de<br />
verdrag<strong>en</strong>, wett<strong>en</strong>, reglem<strong>en</strong>tering<strong>en</strong> <strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong>.<br />
ii. Welke minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> op<strong>van</strong>g moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> <strong>voor</strong><br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong>/of migrant<strong>en</strong> bij hun aankomst?<br />
Vluchteling<strong>en</strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> zijn vaak kwetsbaar op het mom<strong>en</strong>t dat ze<br />
aankom<strong>en</strong> in gastland<strong>en</strong> of land<strong>en</strong> <strong>van</strong> bestemming. Ze zijn niet voldo<strong>en</strong>de op de hoogte over<br />
hun recht<strong>en</strong>, na hun reis zijn ze vaak moe <strong>en</strong> lijd<strong>en</strong> ze misschi<strong>en</strong> aan fysieke aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>.<br />
Overlev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>van</strong> foltering zijn bijzonder kwetsbaar <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> onmiddellijke bijstand nodig.<br />
Opdat land<strong>en</strong> hun internationale <strong>en</strong> regionale verplichting<strong>en</strong> in verband met de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong><br />
teg<strong>en</strong>over deze populatie zoud<strong>en</strong> nakom<strong>en</strong>, wordt het volg<strong>en</strong>de aanbevol<strong>en</strong>:<br />
• Gr<strong>en</strong>sfaciliteit<strong>en</strong> - luchthav<strong>en</strong>s <strong>en</strong> transitzones aan de gr<strong>en</strong>s inbegrep<strong>en</strong> - moet<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
minimum aan et<strong>en</strong>, onderdak, sanitaire <strong>en</strong> gezondheids<strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong>, zoals<br />
<strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s artikel 1(1) <strong>van</strong> het ICESCR. (UVRM, art. 25; ICESCR, artikels<br />
1(1), 2(2), 11; Op<strong>van</strong>grichtlijn, artikels 13, 14, 15).<br />
19
• Gezinsher<strong>en</strong>iging moet word<strong>en</strong> gerespecteerd. Alle<strong>en</strong>staande mann<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> gescheid<strong>en</strong> accommodatie krijg<strong>en</strong>, <strong>en</strong> gezinn<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> de mogelijkheid<br />
krijg<strong>en</strong> om sam<strong>en</strong> in de inrichting<strong>en</strong> of ruimtes te verblijv<strong>en</strong> .(EVRM, art. 8;<br />
Op<strong>van</strong>grichtlijn, artikels 8, 14).<br />
• Regering<strong>en</strong> <strong>en</strong> plaatselijke NGO’s zoud<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> opstell<strong>en</strong> <strong>voor</strong><br />
sam<strong>en</strong>werking in de spoed<strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> de aanhoud<strong>en</strong>de op<strong>van</strong>gdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>voor</strong><br />
asielzoekers <strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>.<br />
• Er moet<strong>en</strong> bijzondere inspanning<strong>en</strong> geleverd word<strong>en</strong> om overlev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>van</strong> foltering<br />
<strong>en</strong> trauma’s snel te id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong> bij te staan in hun nod<strong>en</strong>. Regering<strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />
aangespoord word<strong>en</strong> om overlev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>van</strong> foltering <strong>en</strong> trauma’s niet in det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra<br />
te plaats<strong>en</strong>. (UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> over Det<strong>en</strong>tie 7, 10; Op<strong>van</strong>grichtlijn, art. 20).<br />
• Informatie over de recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> niet-rijksinwoners, inclusief het recht op asiel, moet<br />
kort na hun aankomst aan h<strong>en</strong> uitgelegd word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> taal <strong>en</strong> in term<strong>en</strong> die zij kunn<strong>en</strong><br />
verstaan. Deze informatie kan verstrekt word<strong>en</strong> door overheidspersoneel of door<br />
verteg<strong>en</strong>woordigers <strong>van</strong> NGO’s. (CPT Richtlijn<strong>en</strong>, para. 30; Op<strong>van</strong>grichtlijn, art. 5).<br />
iii. Informatie <strong>en</strong> juridisch advies<br />
De meeste <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> de asielprocedure niet <strong>van</strong> het land waarin zij<br />
asiel zoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> daarom misschi<strong>en</strong> niet hun recht<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> geld<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s het Verdrag<br />
<strong>van</strong> G<strong>en</strong>ève of andere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>verdrag<strong>en</strong>. Daarom is het ess<strong>en</strong>tieel dat er aan h<strong>en</strong><br />
correcte informatie wordt verschaft in e<strong>en</strong> taal <strong>en</strong> op e<strong>en</strong> manier die zij begrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat<br />
juridisch advies <strong>en</strong> begeleiding onmiddellijk ter beschikking wordt gesteld. Het volg<strong>en</strong>de<br />
wordt dus aanbevol<strong>en</strong>:<br />
• Asielzoekers moet<strong>en</strong> toegang hebb<strong>en</strong> tot doeltreff<strong>en</strong>de juridische bijstand <strong>van</strong>af het<br />
begin <strong>van</strong> de asielprocedure. Advocat<strong>en</strong> of juridische verteg<strong>en</strong>woordigers zoud<strong>en</strong><br />
onmiddellijk beschikbaar moet<strong>en</strong> zijn om met <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong><br />
migrant<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> korte tijd na hun aankomst. E<strong>en</strong> nam<strong>en</strong>lijst <strong>van</strong><br />
advocat<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun contactinformatie uithang<strong>en</strong> in de op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>tra is niet g<strong>en</strong>oeg <strong>en</strong><br />
daarmee wordt niet voldaan aan de verplichting <strong>van</strong> de staat om toegang tot juridisch<br />
advies te verschaff<strong>en</strong>. (UNHCR Uitvoer<strong>en</strong>d Comité Besluit No. 8).<br />
PRAKTIJKTIP – KEN UW RECHTEN<br />
NGO’s zoud<strong>en</strong> met op<strong>van</strong>gautoriteit<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> onderhandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong> aanspor<strong>en</strong> om<br />
“K<strong>en</strong> uw recht<strong>en</strong>”-pres<strong>en</strong>taties te lat<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan nieuw aangekom<strong>en</strong> groep<strong>en</strong><br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong>. Deze pres<strong>en</strong>taties word<strong>en</strong> <strong>voor</strong>bereid <strong>en</strong><br />
<strong>voor</strong>gesteld door advocat<strong>en</strong> of door person<strong>en</strong> opgeleid in de rele<strong>van</strong>te <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>- <strong>en</strong><br />
migratiewetgeving, <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> op wekelijkse basis gegev<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra.<br />
De gegev<strong>en</strong> informatie omvat de nationale wetgeving inzake <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>- <strong>en</strong><br />
20
asielprocedures; het recht <strong>van</strong> migrant<strong>en</strong> om in het land te blijv<strong>en</strong>; de procedures in<br />
verband met vrijwillige terugkeer of uitzetting, <strong>en</strong>z. Zowel de regering als de<br />
gedetineerd<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> baat bij dergelijke pres<strong>en</strong>taties – de informatie kan<br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> help<strong>en</strong> om belangrijke beslissing<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong><br />
in verband met hun lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun zaak, zo kunn<strong>en</strong> zij bij<strong>voor</strong>beeld vaststell<strong>en</strong> of zij wel<br />
of ge<strong>en</strong> recht hebb<strong>en</strong> op de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>status. Dergelijke pres<strong>en</strong>taties kunn<strong>en</strong> ook<br />
di<strong>en</strong>st do<strong>en</strong> om angst<strong>en</strong> <strong>en</strong> frustraties <strong>van</strong> nieuwkomers te milder<strong>en</strong>, <strong>en</strong> om in de c<strong>en</strong>tra<br />
e<strong>en</strong> rustige omgeving te creër<strong>en</strong>.<br />
• Er moet aan <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers mondelinge of schriftelijke informatie verschaft<br />
word<strong>en</strong> over praktische zak<strong>en</strong> die te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met hun onthaal. Zij moet<strong>en</strong><br />
informatie krijg<strong>en</strong> over de werking <strong>van</strong> de asielprocedure <strong>en</strong> over hun verplichting<strong>en</strong>. Alle<br />
informatie – of die nu schriftelijk, mondeling of via video wordt overgebracht – moet <strong>voor</strong><br />
de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers begrijpelijk zijn. Dat betek<strong>en</strong>t dat die moet vertaald<br />
word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> taal die zij verstaan <strong>en</strong> overgebracht word<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> manier die aangepast is<br />
aan hun cultuur. (Op<strong>van</strong>grichtlijn, art. 5; Voorstel <strong>van</strong> de Commissie <strong>voor</strong> e<strong>en</strong> Richtlijn<br />
<strong>van</strong> de Raad betreff<strong>en</strong>de Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Procedures in de Lidstat<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de<br />
Toek<strong>en</strong>ning of Intrekking <strong>van</strong> de Vluchteling<strong>en</strong>status, art. 10 (Richtlijn <strong>voor</strong> Procedures),<br />
(Raad Docum<strong>en</strong>t 14203/04, Asile 64 <strong>van</strong> 9 November 2004))<br />
• Er moet toegang tot bevoegde tolk<strong>en</strong> <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>van</strong>af het begin <strong>van</strong> de<br />
procedure.(UNHCR Uitv.Com Besluit No. 8).<br />
PRAKTIJKTIP – BESCHOUWINGEN BIJ HET GEBRUIK VAN EEN TOLK<br />
Enkele tips om in overweging te nem<strong>en</strong> bij het interview<strong>en</strong> <strong>van</strong> gedetineerd<strong>en</strong>, <strong>voor</strong>al<br />
als zij misschi<strong>en</strong> foltering of trauma’s hebb<strong>en</strong> ondergaan in hun thuisland of tijd<strong>en</strong>s<br />
hun reis:<br />
• Zorg er<strong>voor</strong> dat de persoon toestemt met het gebruik <strong>van</strong> e<strong>en</strong> tolk <strong>en</strong> dat hij of<br />
zij weet dat de tolk e<strong>en</strong> professionele plicht heeft om de vertrouwelijkheid te<br />
respecter<strong>en</strong>.<br />
• Wees u er<strong>van</strong> bewust dat de tolk sommige del<strong>en</strong> <strong>van</strong> het interview misschi<strong>en</strong><br />
moeilijk vindt .<br />
• Vergewis u er<strong>van</strong> dat de tolk de nood aan absolute vertrouwelijkheid begrijpt.<br />
• Wees u er<strong>van</strong> bewust dat e<strong>en</strong> niet-professionele tolk zich gemakkelijker bij het<br />
gesprek laat betrekk<strong>en</strong> dan e<strong>en</strong> professionele tolk. Leg daarom duidelijk uit dat<br />
hij of zij <strong>en</strong>kel moet tolk<strong>en</strong> wat door u of door de geïnterviewde gezegd wordt.<br />
• Vermijd, in de mate <strong>van</strong> het mogelijke, om familieled<strong>en</strong>, gedetineerd<strong>en</strong> uit<br />
hetzelfde c<strong>en</strong>trum of andere gedetineerd<strong>en</strong>, of personeel <strong>van</strong> het c<strong>en</strong>trum als<br />
21
tolk te lat<strong>en</strong> funger<strong>en</strong>. Probeer, als u vrouwelijke gedetineerd<strong>en</strong> interviewt, e<strong>en</strong><br />
vrouwelijke tolk mee te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, zeker als het informatie betreft die de basis<br />
vormt <strong>van</strong> hun aanspraak op asiel.<br />
• Let erop om de aandacht niet te verliez<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> interview – ook wanneer<br />
de tolk met de persoon spreekt, is het belangrijk dat u interesse toont in wat de<br />
persoon vertelt.<br />
• De UNHCR, NGO’s <strong>en</strong> individu<strong>en</strong> die met de UNHCR sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> in elke fase<br />
<strong>van</strong> het proces vrije toegang hebb<strong>en</strong> tot de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers, <strong>van</strong>af hun<br />
aankomst. Bij hun aankomst moet<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers informatie krijg<strong>en</strong> over<br />
de UNHCR, NGO’s <strong>en</strong> individu<strong>en</strong> die h<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> bijstaan. (UNHCR Uitv.Com Besluit<br />
Nr. 22; Op<strong>van</strong>grichtlijn, art. 14(7))<br />
• De asielaanvrager moet schriftelijk bericht krijg<strong>en</strong> over de uitspraak betreff<strong>en</strong>de zijn<br />
asielaanvraag. Elke beslissing moet word<strong>en</strong> uitgelegd in e<strong>en</strong> taal <strong>en</strong> in term<strong>en</strong> die de<br />
aanvrager verstaat. (Voorstel <strong>voor</strong> e<strong>en</strong> Richtlijn over de Procedures, art. 9)<br />
• Als de weigering <strong>van</strong> asielaanvraag gebaseerd is op de “veilig derde land”-regel – wat<br />
betek<strong>en</strong>t dat de aanvrager in e<strong>en</strong> ander land e<strong>en</strong> aanvraag had kunn<strong>en</strong> indi<strong>en</strong><strong>en</strong> – moet dit<br />
aan de aanvrager word<strong>en</strong> meegedeeld <strong>en</strong> moet hem/haar ook verteld word<strong>en</strong> dat de<br />
aanvraag niet inhoudelijk beoordeeld is. Hij of zij heeft dus het recht om in e<strong>en</strong> derde land<br />
e<strong>en</strong> asielaanvraag in te di<strong>en</strong><strong>en</strong>. (UVRM, art. 14, bevestiging <strong>van</strong> het recht op asiel)<br />
iv.<br />
Hebb<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> recht op bewegingsvrijheid?<br />
In alle land<strong>en</strong> <strong>van</strong> Europa word<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> in bepaalde<br />
omstandighed<strong>en</strong> opgeslot<strong>en</strong>. Er zijn verschill<strong>en</strong>de fas<strong>en</strong> <strong>van</strong> opsluiting: hecht<strong>en</strong>is vóór<br />
toelating, hecht<strong>en</strong>is vóór repatriëring <strong>en</strong> hecht<strong>en</strong>is t<strong>en</strong>einde iemand te verwijder<strong>en</strong>, of om e<strong>en</strong><br />
persoon over te plaats<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> veilig derde land of naar de staat die volg<strong>en</strong>s de Dublin<br />
Conv<strong>en</strong>tie verantwoordelijk is. Artikel 31(2) <strong>van</strong> het Verdrag <strong>van</strong> 1951 over de<br />
Vluchteling<strong>en</strong>status stelt dat de bewegingsvrijheid <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers <strong>en</strong>kel<br />
mag beperkt word<strong>en</strong> indi<strong>en</strong> nodig. De UNHCR stelt dat de opsluiting <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong><br />
asielzoekers moet vermed<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, op <strong>en</strong>kele uitzondering<strong>en</strong> na. 4 In sommige Europese<br />
land<strong>en</strong> is het gebruikelijk dat aanvragers die op e<strong>en</strong> definitieve beslissing wacht<strong>en</strong>, verplicht<br />
word<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> bepaald adres of in e<strong>en</strong> bepaald gebied te verblijv<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s het EVRM zijn<br />
zulke beperking<strong>en</strong> doorgaans toegestaan. In overe<strong>en</strong>stemming met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>verdrag<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> regionale <strong>en</strong> nationale wett<strong>en</strong> over bewegingsvrijheid wordt het volg<strong>en</strong>de aanbevol<strong>en</strong>:<br />
4 UNHCR Herzi<strong>en</strong>e Richtlijn<strong>en</strong> over Toepasbare Criteria <strong>en</strong> Norm<strong>en</strong> Inzake de Det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> Asielzoekers<br />
(februari 1999)<br />
22
• Asielzoekers mog<strong>en</strong> niet ondergebracht word<strong>en</strong> in afgeleg<strong>en</strong> gebied<strong>en</strong> waar toegang tot<br />
(op<strong>en</strong>baar) vervoer moeilijk is. Het huisvest<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> of asielzoekers op<br />
plaatst<strong>en</strong> waar zij ge<strong>en</strong> toegang hebb<strong>en</strong> tot het op<strong>en</strong>baar vervoer of waar zij niet <strong>voor</strong><br />
vervoer kunn<strong>en</strong> betal<strong>en</strong>, beperkt hun bewegingsvrijheid op ongepaste wijze, <strong>voor</strong>al<br />
wanneer de nodige di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijstand ver weg geleg<strong>en</strong> zijn. Als bestuursautoriteit<strong>en</strong><br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers toch op afgeleg<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong> huisvest<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> zij <strong>voor</strong><br />
gepaste financiële hulp zorg<strong>en</strong> om vervoerskost<strong>en</strong> te betal<strong>en</strong>.<br />
• Opsluiting <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers moet vermed<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
• Bij huisvesting <strong>van</strong> asielzoekers met kinder<strong>en</strong> moet er rek<strong>en</strong>ing gehoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong> met<br />
toegang tot plaatselijke onderwijsinstelling<strong>en</strong>.<br />
v. Welke docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers hebb<strong>en</strong> zolang hun<br />
zaak onbeslist is?<br />
Asielzoekers moet<strong>en</strong> er<strong>van</strong> verzekerd word<strong>en</strong> dat hun verblijf in e<strong>en</strong> gastland in afwachting <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> definitieve beslissing legaal is. UNHCR Uitvoer<strong>en</strong>d Comité Besluit Nr. 35 adviseert dat de<br />
asielzoekers over wi<strong>en</strong>s zaak niet onverwijld kan beslist word<strong>en</strong>, <strong>voor</strong>lopige papier<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> om<br />
h<strong>en</strong> er<strong>van</strong> te verzeker<strong>en</strong> dat ze tijdelijke bescherming krijg<strong>en</strong>, tot de definitieve uitspraak in hun<br />
zaak. 5 Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> vereist artikel 6(1) <strong>van</strong> de Op<strong>van</strong>grichtlijn dat lidstat<strong>en</strong> de asielzoeker papier<strong>en</strong><br />
gev<strong>en</strong> als bewijs dat hun asielaanvraag in behandeling is. In de meeste land<strong>en</strong> krijgt e<strong>en</strong><br />
asielzoeker e<strong>en</strong> tijdelijke (verblijfs)vergunning <strong>van</strong> zodra de procedure <strong>voor</strong> de toek<strong>en</strong>ning of<br />
afwijzing <strong>van</strong> asiel ont<strong>van</strong>kelijk verklaard is. Om bescherming <strong>van</strong> de asielzoekers tijd<strong>en</strong>s de<br />
verwerking <strong>van</strong> hun aanvraag te garander<strong>en</strong>, wordt het volg<strong>en</strong>de aangerad<strong>en</strong>:<br />
• Asielzoekers moet<strong>en</strong> tijdelijke (verblijfs)vergunning<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>. De vergunning<strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />
geldig blijv<strong>en</strong> totdat er e<strong>en</strong> definitieve uitspraak over hun aanvraag is gevall<strong>en</strong>. (UNHCR<br />
Uitv.Com Besluit Nr. 93; UNHCR Uitv.Com Besluit 91) 6<br />
Hoewel de Op<strong>van</strong>grichtlijn toelaat dat lidstat<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> papier<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan asielzoekers in<br />
hecht<strong>en</strong>is, moet<strong>en</strong> lidstat<strong>en</strong> toch word<strong>en</strong> aangemoedigd om dergelijke papier<strong>en</strong> te verschaff<strong>en</strong><br />
aan alle asielzoekers, om bij de vrijlating <strong>van</strong> gedetineerd<strong>en</strong> lastig bijkom<strong>en</strong>d papierwerk <strong>en</strong><br />
vertraging<strong>en</strong> in het verstrekk<strong>en</strong> <strong>van</strong> docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te vermijd<strong>en</strong><br />
vi.<br />
Welke bijstand moet<strong>en</strong> stat<strong>en</strong> verl<strong>en</strong><strong>en</strong> aan <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong><br />
migrant<strong>en</strong>?<br />
Volg<strong>en</strong>s artikel 11(1) <strong>van</strong> de ICESCR wordt <strong>van</strong> alle stat<strong>en</strong> geëist dat zij bijstand verl<strong>en</strong><strong>en</strong> aan<br />
person<strong>en</strong> die niet in staat zijn om <strong>voor</strong> zichzelf te zorg<strong>en</strong>. Asielzoekers hebb<strong>en</strong> recht op e<strong>en</strong><br />
voldo<strong>en</strong>de hoge lev<strong>en</strong>sstandaard gedur<strong>en</strong>de de behandeling <strong>van</strong> hun aanvraag. De bijstand moet<br />
5 Zie ook:, Id<strong>en</strong>tity Docum<strong>en</strong>ts for Refugees and Asylum Seekers: Guidance on Issuing Id<strong>en</strong>tity Docum<strong>en</strong>ts to<br />
Persons of Concern (Project Profile/PGDS Working Draft 2003).<br />
6 Zie: UNHCR Uitvoer<strong>en</strong>d Comité Besluit Nr. 35; Verdrag <strong>van</strong> G<strong>en</strong>ève, art. 27.<br />
23
niet alle<strong>en</strong> basisb<strong>en</strong>odigdhed<strong>en</strong> omvatt<strong>en</strong>, maar ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s alles wat nodig is om e<strong>en</strong> waardig lev<strong>en</strong><br />
te garander<strong>en</strong>. De Op<strong>van</strong>grichtlijn eist dat de lidstat<strong>en</strong> e<strong>en</strong> waardige lev<strong>en</strong>sstandaard garander<strong>en</strong><br />
aan asielaanvragers in elke lidstaat. 7 Dit omvat e<strong>en</strong> minimum aan huisvesting, voedsel, kleding<br />
<strong>en</strong> gezondheidszorg. 8 Om te voldo<strong>en</strong> aan hun verplichting<strong>en</strong> word<strong>en</strong> lidstat<strong>en</strong> aangespoord tot het<br />
volg<strong>en</strong>de:<br />
• Behoeftige asielzoekers moet<strong>en</strong> alle nodige hulp krijg<strong>en</strong> om in waardige<br />
omstandighed<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>. Dat betek<strong>en</strong>t dat zij voldo<strong>en</strong>de voedsel moet<strong>en</strong><br />
krijg<strong>en</strong>, ev<strong>en</strong>als gepaste kledij <strong>en</strong> fatso<strong>en</strong>lijke huisvesting, gedur<strong>en</strong>de de hele<br />
procedure, totdat e<strong>en</strong> definitieve beslissing is g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Er moet rek<strong>en</strong>ing gehoud<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> met religieuze overtuiging<strong>en</strong> <strong>en</strong> gewoontes wanneer voedsel verschaft wordt.<br />
• De bijstand moet ofwel in nature geleverd word<strong>en</strong> (directe provisie <strong>van</strong> voedsel,<br />
kledij, zakgeld, etc), of via toegang tot het sociaal systeem <strong>van</strong> de staat of door e<strong>en</strong><br />
combinatie <strong>van</strong> beide. Elke bezoldiging die verstrekt wordt, moet voldo<strong>en</strong>de zijn om<br />
alle bijkom<strong>en</strong>de uitgav<strong>en</strong> te dekk<strong>en</strong> waar<strong>voor</strong> niet <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> is met gift<strong>en</strong> in natura of<br />
via het sociale welvaartssysteem.<br />
• In de gevall<strong>en</strong> waar verwijdering volg<strong>en</strong>s de Dublin Conv<strong>en</strong>tie is toegestaan, moet<br />
bijstand verstrekt word<strong>en</strong> totdat de persoon is overgebracht naar e<strong>en</strong> ander land.<br />
vii.<br />
Welke standaard <strong>van</strong> woon<strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>ing of accommodatie moet gegev<strong>en</strong> word<strong>en</strong>?<br />
In de meeste gevall<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> asielzoekers na aankomst nerg<strong>en</strong>s terecht. Sommig<strong>en</strong> zijn<br />
afhankelijk <strong>van</strong> de hulp <strong>van</strong> familie of vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. Ander<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> relaties om op terug te<br />
vall<strong>en</strong>. De situatie is nog beroerder aangezi<strong>en</strong> zij in het land niet legaal mog<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>. Zelfs<br />
wanneer zij zich accommodatie kunn<strong>en</strong> veroorlov<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> zij in hun zoektocht naar e<strong>en</strong><br />
woonruimte vaak geconfronteerd met discriminatie <strong>en</strong> racisme. Sommige stat<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>tra <strong>voor</strong> asielzoekers, andere <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> huisvesting die georganiseerd <strong>en</strong> beheerd wordt<br />
door NGO’s. De Op<strong>van</strong>grichtlijn vereist <strong>van</strong> lidstat<strong>en</strong> dat ze <strong>voor</strong> degelijke accommodatie zorg<strong>en</strong><br />
gedur<strong>en</strong>de de gehele procedure <strong>van</strong> toek<strong>en</strong>ning <strong>van</strong> asiel. 9 Daarom word<strong>en</strong> stat<strong>en</strong> aangespoord<br />
tot het volg<strong>en</strong>de:<br />
• De <strong>voor</strong>waard<strong>en</strong> in op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>tra of andere soort<strong>en</strong> <strong>van</strong> collectieve accommodatie<br />
moet<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> aan de minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> m<strong>en</strong>swaardig lev<strong>en</strong>, inclusief toegang<br />
tot gezondheidszorg <strong>en</strong> onderwijs. (ICESCR, art. 11; ICESR Algem<strong>en</strong>e Toelichting<br />
Nr. 12 behelsd in E/C 12/1999/5)<br />
• Elke vorm <strong>van</strong> accommodatie <strong>voor</strong> asielzoekers moet zowel het recht op privacy als<br />
het recht op familielev<strong>en</strong> respecter<strong>en</strong>. Collectieve c<strong>en</strong>tra moet<strong>en</strong> uitgerust zijn met<br />
faciliteit<strong>en</strong> om families onder te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Er moet<strong>en</strong> <strong>voor</strong>zorg<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong> om<br />
vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet-begeleide minderjarig<strong>en</strong> gescheid<strong>en</strong> <strong>van</strong> mann<strong>en</strong> onder te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
(Op<strong>van</strong>grichtlijn, artikels 8, 14)<br />
7 Op<strong>van</strong>grichtlijn, punt 7, Inleiding.<br />
8 Op<strong>van</strong>grichtlijn, artikels 2(j), 13 <strong>en</strong> 15.<br />
9 Op<strong>van</strong>grichtlijn, artikels 2(j), 14.<br />
24
• Daar waar asielzoekers word<strong>en</strong> ondergebracht in inrichting<strong>en</strong> <strong>en</strong> appartem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
plaatselijke geme<strong>en</strong>schap, moet de overheid inspanning<strong>en</strong> lever<strong>en</strong> om op<strong>en</strong>bare<br />
informatiecampagnes op te zett<strong>en</strong> om de situatie <strong>van</strong> de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> de nood aan<br />
verwelkoming door de geme<strong>en</strong>schap in de kijker te zett<strong>en</strong>.<br />
• Elke huisvesting – hetzij in op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>tra, hetzij in individuele woning<strong>en</strong> – moet de<br />
toegang tot onderwijs <strong>voor</strong> minderjarig<strong>en</strong> bevorder<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de toegang tot e<strong>en</strong> minimum<br />
aan sociaal lev<strong>en</strong> in het algeme<strong>en</strong>. Vluchteling<strong>en</strong> <strong>en</strong> asielzoekers zoud<strong>en</strong> niet<br />
gehuisvest mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in afgeleg<strong>en</strong> gebied<strong>en</strong>.<br />
viii. Welke recht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> met betrekking<br />
tot gezondheidszorg?<br />
Asielzoekers <strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> lijd<strong>en</strong> misschi<strong>en</strong> aan gezondheidsproblem<strong>en</strong>, inclusief<br />
emotioneel of m<strong>en</strong>taal leed als gevolg <strong>van</strong> wat zij in hun thuisland of tijd<strong>en</strong>s hun reis hebb<strong>en</strong><br />
meegemaakt. Internationale <strong>en</strong> regionale wetgeving eist dat stat<strong>en</strong> gezondheidszorg<br />
verschaff<strong>en</strong> aan person<strong>en</strong> die op hun grondgebied verblijv<strong>en</strong>, inclusief asielzoekers. 10 Opdat<br />
stat<strong>en</strong> aan hun verplichting<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de suggesties gedaan:<br />
• Er moet e<strong>en</strong> minimum aan medische zorg – zowel fysieke als psychologische – gratis<br />
<strong>en</strong> onmiddellijk beschikbaar gesteld word<strong>en</strong> aan asielzoekers <strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>van</strong>af<br />
hun aankomst <strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de de volledige procedure <strong>van</strong> beoordeling <strong>van</strong> de<br />
asielaanvraag.<br />
• Elke medische verzorging die verschaft wordt, moet voldo<strong>en</strong> aan de <strong>voor</strong>waard<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
strikte vertrouwelijkheid. De UNHCR raadt aan dat e<strong>en</strong> HIV-test <strong>en</strong>kel mag<br />
uitgevoerd word<strong>en</strong> op verzoek <strong>van</strong> de aanvrager. Er moet word<strong>en</strong> opgemerkt dat de<br />
Op<strong>van</strong>grichtlijn ge<strong>en</strong> recht geeft om e<strong>en</strong> medische scre<strong>en</strong>ing aan asielzoekers te<br />
verplicht<strong>en</strong>, maar wel toelaat dat e<strong>en</strong> lidstaat om red<strong>en</strong> <strong>van</strong> volksgezondheid scre<strong>en</strong>ing<br />
eist. 11<br />
• Asielzoekers met nood aan behandeling omwille <strong>van</strong> foltering of trauma, moet<strong>en</strong><br />
bijzondere aandacht krijg<strong>en</strong>.<br />
• Psychologische zorg <strong>en</strong> raadgeving moet<strong>en</strong>, na verwijzing door medisch personeel,<br />
gratis beschikbaar zijn.<br />
• Zowel de autoriteit<strong>en</strong> als het medisch personeel dat asielzoekers ont<strong>van</strong>gt <strong>en</strong><br />
behandelt, moet speciale opleiding<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> over hoe doeltreff<strong>en</strong>d om te gaan met<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit andere cultur<strong>en</strong>.<br />
10 Zie: UVMR, art. 25; ICESCR, art. 12(1); CRC, art. 24(1); Op<strong>van</strong>grichtlijn, art. 15.<br />
11 Zie: UNHCR Beleid inzake Vluchteling<strong>en</strong> <strong>en</strong> Acquired Immune Defici<strong>en</strong>cy Syndrome (AIDS). Interoffice<br />
Memorandum 78/98 and Field Office Memorandum 84/98. G<strong>en</strong>ève, 1 December 1998; Refugees and<br />
HIV/AIDS, EC/51/SC/CRP.7, 15 februari 2001.<br />
25
INFOTIP – HET DOCUMENTEREN VAN BESCHULDIGINGEN VAN<br />
FOLTERING<br />
“The Torture Reporting Handbook – How to docum<strong>en</strong>t and respond to allegations of<br />
torture within the international system for the protection of human rights” <strong>van</strong> Camille<br />
Giffard, uitgebracht door het C<strong>en</strong>trum <strong>voor</strong> de M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> de Universiteit <strong>van</strong><br />
Essex, is e<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>de hulpbron <strong>voor</strong> dokters, advocat<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere professionel<strong>en</strong><br />
die in contact kom<strong>en</strong> met de overlev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>van</strong> foltering. Het geeft nuttige aanwijzing<strong>en</strong><br />
om op e<strong>en</strong> doeltreff<strong>en</strong>de <strong>en</strong> gevoelige manier informatie over foltering te verzamel<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
– als de persoon toestemt – deze informatie aan internationale instanties <strong>en</strong> tribunal<strong>en</strong><br />
<strong>voor</strong> te legg<strong>en</strong>.<br />
ix.<br />
Hebb<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers recht op onderwijs of beroepsopleiding?<br />
Het onderwijs <strong>van</strong> kinder<strong>en</strong> wordt onderbrok<strong>en</strong> wanneer zij hun land verlat<strong>en</strong>. Om kinder<strong>en</strong><br />
voldo<strong>en</strong>de te verzorg<strong>en</strong> <strong>en</strong> te bescherm<strong>en</strong>, is het nodig om onmiddellijk na aankomst in het<br />
land <strong>van</strong> bestemming hun scholing verder te zett<strong>en</strong>. Internationale <strong>en</strong> regionale wetgeving <strong>en</strong><br />
norm<strong>en</strong> bevestig<strong>en</strong> het recht op onderwijs. 12 De Op<strong>van</strong>grichtlijn eist <strong>van</strong> lidstat<strong>en</strong> dat zij<br />
toegang tot onderwijs garander<strong>en</strong> <strong>voor</strong> minderjarige asielzoekers <strong>en</strong> minderjarige kinder<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> asielzoekers. 13 Opdat zij hun verplichting<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> nakom<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> regering<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
aangespoord het volg<strong>en</strong>de te do<strong>en</strong>:<br />
• Zowel lager als secundair onderwijs moet toegankelijk zijn <strong>voor</strong> asielzoekers. (CRC,<br />
art. 28)<br />
• Minderjarige asielzoekers <strong>en</strong> minderjarige kinder<strong>en</strong> <strong>van</strong> asielzoekers moet<strong>en</strong><br />
ingeschrev<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in het plaatselijke schoolsysteem <strong>en</strong> toegelat<strong>en</strong> word<strong>en</strong> om kort<br />
na hun aankomst less<strong>en</strong> te volg<strong>en</strong>.<br />
• Kinder<strong>en</strong> in hecht<strong>en</strong>is moet<strong>en</strong> toegang krijg<strong>en</strong> tot onderwijs. (CRC, art. 28)<br />
• Stat<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> aan asielzoekers toegang verschaff<strong>en</strong> tot beroepsopleiding<strong>en</strong>, ongeacht<br />
het feit of ze tijd<strong>en</strong>s de periode <strong>van</strong> opleiding toegang hebb<strong>en</strong> tot tewerkstelling.<br />
(Op<strong>van</strong>grichtlijn, art. 12)<br />
12 Zie: UVRM, art. 26, Art. 2 <strong>van</strong> Protocol Nr. 1 bij de EVRM; ICESCR, art. 13; CRC, art. 28; UNHCR<br />
Richtlijn<strong>en</strong> inzake de Bescherming <strong>en</strong> Verzorging <strong>van</strong> Vluchteling<strong>en</strong>kinder<strong>en</strong>; ICESCR G<strong>en</strong>eral Comm<strong>en</strong>ts Nr.<br />
11 in docum<strong>en</strong>t E/C/1999/4, <strong>en</strong> Nr. 13 in docum<strong>en</strong>t E/C.12/1999/10.<br />
13 Op<strong>van</strong>grichtlijn, art. 10(1).<br />
26
x. Kunn<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers toegang krijg<strong>en</strong> tot tewerkstelling?<br />
Werk<strong>en</strong>de asielzoekers zijn minder afhankelijk <strong>van</strong> de staat. Het recht om te werk<strong>en</strong> is e<strong>en</strong><br />
onderdeel <strong>van</strong> de m<strong>en</strong>selijke waardigheid, <strong>voor</strong>al wanneer het, zoals in vele land<strong>en</strong>, zo lang<br />
duurt om asielaanvrag<strong>en</strong> definitief te beoordel<strong>en</strong>. E<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> persoon de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>status<br />
gekreg<strong>en</strong> heeft, laat e<strong>en</strong> staat hem of haar meestal toe om op haar grondgebied legaal te<br />
werk<strong>en</strong>. Sommige EU lidstat<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> asielzoekers toe om te werk<strong>en</strong> onder bepaalde<br />
<strong>voor</strong>waard<strong>en</strong>. Artikel 11 <strong>van</strong> de Op<strong>van</strong>grichtlijn eist dat lidstat<strong>en</strong> beslissing<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> over de<br />
<strong>voor</strong>waard<strong>en</strong> om toegang tot tewerkstelling te verl<strong>en</strong><strong>en</strong> aan asielzoekers wi<strong>en</strong>s aanvraag e<strong>en</strong><br />
jaar of langer in behandeling is. 14 Daarom wordt aangerad<strong>en</strong> dat:<br />
• Asielzoekers na e<strong>en</strong> zekere periode toelating krijg<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> terwijl hun aanvraag in<br />
behandeling is.<br />
xi.<br />
Behandeling <strong>van</strong> groep<strong>en</strong> met speciale behoeft<strong>en</strong> – kinder<strong>en</strong>, vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
bejaard<strong>en</strong><br />
Kinder<strong>en</strong>, niet-begeleide of alle<strong>en</strong>staande kinder<strong>en</strong>, vrouwelijke asielzoekers <strong>en</strong> bejaarde<br />
asielzoekers moet<strong>en</strong> bijzondere aandacht krijg<strong>en</strong>.<br />
• Kinder<strong>en</strong>: Bij het ontwerp <strong>en</strong> het toepass<strong>en</strong> <strong>van</strong> op<strong>van</strong>gbeleid <strong>en</strong> -procedures, zoud<strong>en</strong><br />
stat<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> handel<strong>en</strong> <strong>van</strong>uit het belang <strong>van</strong> het kind. Dit kan bij<strong>voor</strong>beeld door e<strong>en</strong><br />
voogd aan te stell<strong>en</strong> <strong>voor</strong> minderjarige asielaanvragers. De minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de<br />
op<strong>van</strong>g <strong>van</strong> kinder<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> aan alle behoeft<strong>en</strong> <strong>van</strong> kinder<strong>en</strong> beantwoord<strong>en</strong>, zoals<br />
vereist volg<strong>en</strong>s internationale <strong>en</strong> regionale m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>wett<strong>en</strong>, procedures <strong>en</strong><br />
richtlijn<strong>en</strong>. Deze behoeft<strong>en</strong> omvatt<strong>en</strong> onder andere de behoefte aan speciaal onderwijs,<br />
aan medische <strong>en</strong> psychologische zorg <strong>en</strong> aan ontspanning . (CRC, art. 3(1))<br />
• Niet-begeleide of alle<strong>en</strong>staande kinder<strong>en</strong>: Niet-begeleide of alle<strong>en</strong>staande kinder<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> zo snel mogelijk na aankomst geplaatst word<strong>en</strong> in (aan)gepaste zorggev<strong>en</strong>de<br />
<strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, zoals pleegzorg of speciale op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>tra. Er moet<strong>en</strong> zo snel mogelijk<br />
opsporingsactiviteit<strong>en</strong> ondernom<strong>en</strong> word<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komstig Artikel 3(3) <strong>van</strong> de<br />
Resolutie <strong>van</strong> de Raad <strong>van</strong> de Europese Unie <strong>van</strong> 26 juni 1997. Er moet<strong>en</strong> juridische<br />
verteg<strong>en</strong>woordigers aangesteld word<strong>en</strong> om gedur<strong>en</strong>de de volledige asielprocedure de<br />
sociale <strong>en</strong> juridische recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> niet-begeleide of alle<strong>en</strong>staande kinder<strong>en</strong> te<br />
behartig<strong>en</strong>. (CRC, artikels 7, 22(2); Resolutie <strong>van</strong> de Raad <strong>van</strong> de Europese Unie <strong>van</strong><br />
26 juni 1997 over niet-begeleide minderjarig<strong>en</strong> die staatsburger zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> derde<br />
land, para. 3(4))<br />
INFOTIP - KINDEREN<br />
De UNHCR heeft informatie gepubliceerd om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te begeleid<strong>en</strong> die werk<strong>en</strong> met<br />
14 ECRE - The EC Directive on Reception of Asylum Seekers: Are asylum seekers in Europe receiving material<br />
support and access to employm<strong>en</strong>t in accordance with European legislation? (AD3/11/2005/EXT/SH).<br />
27
minderjarige asielzoekers <strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, inclusief alle<strong>en</strong>staande kinder<strong>en</strong>.<br />
• UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> inzake de Bescherming <strong>en</strong> Verzorging <strong>van</strong><br />
Vluchteling<strong>en</strong>kinder<strong>en</strong> (G<strong>en</strong>ève 2004)<br />
• UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> inzake het beleid <strong>en</strong> de procedures <strong>voor</strong> de omgang met<br />
niet-begeleide kinder<strong>en</strong> die asiel zoek<strong>en</strong>. (G<strong>en</strong>ève 1997)<br />
Het Separated Childr<strong>en</strong> in Europe Programme (Programma Alle<strong>en</strong>staande Kinder<strong>en</strong><br />
in Europa), opgericht in 1997, is e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk initiatief <strong>van</strong> de UNHCR <strong>en</strong> de<br />
internationale Save the Childr<strong>en</strong>-alliantie <strong>en</strong> beoogt verbetering <strong>van</strong> de situatie <strong>van</strong><br />
alle<strong>en</strong>staande kinder<strong>en</strong> in Europa, door middel <strong>van</strong> research, beleidsanalyse <strong>en</strong><br />
bijstand. Het Programma heeft e<strong>en</strong> “Statem<strong>en</strong>t of Good Practice” opgesteld, dat<br />
beschikbaar is op haar website: http://www.separated-childr<strong>en</strong>-europe-programme.org.<br />
Het statem<strong>en</strong>t geeft nuttige informatie <strong>en</strong> advies om met alle<strong>en</strong>staande kinder<strong>en</strong> om te<br />
gaan, <strong>en</strong> behandelt kwesties aangaande id<strong>en</strong>tificatie, opsporing <strong>van</strong> familie,<br />
aanstelling <strong>van</strong> voogd<strong>en</strong>, registratie <strong>en</strong> docum<strong>en</strong>tatie, vrijheid <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie,<br />
gezondheid, onderwijs, <strong>en</strong> andere.<br />
• Vrouwelijke asielzoekers: veel vrouw<strong>en</strong> zijn kwetsbaar als ze <strong>voor</strong> het eerst buit<strong>en</strong><br />
hun thuisland verblijv<strong>en</strong>. Bij het bepal<strong>en</strong> <strong>van</strong> de minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> op<strong>van</strong>g <strong>en</strong><br />
eerlijke asielprocedures moet aandacht <strong>voor</strong> het geslacht <strong>en</strong> de cultuur <strong>voor</strong>rang<br />
krijg<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong>staande vrouw<strong>en</strong> met bijzondere nood aan veiligheid moet<strong>en</strong> aparte<br />
<strong>en</strong> veilige accommodatie krijg<strong>en</strong>. Veel vrouwelijk asielzoekers zijn het slachtoffer<br />
geweest <strong>van</strong> seksueel geweld of geslachtsgerelateerd geweld. Zij moet<strong>en</strong> in zulke<br />
gevall<strong>en</strong> bijzondere aandacht krijg<strong>en</strong>. Asielzoekers moet<strong>en</strong> bij aankomst <strong>en</strong> in<br />
op<strong>van</strong>gc<strong>en</strong>tra medische bijstand krijg<strong>en</strong>, inclusief advies over<br />
gezondheidsaangeleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> in verband met de <strong>voor</strong>tplanting. Zwangere vrouw<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> dezelfde pr<strong>en</strong>atale- <strong>en</strong> geboortegezondheidsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> als<br />
staatsburgers.<br />
INFOTIP – VROUWEN EN GESLACHTSKWESTIES<br />
Verscheid<strong>en</strong>e land<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong> uitgebracht om de aanvrag<strong>en</strong> <strong>van</strong> vrouwelijke<br />
asielzoekers te behandel<strong>en</strong>, ev<strong>en</strong>als geslachtsgerelateerde aanvrag<strong>en</strong> zoals die <strong>van</strong><br />
homoseksuel<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong> overlev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>van</strong> geslachtsgerelateerd geweld. Voor meer<br />
informatie over geslachtskwesties <strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong> kan u terecht op de website <strong>van</strong> de<br />
volg<strong>en</strong>de organisaties:<br />
• C<strong>en</strong>ter for G<strong>en</strong>der and Refugee Studies – http://www.cgrs.uchastings.edu. Het<br />
CGRS pleit binn<strong>en</strong> de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> <strong>en</strong> op internationaal niveau <strong>voor</strong> meer<br />
respect <strong>en</strong> gevoeligheid <strong>voor</strong> geslachtsgerelateerde aanvrag<strong>en</strong>. De website biedt<br />
e<strong>en</strong> verscheid<strong>en</strong>heid aan hulpbronn<strong>en</strong>, zoals richtlijn<strong>en</strong> uit verschill<strong>en</strong>de<br />
28
land<strong>en</strong> <strong>voor</strong> geslachtsgerelateerde kwesties <strong>en</strong> rechtspraak in verband met<br />
geslachtsgerelateerde aanvrag<strong>en</strong>.<br />
• The Refugee Wom<strong>en</strong>s’ Law Group – http://www.asylumaid.org.uk. De RLWG<br />
is e<strong>en</strong> project <strong>van</strong> Asylum Aid, e<strong>en</strong> organisatie uit het Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk dat<br />
pleit <strong>voor</strong> de recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> asielzoekers. De RWLG website bevat ook e<strong>en</strong> aantal<br />
rapport<strong>en</strong> <strong>en</strong> rele<strong>van</strong>te informatie over aanvrag<strong>en</strong> <strong>van</strong> vrouw<strong>en</strong>.<br />
Het UNHCR Europa Bureau heeft e<strong>en</strong> onderzoek gesponsord naar de behandeling <strong>van</strong><br />
geslachtsgerelateerd asiel in Europa. De resultat<strong>en</strong> <strong>van</strong> dat onderzoek zijn gepubliceerd<br />
in “A Comparative Analysis of G<strong>en</strong>der Related persecution in national asylum legislation<br />
and practice in Europe”(E<strong>en</strong> Vergelijk<strong>en</strong>de Analyse <strong>van</strong> geslachtsgerelateerde<br />
Vervolging in de nationale asielwetgeving <strong>en</strong> -praktijk in Europa) (UNHCR 2004), die<br />
beschikbaar is op de UNHCR website http://www.unhcr.ch.<br />
• Bejaarde asielzoekers: Bejaarde asielzoekers zijn vaak arm <strong>en</strong> lop<strong>en</strong> vaak het risico<br />
om achtergelat<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of verwaarloosd te word<strong>en</strong> door familieled<strong>en</strong> die niet in staat zijn<br />
om <strong>voor</strong> h<strong>en</strong> te zorg<strong>en</strong>. Ze hebb<strong>en</strong> de traditionele op<strong>van</strong>gnetwerk<strong>en</strong> niet die in hun<br />
thuisland bestond<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn bijzonder kwetsbaar door hun leeftijd <strong>en</strong>, in sommige<br />
gevall<strong>en</strong>, door hun fysieke <strong>en</strong> m<strong>en</strong>tale gezondheid. Zoals de meeste asielzoekers<br />
k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> zij hun recht<strong>en</strong> niet, noch de beschikbare di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> na aankomst in het land <strong>van</strong><br />
bestemming. Weg<strong>en</strong>s hun gevorderde leeftijd is onmiddellijke toegang tot medische<br />
<strong>en</strong> gezondheidszorg <strong>van</strong> primair belang. Er moet<strong>en</strong> vroeg inspanning<strong>en</strong> geleverd<br />
word<strong>en</strong> om bejaarde asielzoekers <strong>en</strong> hun behoeftes te id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong> <strong>en</strong> er gepast op te<br />
reager<strong>en</strong>. Bejaarde asielzoekers moet<strong>en</strong> zo snel mogelijk geïd<strong>en</strong>tificeerd word<strong>en</strong>. 15<br />
15 Voor bijkom<strong>en</strong>d advies, zie het UNHCR Beleid inzake Bejaarde Vluchteling<strong>en</strong>, EC/50/SC/CRP.8 (7 februari<br />
2000), zoals bevestigd op de 17 de vergadering <strong>van</strong> de Perman<strong>en</strong>te Commissie. Zie ook ICESCR G<strong>en</strong>eral<br />
Comm<strong>en</strong>t Nr. 6 over de economische, sociale <strong>en</strong> culturele recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> ouder<strong>en</strong> (E/1996/22).<br />
29
HOOFDSTUK I<br />
DE DETENTIE VAN VLUCHTELINGEN, ASIELZOEKERS EN<br />
MIGRANTEN<br />
2.1 Inleiding<br />
Hoewel de UNHCR opsluiting afraadt <strong>en</strong> de Conv<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> G<strong>en</strong>ève regering<strong>en</strong> specifiek<br />
aanraadt om <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> niet te straff<strong>en</strong> <strong>voor</strong> het illegaal binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>, kiez<strong>en</strong> de meeste<br />
regering<strong>en</strong> er toch <strong>voor</strong> om elk jaar honderd<strong>en</strong> à duiz<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers op<br />
te sluit<strong>en</strong>, doorgaans met het gebrek aan docum<strong>en</strong>tatie als excuus om hun beleid te<br />
rechtvaardig<strong>en</strong>.<br />
WIE KAN OPGESLOTEN WORDEN<br />
• Vluchteling<strong>en</strong> die nog ge<strong>en</strong> officiële asielaanvraag hebb<strong>en</strong><br />
ingedi<strong>en</strong>d<br />
• Asielzoekers in afwachting <strong>van</strong> de toek<strong>en</strong>ning of afwijzing <strong>van</strong><br />
hun aanvraag<br />
• Afgewez<strong>en</strong> asielzoekers<br />
• Person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> illegale migrant<strong>en</strong>status<br />
• Migrant<strong>en</strong> in afwachting <strong>van</strong> hun uitwijzing of repatriëring<br />
• Mannelijke, vrouwelijke <strong>en</strong> minderjarige <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>,<br />
asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> ongeacht hun leeftijd <strong>en</strong> fysieke of<br />
m<strong>en</strong>tale gezondheid of handicap.<br />
Het is moeilijk om de precieze getall<strong>en</strong> vast te stell<strong>en</strong> <strong>van</strong> het aantal <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>,<br />
asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> dat wereldwijd in administratieve hecht<strong>en</strong>is wordt g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Sommige regering<strong>en</strong> verzamel<strong>en</strong> geregeld statistiek<strong>en</strong> over de aantall<strong>en</strong> <strong>en</strong> stell<strong>en</strong> die ook<br />
op<strong>en</strong> <strong>voor</strong> derd<strong>en</strong>. De UNHCR verzamelt <strong>en</strong> publiceert, afgaande op de verslag<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
regering<strong>en</strong>, ook statistiek<strong>en</strong> over <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers, maar det<strong>en</strong>tie is in deze<br />
statistiek<strong>en</strong> niet opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
30
HOEVEEL VLUCHTELINGEN, ASIELZOEKERS EN MIGRANTEN WORDEN<br />
GEDETINEERD OM MIGRATIEGERELATEERDE REDENEN?<br />
• De meeste regering<strong>en</strong> bewar<strong>en</strong> noch <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> publieke informatie over het<br />
aantal gedetineerd<strong>en</strong>.<br />
• Het Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk, de VSA <strong>en</strong> Australië onderhoud<strong>en</strong> wel <strong>voor</strong> het<br />
publiek toegankelijke statistiek<strong>en</strong> over gedetineerde asielzoekers <strong>en</strong><br />
migrant<strong>en</strong>. 16<br />
• EU<strong>ROS</strong>TAT, het bureau <strong>voor</strong> statistiek <strong>van</strong> de Europese Unie, publiceert<br />
statistiek<strong>en</strong> <strong>en</strong> informatie over asiel (aanvrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitsprak<strong>en</strong>) maar niet over<br />
de det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> asielzoekers. 17<br />
• Het EU C<strong>en</strong>tre of Information, Discussion and Exchange on the Crossing of<br />
Frontiers and Immigration (C<strong>en</strong>trum <strong>voor</strong> Informatie, Discussie <strong>en</strong><br />
Uitwisseling over het Overstek<strong>en</strong> <strong>van</strong> Gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> <strong>en</strong> Immigratie)(CIREFI)<br />
bestaat uit deskundig<strong>en</strong> uit de lidstat<strong>en</strong> - all<strong>en</strong> overheidsambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> – die<br />
maandelijks vergader<strong>en</strong> om informatie <strong>en</strong> statistiek<strong>en</strong> uit te wissel<strong>en</strong> over<br />
legale migratie, illegale migratie <strong>en</strong> andere zak<strong>en</strong>. Deze informatie blijft<br />
vertrouwelijk.<br />
• Het Actieplan <strong>voor</strong> de verzameling <strong>en</strong> analyse <strong>van</strong> Geme<strong>en</strong>schapsstatistiek op<br />
het gebied <strong>van</strong> migratie, dat in 2003 door de Europese Commissie werd<br />
<strong>voor</strong>gelegd aan de Raad <strong>van</strong> Europa <strong>en</strong> het Europese Parlem<strong>en</strong>t, <strong>voor</strong>ziet<br />
ge<strong>en</strong> bepaling<strong>en</strong> <strong>voor</strong> het verzamel<strong>en</strong> <strong>van</strong> statistiek<strong>en</strong> over<br />
migratiegerelateerde statistiek<strong>en</strong>. 18<br />
Vluchteling<strong>en</strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> aangehoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in elke fase <strong>van</strong> hun<br />
migratie- of <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>proces: vóór e<strong>en</strong> formele toelating aan de landsgr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>, in volle zee<br />
of op luchthav<strong>en</strong>s; tijd<strong>en</strong>s de beoordeling <strong>van</strong> hun aanvraag tot toelating om in het land te<br />
verblijv<strong>en</strong> (inclusief aanvraag <strong>voor</strong> asielstatus); <strong>en</strong> <strong>voor</strong>afgaand aan uitwijzing of repatriëring.<br />
De duur <strong>van</strong> administratieve aanhouding varieert onder de EU-lidstat<strong>en</strong>, waar<strong>van</strong> sommige<br />
e<strong>en</strong> maximum <strong>van</strong> 32 dag<strong>en</strong> oplegg<strong>en</strong> (Frankrijk) <strong>en</strong> sommige ge<strong>en</strong> tijdslimiet oplegg<strong>en</strong><br />
16 Voor statistiek<strong>en</strong> over det<strong>en</strong>tie in het VK kan u de webpage <strong>van</strong> het Ministerie <strong>van</strong> Binn<strong>en</strong>landse Zak<strong>en</strong> over<br />
immigratie <strong>en</strong> statistiek<strong>en</strong> bezoek<strong>en</strong> op http://www.homeoffice.gov.uk/rds/index.htm. VSA statistiek<strong>en</strong> over<br />
det<strong>en</strong>tie zijn beschikbaar op de website <strong>van</strong> de US Citiz<strong>en</strong>ship and Immigrant Services (Amerikaans<br />
Staatsburgerschap <strong>en</strong> Immigratiedi<strong>en</strong>st<strong>en</strong>), zie: http://uscis.gov “Statistics”. Australische statistiek<strong>en</strong> zijn<br />
beschikbaar op de website <strong>van</strong> het Departm<strong>en</strong>t of Immigration and Multicultural Affairs (Departem<strong>en</strong>t<br />
Immigratie <strong>en</strong> Multiculturele Zak<strong>en</strong>) www.immi.gov.au.<br />
17 Bezoek de EU<strong>ROS</strong>TAT website op http://epp.eurostat.cec.eu.int.<br />
18 Verslag <strong>van</strong> de Commissie aan de Raad <strong>en</strong> het Europese Parlem<strong>en</strong>t om e<strong>en</strong> Actieplan <strong>voor</strong> te stell<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de<br />
verzameling <strong>en</strong> analyse <strong>van</strong> Geme<strong>en</strong>schapsstatistiek<strong>en</strong> op het gebied <strong>van</strong> migratie, COM (2003) 179 final,<br />
Brussels, 15/4/2003. Zie ook Eurostat Working Paper – Draft Manual on Statistics of Asylum-seekers and<br />
refugees (3/1998/E/No. 18)<br />
31
(Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk). De duur kan ook variër<strong>en</strong> naargelang de niet-rijksinwoner e<strong>en</strong> migrant<br />
zonder papier<strong>en</strong> is of e<strong>en</strong> asielzoeker, of naargelang de locatie <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> het aantal<br />
beschikbare bedd<strong>en</strong>. De tabel hieronder geeft e<strong>en</strong> idee <strong>van</strong> de maximum duur dat asielzoekers<br />
volg<strong>en</strong>s nationale wetgeving mog<strong>en</strong> vastgehoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Up-to-date informatie over de<br />
duur <strong>van</strong> aanhouding in de Europese land<strong>en</strong> kan u vind<strong>en</strong> op de webpagina over det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong><br />
JRS Europe http://www.det<strong>en</strong>tion-in-europe.org.<br />
32
HOE LANG MOGEN VLUCHTELINGEN, ASIELZOEKERS EN MIGRANTEN IN<br />
ADMINISTRATIEVE HECHTENIS GEHOUDEN WORDEN IN DE EU-<br />
LIDSTATEN?<br />
• D<strong>en</strong>emark<strong>en</strong> – 72 uur<br />
• Finland – 4 dag<strong>en</strong> (in politiebureaus); 8 dag<strong>en</strong> (vreemdeling<strong>en</strong>c<strong>en</strong>tra)<br />
• Zwed<strong>en</strong> – 10 dag<strong>en</strong><br />
• Hongarije – 1 maand<br />
• Frankrijk – 32 dag<strong>en</strong><br />
• Spanje – 40 dag<strong>en</strong><br />
• Portugal – 60 dag<strong>en</strong><br />
• Oost<strong>en</strong>rijk – 60 dag<strong>en</strong><br />
• Italië – 60 dag<strong>en</strong><br />
• Ierland – 8 wek<strong>en</strong> (<strong>voor</strong> wie verwijdering te wacht<strong>en</strong> staat); onbepaald<br />
(asielzoekers)<br />
• Griek<strong>en</strong>land – 3 maand<br />
• Luxemburg – 3 maand<br />
• Slov<strong>en</strong>ië – 4 maand (asielzoekers); 6 maand (migrant<strong>en</strong>)<br />
• België – 5 maand<br />
• Litouw<strong>en</strong> – 180 dag<strong>en</strong><br />
• Slowakije – 180 dag<strong>en</strong><br />
• Tsjechië– 180 dag<strong>en</strong><br />
• Pol<strong>en</strong> – 1 jaar<br />
• Duitsland – 18 maand<br />
• Malta – 18 maand<br />
• Letland – 20 maand<br />
• Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk – onbepaald (ge<strong>en</strong> maximum door de wet opgelegd)<br />
• Nederland - onbepaald (ge<strong>en</strong> maximum door de wet opgelegd)<br />
Overhed<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> wereldwijd internationale verdrag<strong>en</strong>, besluit<strong>en</strong>, richtlijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> regels<br />
aangaande de det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> opgesteld <strong>en</strong> getek<strong>en</strong>d.<br />
Net zoals wat de minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> op<strong>van</strong>g betreft, bestaan er instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om de<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> te bescherm<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> die onderworp<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aan det<strong>en</strong>tie. Deze instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> behandel<strong>en</strong> procedurele garanties die<br />
gegev<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aan person<strong>en</strong> die beperking<strong>en</strong> te wacht<strong>en</strong> staan op bewegingsvrijheid<br />
<strong>en</strong> op de nodige <strong>voor</strong>waard<strong>en</strong> waaraan c<strong>en</strong>tra waar niet-rijksinwoners word<strong>en</strong> vastgehoud<strong>en</strong>,<br />
moet<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>. Dit gedeelte bevat e<strong>en</strong> overzicht <strong>van</strong> de instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> adviez<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de<br />
nakoming er<strong>van</strong>.<br />
2.2 Adviez<strong>en</strong> aan stat<strong>en</strong> ter naleving <strong>van</strong> de internationale <strong>en</strong> regionale wett<strong>en</strong><br />
aangaande det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong><br />
Zoals hierbov<strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> gedetineerd<strong>en</strong> beschermd door vele bind<strong>en</strong>de <strong>en</strong> nietbind<strong>en</strong>de<br />
regels, ongeacht hun migratiestatus. Alvor<strong>en</strong>s de specifieke<br />
beschermingsmaatregel<strong>en</strong> <strong>voor</strong> person<strong>en</strong> in det<strong>en</strong>tie aan te hal<strong>en</strong>, is het belangrijk om te<br />
33
<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> dat er argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong> moet<strong>en</strong> aangehaald word<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> de opsluiting <strong>van</strong><br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers, zoals uitgedrukt in internationale <strong>en</strong> regionale instrum<strong>en</strong>taria.<br />
ARGUMENTATIE TEGEN HET GEBRUIK VAN DETENTIE VOOR<br />
VLUCHTELINGEN EN ASIELZOEKERS<br />
• De grote meerderheid <strong>van</strong> de person<strong>en</strong> die internationale bescherming zoek<strong>en</strong> –<br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers – zijn ge<strong>en</strong> misdadigers <strong>en</strong> mog<strong>en</strong> dus ook niet zo<br />
behandeld word<strong>en</strong>.<br />
• Richtlijn<strong>en</strong> <strong>van</strong> de UNHCR rad<strong>en</strong> met aandrang het gebruik <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie af,<br />
met de volg<strong>en</strong>de geringe uitzondering<strong>en</strong>: om de id<strong>en</strong>titeit te onderzoek<strong>en</strong>; om de<br />
grondslag<strong>en</strong> waarop de aanvraag is gebaseerd vast te stell<strong>en</strong>; wanneer er valse<br />
papier<strong>en</strong> zijn gebruikt met de int<strong>en</strong>tie te misleid<strong>en</strong>; om staatsveiligheid <strong>en</strong><br />
op<strong>en</strong>bare orde te bescherm<strong>en</strong>.<br />
• Wanneer e<strong>en</strong> staat det<strong>en</strong>tie overweegt, moet zij eerst de alternatiev<strong>en</strong> bekijk<strong>en</strong><br />
die de UHNCR <strong>voor</strong>stelt: controle; het <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> borgstelling; instelling<br />
<strong>van</strong> borgsom; huisvesting in op<strong>en</strong> c<strong>en</strong>tra.<br />
• Aangezi<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers wettelijk in gastland<strong>en</strong> verblijv<strong>en</strong> – in<br />
afwachting <strong>van</strong> de eindbeoordeling<strong>en</strong> <strong>van</strong> hun aanvraag – uitgaande <strong>van</strong> de<br />
veronderstelling dat zij niet illegaal zijn binn<strong>en</strong>gedrong<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet onwettelijk<br />
verblijv<strong>en</strong> - mog<strong>en</strong> zij volg<strong>en</strong>s de UVRM, artikel 5 niet gedetineerd word<strong>en</strong>.<br />
• Studies ton<strong>en</strong> aan dat alternatiev<strong>en</strong> <strong>voor</strong> opsluiting – zoals vereist<strong>en</strong> om zich<br />
aan te meld<strong>en</strong> – doeltreff<strong>en</strong>d zijn om te garander<strong>en</strong> dat <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>,<br />
asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> verschijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> overheidsinterviews <strong>en</strong><br />
hoorzitting<strong>en</strong>. 19<br />
• M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit de volg<strong>en</strong>de categorieën mog<strong>en</strong> niet gedetineerd word<strong>en</strong>: nietbegeleide<br />
of alle<strong>en</strong>staande kinder<strong>en</strong>; bejaard<strong>en</strong>; slachtoffers <strong>van</strong> foltering of<br />
trauma; person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>tale of fysieke handicap; zwangere vrouw<strong>en</strong>;<br />
vrouw<strong>en</strong> die borstvoeding gev<strong>en</strong>.<br />
2.3 Welke recht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gedetineerde <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong><br />
migrant<strong>en</strong>?<br />
Gedetineerde <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de recht<strong>en</strong>:<br />
• Het recht om asiel aan te vrag<strong>en</strong><br />
• Vrijheid <strong>van</strong> willekeurige arrestatie, det<strong>en</strong>tie of verbanning<br />
• Vrijheid <strong>van</strong> foltering, onm<strong>en</strong>selijke of verneder<strong>en</strong>de behandeling<br />
• Het recht om met m<strong>en</strong>selijkheid <strong>en</strong> respect <strong>voor</strong> de inher<strong>en</strong>te m<strong>en</strong>selijke waardigheid<br />
behandeld te word<strong>en</strong>.<br />
19 Zie, Sulli<strong>van</strong>, E., Mottino, F., Khashu, A., O’Neil, M., Testing Community Supervision for the INS: An<br />
Analysis of the Assistance Appearance Program (Vera Institute for Justice 2001) (91% verschijning<strong>en</strong> in het<br />
aanmeldingsprogramma)<br />
34
De gedeeltes hieronder gev<strong>en</strong> gedetailleerde informatie over wat stat<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> do<strong>en</strong> om te<br />
garander<strong>en</strong> dat deze recht<strong>en</strong> nagekom<strong>en</strong> <strong>en</strong> gerespecteerd word<strong>en</strong>.<br />
INFOTIP – NORMEN VOOR DETENTIE<br />
Verscheid<strong>en</strong>e land<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> formele regels <strong>en</strong>/of reglem<strong>en</strong>tering<strong>en</strong> opgesteld <strong>voor</strong> de<br />
det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong>. Ook overheidsinstanties <strong>en</strong><br />
NGO’s hebb<strong>en</strong> <strong>voor</strong>stell<strong>en</strong> <strong>voor</strong> richtlijn<strong>en</strong> gepubliceerd over minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong><br />
det<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> over m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>.<br />
• Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk - UK Det<strong>en</strong>tion C<strong>en</strong>tre Rules 2001, 2001 Nr. 238, zijn<br />
beschikbaar op de website <strong>van</strong> AVID op http://www.aviddet<strong>en</strong>tion.org.uk<br />
• Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> - Det<strong>en</strong>tion Operations Manual, U.S. Immigration and<br />
Customs Enforcem<strong>en</strong>t, is beschikbaar op de ICE website op http://www.ice.gov<br />
• Australië - Immigration Det<strong>en</strong>tion Standards, Australia Departm<strong>en</strong>t of<br />
Immigration and Multicultural Affairs (1997) zijn beschikbaar op de website<br />
<strong>van</strong> het JRS Europe Det<strong>en</strong>tion Training Project op<br />
http://www.accompanydetainees.org<br />
• Canada - Citiz<strong>en</strong>ship and Immigration Canada Enforcem<strong>en</strong>t Manual – Chapter<br />
20: Det<strong>en</strong>tion, is beschikbaar op de CIC website op http://www.cic.gc.ca.<br />
• Australian Human Rights and Equal Opportunity Commission (HREOC)<br />
Report – Immigration and Det<strong>en</strong>tion Guidelines (March 2000), beschikbaar op<br />
haar website op http://www.hreoc.gov.au<br />
35
i. Hoe moet<strong>en</strong> regering<strong>en</strong> garander<strong>en</strong> dat het recht op asiel wordt gerespecteerd in<br />
de context <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie?<br />
Bijna alle Europese land<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> nationale wetgeving die <strong>voor</strong>ziet in asielbescherming.<br />
Ondanks zulke wetgeving slag<strong>en</strong> zij er vaak niet in <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> te id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong>, omdat de<br />
uitvoering <strong>van</strong> de procedures gebrekkig is. Toegang tot eerlijke <strong>en</strong> doeltreff<strong>en</strong>de<br />
asielprocedures wordt nog bemoeilijkt wanneer <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers in det<strong>en</strong>tie<br />
zitt<strong>en</strong>. Gedetineerde asielzoekers zijn volledig afhankelijk <strong>van</strong> hun advocat<strong>en</strong> <strong>en</strong> juridische<br />
verteg<strong>en</strong>woordigers, die naar h<strong>en</strong> toe moet<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Asielzoekers <strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> hebb<strong>en</strong> in<br />
det<strong>en</strong>tie ge<strong>en</strong> gemakkelijke toegang tot ondersteun<strong>en</strong>de getuig<strong>en</strong> <strong>en</strong> docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Opdat<br />
regering<strong>en</strong> garander<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> gedetineerde werkelijk zijn of haar recht op asiel kan<br />
uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong>, wordt het volg<strong>en</strong>de aangerad<strong>en</strong>:<br />
• Informatie: Kort na hun opsluiting moet<strong>en</strong> alle gedetineerde geïnformeerd word<strong>en</strong><br />
over hun recht om asiel aan te vrag<strong>en</strong>. Deze informatie moet verstrekt word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
taal <strong>en</strong> op e<strong>en</strong> manier die zij verstaan.<br />
• Toegang tot advies: Regering<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> de toegang <strong>van</strong> advocat<strong>en</strong> <strong>en</strong> juridische<br />
verteg<strong>en</strong>woordigers tot det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra vergemakkelijk<strong>en</strong>. Advocat<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> zonodig<br />
zev<strong>en</strong> dag<strong>en</strong> per week <strong>en</strong> vier<strong>en</strong>twintig uur per dag toegang hebb<strong>en</strong> tot hun cliënt<strong>en</strong>.<br />
Overhed<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> <strong>voor</strong> og<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> dat toegang verschaff<strong>en</strong> tot juridische<br />
verteg<strong>en</strong>woordiging meer is dan e<strong>en</strong> advocaat toelat<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s het wez<strong>en</strong>lijk interview<br />
betreff<strong>en</strong>de de ont<strong>van</strong>kelijkheidverklaring. Hij of zij moet daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> actief zijn<br />
vóór, tijd<strong>en</strong>s <strong>en</strong> op het einde <strong>van</strong> de procedure. Dit betek<strong>en</strong>t dat de advocaat tijd moet<br />
sp<strong>en</strong>der<strong>en</strong> aan het interview<strong>en</strong> <strong>van</strong> de cliënt, aan het verzamel<strong>en</strong> <strong>van</strong> informatie over<br />
het land <strong>van</strong> herkomst, het ontwikkel<strong>en</strong> <strong>van</strong> juridische argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> uiteindelijk het<br />
<strong>voor</strong>bereid<strong>en</strong> <strong>van</strong> de asielaanvraag <strong>voor</strong> pres<strong>en</strong>tatie aan de overheid. Als de advocaat<br />
niet de taal <strong>van</strong> de asielzoeker spreekt, moet hij of zij tijd<strong>en</strong>s de <strong>voor</strong>bereiding<strong>en</strong><br />
toegang hebb<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> tolk .<br />
• Geïndividualiseerde hoorzitting: Overhed<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> persoonlijke hoorzitting<strong>en</strong><br />
<strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> omgeving die de vertrouwelijkheid <strong>van</strong> de aanvrager respecteert<br />
ev<strong>en</strong>als de ernst <strong>van</strong> de procedures. De hoorzitting<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> niet plaatsvind<strong>en</strong> in op<strong>en</strong><br />
ruimtes in det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra. Er moet <strong>voor</strong> e<strong>en</strong> apart kantoor gezorgd word<strong>en</strong> in<br />
omstandighed<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>igbaar met respect <strong>voor</strong> het belang <strong>van</strong> het beslissingsproces<br />
betreff<strong>en</strong>de de toek<strong>en</strong>ning <strong>van</strong> de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>status.<br />
• Toegang tot doeltreff<strong>en</strong>de <strong>en</strong> professionele vertaling: Vertalers <strong>en</strong> tolk<strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />
professioneel opgeleid zijn <strong>en</strong> aanvragers moet<strong>en</strong> toegang tot h<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de<br />
de hele procedure. In gevall<strong>en</strong> met seksuele of geslachtsgerelateerde aanvrag<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> vrouwelijke vertalers <strong>en</strong> tolk<strong>en</strong> <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. 20<br />
• Vertrouwelijkheid: Overhed<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> de vertrouwelijkheid <strong>van</strong> de procedure<br />
garander<strong>en</strong>. Dit betek<strong>en</strong>t dat alle overheidsbeambt<strong>en</strong>, het veiligheidspersoneel, tolk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> vertalers, advocat<strong>en</strong>, NGO-personeel, maatschappelijke assist<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> medische<br />
personeelsled<strong>en</strong> die di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> verschaff<strong>en</strong> aan gedetineerde asielzoekers <strong>en</strong><br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, verplicht zijn om alle informatie die zij <strong>van</strong> of over de aanvrager<br />
20 Zie Praktijk Tip – Beschouwing<strong>en</strong> bij het Gebruik <strong>van</strong> e<strong>en</strong> Tolk.<br />
36
krijg<strong>en</strong> vertrouwelijk te behandel<strong>en</strong>, inclusief het feit dat de aanvrager e<strong>en</strong><br />
asielaanvraag heeft ingedi<strong>en</strong>d. Om vertrouwelijkheid te bescherm<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> aparte<br />
kamers ter beschikking gesteld word<strong>en</strong> <strong>voor</strong> advocat<strong>en</strong> die hun cliënt bezoek<strong>en</strong>.<br />
• Toegang tot juridisch beroep: Overhed<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> toegang tot doeltreff<strong>en</strong>de juridisch<br />
beroep verschaff<strong>en</strong>. Ze moet<strong>en</strong> waarborg<strong>en</strong> dat aanvragers wettelijk verteg<strong>en</strong>woordigd<br />
blijv<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de de hele herzi<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> dat ze word<strong>en</strong> bericht over de<br />
beroepsprocedures <strong>en</strong> de uiteindelijke beslissing.<br />
• Procedures <strong>voor</strong> bijzondere behoeft<strong>en</strong>: Overhed<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong> opstell<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
procedures <strong>voor</strong> de uitvoering er<strong>van</strong>, <strong>voor</strong> person<strong>en</strong> met speciale behoeft<strong>en</strong>.<br />
Overhed<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> bij<strong>voor</strong>beeld nationale richtlijn<strong>en</strong> opstell<strong>en</strong> – met de UNHCR <strong>en</strong><br />
ander instrum<strong>en</strong>tarium als leidraad – over zak<strong>en</strong> in verband met aanvrag<strong>en</strong> gebaseerd<br />
op seksueel of geslachtsgerelateerd geweld, over asielaanvrag<strong>en</strong> ingedi<strong>en</strong>d door<br />
kinder<strong>en</strong>, <strong>en</strong> over procedures <strong>voor</strong> bejaarde asielzoekers. Personeel dat betrokk<strong>en</strong> is bij<br />
person<strong>en</strong> met speciale behoeftes – zowel overheidspersoneel als NGO-personeel –<br />
moet opgeleid word<strong>en</strong> om de nodige di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> fijngevoelige manier te kunn<strong>en</strong><br />
aanbied<strong>en</strong>. 21<br />
INFOTIP – EERLIJKE EN DOELTREFFENDE ASIELPROCEDURES<br />
De UNHCR heeft publicaties vericht in verband met de norm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> e<strong>en</strong> eerlijke <strong>en</strong><br />
doeltreff<strong>en</strong>de bepaling <strong>van</strong> de <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>status <strong>en</strong> asielprocedure.<br />
• UNHCR Handbook on Procedures and Criteria for Determining Refugee<br />
Status (G<strong>en</strong>ève 1992)<br />
• Departm<strong>en</strong>t of International Protection, Procedural Standards for Refugee<br />
Status Determination under UNHCR’s Mandate (G<strong>en</strong>ève 2005)<br />
• Global Consultations on International Protection – Asylum Processes (Fair and<br />
Effici<strong>en</strong>t Asylum Procedures), U.N. Doc. EC/GC/01/12 (31 mei 2001).<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> verzamelt RSD Watch informatie over bepaling<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>status door de UNHCR <strong>en</strong> pleit <strong>voor</strong> eerlijkheid <strong>en</strong> transparantie in de<br />
prodedures. Meer informatie over RSD Watch is beschikbaar op de website<br />
http://www.rsdwatch.org.<br />
ii.<br />
Welke procedurele waarborg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong><br />
in verband met hun det<strong>en</strong>tie?<br />
Overhed<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> aan alle person<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> hun landsgr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> garander<strong>en</strong> dat zij h<strong>en</strong> niet<br />
willekeurig arrester<strong>en</strong>, opsluit<strong>en</strong> of verbann<strong>en</strong>. Internationale, regionale <strong>en</strong> nationale<br />
wetgeving bepaalt dat niemand onderworp<strong>en</strong> zal word<strong>en</strong> aan willekeurige arrestatie,<br />
21 Zie Info Tip – Kinder<strong>en</strong>; Info Tip – Vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> geslachtskwesties.<br />
37
opsluiting of verbanning. 22 Det<strong>en</strong>tie kan <strong>en</strong>kel wettig/rechtmatig zijn, als er e<strong>en</strong> wettelijke<br />
basis is om opsluiting te bevel<strong>en</strong>. Elk bevel moet e<strong>en</strong> gewettigd doel hebb<strong>en</strong>; er mog<strong>en</strong> ge<strong>en</strong><br />
andere (minder drastische) middel<strong>en</strong> <strong>voor</strong>hand<strong>en</strong> zijn om het doel dat det<strong>en</strong>tie rechtvaardigt te<br />
bereik<strong>en</strong> (zoals aanwezigheid bij interviews <strong>en</strong> hoorzitting<strong>en</strong>, of inschikkelijkheid met e<strong>en</strong><br />
uitwijzingsbevel). De opsluiting moet e<strong>en</strong> beperkte duur hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> moet toegepast word<strong>en</strong> op<br />
e<strong>en</strong> niet-discriminatieve manier. Opdat overhed<strong>en</strong> hun wettelijke verplichting<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong><br />
nalev<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> zij het volg<strong>en</strong>de do<strong>en</strong>:<br />
• Onmiddellijk informatie verschaff<strong>en</strong> aan de gedetineerde: Direct na arrestatie moet<strong>en</strong><br />
de arrester<strong>en</strong>de autoriteit<strong>en</strong> informatie verschaff<strong>en</strong> over de red<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> arrestatie <strong>en</strong><br />
opsluiting <strong>en</strong> over de recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> de gedetineerde. Dit moet gedaan word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> taal<br />
<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> manier die de gedetineerde verstaat. Als de person<strong>en</strong> in groep arriver<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
als ze aan de plaatselijke magistraat word<strong>en</strong> <strong>voor</strong>gesteld als groep, moet erop<br />
toegezi<strong>en</strong> word<strong>en</strong> dat er tolk<strong>en</strong> beschikbaar zijn in de rechtszaal of in de faciliteit waar<br />
het gebeurde plaatsvindt, om voldo<strong>en</strong>de uitleg te gev<strong>en</strong> over wat er gaande is. Bij<br />
aankomst zijn <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> bijzonder kwetsbaar <strong>van</strong> hun<br />
reis. Daarom is het <strong>van</strong> fundam<strong>en</strong>teel belang dat zij verstaan wat er gebeurt <strong>en</strong> dat zij<br />
hun recht<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> advocat<strong>en</strong> aanwezig zijn om met de nieuw<br />
aangekom<strong>en</strong><strong>en</strong> te sprek<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> gerechtelijke actie zonder garantie dat alle<br />
aangekom<strong>en</strong><strong>en</strong> verstaan wat er gaande is, vormt e<strong>en</strong> sch<strong>en</strong>ding <strong>van</strong> het recht op<br />
informatie. (ICCPR, art. 9(2)); BPP 10, 11, 13; UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Det<strong>en</strong>tie,<br />
Richtlijn 5)<br />
PRAKTIJKTIP – KEN UW RECHTEN<br />
Zoals eerder vermeld, zijn ‘K<strong>en</strong>-Uw-Recht<strong>en</strong>-Pres<strong>en</strong>taties’ door NGO’s e<strong>en</strong><br />
doeltreff<strong>en</strong>de manier om veel <strong>van</strong> de nodige informatie te verstrekk<strong>en</strong> aan alle<br />
gedetineerd<strong>en</strong>. Verscheid<strong>en</strong>e groep<strong>en</strong> in de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> zulke project<strong>en</strong><br />
opgezet – the Flor<strong>en</strong>ce Immigrant and Refugee Rights Project (http://www.firrp.org)<br />
<strong>en</strong> the Capitol Area Immigrants’ Rights Coalition (CAIR)<br />
(http://www.caircoalition.org) – met het akkoord <strong>van</strong> de overheid, die in sommige<br />
gevall<strong>en</strong> steun <strong>en</strong> subsidies heeft <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>. De overheid ziet in dat hoe meer<br />
gedetineerde <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> immigrant<strong>en</strong> hun recht<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, hoe sneller <strong>en</strong><br />
doeltreff<strong>en</strong>der de procedures kunn<strong>en</strong> plaatsvind<strong>en</strong> om hun aanvrag<strong>en</strong> te beoordel<strong>en</strong>.<br />
• Toegang verschaff<strong>en</strong> tot doeltreff<strong>en</strong>d juridisch advies: Regering<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> de<br />
mogelijkheid hebb<strong>en</strong> om snel e<strong>en</strong> juridisch raadgever te contacter<strong>en</strong>, zodat die kort na<br />
arrestatie e<strong>en</strong> gedetineerde kan bijstaan <strong>en</strong> help<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong> haar recht<strong>en</strong> te begrijp<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
kan vaststell<strong>en</strong> of hij of zij aanspraak heeft op asiel. ICCPR, art. 14(c); BPP 17, 18;<br />
UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Det<strong>en</strong>tie, Richtlijn 5.<br />
22 UVRM, artikel 9; ICCPR, artikel 9(1); ECHR, artikel 5(1). Zie, M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>comité, G<strong>en</strong>eral Comm<strong>en</strong>t Nr.<br />
8/1982. (ICCPR, artikel 9(1) gaat over alle vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> beroving <strong>van</strong> vrijheid, inclusief gevall<strong>en</strong> in verband met<br />
immigratiecontrole); M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>comité Verslag Nr. 560/1993 (is nodig in alle omstandighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> is<br />
onderdeel <strong>van</strong> rele<strong>van</strong>te ev<strong>en</strong>redigheid); M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>comité Verslag Nr. 900/1999 (het risico op onderduiking<br />
rechtvaardigt ge<strong>en</strong> verl<strong>en</strong>gde det<strong>en</strong>tie waar andere, minder drastische middel<strong>en</strong> <strong>voor</strong>hand<strong>en</strong> zijn, zoals<br />
aanmelding, borgtocht of andere <strong>voor</strong>waard<strong>en</strong>) Chahal v. UK, vonnis <strong>van</strong> 15 november 1996 (verplichte<br />
ijvernorm met betrekking tot det<strong>en</strong>tie).<br />
38
PRAKTIJKTIP – BETROKKENHEID VAN RECHTSSTUDENTEN IN<br />
ASIELZAKEN<br />
In de meeste land<strong>en</strong> is er e<strong>en</strong> tekort aan opgeleide <strong>en</strong> geëngageerde juridische<br />
verteg<strong>en</strong>woordigers om informatie <strong>en</strong> juridisch advies te verschaff<strong>en</strong> aan <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong><br />
<strong>en</strong> asielzoekers in het algeme<strong>en</strong> <strong>en</strong> in het bijzonder aan gedetineerd<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> pot<strong>en</strong>tiële<br />
bron <strong>voor</strong> verteg<strong>en</strong>woordiging of raadgeving zijn juridische colloquia op de<br />
rechtsfaculteit, waar professor<strong>en</strong> <strong>en</strong> advocat<strong>en</strong> les gev<strong>en</strong> over <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>- <strong>en</strong><br />
migratiewetgeving, <strong>en</strong> toezi<strong>en</strong> op rechtsstud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die aan cliënt<strong>en</strong> juridische informatie<br />
verschaff<strong>en</strong> <strong>en</strong> – daar waar de plaatselijke wetgeving het toelaat – onder toezicht <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> gelic<strong>en</strong>tieerde advocaat de juridische verteg<strong>en</strong>woordiging verzorg<strong>en</strong> om cliënt<strong>en</strong> te<br />
help<strong>en</strong> met de <strong>voor</strong>bereiding <strong>van</strong> hun zaak. De Rechtsfaculteit <strong>van</strong> de universiteit <strong>van</strong><br />
Malta is bezig met de ontwikkeling <strong>van</strong> dergelijke juridische colloquia. Meer informatie<br />
over juridische colloquia in de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong>, vindt u op de website <strong>van</strong> de<br />
American Association of Law Schools, stuk over Clinical Legal Education op<br />
http://www.aals.org of op http://cgi2.www.law.umich.edu/_GCLE/Index.asp. E<strong>en</strong><br />
specifiek juridisch colloquium waar rechtsstud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> om <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> te<br />
verteg<strong>en</strong>woordig<strong>en</strong>, is het C<strong>en</strong>ter for Applied Legal Studies (CALS) of Georgetown<br />
University Law C<strong>en</strong>ter. Voor meer informatie over dit colloquium kan u terecht op<br />
http://www.law.georgetown.edu/clinics/cals/.<br />
• Id<strong>en</strong>tificatie <strong>van</strong> overlev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>van</strong> foltering of person<strong>en</strong> met speciale behoeft<strong>en</strong>:<br />
Overhed<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> e<strong>en</strong> scre<strong>en</strong>ingprocedure ontwikkel<strong>en</strong> om snel slachtoffers <strong>van</strong><br />
foltering te id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong>, ev<strong>en</strong>als niet-begeleide of alle<strong>en</strong>staande kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere<br />
kwetsbare person<strong>en</strong> zoals zwangere vrouw<strong>en</strong>, person<strong>en</strong> met medische behoeft<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
bejaard<strong>en</strong>. Ze moet<strong>en</strong> aan h<strong>en</strong> ook alternatieve op<strong>en</strong> accommodatie beschikbaar stell<strong>en</strong><br />
die aan hun behoeft<strong>en</strong> voldoet.<br />
• Initiële <strong>en</strong> periodieke herzi<strong>en</strong>ing: Overhed<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> aan gedetineerd<strong>en</strong> informatie<br />
verschaff<strong>en</strong> over hun recht op beroep, <strong>en</strong> moet<strong>en</strong> e<strong>en</strong> procedure instell<strong>en</strong> <strong>voor</strong><br />
periodieke herzi<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tiegevall<strong>en</strong> zonder vertraging, <strong>voor</strong> e<strong>en</strong> juridische of<br />
administratieve instantie die onafhankelijk opereert <strong>van</strong> de autoriteit<strong>en</strong> die de<br />
oorspronkelijke hecht<strong>en</strong>is hebb<strong>en</strong> bevol<strong>en</strong>. (ICCPR, art. 9(4); EVRM, art. 5(4); BPP 4,<br />
11, 32; UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Det<strong>en</strong>tie, Richtlijn 5; M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>comité Verslag<br />
Nr. 560/1993; M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>comité G<strong>en</strong>eral Comm<strong>en</strong>t Nr. 8, Artikel 9 (Zesti<strong>en</strong>de<br />
Sessie 1982)).<br />
• Contact met het plaatselijke UNHCR kantoor, met nationale <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>instanties of<br />
andere instelling<strong>en</strong> of verdedigers: Om werkelijk contact met <strong>en</strong> toegang tot de<br />
UNHCR <strong>en</strong> andere instelling<strong>en</strong> of verdedigers te verschaff<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> overhed<strong>en</strong> meer<br />
do<strong>en</strong> dan <strong>en</strong>kel e<strong>en</strong> lijst met contactinformatie in det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra uithang<strong>en</strong>. Overhed<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> de UNHCR <strong>en</strong> NGO’s regelmatig toelat<strong>en</strong> tot det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra zodat zij aan de<br />
bewoners op regelmatige basis informatie over hun recht<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> verschaff<strong>en</strong>.<br />
(UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Det<strong>en</strong>tie, Richtlijn 5)<br />
INFOTIP<br />
39
De Europese Raad <strong>voor</strong> Vluchteling<strong>en</strong> <strong>en</strong> Banneling<strong>en</strong> (ECRE), e<strong>en</strong> koepelorganisatie<br />
<strong>van</strong> 76 instelling<strong>en</strong> t<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> in 30 land<strong>en</strong>, werkt aan de promotie<br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> eerlijk <strong>en</strong> m<strong>en</strong>selijk beleid <strong>voor</strong> de behandeling <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong><br />
asielzoekers. E<strong>en</strong> deel <strong>van</strong> het werk bestaat uit onderzoek <strong>en</strong> het uitbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
verhandeling<strong>en</strong>. Het heeft onder andere het “1996 ECRE Position Paper on<br />
Det<strong>en</strong>tion” uitgebracht, e<strong>en</strong> nuttig docum<strong>en</strong>t met adviez<strong>en</strong> over procedurele<br />
waarborg<strong>en</strong> <strong>voor</strong> gedetineerd<strong>en</strong> <strong>en</strong> de <strong>voor</strong>waard<strong>en</strong> <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie. Dit docum<strong>en</strong>t is<br />
beschikbaar op de ECRE website http://www.ecre.org.<br />
iii.<br />
Voorwaard<strong>en</strong> <strong>voor</strong> det<strong>en</strong>tie – verbod op foltering, onm<strong>en</strong>selijke of verneder<strong>en</strong>de<br />
behandeling<br />
Het verbod op foltering, onm<strong>en</strong>selijke of verneder<strong>en</strong>de behandeling is overtuig<strong>en</strong>d vastgelegd<br />
in het internationale recht. 23 De omstandighed<strong>en</strong> <strong>van</strong> opsluiting kunn<strong>en</strong> in sommige gevall<strong>en</strong><br />
leid<strong>en</strong> tot foltering, onm<strong>en</strong>selijke of verneder<strong>en</strong>de behandeling. Foltering kan zowel m<strong>en</strong>taal<br />
als fysiek zijn, <strong>en</strong> kan veel verschill<strong>en</strong>de vorm<strong>en</strong> aannem<strong>en</strong>, waaronder de volg<strong>en</strong>de:<br />
elektrische schokk<strong>en</strong>, slag<strong>en</strong>, opgehang<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in pijnlijke posities, verkrachting, verbrand<br />
word<strong>en</strong> met sigarett<strong>en</strong>, onthouding <strong>van</strong> voedsel, slaap of communicatie, lawaai <strong>en</strong> intimidatie.<br />
Deze individuele handeling<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> niet noodzakelijk foltering, maar als geheel g<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> ze in werkelijkheid wel foltering zijn. Het volg<strong>en</strong>de kan in det<strong>en</strong>tie bij<strong>voor</strong>beeld<br />
onm<strong>en</strong>selijke of verneder<strong>en</strong>de behandeling vorm<strong>en</strong>: systematisch de vraag <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
gedetineerde neger<strong>en</strong> totdat ze heel vaak gesteld is; det<strong>en</strong>tiereglem<strong>en</strong>tering<strong>en</strong> op e<strong>en</strong><br />
willekeurige <strong>en</strong> ongelijke wijze toepass<strong>en</strong>; e<strong>en</strong> sfeer <strong>van</strong> achterdocht <strong>en</strong> wantrouw<strong>en</strong> creër<strong>en</strong><br />
onder de gedetineerd<strong>en</strong>; gedetineerd<strong>en</strong> toesprek<strong>en</strong> alsof ze kinder<strong>en</strong> zijn; de cel <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
gedetineerde onverwachts <strong>en</strong> zonder red<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>. Opdat stat<strong>en</strong> aan hun verplichting<strong>en</strong><br />
zoud<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> om foltering <strong>en</strong> onm<strong>en</strong>selijke of verneder<strong>en</strong>de behandeling te <strong>voor</strong>kom<strong>en</strong>,<br />
moet<strong>en</strong> zij het volg<strong>en</strong>de do<strong>en</strong>:<br />
• Informatie: Alle gedetineerd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> informatie krijg<strong>en</strong> over de reglem<strong>en</strong>tering <strong>van</strong><br />
het det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>trum, in e<strong>en</strong> taal <strong>en</strong> op e<strong>en</strong> manier die zij verstaan. Zij moet<strong>en</strong> deze<br />
informatie krijg<strong>en</strong> bij aankomst <strong>en</strong> zij moet<strong>en</strong> de geleg<strong>en</strong>heid krijg<strong>en</strong> om alle<br />
mogelijke vrag<strong>en</strong> te stell<strong>en</strong> in verband met de procedures, gedur<strong>en</strong>de de hele periode<br />
dat ze vastgehoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
• Klacht<strong>en</strong>procedure: Overhed<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> klacht<strong>en</strong>procedures instell<strong>en</strong> die gedetineerd<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> klacht in te di<strong>en</strong><strong>en</strong> over verme<strong>en</strong>de sch<strong>en</strong>ding<strong>en</strong>. Alle<br />
personeelsled<strong>en</strong> in det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra moet<strong>en</strong> badges drag<strong>en</strong> met hun naam <strong>en</strong> functie op.<br />
De klacht<strong>en</strong>procedure moet onafhankelijk zijn <strong>en</strong> toegankelijk <strong>voor</strong> gedetineerd<strong>en</strong>.<br />
Gedetineerd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> de mogelijkheid hebb<strong>en</strong> om klacht<strong>en</strong> zowel mondeling als<br />
schriftelijk in te di<strong>en</strong><strong>en</strong> (BPP, Grondbeginsel 33; UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Det<strong>en</strong>tie,<br />
Richtlijn 10).<br />
• Capaciteit: Gedetineerd<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> niet gehuisvest word<strong>en</strong> in omstandighed<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
overbevolking. C<strong>en</strong>tra mog<strong>en</strong> hun aangewez<strong>en</strong> capaciteit niet overschrijd<strong>en</strong>.<br />
23 Pakket <strong>van</strong> Grondbeginsel<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Bescherming <strong>van</strong> Alle Person<strong>en</strong> onder Enige Vorm <strong>van</strong> Det<strong>en</strong>tie of<br />
Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>schap, Grondbeginsel 6; ICCPR, art. 7; ECHR, art. 3; VN-Verdrag Teg<strong>en</strong> foltering <strong>en</strong> Andere Wrede,<br />
Onm<strong>en</strong>selijke of Onter<strong>en</strong>de Behandeling of Bestraffing, artikels 1,16; CRC, art. 37.<br />
40
INFOTIP – CONTROLE OP PLAATSEN VAN DETENTIE<br />
De Associatie ter Voorkoming <strong>van</strong> Foltering (APT), e<strong>en</strong> NGO uit G<strong>en</strong>ève, werkt ter<br />
<strong>voor</strong>koming <strong>van</strong> foltering <strong>en</strong> andere vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> mishandeling over de hele wereld. Om<br />
haar doelstelling<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong>, bevordert ze de controle <strong>van</strong> plaats<strong>en</strong> <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie,<br />
moedigt ze het aannem<strong>en</strong> <strong>en</strong> respecter<strong>en</strong> <strong>van</strong> de wettelijke norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> maatstav<strong>en</strong> aan<br />
die foltering <strong>en</strong> straffeloosheid verbied<strong>en</strong>, <strong>en</strong> versterkt ze de bekwaamheid <strong>van</strong><br />
individu<strong>en</strong> <strong>en</strong> groep<strong>en</strong> om foltering te <strong>voor</strong>kom<strong>en</strong>. Als deel <strong>van</strong> haar werk heeft de<br />
associatie “Monitoring Places of Det<strong>en</strong>tion – A Practical Guide”(Het controler<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
Plaats<strong>en</strong> <strong>van</strong> Det<strong>en</strong>tie – e<strong>en</strong> Praktische Gids) gepubliceerd, e<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>de bron <strong>voor</strong><br />
iedere<strong>en</strong> die met gedetineerd<strong>en</strong> werkt. Meer informatie over de APT <strong>en</strong> haar<br />
publicaties is beschikbaar op de website http://www.apt.ch.<br />
iv.<br />
Voorwaard<strong>en</strong> <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie – het recht om met m<strong>en</strong>selijkheid <strong>en</strong> met respect <strong>voor</strong><br />
de m<strong>en</strong>selijke waardigheid te word<strong>en</strong> behandeld<br />
Internationaal recht vereist dat gedetineerd<strong>en</strong> met waardigheid <strong>en</strong> respect behandeld word<strong>en</strong>.<br />
24 De omstandighed<strong>en</strong> <strong>van</strong> opsluiting moet<strong>en</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> de gedetineerd<strong>en</strong><br />
respecter<strong>en</strong>, onder andere de volg<strong>en</strong>de: het recht op familielev<strong>en</strong> <strong>en</strong> privacy; het recht op<br />
medische zorg, gepaste accommodatie <strong>en</strong> voedsel; het recht op e<strong>en</strong> cultureel lev<strong>en</strong>; het recht<br />
op recreatie; het recht op religie; het recht op onderwijs. Om de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
gedetineerd<strong>en</strong> te respecter<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> overhed<strong>en</strong> het volg<strong>en</strong>de garander<strong>en</strong>:<br />
• Accommodatie: de accommodatie moet voldo<strong>en</strong> aan alle vereist<strong>en</strong> <strong>van</strong> de lokale <strong>en</strong><br />
nationale gezondheids<strong>voor</strong>schrift<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s de koude maand<strong>en</strong> moet er <strong>voor</strong><br />
verwarming gezorgd word<strong>en</strong> <strong>en</strong> in het warmere seizo<strong>en</strong> <strong>voor</strong> v<strong>en</strong>tilator<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
verluchting. De sanitaire <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> toelat<strong>en</strong> dat elke gedetineerde aan zijn<br />
of haar behoeft<strong>en</strong> kan voldo<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> schone <strong>en</strong> fatso<strong>en</strong>lijke omgeving. Er moet<br />
gezorgd word<strong>en</strong> <strong>voor</strong> geschikte was- <strong>en</strong> douchefaciliteit<strong>en</strong> zodat elke gedetineerde<br />
zich kan wass<strong>en</strong> of douch<strong>en</strong> wanneer hij of zij daar <strong>voor</strong> algem<strong>en</strong>e hygiëne behoefte<br />
aan heeft, op e<strong>en</strong> temperatuur die past bij het seizo<strong>en</strong>. Elk deel <strong>van</strong> het c<strong>en</strong>trum moet<br />
goed onderhoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> gekuist word<strong>en</strong>. Alle gedetineerd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> aparte bedd<strong>en</strong><br />
krijg<strong>en</strong>, met schoon <strong>en</strong> warm bedd<strong>en</strong>goed. Mann<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> gescheid<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>voor</strong> families moet<strong>en</strong> er faciliteit<strong>en</strong> <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in<br />
administratieve hecht<strong>en</strong>is mog<strong>en</strong> niet vastgehoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met person<strong>en</strong> die<br />
hun proces afwacht<strong>en</strong> of die strafrechterlijk veroordeeld zijn. (Regels <strong>voor</strong> de<br />
Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Behandeling <strong>van</strong> Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>, Regels 9 – 14, 19, 86;<br />
UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Op<strong>van</strong>g, Richtlijn 10(ii), (ix))<br />
• Voeding: Elke gedetineerde moet <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>van</strong> voedsel met voldo<strong>en</strong>de<br />
voedingswaarde <strong>voor</strong> zijn of haar gezondheid <strong>en</strong> gestel. De faciliteit<strong>en</strong> waarin het<br />
voedsel bereid wordt moet<strong>en</strong> schoon zijn <strong>en</strong> het voedsel moet op hygiënische manier<br />
24 UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Toepasbare Criteria <strong>en</strong> Norm<strong>en</strong> inzake de Det<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> Asielzoekers, Richtlijn 10;<br />
Pakket <strong>van</strong> Grondbeginsel<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Bescherming <strong>van</strong> Alle Person<strong>en</strong> onder Enige Vorm <strong>van</strong> Det<strong>en</strong>tie of<br />
Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>schap, Grondbeginsel<strong>en</strong> 1, 6; Regels <strong>voor</strong> de Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Behandeling <strong>van</strong> Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
Regel 27<br />
41
onder de gedetineerd<strong>en</strong> verdeeld word<strong>en</strong>. Gedetineerd<strong>en</strong> die erom vrag<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
redelijke <strong>en</strong> billijke kans krijg<strong>en</strong> om zich aan hun religieuze voedsel<strong>voor</strong>schrift<strong>en</strong> te<br />
houd<strong>en</strong>.(Regels <strong>voor</strong> de Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Behandeling <strong>van</strong> Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
Regel 20(1); ICESCR, art. 11; UN Regels ter Bescherming <strong>van</strong> Jonger<strong>en</strong> Beroofd <strong>van</strong><br />
hun Vrijheid, regel 37)<br />
• Medische <strong>en</strong> gezondheidszorg: Gedetineerd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de medische verzorging<br />
krijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> indi<strong>en</strong> nodig psychologische bijstand. Zieke gedetineerd<strong>en</strong> met nood aan<br />
gespecialiseerde aandacht moet<strong>en</strong> overgeplaatst word<strong>en</strong> naar gepaste medische<br />
faciliteit<strong>en</strong>. Er moet aan de gedetineerde zo snel mogelijk e<strong>en</strong> degelijk medisch<br />
onderzoek word<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong>. Om mogelijke overlev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>van</strong> foltering <strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
met andere bijzondere behoeft<strong>en</strong> te id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong> <strong>en</strong> de nodige zorg te verschaff<strong>en</strong>,<br />
moet er zo snel mogelijk e<strong>en</strong> scre<strong>en</strong>ing uitgevoerd word<strong>en</strong>. Gedetineerd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> mannelijke of vrouwelijke arts. Alle gezondheidszorg moet<br />
ook zorg omvatt<strong>en</strong> in verband met de <strong>voor</strong>tplanting <strong>en</strong> geslachtsgerelateerde nod<strong>en</strong>. Er<br />
moet word<strong>en</strong> opgemerkt dat vele gedetineerd<strong>en</strong> psychologische <strong>en</strong> fysieke gevolg<strong>en</strong><br />
ondervind<strong>en</strong> als gevolg <strong>van</strong> hun opsluiting. M<strong>en</strong> moet er<strong>voor</strong> zorg<strong>en</strong> dat de eerste<br />
symptom<strong>en</strong> <strong>van</strong> depressie of andere aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> t<strong>en</strong>gevolge <strong>van</strong> opsluiting<br />
geïd<strong>en</strong>tificeerd word<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dat de nodige zorg <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> wordt, inclusief het ijver<strong>en</strong><br />
<strong>voor</strong> de vrijlating <strong>van</strong> de persoon. (ICESCR, art. 12; BPP, Grondbeginsel 24; Regels<br />
<strong>voor</strong> de Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Behandeling <strong>van</strong> Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>, Regels 22, 25;<br />
Gedragscode <strong>voor</strong> Wetsdi<strong>en</strong>aars, art. 6; Grondbeginsel<strong>en</strong> <strong>van</strong> de Medische Ethiek<br />
inzake de Rol <strong>van</strong> Medisch Personeel, in het bijzonder arts<strong>en</strong>, in de Bescherming <strong>van</strong><br />
Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> Gedetineerd<strong>en</strong> Teg<strong>en</strong> foltering <strong>en</strong> Andere Wrede, Onm<strong>en</strong>selijke of<br />
Onter<strong>en</strong>de Behandeling of Bestraffing, Grondbeginsel 1)<br />
• Onderwijs: Alle kinder<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, ongeacht hun rechtspositie, recht op toegang tot<br />
onderwijs. Ook gedetineerde kinder<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> dezelfde scholing krijg<strong>en</strong> als<br />
staatsburgers. Gekwalificeerde leerkracht<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> ter plaatse less<strong>en</strong> <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>, of de<br />
kinder<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> <strong>voor</strong> less<strong>en</strong> naar de plaatselijke school word<strong>en</strong> overgebracht.(CRC,<br />
art. 28; UNHCR Richtlijn<strong>en</strong>, Beleid <strong>en</strong> Procedures <strong>voor</strong> omgang met Niet-begeleide<br />
Kinder<strong>en</strong> die Asiel Zoek<strong>en</strong>, Richtlijn<strong>en</strong> 7.12, 7.13, 7.14)<br />
• Volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>onderwijs <strong>en</strong> andere programma’s: Volwass<strong>en</strong> gedetineerd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> de<br />
geleg<strong>en</strong>heid krijg<strong>en</strong> om hun scholing verder te zett<strong>en</strong> of moet<strong>en</strong> toegang krijg<strong>en</strong> tot<br />
beroepsopleiding<strong>en</strong>. Er moet<strong>en</strong> culturele <strong>en</strong> scholingsprogramma’s word<strong>en</strong> opgezet in<br />
det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra. (BPP, Grondbeginsel<strong>en</strong> 15, 18(1), 19; Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de<br />
Behandeling <strong>van</strong> Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>, regel 37; UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Det<strong>en</strong>tie, Richtlijn<br />
10<br />
• Recreatie: Gedetineerd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s hun opsluiting toegang hebb<strong>en</strong> tot<br />
ontspann<strong>en</strong>de activiteit<strong>en</strong>. Er moet<strong>en</strong> door de autoriteit<strong>en</strong> op<strong>en</strong>luchtruimtes <strong>voor</strong> sport<br />
<strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> materiaal <strong>voor</strong> sportbeoef<strong>en</strong>ing beschikbaar gesteld word<strong>en</strong><br />
.(CRC, art. 31; Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Behandeling <strong>van</strong> Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>, regel 21;<br />
UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Det<strong>en</strong>tie, Richtlijn 10(vi)).<br />
• Religieuze di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>: Gedetineerd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> de mogelijkheid krijg<strong>en</strong> om hun<br />
godsdi<strong>en</strong>st te beoef<strong>en</strong><strong>en</strong>. Er moet<strong>en</strong> in det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra aparte faciliteit<strong>en</strong> ter beschikking<br />
gesteld word<strong>en</strong> <strong>voor</strong> religieuze eredi<strong>en</strong>st<strong>en</strong>. Predikant<strong>en</strong>, priesters, imams <strong>en</strong> ander<br />
religieus personeel moet geregeld toegang tot det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra krijg<strong>en</strong> om aan de<br />
42
eligieuze behoeftes <strong>van</strong> de gedetineerde tegemoet te kom<strong>en</strong>.(ICCPR, art. 18;<br />
Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Behandeling <strong>van</strong> Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>, regels 41, 42; UNHCR<br />
Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Det<strong>en</strong>tie, Richtlijn 10)<br />
• Contact met de buit<strong>en</strong>wereld: Contact met familie, vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> raadgevers moet aan<br />
gedetineerd<strong>en</strong> toegelat<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> zij toegelat<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bezoek te<br />
krijg<strong>en</strong>. Om het contact te vergemakkelijk<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> gedetineerd<strong>en</strong> telefoonkaart<strong>en</strong><br />
krijg<strong>en</strong>. In elk c<strong>en</strong>trum moet<strong>en</strong> er faciliteit<strong>en</strong> <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong> zijn om de bezoek<strong>en</strong> in<br />
waardige omstandighed<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> verlop<strong>en</strong>. (BPP, Grondbeginsel<strong>en</strong> 15, 18(1), 19;<br />
Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Behandeling <strong>van</strong> Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>, regel 37; UNHCR<br />
Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Det<strong>en</strong>tie, Richtlijn 10)<br />
• Kwetsbare groep<strong>en</strong>: Gezi<strong>en</strong> het negatieve effect <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie op het psychologische<br />
welzijn <strong>van</strong> bepaalde gedetineerd<strong>en</strong>, moet er moeite gedaan word<strong>en</strong> om alternatiev<strong>en</strong><br />
<strong>voor</strong> opsluiting te zoek<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de volg<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong>: niet-begeleide bejaard<strong>en</strong>;<br />
slachtoffers <strong>van</strong> foltering of trauma; person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>tale of fysieke handicap;<br />
zwangere vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> moeders met baby’s <strong>en</strong> kleine kinder<strong>en</strong>; niet-begeleide of<br />
alle<strong>en</strong>staande kinder<strong>en</strong>. Als deze person<strong>en</strong> toch word<strong>en</strong> gedetineerd, moet e<strong>en</strong> arts<br />
verklar<strong>en</strong> dat opsluiting niet schadelijk <strong>voor</strong> h<strong>en</strong> is <strong>en</strong> moet bekwaam personeel<br />
regelmatige opvolgingszorg <strong>en</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> verschaff<strong>en</strong>. (Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de<br />
Behandeling <strong>van</strong> Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>, regels 23(1), 53(1); UNHCR Richtlijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong> Det<strong>en</strong>tie,<br />
Richtlijn 7<br />
INFOTIP – OPSLUITING VAN VROUWEN EN KINDEREN<br />
Verscheid<strong>en</strong>e groepering<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> verslag uitgebracht over de specifieke situatie <strong>van</strong><br />
vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> in det<strong>en</strong>tie.<br />
• Vrouw<strong>en</strong> in Immigratiedet<strong>en</strong>tie – Meer vrag<strong>en</strong> dan antwoord<strong>en</strong> (Universiteit<br />
<strong>voor</strong> Technologie, Sydney 2005) (Sydney 2005) (VK)<br />
• ‘They took me away’ (Ze nam<strong>en</strong> me mee)De ervaring<strong>en</strong> <strong>van</strong> vrouw<strong>en</strong> in<br />
immigratiedet<strong>en</strong>tie in het Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk (Asylum Aid 2004) (UK)<br />
• Achter Geslot<strong>en</strong> Deur<strong>en</strong>: Mishandeling <strong>van</strong> Vrouwelijke Vluchteling<strong>en</strong> in het<br />
Krome Det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>trum (Vrouw<strong>en</strong>commissie <strong>voor</strong> Vrouwelijke Vluchteling<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> Kinder<strong>en</strong> 2000) (VSA)<br />
• Vrijheid ontzegd: Vrouwelijke Asielzoekers In Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>schap in de Ver<strong>en</strong>igde<br />
Stat<strong>en</strong> (Vrouw<strong>en</strong>commissie <strong>voor</strong> Vrouwelijke Vluchteling<strong>en</strong> <strong>en</strong> Kinder<strong>en</strong> 1997)<br />
(VSA)<br />
• Niet-begeleide Kinder<strong>en</strong> in Immigratiedet<strong>en</strong>tie (Amnesty International 2003)<br />
(VSA)<br />
• Rapport <strong>van</strong> het Nationaal Onderzoek naar Kinder<strong>en</strong> in immigratiedet<strong>en</strong>tie<br />
(HREOC 2004) (Australië)<br />
• Opleiding: Al het personeel dat met gedetineerd<strong>en</strong> werkt moet gepaste opleiding<strong>en</strong><br />
krijg<strong>en</strong> over asiel, de oorzak<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>strom<strong>en</strong> <strong>en</strong> de situatie in de land<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> herkomst <strong>van</strong> de gedetineerd<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> moet het opgeleid word<strong>en</strong> in methodes<br />
om symptom<strong>en</strong> <strong>van</strong> stress te herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> die gedetineerde asielzoekers <strong>en</strong> <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong><br />
43
misschi<strong>en</strong> verton<strong>en</strong>, <strong>en</strong> erop te reager<strong>en</strong>. Het personeel moet opgeleid word<strong>en</strong> over de<br />
minimumnorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> die <strong>van</strong> toepassing zijn op det<strong>en</strong>tie.<br />
Det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra moet<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> met NGO’s om opleidingsprogramma’s te<br />
ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> t<strong>en</strong> uitvoer te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, met de mogelijkheid <strong>van</strong> beide om aan<br />
bepaalde opleiding<strong>en</strong> deel te nem<strong>en</strong>. (Minimumnorm<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de Behandeling <strong>van</strong><br />
Ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong>, regels 36, 27; Regels ter Bescherming <strong>van</strong> Jonger<strong>en</strong> Beroofd <strong>van</strong> hun<br />
Vrijheid, par. 88, 81)<br />
v. Zijn er instanties of instelling<strong>en</strong> die toezicht houd<strong>en</strong> op det<strong>en</strong>tiekwesties?<br />
Naast de betwisting <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie door middel <strong>van</strong> nationale verdedigingscampagnes of door<br />
procesvoering in de rechtszaal, kunn<strong>en</strong> advocat<strong>en</strong> ook overweg<strong>en</strong> om klacht in te di<strong>en</strong><strong>en</strong> bij<br />
internationale of regionale controleorgan<strong>en</strong>. De UN Werkgroep over Willekeurige Det<strong>en</strong>tie<br />
(WGAD) gevestigd in G<strong>en</strong>ève, Zwitserland, <strong>en</strong> het Europese Comité ter Voorkoming <strong>van</strong><br />
Foltering <strong>en</strong> Onm<strong>en</strong>selijke of Verneder<strong>en</strong>de Behandeling of Bestraffing (CPT), gevestigd in<br />
Straatsburg, Frankrijk, zijn twee instanties die toezicht houd<strong>en</strong> op kwesties over procedurele<br />
waarborg<strong>en</strong> <strong>en</strong> de omstandighed<strong>en</strong> <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie.<br />
a. De werkgroep <strong>van</strong> de VN inzake willekeurige det<strong>en</strong>tie<br />
De UN Werkgroep inzake Willekeurige Det<strong>en</strong>tie (WGAD) werd in 1991 opgericht door de<br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>commissie met het volg<strong>en</strong>de mandaat:<br />
• Onderzoek naar gevall<strong>en</strong> <strong>van</strong> willekeurige det<strong>en</strong>tie<br />
• Het verzamel<strong>en</strong> <strong>van</strong> informatie <strong>van</strong> overhed<strong>en</strong>, intergouvernem<strong>en</strong>tele organisaties <strong>en</strong><br />
niet-gouvernem<strong>en</strong>tele organisaties, <strong>en</strong> <strong>van</strong> de betrokk<strong>en</strong> person<strong>en</strong>, <strong>van</strong> hun familie <strong>en</strong><br />
hun verteg<strong>en</strong>woordigers;<br />
• Het <strong>voor</strong>stell<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> rapport op de jaarlijkse vergadering <strong>van</strong> de<br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>ommissie.<br />
De WGAD is het <strong>en</strong>ige orgaan dat niet gebaseerd is op e<strong>en</strong> verdrag, waar<strong>van</strong> het mandaat<br />
ruimte laat <strong>voor</strong> individuele klacht<strong>en</strong>. Ze is geautoriseerd om zak<strong>en</strong> te onderzoek<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
informatie te verkrijg<strong>en</strong> over sch<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> <strong>van</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>, in het bijzonder gerelateerd<br />
aan beroving <strong>van</strong> de vrijheid. De WGAD bestaat uit vijf onafhankelijke deskundig<strong>en</strong> die<br />
aangesteld zijn door de Voorzitter <strong>van</strong> de M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>commissie. De Werkgroep wordt<br />
bijgestaan door het Secretariaat <strong>van</strong> de Hoge Commissariaat <strong>voor</strong> de M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> <strong>en</strong> houdt<br />
drie vergadering<strong>en</strong> per jaar, die elk vijf tot acht dag<strong>en</strong> dur<strong>en</strong>. 25<br />
De WGAD is geautoriseerd om individuele zak<strong>en</strong> te onderzoek<strong>en</strong> die sch<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>norm<strong>en</strong> over de beroving <strong>van</strong> vrijheid aanvoer<strong>en</strong>. In zak<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> of<br />
meerdere betrokk<strong>en</strong> individu’s moet e<strong>en</strong> verslag gestuurd word<strong>en</strong> naar onderstaand adres,<br />
indi<strong>en</strong> mogelijk met de modelvrag<strong>en</strong>lijst erbij. 26<br />
Working Group on Arbitrary Det<strong>en</strong>tion<br />
c/o Office of the UN High Commissioner for Human Rights<br />
United Nations Office at G<strong>en</strong>eva<br />
25 Voor meer info over de WGAD, zie Fact Sheet No. 26 – The Working Group on Arbitrary Det<strong>en</strong>tion,<br />
beschikbaar op de website <strong>van</strong> het Hoge Commissariaat <strong>voor</strong> de M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> http://www.unhchr.ch<br />
26 E<strong>en</strong> kopie <strong>van</strong> de modelvrag<strong>en</strong>lijst vindt u in App<strong>en</strong>dix D. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zijn er kopieën beschikbaar op de<br />
UNHCR website op http://www.unhchr.ch<br />
44
CH-1211, G<strong>en</strong>eva 10<br />
Switzerland<br />
Zodra de WGAD het bericht ont<strong>van</strong>g<strong>en</strong> heeft, stuurt ze het door naar de betrokk<strong>en</strong> overheid,<br />
die 90 dag<strong>en</strong> krijgt om erop te reager<strong>en</strong> <strong>en</strong> er gehoor aan te gev<strong>en</strong>. Indi<strong>en</strong> de overheid extra<br />
tijd w<strong>en</strong>st, moet ze specifiek om e<strong>en</strong> verl<strong>en</strong>ging vrag<strong>en</strong>. Er kunn<strong>en</strong> verl<strong>en</strong>ging<strong>en</strong> <strong>van</strong> twee<br />
maand<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. De WGAD onthult de id<strong>en</strong>titeit niet <strong>van</strong> de persoon die de klacht<br />
teg<strong>en</strong> de overheid heeft ingedi<strong>en</strong>d. Het antwoord <strong>van</strong> de overheid wordt meegedeeld aan het<br />
individu dat de klacht heeft ingedi<strong>en</strong>d <strong>voor</strong> bijkom<strong>en</strong>de opmerking<strong>en</strong>. In het licht <strong>van</strong> de<br />
verzamelde informatie zal de WGAD e<strong>en</strong> advies gev<strong>en</strong> om te besliss<strong>en</strong> of er al dan niet e<strong>en</strong><br />
willekeurige beroving <strong>van</strong> vrijheid heeft plaatsgevond<strong>en</strong>. Als de WGAD e<strong>en</strong> beroving<br />
vaststelt, zal ze aan de overheid aanbeveling<strong>en</strong> verstrekk<strong>en</strong>. Als e<strong>en</strong> persoon wordt<br />
vrijgelat<strong>en</strong>, kan de WGAD het dossier klasser<strong>en</strong> of alsnog advies verstrekk<strong>en</strong>. De WGAD<br />
publiceert haar adviez<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> jaarlijks rapport.<br />
DE WGAD heeft ook e<strong>en</strong> “dring<strong>en</strong>de klacht”-procedure <strong>voor</strong> gevall<strong>en</strong> met geloofwaardige<br />
beschuldiging<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> persoon willekeurig wordt vastgehoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> aanhoud<strong>en</strong>de<br />
opsluiting e<strong>en</strong> ernstig gevaar inhoudt <strong>voor</strong> de gezondheid of het lev<strong>en</strong> <strong>van</strong> die persoon. In<br />
zulke gevall<strong>en</strong> wordt de dring<strong>en</strong>de klacht naar de Minister <strong>van</strong> buit<strong>en</strong>landse Zak<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
betrokk<strong>en</strong> regering gestuurd, met het verzoek aan de regering om de nodige maatregel<strong>en</strong> te<br />
nem<strong>en</strong> om te verzeker<strong>en</strong> dat het recht op lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> fysieke <strong>en</strong> m<strong>en</strong>tale gezondheid <strong>van</strong> de<br />
persoon gerespecteerd wordt. Bericht<strong>en</strong> aan de WGAD om e<strong>en</strong> dring<strong>en</strong>d beroep aan te<br />
tek<strong>en</strong><strong>en</strong> om humanitaire red<strong>en</strong><strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> naar bov<strong>en</strong>staand adres gestuurd word<strong>en</strong>, of, liever<br />
nog, gefaxt word<strong>en</strong> naar het nummer 41 22 917 90 06.<br />
De WGAD kan ook land<strong>en</strong> bezoek<strong>en</strong> om de omstandighed<strong>en</strong> <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie te onderzoek<strong>en</strong>.<br />
Zulke bezoek<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> echter <strong>en</strong>kel afgelegd word<strong>en</strong> op uitnodiging <strong>van</strong> de betrokk<strong>en</strong><br />
regering. Naast het veldwerk bereidt de WGAD ook e<strong>en</strong> rapport <strong>voor</strong>, bestemd <strong>voor</strong> het Hoge<br />
Commissariaat <strong>van</strong> de M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>, waarin de activiteit<strong>en</strong> <strong>van</strong> de Werkgroep beschrev<strong>en</strong><br />
staan <strong>en</strong> dat informatie over de ingedi<strong>en</strong>de klacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> de gegev<strong>en</strong> adviez<strong>en</strong> bevat.<br />
b. Het Europees Comité ter <strong>voor</strong>koming <strong>van</strong> foltering <strong>en</strong> onm<strong>en</strong>selijke of<br />
verneder<strong>en</strong>de behandeling of bestraffing (CPT)<br />
Het CTP is e<strong>en</strong> niet-rechterlijk mechanisme ter bescherming <strong>van</strong> gedetineerd<strong>en</strong>, gemachtigd<br />
door de Europese Conv<strong>en</strong>tie ter Voorkoming <strong>van</strong> Foltering <strong>en</strong> Onm<strong>en</strong>selijke of Verneder<strong>en</strong>de<br />
Behandeling of Bestraffing. Het CPT is geautoriseerd om door middel <strong>van</strong> bezoek<strong>en</strong> de<br />
behandeling te onderzoek<strong>en</strong> <strong>van</strong> person<strong>en</strong> die beroofd zijn <strong>van</strong> hun vrijheid, met als doel de<br />
bescherming <strong>van</strong> zulke person<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> foltering te versterk<strong>en</strong>. Het Secretariaat <strong>van</strong> het CPT is<br />
e<strong>en</strong> deel <strong>van</strong> het Directoraat-G<strong>en</strong>eraal <strong>voor</strong> de M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> de Raad <strong>van</strong> Europa. 27 Het<br />
CPT bestaat uit onafhankelijke deskundig<strong>en</strong> met verschill<strong>en</strong>de achtergrond<strong>en</strong>, onder andere<br />
medische deskundig<strong>en</strong>, advocat<strong>en</strong> <strong>en</strong> specialist<strong>en</strong> in strafzak<strong>en</strong>. Er is e<strong>en</strong> lid <strong>voor</strong> elke<br />
Gebond<strong>en</strong> Staat.<br />
CPT led<strong>en</strong> zijn gemachtigd om elke plaats <strong>van</strong> opsluiting te bezoek<strong>en</strong>, inclusief det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra<br />
<strong>voor</strong> vreemdeling<strong>en</strong>. Ze hebb<strong>en</strong> onbeperkte toegang <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> naar noodzaak “ad hoc”<br />
bezoek<strong>en</strong> verricht<strong>en</strong>, in teg<strong>en</strong>stelling tot de werkgroep inzake willekeurige det<strong>en</strong>tie, die <strong>voor</strong><br />
bezoek<strong>en</strong> toelating moet vrag<strong>en</strong> aan de overheid. Stat<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> bezwaar mak<strong>en</strong> teg<strong>en</strong><br />
27 Bezoek de CPT webpage <strong>voor</strong> meer informatie: http://www.cpt.coe.int<br />
45
het tijdstip of de plaats <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bezoek, behalve om red<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> staatsveiligheid, op<strong>en</strong>bare<br />
veiligheid, ernstige ordeverstoring, de medische toestand <strong>van</strong> e<strong>en</strong> persoon of tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong><br />
lop<strong>en</strong>d onderzoek naar e<strong>en</strong> misdrijf. Sinds december 2005 heeft het CPT 206 bezoek<strong>en</strong><br />
gebracht aan verschill<strong>en</strong>de faciliteit<strong>en</strong> in heel Europa. 128 <strong>van</strong> deze bezoek<strong>en</strong> war<strong>en</strong><br />
periodiek, 78 bezoek<strong>en</strong> war<strong>en</strong> ad hoc.<br />
Na e<strong>en</strong> bezoek bezorgt het CPT informatie over haar bevinding<strong>en</strong> aan de overheid om e<strong>en</strong><br />
dialoog op te start<strong>en</strong>, met als ultieme doel e<strong>en</strong> verbetering <strong>van</strong> de situatie. Als e<strong>en</strong> overheid<br />
akkoord gaat om verbetering te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> inderdaad meewerkt, blijft de informatie<br />
vertrouwelijk. In het andere geval mag het CPT het rapport publicer<strong>en</strong>. De overheid kan ook<br />
zelf vrag<strong>en</strong> om het rapport te publicer<strong>en</strong>. Het CPT publiceert e<strong>en</strong> jaarlijks rapport met e<strong>en</strong><br />
beschrijving <strong>van</strong> zijn activiteit<strong>en</strong>.<br />
46
3.1 Inleiding<br />
HOOFDSTUK III<br />
PSYCHOSOCIALE GEVOLGEN BIJ GEDETINEERDE<br />
VLUCHTELINGEN, ASIELZOEKERS EN MIGRANTEN<br />
Dit deel richt zich <strong>voor</strong>al tot m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die gedetineerd<strong>en</strong> bezoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong> sociale di<strong>en</strong>st<strong>en</strong><br />
verl<strong>en</strong><strong>en</strong>. Het is bedoeld als gids <strong>voor</strong> person<strong>en</strong> die rechtstreeks met gedetineerd<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
vrijwilligers die in hun bezoek<strong>en</strong> de psychosociale nod<strong>en</strong> <strong>van</strong> de gedetineerd<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
meed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over hoe aan deze nod<strong>en</strong> tegemoet kan word<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>.<br />
Wanneer we prat<strong>en</strong> over psychosociaal welzijn <strong>en</strong> gezondheid, betreft dat zowel het<br />
psychologische als het sociale aspect <strong>van</strong> iemands lev<strong>en</strong>. Psychosociale tuss<strong>en</strong>komst heeft te<br />
mak<strong>en</strong> met het oploss<strong>en</strong> <strong>van</strong> emotionele, m<strong>en</strong>tale <strong>en</strong> gedragsmatige spanning<strong>en</strong> die<br />
<strong>voor</strong>tkom<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> traumatische gebeurt<strong>en</strong>is. Psychosociale tuss<strong>en</strong>komst helpt betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
in- <strong>en</strong> uitw<strong>en</strong>dige instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> bronn<strong>en</strong> te gebruik<strong>en</strong> om bepaalde situaties aan te kunn<strong>en</strong>.<br />
Vele <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> asielzoekers hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> trauma geled<strong>en</strong> in hun thuisland <strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s hun<br />
vlucht. Dikwijls wakkert det<strong>en</strong>tie of hecht<strong>en</strong>is dit trauma aan. Daarom is het onmisbaar <strong>voor</strong><br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die werk<strong>en</strong> <strong>voor</strong> of met gedetineerd<strong>en</strong>, asielzoekers <strong>en</strong> andere gedwong<strong>en</strong> migrant<strong>en</strong><br />
om tegemoet te kom<strong>en</strong> aan deze erg belangrijke nod<strong>en</strong>.<br />
ONDERZOEKSTIP – PSYCHIATRISCHE SCHADE EN LANGDURIGE DETENTIE<br />
Er zijn verschill<strong>en</strong>de onderzoek<strong>en</strong> gevoerd naar het schadelijke effect dat langdurige<br />
det<strong>en</strong>tie heeft op gedetineerde <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> greep<br />
hieruit:<br />
• "Psychiatric Assessm<strong>en</strong>t of Childr<strong>en</strong> and Families in Immigration Det<strong>en</strong>tion –<br />
Clinical, Ethical and Administrative Issues." Dit werk werd gepres<strong>en</strong>teerd op het<br />
'Forgott<strong>en</strong> Rights Symposium' door de 'Professional Alliance for the Health of Asylum<br />
Seekers' op 12 November 2003 in Sydney, Australië. Kinder<strong>en</strong> in det<strong>en</strong>tie presteerd<strong>en</strong><br />
b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> het verwachte cognitieve pot<strong>en</strong>tieel <strong>en</strong> vertoond<strong>en</strong> symptom<strong>en</strong> <strong>van</strong> PTSS,<br />
zware depressie <strong>en</strong> zelfmoordgedacht<strong>en</strong>.<br />
• "From Persecution to Prison: The Health Consequ<strong>en</strong>ces of Det<strong>en</strong>tion for Asylum<br />
Seekers" (door de 'Physicians for Human Rights' <strong>en</strong> het 'Bellevue & NYU Program for<br />
Survivors of Torture 2003'). Het handelt over significante symptom<strong>en</strong> <strong>van</strong> depressie,<br />
angstigheid <strong>en</strong> posttraumatische stress-stoornis bij gedetineerde asielzoekers. Hun<br />
situatie verbeterde wanneer ze in vrijheid werd<strong>en</strong> gesteld, maar de effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> hun<br />
det<strong>en</strong>tie sleept<strong>en</strong> aan.<br />
• "Psychological disturbances in asylum seekers held in long term det<strong>en</strong>tion: a<br />
participant observer account" versch<strong>en</strong><strong>en</strong> in '175 Medical Journal of Australia 2001, p.<br />
593-596' betreft symptom<strong>en</strong> <strong>van</strong> zware depressie, wanhoop, hopeloosheid, paranoia,<br />
chronische woede, achtervolgingswaanzin, psychose <strong>en</strong> dwangmatig zelfvermink<strong>en</strong>d<br />
gedrag bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in det<strong>en</strong>tie.<br />
• "A Second Exile: the M<strong>en</strong>tal Health Implications of Det<strong>en</strong>tion of Asylum Seekers<br />
in the United Kingdom" door de 'Birmingham M<strong>en</strong>tal Health NHS Trust 1995' handelt<br />
over depressie, posttraumatische stress-stoornis, diepe wanhoop, zelfmoordgedacht<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
47
zelfverminking.<br />
3.2 Het eerste bezoek<br />
Om de nod<strong>en</strong> <strong>van</strong> gedetineerd<strong>en</strong> in te kunn<strong>en</strong> loss<strong>en</strong>, is het belangrijk e<strong>en</strong> comfortabele relatie<br />
met kalmte <strong>en</strong> vertrouw<strong>en</strong> aan te gaan. Stel jezelf <strong>voor</strong> <strong>en</strong> geef de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> aan <strong>van</strong> wat je kan<br />
bied<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong> de hulp die je kan verstrekk<strong>en</strong>. De persoonlijke kant <strong>van</strong> de relatie is het<br />
belangrijkste; de praktische kant volgt. D<strong>en</strong>k aan e<strong>en</strong> aantal onderwerp<strong>en</strong> waarmee je in de<br />
conversatie het ijs kan brek<strong>en</strong>, zoals bij<strong>voor</strong>beeld: voetbal, de keuk<strong>en</strong>, het thuisland, hoe zij<br />
met det<strong>en</strong>tie omgaan... Wees <strong>voor</strong>zichtig met vrag<strong>en</strong> over familie tot je meer weet over de<br />
persoon die je bezoekt.<br />
Iemand die met gedetineerd<strong>en</strong> werkt of h<strong>en</strong> bezoekt, moet over vaardighed<strong>en</strong> beschikk<strong>en</strong> die<br />
gebaseerd zijn op k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> begrip. De nodige k<strong>en</strong>nis houdt bij<strong>voor</strong>beeld in hoe het<br />
det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>trum werkt, waaruit de opnameprocedure bestaat, hoe de gedetineerde hulp te<br />
verschaff<strong>en</strong> in verschill<strong>en</strong>de situaties, <strong>en</strong>z. Daarbij is het nuttig je te informer<strong>en</strong> over het land<br />
<strong>van</strong> herkomst alvor<strong>en</strong>s de gedetineerde <strong>voor</strong> de eerste keer te bezoek<strong>en</strong>. Het is ontzett<strong>en</strong>d<br />
belangrijk om vertrouwd te zijn met de regels <strong>en</strong> de <strong>voor</strong>schrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> het c<strong>en</strong>trum. Neem<br />
deze af <strong>en</strong> toe door om jezelf eraan te herinner<strong>en</strong> hoe je de informatie kan vind<strong>en</strong> die je zoekt.<br />
Andere nodige k<strong>en</strong>nis komt <strong>van</strong>zelf met de ervaring.<br />
E<strong>en</strong> verstandhouding komt <strong>voor</strong>t uit inzicht, begrip <strong>en</strong> waarneming. Problem<strong>en</strong> die ons<br />
kunn<strong>en</strong> hinder<strong>en</strong>, zijn onder andere: verkeerd begrep<strong>en</strong> red<strong>en</strong><strong>en</strong>, verwachting<strong>en</strong>, taalbarrières,<br />
wettelijke procedures, veronderstelling<strong>en</strong>, <strong>en</strong>z. Onwet<strong>en</strong>dheid, geheim<strong>en</strong>, halve waarhed<strong>en</strong>,<br />
leug<strong>en</strong>s, dubbelzinnigheid, twijfels, onzekerhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> gebrek aan vertrouw<strong>en</strong> staan onze<br />
relatie met zowel de gedetineerd<strong>en</strong> als de professionele hulpverl<strong>en</strong>ers in de weg.<br />
3.3 Luistervaardigheid<br />
Het klinkt elem<strong>en</strong>tair, maar het belang <strong>van</strong> e<strong>en</strong> luister<strong>en</strong>d oor kan niet g<strong>en</strong>oeg beklemtoond<br />
word<strong>en</strong>.<br />
Succesvol <strong>en</strong> efficiënt luister<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> vaardigheid die het volg<strong>en</strong>de vraagt:<br />
• Oprechte bezorgdheid <strong>en</strong> e<strong>en</strong> verlang<strong>en</strong> om te help<strong>en</strong><br />
• Aandacht <strong>voor</strong> signal<strong>en</strong> <strong>van</strong> iemands emotionele toestand<br />
• Het tijdelijk opzij zett<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing, oordeel <strong>en</strong> gevoel<br />
Hinderpal<strong>en</strong> ontstaan wanneer je bij<strong>voor</strong>beeld de persoon wil:<br />
• Raad gev<strong>en</strong><br />
• Geruststell<strong>en</strong> <strong>en</strong> bevestig<strong>en</strong><br />
• Vertell<strong>en</strong> wat te do<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo zijn of haar initiatief <strong>en</strong> verantwoordelijkheid ontkracht<strong>en</strong><br />
Handige tips om efficiënt te ler<strong>en</strong> luister<strong>en</strong>:<br />
• Luister met onverdeelde aandacht <strong>en</strong> zonder te onderbrek<strong>en</strong><br />
• Onthoud wat gezegd wordt zo gedetailleerd mogelijk<br />
48
• Luister niet alle<strong>en</strong> naar wat gezegd wordt maar ook naar wat mogelijk gevoeld wordt<br />
• Let op non-verbale tek<strong>en</strong>s die je help<strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong><br />
• Tolereer pauzes <strong>en</strong> stiltes die iets langer dur<strong>en</strong> dan normaal<br />
• Help jezelf <strong>en</strong> de andere persoon zich allebei ontspann<strong>en</strong> <strong>en</strong> comfortabel voel<strong>en</strong><br />
• Probeer kalm te blijv<strong>en</strong>, zelfs wanneer je je niet zo voelt<br />
Let erop dat je zo nauwkeurig mogelijk b<strong>en</strong>t in je reacties <strong>en</strong> verhelder al wat zij hebb<strong>en</strong><br />
gezegd dat jij niet hebt begrep<strong>en</strong>. Beperk vrag<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> minimum t<strong>en</strong>zij je precieze<br />
informatie nodig hebt <strong>en</strong> stel dan e<strong>en</strong> precieze vraag. Als je h<strong>en</strong> wil aanmoedig<strong>en</strong> om te<br />
prat<strong>en</strong>, stel op<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> die beginn<strong>en</strong> met "wat" of "hoe". Vermijd gelad<strong>en</strong> opmerking<strong>en</strong> of<br />
oordel<strong>en</strong>. Vermijd ook te vroeg, te dikwijls <strong>en</strong> te lang te prat<strong>en</strong>.<br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> will<strong>en</strong> misschi<strong>en</strong> niet prat<strong>en</strong> nadat ze slecht nieuws hebb<strong>en</strong> ont<strong>van</strong>g<strong>en</strong> of omdat ze<br />
depressief of vertwijfeld zijn. Wanneer ze jou echter opzoek<strong>en</strong>, zegg<strong>en</strong> ze je dat ze will<strong>en</strong> dat<br />
je er <strong>voor</strong> h<strong>en</strong> b<strong>en</strong>t <strong>en</strong> dat ze je nodig hebb<strong>en</strong>. Probeer zo geruststell<strong>en</strong>d mogelijk te zijn. Laat<br />
pauzes <strong>en</strong> stiltes zodat er e<strong>en</strong> kans is <strong>voor</strong> h<strong>en</strong> om iets te zegg<strong>en</strong>.<br />
i. Sympathie, id<strong>en</strong>tificatie <strong>en</strong> empathie<br />
Sympathie is geworteld in onze eig<strong>en</strong> gedacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> gevoel<strong>en</strong>s bij e<strong>en</strong> situatie. Onze reactie zal<br />
gebaseerd zijn op hoe we de situatie beoordel<strong>en</strong>. We zijn g<strong>en</strong>eigd sympathie te voel<strong>en</strong> <strong>voor</strong><br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> slachtoffer zijn. We vind<strong>en</strong> het erg dat ze zo lijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> we zijn g<strong>en</strong>eigd onze<br />
sympathie te matig<strong>en</strong> als we voel<strong>en</strong> dat ze in zekere zin deze problem<strong>en</strong> zelf gezocht hebb<strong>en</strong>.<br />
Id<strong>en</strong>tificatie is gebaseerd op onze persoonlijke ervaring. We hebb<strong>en</strong> gelijkaardige gevoel<strong>en</strong>s<br />
gehad of hebb<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> gelijkaardige situatie verkeerd; we del<strong>en</strong> dezelfde religie, leeftijd, <strong>en</strong>z.<br />
Je onmiddellijke reactie kan zijn "dat is mij ook overkom<strong>en</strong>, dus ik weet hoe dit voelt". Dat<br />
klopt echter niet. Je kan wel wet<strong>en</strong> hoe het voelt <strong>voor</strong> jezelf maar niet <strong>voor</strong> h<strong>en</strong>. Je gevoel<strong>en</strong>s<br />
zull<strong>en</strong> je reactie bepal<strong>en</strong>.<br />
Empathie is de uiting <strong>van</strong> onze moeite om e<strong>en</strong> situatie te begrijp<strong>en</strong>. Het ontstaat wanneer we<br />
luister<strong>en</strong> <strong>en</strong> respecter<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> persoon anders is dan wijzelf. Empathische uiting<strong>en</strong> gaan<br />
over 'jou' <strong>en</strong> niet over 'mij'.<br />
Gevoel<strong>en</strong>s kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> overgedrag<strong>en</strong>: positieve gevoel<strong>en</strong>s <strong>van</strong> vri<strong>en</strong>dschap <strong>en</strong> negatieve<br />
gevoel<strong>en</strong>s <strong>van</strong> wanhoop. Gevoel<strong>en</strong>s word<strong>en</strong> opgeslag<strong>en</strong> <strong>en</strong> we moet<strong>en</strong> er ons <strong>van</strong> bewust zijn<br />
dat dit zowel bij ons als bij de gedetineerd<strong>en</strong> kan gebeur<strong>en</strong>. Het is nodig gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> afgebak<strong>en</strong>d<br />
te hebb<strong>en</strong> in het begin zodat er e<strong>en</strong> duidelijk idee bestaat <strong>van</strong> wat je h<strong>en</strong> kan bied<strong>en</strong>.<br />
ii.<br />
Steun <strong>voor</strong> de bezoeker<br />
De bezoek<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> stress met zich mee <strong>en</strong> de bezoekers moet<strong>en</strong> zelf hun nood aan steun<br />
inschatt<strong>en</strong>. Dat kan op individuele basis gebeur<strong>en</strong>, bijgestaan door e<strong>en</strong> opzichter of e<strong>en</strong><br />
therapeut, of als lid <strong>van</strong> e<strong>en</strong> groep waarin er wederzijdse steun wordt gebod<strong>en</strong>. Gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />
emoties kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> overgedrag<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>en</strong> naar de bezochte persoon: positieve gevoel<strong>en</strong>s<br />
<strong>van</strong> vri<strong>en</strong>dschap <strong>en</strong> negatieve gevoel<strong>en</strong>s <strong>van</strong> wanhoop. Emoties word<strong>en</strong> gedownload. We<br />
moet<strong>en</strong> ons hier<strong>van</strong> bewust zijn <strong>en</strong> manier<strong>en</strong> bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over hoe we daarmee kunn<strong>en</strong> omgaan.<br />
Het is bezoekers aangewez<strong>en</strong> e<strong>en</strong> strategie bij de hand te hebb<strong>en</strong>, zoals bij<strong>voor</strong>beeld<br />
ontspann<strong>en</strong>de muziek om in de auto onderweg naar huis <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bezoek naar te luister<strong>en</strong>.<br />
iii.<br />
Gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong><br />
49
Gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> zijn erg belangrijk. Ze verschill<strong>en</strong> misschi<strong>en</strong> <strong>van</strong> de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> ander bezoeker,<br />
maar ze moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> getrokk<strong>en</strong> in het begin zodat er e<strong>en</strong> duidelijke overe<strong>en</strong>komst ontstaat<br />
<strong>van</strong> wat gebod<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong>. Gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> altijd verlegd word<strong>en</strong> wanneer de bezoeker t<strong>en</strong><br />
volle begrijpt hoe alles in zijn werk gaat.<br />
iv.<br />
Vertrouw<strong>en</strong><br />
Het is belangrijk om de vertrouw<strong>en</strong>sregels <strong>van</strong> e<strong>en</strong>der welke organisatie die bezoek<strong>en</strong><br />
organiseert, volledig te begrijp<strong>en</strong>. De gedetineerd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> er zeker <strong>van</strong> kunn<strong>en</strong> zijn dat jij<br />
respecteert wat zij je zegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat niks daar<strong>van</strong> zonder hun toestemming onthuld mag<br />
word<strong>en</strong>.<br />
3.4 Psychologische factor<strong>en</strong> <strong>van</strong> det<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> depressie<br />
Gedetineerd<strong>en</strong> in verschill<strong>en</strong>de det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra krijg<strong>en</strong> gewoonlijk met veel negatieve<br />
gevoel<strong>en</strong>s te kamp<strong>en</strong>. Ze kom<strong>en</strong> plots in e<strong>en</strong> onvertrouwde omgeving terecht waar nieuwe<br />
relaties moet<strong>en</strong> ontwikkeld word<strong>en</strong> met het personeel, andere gedetineerd<strong>en</strong>, bezoekers,<br />
advocat<strong>en</strong> <strong>en</strong> maatschappelijke assist<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> medisch personeel. Gedetineerd<strong>en</strong> staan<br />
bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> behalve <strong>voor</strong> hun eig<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> ook nog <strong>voor</strong> andere uitdaging<strong>en</strong> in verband<br />
met de taal <strong>en</strong> de cultuurshock.<br />
E<strong>en</strong> aantal psychologische verschijnsels waarmee vele <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong> in det<strong>en</strong>tie, asielzoekers<br />
<strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> te kamp<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>:<br />
• Desoriëntatie door de nieuwe gezicht<strong>en</strong>, de nieuwe taal <strong>en</strong> de cultuurshock<br />
• Aanpassing aan e<strong>en</strong> "beveiligde" omgeving waardoor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die in hun thuisland<br />
ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>zat<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verstoord <strong>en</strong> geprikkeld - wachters in uniform, kabaal,<br />
het slaan <strong>van</strong> deur<strong>en</strong>, de radio's <strong>van</strong> de toezichters, rammel<strong>en</strong>de sleutelboss<strong>en</strong><br />
• Bezorgdheid over het lev<strong>en</strong> dat ze achterliet<strong>en</strong>. Ze hebb<strong>en</strong> gedwong<strong>en</strong> familie, thuis,<br />
vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, werk <strong>en</strong> studies achtergelat<strong>en</strong> <strong>en</strong> staan eerder machteloos teg<strong>en</strong>over hun<br />
nieuwe lev<strong>en</strong><br />
• De stempel die arrestatie <strong>en</strong> hecht<strong>en</strong>is onvermijdelijk op h<strong>en</strong> drukt<br />
• Angst <strong>en</strong> bezorgdheid over de toekomst<br />
• Weerbots <strong>van</strong> de reis naar wat e<strong>en</strong> veilige hav<strong>en</strong> was verondersteld te zijn<br />
• Teleurstelling bij de ont<strong>van</strong>gst<br />
• De problem<strong>en</strong> die ze achterliet<strong>en</strong><br />
i. Wat is depressie?<br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> gemakkelijk dat ze depressief zijn, wanneer ze zich triest of miserabel voel<strong>en</strong>.<br />
Deze gevoel<strong>en</strong>s verdwijn<strong>en</strong> meestal op e<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t. Als deze gevoel<strong>en</strong>s ons lev<strong>en</strong><br />
beginn<strong>en</strong> te bepal<strong>en</strong>, na e<strong>en</strong> aantal wek<strong>en</strong> niet verdwijn<strong>en</strong> of systematisch blijv<strong>en</strong> terugkom<strong>en</strong><br />
<strong>voor</strong> e<strong>en</strong> paar dag<strong>en</strong>, is dat misschi<strong>en</strong> het tek<strong>en</strong> dat iemand depressief is in de medische zin<br />
<strong>van</strong> het woord. In de meest milde vorm kan depressie betek<strong>en</strong><strong>en</strong> dat je e<strong>en</strong>voudigweg op e<strong>en</strong><br />
laag pitje functioneert. Alles kost meer moeite, maar lijkt minder de moeite waard. In zijn<br />
50
ergste vorm kan e<strong>en</strong> zware depressie (klinische depressie) lev<strong>en</strong>sbedreig<strong>en</strong>d zijn omdat het<br />
zelfmoordgedacht<strong>en</strong> oproept of het m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> gewoon hun lev<strong>en</strong>swil doet opgev<strong>en</strong>.<br />
Minst<strong>en</strong>s één persoon op zes wordt depressief in de loop <strong>van</strong> zijn of haar lev<strong>en</strong>. Eén persoon<br />
op twintig wordt klinisch depressief. Het komt <strong>voor</strong> in alle leeftijdsgroep<strong>en</strong>. Er is aangetoond<br />
dat er meer vrouw<strong>en</strong> depressief word<strong>en</strong>. Mann<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> het misschi<strong>en</strong> moeilijker om erover<br />
te prat<strong>en</strong>. Het is belangrijk de symptom<strong>en</strong> ernstig te nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong> niet af te do<strong>en</strong> als e<strong>en</strong><br />
onvermijdelijk onderdeel <strong>van</strong> het groeiproces of het ouder word<strong>en</strong>. Door de symptom<strong>en</strong> te<br />
herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> te behandel<strong>en</strong> of hulp te zoek<strong>en</strong>, is het mogelijk depressie te overwinn<strong>en</strong> <strong>en</strong> te<br />
<strong>voor</strong>kom<strong>en</strong> dat het weerkeert.<br />
ii. Wat zijn de symptom<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> depressie?<br />
Depressie verschijnt op verschill<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> beseff<strong>en</strong> niet altijd wat er h<strong>en</strong> scheelt<br />
omdat hun problem<strong>en</strong> fysisch lijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet m<strong>en</strong>taal. Ze vertell<strong>en</strong> zelf dat ze zich niet lekker<br />
voel<strong>en</strong> of moe zijn. Maar als je vijf of meer <strong>van</strong> de volg<strong>en</strong>de symptom<strong>en</strong> kan vaststell<strong>en</strong>, is de<br />
persoon in kwestie waarschijnlijk depressief.<br />
SYMPTOMEN VAN DEPRESSIE<br />
• rusteloos <strong>en</strong> opgewond<strong>en</strong> zijn<br />
• vroeg wakker word<strong>en</strong>, moeilijk slap<strong>en</strong> of meer slap<strong>en</strong><br />
• zich moe voel<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong>ergie miss<strong>en</strong>, steeds minder ding<strong>en</strong> do<strong>en</strong><br />
• meer rok<strong>en</strong> dan gewoonlijk<br />
• niet degelijk et<strong>en</strong>, gewicht verliez<strong>en</strong> of afvall<strong>en</strong><br />
• regelmatig huil<strong>en</strong><br />
• zich moeilijk ding<strong>en</strong> herinner<strong>en</strong><br />
• fysieke pijn<strong>en</strong> zonder duidelijke fysieke oorzaak<br />
• zich dagelijks vaak neerslachtig voel<strong>en</strong><br />
• ongewoon prikkelbaar of ongeduldig zijn<br />
• ge<strong>en</strong> plezier meer vind<strong>en</strong> in het lev<strong>en</strong> of in wat m<strong>en</strong> gewoonlijk plezier deed<br />
• interesse verliez<strong>en</strong> in seks<br />
• zich moeilijk kunn<strong>en</strong> conc<strong>en</strong>trer<strong>en</strong> of beslissing<strong>en</strong> nem<strong>en</strong><br />
• zichzelf de schuld gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> zich onnodig schuldig voel<strong>en</strong> over bepaalde ding<strong>en</strong><br />
• zelfvertrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>waardegevoel miss<strong>en</strong><br />
• zich verlamd, leeg <strong>en</strong> wanhopig voel<strong>en</strong><br />
• zich hulpeloos voel<strong>en</strong><br />
• ander<strong>en</strong> op afstand houd<strong>en</strong>, niet vrag<strong>en</strong> om gesteund te word<strong>en</strong><br />
51
• de toekomst troosteloos <strong>en</strong> pessimistisch aanzi<strong>en</strong><br />
• e<strong>en</strong> gevoel <strong>van</strong> onwerkelijkheid ervar<strong>en</strong><br />
• zelfverminking<br />
• zelfmoordgedacht<strong>en</strong><br />
iii.<br />
Angst<br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die depressief zijn, zijn dikwijls erg rusteloos. Het is niet duidelijk of deze<br />
rusteloosheid depressie tot gevolg heeft of de depressie de rusteloosheid veroorzaakt. Iemand<br />
die zich rusteloos voelt kan zijn of haar hoofd vol drukke, repetitieve gedacht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> die de<br />
conc<strong>en</strong>tratie, ontspanning of slaap bemoeilijk<strong>en</strong>. Ze kunn<strong>en</strong> fysieke symptom<strong>en</strong> verton<strong>en</strong>,<br />
zoals bij<strong>voor</strong>beeld hoofdpijn, pijnlijke spier<strong>en</strong>, zwet<strong>en</strong> <strong>en</strong> duizeligheid. Het kan leid<strong>en</strong> tot<br />
fysieke uitputting <strong>en</strong> e<strong>en</strong> algeme<strong>en</strong> verzwakte gezondheid, waardoor er niet meer goed<br />
geget<strong>en</strong> wordt <strong>en</strong> de fysieke conditie erop achteruit gaat.<br />
iv.<br />
Hoe kun je help<strong>en</strong> in geval <strong>van</strong> depressie?<br />
Vluchteling<strong>en</strong> <strong>en</strong> asielzoekers kom<strong>en</strong> terecht in hecht<strong>en</strong>is in het gastland nadat zij<br />
traumatiser<strong>en</strong>de gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> meegemaakt die hun vlucht veroorzaakte. De meeste<br />
<strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>, asielzoekers <strong>en</strong> andere gedwong<strong>en</strong> migrant<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong> schokk<strong>en</strong>de<br />
gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s hun reis, die dikwijls ontaard<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> depressie. Daarom is het<br />
noodzakelijk dat maatschappelijke werkers <strong>en</strong> bezoekers de symptom<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over hoe de persoon in kwestie geholp<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong> om zijn of haar depressie te<br />
overwinn<strong>en</strong>. Hier volg<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele suggesties.<br />
• Moedig aan hulp te zoek<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> medisch c<strong>en</strong>trum<br />
Het is moeilijk prat<strong>en</strong> over pijnlijke ervaring<strong>en</strong>, maar gezondheidswerkers begrijp<strong>en</strong> dat.<br />
Moedig de persoon die jij begeleidt aan, om zich zo op<strong>en</strong> mogelijk op te stell<strong>en</strong> als hij of zij<br />
kan <strong>en</strong> om hulp te zoek<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> psycholoog of e<strong>en</strong> dokter in het personeel. Hulp kan<br />
gebod<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in de vorm <strong>van</strong> e<strong>en</strong> medische behandeling of gesprekstherapie.<br />
Antidepressiva zijn de meest <strong>voor</strong> de hand ligg<strong>en</strong>de medicatie <strong>voor</strong> depressies. Ze werk<strong>en</strong> in<br />
op de chemische boodschappers in onze hers<strong>en</strong><strong>en</strong> die ons gemoed stimuler<strong>en</strong>. Ze kunn<strong>en</strong><br />
depressie niet g<strong>en</strong>ez<strong>en</strong>, maar wel de symptom<strong>en</strong> verlicht<strong>en</strong>. Het duurt gemakkelijk twee tot<br />
vier wek<strong>en</strong> eer de medicatie effect heeft. Het is belangrijk dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong> hoe lang het<br />
kan dur<strong>en</strong> <strong>voor</strong> ze <strong>en</strong>ig effect merk<strong>en</strong>. Het kan ook belangrijk zijn iemand te help<strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong><br />
dat e<strong>en</strong> pil e<strong>en</strong> manier is om e<strong>en</strong> depressie te bestrijd<strong>en</strong>. Dat is niet in alle cultur<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong>zelfsprek<strong>en</strong>d. Antidepressiva kunn<strong>en</strong> onaang<strong>en</strong>ame bijwerking<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong> in het<br />
begin, maar deze verdwijn<strong>en</strong> naargelang het lichaam gewoon wordt aan de medicatie.<br />
Misschi<strong>en</strong> word<strong>en</strong> er zelfhulpgroep<strong>en</strong> georganiseerd in het c<strong>en</strong>trum. Het kan e<strong>en</strong> grote<br />
opluchting zijn om andere person<strong>en</strong> te ontmoet<strong>en</strong> <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> te del<strong>en</strong> met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die<br />
hetzelfde of iets vergelijkbaars doormak<strong>en</strong>. Het kan gevoel<strong>en</strong>s <strong>van</strong> isolatie slop<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
tegelijkertijd ton<strong>en</strong> hoe andere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich uit de slag trekk<strong>en</strong>.<br />
• Moedig fysieke activiteit aan<br />
52
Je elke dag 20 minut<strong>en</strong> fysiek inspann<strong>en</strong>, heeft e<strong>en</strong> therapeutische uitwerking. Je kan<br />
gebruikmak<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>ing in het c<strong>en</strong>trum of zelfs gewoon e<strong>en</strong> frisse wandeling<br />
mak<strong>en</strong> waardoor chemische stoff<strong>en</strong> in de hers<strong>en</strong><strong>en</strong> -de <strong>en</strong>dorfin<strong>en</strong>- zo gestimuleerd word<strong>en</strong><br />
dat e<strong>en</strong> persoon zich beter gaat voel<strong>en</strong>.<br />
• Vri<strong>en</strong>dschap<br />
De aard <strong>van</strong> e<strong>en</strong> depressie zelf br<strong>en</strong>gt e<strong>en</strong> gevoel <strong>van</strong> wanhoop, hulpeloosheid of<br />
waardeloosheid teweeg <strong>en</strong> kan depressielijders er<strong>van</strong> weerhoud<strong>en</strong> hulp te zoek<strong>en</strong>. Ze trekk<strong>en</strong><br />
zich liever terug dan hulp of steun te vrag<strong>en</strong>. Hoe dan ook is het e<strong>en</strong> periode waarin ze hulp<br />
<strong>en</strong> steun meer dan ooit kunn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>. Misschi<strong>en</strong> is het belangrijkste dat je <strong>voor</strong> h<strong>en</strong> kan<br />
do<strong>en</strong>, h<strong>en</strong> aanmoedig<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gepaste behandeling te zoek<strong>en</strong>.<br />
53
• Positieve bevestiging<br />
Lov<strong>en</strong>de woordjes zijn veel efficiënter dan kritiek. Je kan h<strong>en</strong> verzeker<strong>en</strong> dat het mogelijk is<br />
iets aan hun situatie te do<strong>en</strong>, maar het is belangrijk dat dit op e<strong>en</strong> sympathieke manier<br />
verloopt die toont dat je om h<strong>en</strong> geeft. Depressieve m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> iemand nodig die om h<strong>en</strong><br />
geeft. Je kan ton<strong>en</strong> dat je om h<strong>en</strong> geeft, door goed naar h<strong>en</strong> te luister<strong>en</strong>, door h<strong>en</strong> te waarder<strong>en</strong><br />
of e<strong>en</strong>voudigweg door tijd met h<strong>en</strong> door te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Je kan help<strong>en</strong> door h<strong>en</strong> aan te moedig<strong>en</strong><br />
te sprek<strong>en</strong> over hoe ze zich voel<strong>en</strong> <strong>en</strong> na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over wat ze kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong> om hun depressie<br />
te bov<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>.<br />
3.5 Zelfmoord <strong>en</strong> zelfverminking<br />
Zelfmoordneiging<strong>en</strong> zijn beangstig<strong>en</strong>d <strong>voor</strong> de persoon die ze ervaart <strong>en</strong> <strong>voor</strong> de person<strong>en</strong> in<br />
de omgeving. Angst <strong>en</strong> verwarring over wat ermee te do<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe ermee om te gaan, drag<strong>en</strong><br />
bij tot e<strong>en</strong> ell<strong>en</strong>dige situatie. Sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> sterk <strong>en</strong> uitgesprok<strong>en</strong> verlang<strong>en</strong><br />
naar de dood. Ze zi<strong>en</strong> hun toekomst hopeloos in <strong>en</strong> gelov<strong>en</strong> niet in beterschap.Zelfmoord lijkt<br />
misschi<strong>en</strong> de <strong>en</strong>ige uitweg <strong>voor</strong> hun problem<strong>en</strong> door <strong>voor</strong> e<strong>en</strong>s <strong>en</strong> altijd e<strong>en</strong> einde te mak<strong>en</strong><br />
aan de emotionele pijn <strong>van</strong> het lev<strong>en</strong>.<br />
In elk geval is e<strong>en</strong> groot deel zelfdestructieve gevoel<strong>en</strong>s, gedacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> gedrag veel verwarder<br />
dan dit. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die voel<strong>en</strong> dat hun situatie <strong>en</strong> problem<strong>en</strong> onverdraaglijk zijn geword<strong>en</strong>, zi<strong>en</strong><br />
misschi<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> andere mogelijkheid dan zichzelf te dod<strong>en</strong>. Ze hebb<strong>en</strong> hierover waarschijnlijk<br />
erg gem<strong>en</strong>gde gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> zijn ontzett<strong>en</strong>d bang.<br />
M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die prober<strong>en</strong> e<strong>en</strong> overdosis drugs of medicatie te nem<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> ader in hun pols op<strong>en</strong><br />
te snijd<strong>en</strong>, wet<strong>en</strong> dat ze niet meer met het lev<strong>en</strong> verder kunn<strong>en</strong> zoals het is. In de wek<strong>en</strong> die<br />
<strong>voor</strong>afgaan, bouw<strong>en</strong> de depressie, uitzichtloosheid <strong>en</strong> prikkelbaarheid hun spanning op. Onder<br />
druk kunn<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> wanhopig word<strong>en</strong> terwijl hun verwarring blijft. Ze will<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
onhoudbare situatie ontvlucht<strong>en</strong>, hun ondraaglijke m<strong>en</strong>tale toestand verlicht<strong>en</strong> of hun<br />
wanhoop aan ander<strong>en</strong> meedel<strong>en</strong>. Vel<strong>en</strong> zijn misschi<strong>en</strong> het punt <strong>voor</strong>bij waarop ze nog gav<strong>en</strong><br />
om of ze in lev<strong>en</strong> of dood zijn. Het aandachtspunt dat ander<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, is dat -hoe<br />
wankel <strong>en</strong> verward deze gevoel<strong>en</strong>s ook mog<strong>en</strong> zijn- ze lev<strong>en</strong>sbedreig<strong>en</strong>d zijn.<br />
In det<strong>en</strong>tie is e<strong>en</strong> poging tot zelfmoord dikwijls e<strong>en</strong> noodkreet om iets aan de situatie te do<strong>en</strong>.<br />
Opzichthouders zijn g<strong>en</strong>eigd om te zegg<strong>en</strong> dat ze dat <strong>en</strong>kel do<strong>en</strong> om vrijgelat<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>.<br />
Het moet in elk geval serieus word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> aangezi<strong>en</strong> elk jaar e<strong>en</strong> aantal zelfmoord<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> gepleegd in det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra. Sommige gedetineerd<strong>en</strong> verkiez<strong>en</strong> te sterv<strong>en</strong> in plaats <strong>van</strong><br />
terug te moet<strong>en</strong> ker<strong>en</strong> naar hun thuisland.<br />
Zelfverminking is e<strong>en</strong> gangbaar f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> in det<strong>en</strong>tiec<strong>en</strong>tra, maar m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die zichzelf<br />
opzettelijk vermink<strong>en</strong>, zijn niet noodzakelijk suïcidaal aangelegd. Sommig<strong>en</strong> vermink<strong>en</strong><br />
zichzelf -door te snijd<strong>en</strong>, te brand<strong>en</strong> of te krabb<strong>en</strong>- om overweldig<strong>en</strong>de gevoel<strong>en</strong>s de baas te<br />
kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong> spanning<strong>en</strong> de vrije loop te lat<strong>en</strong> doordat ze de emotionele ell<strong>en</strong>de omzett<strong>en</strong> in<br />
fysieke pijn. Het kan veroorzaakt word<strong>en</strong> door vreselijke schuldgevoel<strong>en</strong>s, schaamte <strong>en</strong> angst<br />
over waarmee ze bezig zijn, maar ze voel<strong>en</strong> zich misschi<strong>en</strong> niet in staat om ermee op te<br />
houd<strong>en</strong>. Er is e<strong>en</strong> aangetoond verband tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zelfmoordpoging <strong>en</strong> zelfvermink<strong>en</strong>d gedrag.<br />
Of dood nu het doel is of niet, zelfverminking heeft niets te mak<strong>en</strong> met aandachttrekkerij of<br />
54
spelletjes spel<strong>en</strong>. Net zoals suïcidale gevoel<strong>en</strong>s drukt zelfverminking e<strong>en</strong> sterk gevoel <strong>van</strong><br />
wanhoop uit <strong>en</strong> moet het serieus word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
RISICOFACTOREN VOOR ZELFMOORD<br />
• Graad <strong>van</strong> hopeloosheid: dit is de grootste risicofactor, misschi<strong>en</strong> zelfs meer dan de<br />
graad <strong>van</strong> depressie zelf<br />
• Graad <strong>van</strong> angst: onrust is e<strong>en</strong> opvall<strong>en</strong>de aanwijzing<br />
• Zelfmoordgedacht<strong>en</strong>: hoe specifiek <strong>en</strong> serieus zijn deze?<br />
• Dreig<strong>en</strong> met zelfmoord <strong>en</strong> gelijkaardige uiting<strong>en</strong>: deze word<strong>en</strong> dikwijls g<strong>en</strong>egeerd<br />
omdat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> gelov<strong>en</strong> dat wie zelfmoord serieus overweegt, dit idee <strong>voor</strong> zichzelf<br />
houdt. Dat is niet waar.<br />
3.6 Posttraumatische stress-stoornis (PTSS)<br />
PTSS werd vroeger g<strong>en</strong>oemd als shocktoestand of “combat fatigue” <strong>en</strong><br />
verkrachtingstraumasyndroom. Nu is het opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in het diagnostische handboek <strong>van</strong> de<br />
Amerikaanse Psychiatrische Associatie. Uit onderzoek <strong>en</strong> behandeling <strong>van</strong> Vietnamveteran<strong>en</strong><br />
is geblek<strong>en</strong> dat PTSS als e<strong>en</strong> stoornis op zichzelf moet word<strong>en</strong> beschouwd.<br />
Het is e<strong>en</strong> angststoornis die zich <strong>voor</strong>doet na e<strong>en</strong> traumatische gebeurt<strong>en</strong>is die e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>se<br />
angst, hulpeloosheid of afgrijz<strong>en</strong> opriep. PTSS kan zich <strong>voor</strong>do<strong>en</strong> wanneer iemand<br />
persoonlijk iets beleeft (bij<strong>voor</strong>beeld verkrachting, oorlog, natuurramp, misbruik, ernstig<br />
ongeval, ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>schap), wanneer iemand getuige is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> gewelddadig of traumatisch<br />
gebeur<strong>en</strong> of wanneer iemand erover verneemt. Het is normaal dat iemand na zulke<br />
gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> korte toestand <strong>van</strong> angst of depressie ervaart, maar person<strong>en</strong> met PTSS<br />
blijv<strong>en</strong> het traumatische <strong>voor</strong>val <strong>voor</strong>tdur<strong>en</strong>d herbelev<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> bij wie PTSS is vastgesteld,<br />
ervar<strong>en</strong> deze symptom<strong>en</strong> langer dan e<strong>en</strong> maand <strong>en</strong> zijn niet in staat te functioner<strong>en</strong> zoals ze<br />
dat <strong>voor</strong> deze gebeurt<strong>en</strong>is gewoon war<strong>en</strong>. PTSS komt meestal <strong>voor</strong> in de drie maand<strong>en</strong> die<br />
volg<strong>en</strong> op de traumatische ervaring, maar in sommige omstandighed<strong>en</strong> kan het zelfs pas<br />
maand<strong>en</strong> of jar<strong>en</strong> later naar de oppervlakte kom<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> posttraumatische stress-stoornis manifesteert zich in drie groep<strong>en</strong> symptom<strong>en</strong>:<br />
• Herbeleving: M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met PTSS ervar<strong>en</strong> dikwijls indring<strong>en</strong>de herinnering<strong>en</strong> die<br />
regelmatig weerker<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of nachtmerries over de ingrijp<strong>en</strong>de gebeurt<strong>en</strong>is. E<strong>en</strong> aantal<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong> mogelijk flashbacks, hallucinaties of andere lev<strong>en</strong>dige gevoel<strong>en</strong>s bij<br />
de zich herhal<strong>en</strong>de gebeurt<strong>en</strong>is. Ander<strong>en</strong> gaan door e<strong>en</strong> groot psychologisch of<br />
fysiologisch leed wanneer bepaalde ding<strong>en</strong> (<strong>voor</strong>werp<strong>en</strong>, situaties, geluid<strong>en</strong>, <strong>en</strong>z.) h<strong>en</strong><br />
aan de gebeurt<strong>en</strong>is do<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.<br />
• Ontwijking: Vele PPTS-lijders zull<strong>en</strong> hardnekkig die ding<strong>en</strong> uit de weg gaan, die h<strong>en</strong><br />
aan het traumatische <strong>voor</strong>val do<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>. Hierdoor ontwijk<strong>en</strong> ze gedacht<strong>en</strong>,<br />
gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> gesprekk<strong>en</strong> of zelfs activiteit<strong>en</strong>, plaats<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Bij ander<strong>en</strong><br />
verzwakt het reactievermog<strong>en</strong>, wat blijkt uit de onmogelijkheid zich aspect<strong>en</strong> <strong>van</strong> het<br />
trauma te herinner<strong>en</strong>, zich minder te interesser<strong>en</strong> <strong>voor</strong> activiteit<strong>en</strong> die <strong>voor</strong>he<strong>en</strong> wel<br />
belangrijk war<strong>en</strong>, zich losgekoppeld te voel<strong>en</strong> <strong>van</strong> de ander<strong>en</strong>, de waaier <strong>van</strong><br />
gevoel<strong>en</strong>s te beperk<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of de toekomst uitzichtloos in te zi<strong>en</strong>.<br />
55
• Dwangmatige opwinding: De symptom<strong>en</strong> hier<strong>van</strong> omvatt<strong>en</strong> onder meer<br />
moeilijkhed<strong>en</strong> zich te conc<strong>en</strong>trer<strong>en</strong>, erg alert <strong>en</strong> waakzaam word<strong>en</strong>, gemakkelijk<br />
opgeschrikt word<strong>en</strong> <strong>en</strong> springerigheid.<br />
PTSS-lijders ervar<strong>en</strong> soms e<strong>en</strong> verzwakt geheug<strong>en</strong>. Ofwel kunn<strong>en</strong> ze zich niet herinner<strong>en</strong> wat<br />
er gebeurd is, ofwel will<strong>en</strong> ze dat niet omdat de herinnering h<strong>en</strong> zou opjag<strong>en</strong>. PTSS heeft ook<br />
e<strong>en</strong> invloed op emotionele reacties. Sommige PTSS-lijders lijk<strong>en</strong> misschi<strong>en</strong> emotieloos.<br />
Det<strong>en</strong>tie werkt als e<strong>en</strong> <strong>voor</strong>tdur<strong>en</strong>de herinnering aan hun trauma door de luide geluid<strong>en</strong> <strong>en</strong> het<br />
gevoel dat ze <strong>voor</strong>tdur<strong>en</strong>d in de gat<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong>. Het is belangrijk op te merk<strong>en</strong> dat<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met PTSS mogelijk e<strong>en</strong> groter risico op zelfmoord lop<strong>en</strong>.<br />
Hoe zou PTSS moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> behandeld?<br />
E<strong>en</strong> medicijnkuur beperkt sommige symptom<strong>en</strong> <strong>van</strong> PTSS maar het g<strong>en</strong>eest niet. Voor<br />
angstigheid <strong>en</strong> depressie word<strong>en</strong> medicijn<strong>en</strong> <strong>voor</strong>geschrev<strong>en</strong> die deze symptom<strong>en</strong> verzacht<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> dat heeft e<strong>en</strong> domino-effect op de symptom<strong>en</strong> <strong>van</strong> ontwijking. Cognitieve gedragstherapie<br />
(CGT) is de verkieslijke, niet-farmaceutische behandeling. De Britse 'Medische <strong>Stichting</strong> <strong>voor</strong><br />
Slachtoffers <strong>van</strong> Marteling' organiseert deze CGT in groepsessies <strong>van</strong> 4 tot 20 person<strong>en</strong>. 50%<br />
<strong>van</strong> de deelnemers merkt e<strong>en</strong> verbetering <strong>van</strong> de symptom<strong>en</strong>. 28 Spijtig g<strong>en</strong>oeg werkt CGT niet<br />
in det<strong>en</strong>tie, zodat de meeste m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> pas beter word<strong>en</strong> na hun vrijlating.<br />
3.7 Hongerstaking<br />
E<strong>en</strong> gedetineerde bevindt zich in e<strong>en</strong> uiterst machteloze situatie terwijl over zijn of haar<br />
dossier beslist wordt. Sommig<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> de dreiging <strong>van</strong> hun langzame <strong>en</strong> algeme<strong>en</strong><br />
bek<strong>en</strong>dgemaakte fysieke achteruitgang als e<strong>en</strong> instrum<strong>en</strong>t om te onderhandel<strong>en</strong> met de<br />
overheid, terwijl ander<strong>en</strong> dat do<strong>en</strong> om hun peilloze angst te ton<strong>en</strong>. Ze besluit<strong>en</strong> dat ze nog<br />
liever sterv<strong>en</strong> dan teruggestuurd te word<strong>en</strong> naar hun thuisland.<br />
Zolang hongerstakers vloeistoff<strong>en</strong> met suiker <strong>en</strong> zout consumer<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> ze -afhankelijk <strong>van</strong><br />
hun leeftijd, bouw <strong>en</strong> algem<strong>en</strong>e gezondheid- vier tot zes wek<strong>en</strong> overlev<strong>en</strong> zonder voedsel,<br />
hoewel verdok<strong>en</strong> medische problem<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>. Hongerstakers kunn<strong>en</strong> dus ook<br />
vroeger overlijd<strong>en</strong>.<br />
De prioriteit <strong>van</strong> het lichaam tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> hongerstaking is de hers<strong>en</strong>s <strong>van</strong> voldo<strong>en</strong>de voeding<br />
te <strong>voor</strong>zi<strong>en</strong>. Om dit doel te bereik<strong>en</strong>, zull<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de mechanism<strong>en</strong> in werking tred<strong>en</strong>. In<br />
het algeme<strong>en</strong> word<strong>en</strong> andere lichaamsfuncties geringer om <strong>en</strong>ergie te bewar<strong>en</strong>.<br />
De fysieke gevolg<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> hongerstaking zijn onder andere deze:<br />
• Verlies <strong>van</strong> spiermassa<br />
• Het krimp<strong>en</strong> <strong>van</strong> het hart <strong>en</strong> e<strong>en</strong> moeizame bloedcirculatie<br />
• Zich moe <strong>en</strong> koud voel<strong>en</strong><br />
• E<strong>en</strong> dal<strong>en</strong>de bloeddruk<br />
• Duizeligheid bij het rechtstaan<br />
• E<strong>en</strong> grotere vatbaarheid <strong>voor</strong> infecties, zoals bij<strong>voor</strong>beeld longontsteking<br />
28 Voor meer informatie over de Medical Foundation for the Care of Victims of Torture, kunt u hun website<br />
bezoek<strong>en</strong>: http://www.torturecare.org.uk<br />
56
Na twee wek<strong>en</strong> verminder<strong>en</strong> de maagkramp<strong>en</strong> <strong>en</strong> het overweldig<strong>en</strong>d verlang<strong>en</strong> naar voedsel.<br />
Wanneer de dood nadert, verliez<strong>en</strong> hongerstakers hun oogspiercontrole. Ze voel<strong>en</strong> zich<br />
<strong>voor</strong>tdur<strong>en</strong>d licht in hun hoofd <strong>en</strong> ze brak<strong>en</strong> herhaaldelijk. Dit kan tot vier of vijf dag<strong>en</strong> dur<strong>en</strong>.<br />
Dan krijg<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong> eerder euforische gemoedstoestand over zich. Hun spraak, zicht <strong>en</strong> reukzin<br />
wijk<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de dood.<br />
Het psychologisch welzijn <strong>van</strong> hongerstakers is sterk persoonsgebond<strong>en</strong> <strong>en</strong> is ook afhankelijk<br />
<strong>van</strong> de omstandighed<strong>en</strong> waarin ze zich bevind<strong>en</strong>. Gedetineerd<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> sterke politieke<br />
ideologie <strong>en</strong> toewijding schijn<strong>en</strong> er goed mee om te gaan, terwijl m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> aanleg <strong>voor</strong><br />
depressie het minst kans mak<strong>en</strong> e<strong>en</strong> langdurige hongerstaking te overlev<strong>en</strong>.<br />
Wat zijn de gevolg<strong>en</strong> op lange termijn?<br />
De graad <strong>van</strong> de fysieke schade na e<strong>en</strong> beëindigde hongerstaking is afhankelijk <strong>van</strong> hoe deze<br />
persoon is sam<strong>en</strong>gesteld <strong>en</strong> hoe lang hij of zij zonder voedsel is geblev<strong>en</strong>. Het psychologisch<br />
effect hangt sam<strong>en</strong> met hoe de uitkomst <strong>van</strong> de hongerstaking werd opge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>. Als de<br />
verzoek<strong>en</strong> niet werd<strong>en</strong> ingelost, kan er woede of depressie volg<strong>en</strong>.<br />
Welke rol kan e<strong>en</strong> dokter spel<strong>en</strong>?<br />
Het is misschi<strong>en</strong> nuttig ev<strong>en</strong> stil te staan bij de rol <strong>van</strong> de dokter <strong>van</strong> de gedetineerde <strong>en</strong> het<br />
ethisch kader waarbinn<strong>en</strong> beslissing<strong>en</strong> gemaakt word<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> bezoeker mag de dokter <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
gedetineerde b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> aantal veronderstelling<strong>en</strong> over wat e<strong>en</strong> dokter -indi<strong>en</strong><br />
mogelijk- kan ondernem<strong>en</strong>. Dit lag in het verled<strong>en</strong> zeer gevoelig. Er bestaat ge<strong>en</strong><br />
internationale cons<strong>en</strong>sus binn<strong>en</strong> de medische geme<strong>en</strong>schap over wat e<strong>en</strong> dokter eerst zou<br />
moet<strong>en</strong> overweg<strong>en</strong> in deze situatie. Dokters staan onder aanzi<strong>en</strong>lijke druk <strong>van</strong> verschill<strong>en</strong>de<br />
partij<strong>en</strong>. De Britse Medische Ver<strong>en</strong>iging stelt dat het ethisch onverantwoord is om e<strong>en</strong><br />
hongerstaker te dwing<strong>en</strong> te et<strong>en</strong>. De richtlijn<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> per land verhelderd word<strong>en</strong>.<br />
In de ‘Verklaring over Hongerstakers’ <strong>van</strong> de Wereld Medische Associatie wordt erk<strong>en</strong>d dat -<br />
hoewel er teg<strong>en</strong>strijdige ethische verplichting<strong>en</strong> bestaan <strong>voor</strong> dokters belast met de zorg <strong>van</strong><br />
hongerstakers – uiteindelijk de w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>van</strong> de patiënt moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gerespecteerd.<br />
Patiënt<strong>en</strong> die consequ<strong>en</strong>t voedsel <strong>en</strong>/of vloeistoff<strong>en</strong> weiger<strong>en</strong>, mog<strong>en</strong> dus in feite niet word<strong>en</strong><br />
gedwong<strong>en</strong> te et<strong>en</strong>, zelfs niet wanneer deze beslissing leidt tot de dood. 29<br />
Welke rol kan e<strong>en</strong> bezoeker spel<strong>en</strong>?<br />
Het hoeft ge<strong>en</strong> uitleg dat het uiterst moeilijk <strong>en</strong> stresser<strong>en</strong>d is om e<strong>en</strong> hongerstaker te<br />
bezoek<strong>en</strong>. Het is belangrijk dat de bezoeker zijn of haar gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> wereldbeeld niet<br />
verwart met die <strong>van</strong> de gedetineerde. Het wil ev<strong>en</strong>wel niet zegg<strong>en</strong> dat de rol <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bezoeker<br />
passief is omdat hij of zij zich in de positie bevindt om erg waardevolle steun te verl<strong>en</strong><strong>en</strong>. Hoe<br />
dan ook valt het te verwacht<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> hongerstaker e<strong>en</strong> waaier <strong>van</strong> vaak teg<strong>en</strong>strijdige<br />
gevoel<strong>en</strong>s oproept, die variër<strong>en</strong> <strong>van</strong> hopeloosheid <strong>en</strong> machteloosheid tot frustratie <strong>en</strong> irritatie.<br />
De houding <strong>van</strong> de bezoeker zal afhankelijk zijn <strong>van</strong> de relatie die hij of zij <strong>voor</strong> de<br />
hongerstaking met de gedetineerde heeft opgebouwd.<br />
De volg<strong>en</strong>de punt<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> in aanmerking moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>:<br />
• Allerbelangrijkst: praat met de gedetineerde over waarom zij of hij wil overgaan tot<br />
hongerstaking. Er kan bij<strong>voor</strong>beeld druk kom<strong>en</strong> <strong>van</strong> mede-gedetineerd<strong>en</strong>.<br />
29 Vertaald uit "World Medical Association Declaration on Hunger Strikers" gepubliceerd in het kader <strong>van</strong> de<br />
43 ste 'World Medical Assembly' in Malta, in november 1991 <strong>en</strong> herzi<strong>en</strong> <strong>voor</strong> uitgave op het 44 ste ' World Medical<br />
Assembly' in Marbella, Spanje, in september 1992. Deze verklaring is beschikbaar op de website:<br />
http://www.wma.net<br />
57
• Wees er zeker <strong>van</strong> dat de hongerstaker zich bewust is <strong>van</strong> de manier <strong>en</strong> het tijdstip<br />
waarop zijn of haar gezondheid de gevolg<strong>en</strong> zal drag<strong>en</strong>. Het is noodzakelijk dat de<br />
hongerstaker het belang inziet regelmatig vloeistoff<strong>en</strong> met suiker <strong>en</strong> zout te blijv<strong>en</strong><br />
drink<strong>en</strong>. Zoniet zal de staker te snel achteruitgaan om g<strong>en</strong>oeg tijd te hebb<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de<br />
onvermijdelijk lang getrokk<strong>en</strong> onderhandeling<strong>en</strong> met de overheid.<br />
• Probeer de kans op succes <strong>van</strong> de hongerstaking met de gedetineerde te besprek<strong>en</strong>.<br />
• E<strong>en</strong> bezoeker mag niet het gevoel hebb<strong>en</strong> dat hij of zij verantwoordelijk is <strong>voor</strong> het<br />
lev<strong>en</strong> <strong>van</strong> de gedetineerde. T<strong>en</strong>slotte is het niemand anders beslissing dan die <strong>van</strong> de<br />
gedetineerde zelf. Deze vaart er wel bij wanneer e<strong>en</strong> bezoeker zijn of haar steun <strong>en</strong><br />
praktische hulp blijft aanbied<strong>en</strong> ongeacht de uitkomst.<br />
58
HOOFDSTUK IV<br />
CULTUREEL BEWUSTZIJN EN GEVOELIGHEID<br />
4.1 Inleiding<br />
Dit deel <strong>van</strong> het handboek is bedoeld om e<strong>en</strong> aantal aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> in verband met<br />
communicatie <strong>en</strong> cultuur <strong>voor</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die werk<strong>en</strong> met gedetineerde <strong>vluchteling<strong>en</strong></strong>,<br />
asielzoekers <strong>en</strong> migrant<strong>en</strong>. Doeltreff<strong>en</strong>de communicatie tuss<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de<br />
cultuur is vaak e<strong>en</strong> uitdaging. Cultuur <strong>voor</strong>ziet m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> manier <strong>van</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
manier om de wereld te bekijk<strong>en</strong>, te beluister<strong>en</strong> <strong>en</strong> te interpreter<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> context.<br />
Verschill<strong>en</strong>de cultur<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>, voel<strong>en</strong> <strong>en</strong> interpreter<strong>en</strong> woord<strong>en</strong> <strong>en</strong> handeling<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>d.<br />
Om doeltreff<strong>en</strong>d <strong>en</strong> oprecht te communicer<strong>en</strong> is het noodzakelijk om zowel onze eig<strong>en</strong><br />
cultuur als andere cultur<strong>en</strong> te begrijp<strong>en</strong>.<br />
Voor e<strong>en</strong> beter begrip <strong>van</strong> het begrip culturele gevoeligheid, is het nuttig de volg<strong>en</strong>de term<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> definities te begrijp<strong>en</strong>. 30<br />
TERMEN EN DEFINITIES<br />
• Ras: e<strong>en</strong> woord<strong>en</strong>boekdefinitie luidt: 'de afstammeling<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke<br />
<strong>voor</strong>ouder, in het bijzonder dieg<strong>en</strong><strong>en</strong> die e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke reeks k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> geërfd'. Volg<strong>en</strong>s wet<strong>en</strong>schappers is het verschil tuss<strong>en</strong> raciale groep<strong>en</strong> echter<br />
oppervlakkig <strong>en</strong> is de term 'ras' dus in wez<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>isloos. In feite is er één ras: het<br />
m<strong>en</strong>selijk ras.<br />
• Cultuur: verwijst naar de standpunt<strong>en</strong>, waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> manier<strong>en</strong> <strong>van</strong> lev<strong>en</strong>, zoals<br />
bij<strong>voor</strong>beeld religie, gewoont<strong>en</strong> <strong>en</strong> voedsel <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bepaalde groep m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>.<br />
• Vooring<strong>en</strong>om<strong>en</strong>heid: Geloof <strong>en</strong> opvatting<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> individu of e<strong>en</strong> groep individu<strong>en</strong><br />
ertoe br<strong>en</strong>gt be<strong>voor</strong>oordeeld te zijn in het <strong>voor</strong>- of nadeel <strong>van</strong> led<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bepaalde<br />
groep. Vooring<strong>en</strong>om<strong>en</strong>heid betek<strong>en</strong>t <strong>voor</strong>oordel<strong>en</strong> koester<strong>en</strong> <strong>en</strong> is gewoonlijk negatief.<br />
Be<strong>voor</strong>oordeelde standpunt<strong>en</strong> zijn niet gebaseerd op feitelijke k<strong>en</strong>nis maar op<br />
negatieve aspect<strong>en</strong> die leid<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> vijandige houding.<br />
• Stereotypering: verwijst naar het beeld of de m<strong>en</strong>ing gebaseerd op iemands etnische<br />
afkomst, die hem of haar kant-<strong>en</strong>-klaar <strong>en</strong> simplistisch k<strong>en</strong>schetst. Zulke beeld<strong>en</strong> of<br />
opvatting<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> hun grond vaak in mythes <strong>en</strong> praatjesmakerij.<br />
• Etnisch: Het woord 'etnisch' is geëvolueerd uit het Griekse woord 'ethnikos'’ dat<br />
verwijst naar e<strong>en</strong> volk of natie. Iedere<strong>en</strong> heeft e<strong>en</strong> etnische origine. E<strong>en</strong> etnische groep<br />
30 Deze term<strong>en</strong> <strong>en</strong> definities werd<strong>en</strong> ontle<strong>en</strong>d aan “Strangers No More – Transformation through racial justice”,<br />
cursusmateriaal gepubliceerd door het 'Committee for Racial Justice of the Methodist Church' uit het Ver<strong>en</strong>igd<br />
Koninkrijk. Voor meer informatie over deze publicatie <strong>en</strong> ander materiaal, kan je terecht op de website:<br />
http://www.methodist.org.uk.<br />
59
is e<strong>en</strong> zelfbewuste groep m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, ver<strong>en</strong>igd of nauw verwant door e<strong>en</strong> gedeelde<br />
ervaring <strong>en</strong> e<strong>en</strong> te onderscheid<strong>en</strong> id<strong>en</strong>titeit (door taal of cultuur bij<strong>voor</strong>beeld). De term<br />
'etnische minderheid’ verwijst naar e<strong>en</strong> groep m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in de sam<strong>en</strong>leving die door hun<br />
aantal in e<strong>en</strong> minderheid zijn binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dominante meerderheidsgroep.<br />
• Etnoc<strong>en</strong>trisme: verwijst naar het meerderwaardigheidsgevoel <strong>van</strong> iemands eig<strong>en</strong><br />
culturele groep of sam<strong>en</strong>leving <strong>en</strong> de daaraan gekoppelde afkeer of onbegrip <strong>van</strong><br />
andere culturele groep<strong>en</strong>.<br />
• X<strong>en</strong>ofobie: of 'vreemdeling<strong>en</strong>vrees'. Sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voel<strong>en</strong> zich comfortabeler bij<br />
het woord x<strong>en</strong>ofobie dan bij racisme. Het impliceert dat wij allemaal vreemdeling<strong>en</strong><br />
vrez<strong>en</strong>. Daardoor ontwijkt m<strong>en</strong> de basisgrond <strong>voor</strong> de angst: dikwijls racisme.<br />
• Racisme: bestaat algeme<strong>en</strong> uit gedraging<strong>en</strong>, woord<strong>en</strong> of praktijk<strong>en</strong> die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> be<strong>voor</strong>of<br />
b<strong>en</strong>adel<strong>en</strong> omwille <strong>van</strong> hun huidskleur, cultuur of etnische afkomst. Zelfs in<br />
subtiele vorm is racisme zo schadelijk als in op<strong>en</strong>lijke vorm.<br />
4.2 Het bewustzijn <strong>van</strong> verschill<strong>en</strong>de cultur<strong>en</strong><br />
Cultuur is e<strong>en</strong> id<strong>en</strong>titeit die iedere<strong>en</strong> heeft. Het is gebaseerd op e<strong>en</strong> aantal factor<strong>en</strong> zoals<br />
herinnering<strong>en</strong>, etnische id<strong>en</strong>titeit, het standpunt <strong>van</strong> de familie t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> het<br />
grootbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>van</strong> kinder<strong>en</strong>, klasse, geld, religieuze – <strong>en</strong> andere viering<strong>en</strong>, de rolverdeling<br />
binn<strong>en</strong> de familie afhankelijk <strong>van</strong> geslacht of leeftijd.<br />
Cultur<strong>en</strong> zijn in hun verschill<strong>en</strong> niet superieur of inferieur t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> elkaar. Ze zijn<br />
<strong>voor</strong>tdur<strong>en</strong>d in beweging <strong>voor</strong> zowel het individu als de geme<strong>en</strong>schap. Zowel hier als in<br />
andere land<strong>en</strong> zijn er verandering<strong>en</strong> op til. Oudere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dikwijls e<strong>en</strong> andere<br />
houding in vergelijking met jongere familieled<strong>en</strong>.<br />
Cultureel bewustzijn is:<br />
• In staat zijn de gelijk<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de achtergrond <strong>en</strong><br />
afkomst te respecter<strong>en</strong> <strong>en</strong> positief te herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>.<br />
• Het nodige respect opbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>voor</strong> hoe m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> verkiez<strong>en</strong> behandeld <strong>en</strong> aangesprok<strong>en</strong><br />
te word<strong>en</strong><br />
• Onvertrouwde situaties of thema's met e<strong>en</strong> op<strong>en</strong> geest b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong><br />
• Gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> respecter<strong>en</strong> <strong>en</strong> eig<strong>en</strong> beperking<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> maar tegelijkertijd de gepaste<br />
strategie toepass<strong>en</strong> om met moeilijke situaties om te gaan.<br />
• Zelfbewust zijn <strong>en</strong> erk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> dat ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele cultuur superieur is t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
andere<br />
• Ge<strong>en</strong> veronderstelling<strong>en</strong> mak<strong>en</strong><br />
• Stereotype houding<strong>en</strong> <strong>en</strong> gedrag vermijd<strong>en</strong><br />
Culturele elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn onder andere: traditie, etiquette, ceremonies, waard<strong>en</strong>, lichaamstaal,<br />
ruimte, voedsel, artistieke expressie, houding teg<strong>en</strong>over vrouw<strong>en</strong>, maagdelijkheid,<br />
vrouwelijke <strong>en</strong> mannelijke roll<strong>en</strong>, kleding, taal, religie, links hand of rechts hand, tijd, gev<strong>en</strong>,<br />
aanrak<strong>en</strong>, groet<strong>en</strong>, kuss<strong>en</strong>, seksualiteit <strong>en</strong> vele andere elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
60
Culturele universele waard<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> gewoonlijk in dat moord als universeel kwaad wordt<br />
aanzi<strong>en</strong> <strong>en</strong> de lev<strong>en</strong>scyclus als e<strong>en</strong> recht.<br />
Er is gevoeligheid <strong>en</strong> duidelijkheid nodig bij het ontmoet<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> andere cultuur. Het is ook<br />
nodig bewust te zijn <strong>van</strong> onze eig<strong>en</strong> culturele houding die we vaak op ander<strong>en</strong> projecter<strong>en</strong><br />
zonder dat we ons daar<strong>van</strong> bewust zijn.<br />
D<strong>en</strong>k eraan, wanneer je e<strong>en</strong> gedetineerde <strong>voor</strong> het eerst ontmoet, dat het misschi<strong>en</strong> niet<br />
toegelat<strong>en</strong> is om hem of haar aan te rak<strong>en</strong>, te omhelz<strong>en</strong> of jezelf uitgesprok<strong>en</strong> te uit<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
bezoek <strong>van</strong> e<strong>en</strong> niet-vergezelde vrouw aan e<strong>en</strong> man, kan als e<strong>en</strong> verrassing kom<strong>en</strong>. Zoek de<br />
toelating <strong>voor</strong> fysiek contact <strong>en</strong> hoe dicht je mag zitt<strong>en</strong> door het simpelweg te vrag<strong>en</strong>. Hoe wil<br />
de gedetineerde je noem<strong>en</strong>? Pakistani's <strong>en</strong> Indiërs ton<strong>en</strong> bij<strong>voor</strong>beeld respect <strong>voor</strong> ouder<strong>en</strong><br />
door h<strong>en</strong> nooit bij hun <strong>voor</strong>naam te noem<strong>en</strong>.<br />
4.3 Welke elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> moet je in overweging nem<strong>en</strong> om cultureel gevoelig te<br />
zijn?<br />
RUIMTE: Onze cultuur zegt ons e<strong>en</strong> zekere afstand te bewar<strong>en</strong>. Hebb<strong>en</strong> zij liever e<strong>en</strong> dichter<br />
of e<strong>en</strong> afstandelijker contact?<br />
OOGCONTACT: Is oogcontact tuss<strong>en</strong> man <strong>en</strong> vrouw toegelat<strong>en</strong>?<br />
GROETEN: Ze aanzi<strong>en</strong> je mogelijk als iemand met autoriteit <strong>en</strong> slaan daarom in het begin<br />
hun og<strong>en</strong> neer in je bijzijn. Dat wil daarom nog niet zegg<strong>en</strong> dat ze depressief of<br />
ongeïnteresseerd in jou zijn. Het is e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong> <strong>van</strong> respect.<br />
STATUS: varieert <strong>van</strong> cultuur tot cultuur. In sommige sam<strong>en</strong>leving<strong>en</strong> schudd<strong>en</strong> mann<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
vrouw<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> hand<strong>en</strong>. Mann<strong>en</strong> drag<strong>en</strong> de autoriteit, <strong>voor</strong>al in de moslimcultuur. Mann<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
vrouw<strong>en</strong> rak<strong>en</strong> elkaar in deze cultuur niet aan in het op<strong>en</strong>baar.<br />
AANDACHT VRAGEN: Misschi<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> wij iemand aanrak<strong>en</strong> om de aandacht op onszelf<br />
te vestig<strong>en</strong>. In Nigeria zou “shh’ of “pst’ gebruikt word<strong>en</strong>. In China is het erg beledig<strong>en</strong>d om<br />
iemand’s hoofd aan te rak<strong>en</strong>.<br />
MAAK GEEN VERONDERSTELLINGEN: Observeer de lichaamstaal <strong>en</strong> het oogcontact <strong>en</strong><br />
vraag h<strong>en</strong> bij twijfel of je h<strong>en</strong> beledigd hebt of om iets te verduidelijk<strong>en</strong>. Als je e<strong>en</strong> tolk<br />
gebruikt, kan je <strong>van</strong> zijn of haar hulp gebruikmak<strong>en</strong>.<br />
VOLG BEWUST WIE DE CONVERSATIE DOMINEERT om e<strong>en</strong> oprechte relatie op te<br />
bouw<strong>en</strong>. D<strong>en</strong>k eraan dat e<strong>en</strong> goede weergave <strong>van</strong> de feit<strong>en</strong> de kans<strong>en</strong> vergroot e<strong>en</strong><br />
gedetineerde in het land <strong>van</strong> zijn of haar keuze te krijg<strong>en</strong>.<br />
4.4 Wat moet je in gedacht<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> wanneer je met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uit verschill<strong>en</strong>de<br />
cultur<strong>en</strong> werkt?<br />
• Zie jezelf niet als de expert: stel vrag<strong>en</strong> om hun behoeft<strong>en</strong> duidelijk te mak<strong>en</strong><br />
• Maak ge<strong>en</strong> veronderstelling<strong>en</strong>. Verduidelijk alles wat jou of de gedetineerde dwarszit<br />
• Behoed jezelf <strong>voor</strong> stereotypering<br />
61
• Bekijk de ding<strong>en</strong> ook <strong>van</strong>uit het perspectief <strong>van</strong> de gedetineerde, <strong>voor</strong>al <strong>van</strong>uit hun<br />
ervaring<br />
• Word bewust <strong>van</strong> wat je in de relatie br<strong>en</strong>gt <strong>en</strong> hoe dit mogelijk gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> creëert.<br />
• Richt je <strong>voor</strong>al op wat je allebei wilt bereik<strong>en</strong><br />
• Ga bewust om met de impact <strong>van</strong> de taal die we gebruik<strong>en</strong>: verbaal, lichamelijk, met<br />
ondersteun<strong>en</strong>de gebar<strong>en</strong><br />
• Wees uitzonderlijk bewust <strong>van</strong> de macht in e<strong>en</strong> relatie. Gedetineerd<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> weinig<br />
macht over hun eig<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun keuzes zijn beperkt.<br />
• Stel je gevoelig op <strong>en</strong> geef feedback. Toon hoe we - hoewel de correcte etiquette niet<br />
altijd nageleefd wordt - elke persoon naar waarde schatt<strong>en</strong>.<br />
• We zijn m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> mog<strong>en</strong> dus fout<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>.<br />
• M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> cultureel gevormd zijn in bij<strong>voor</strong>beeld medische aangeleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong>.<br />
• Verschill<strong>en</strong> zijn niet slecht. Ze kunn<strong>en</strong> ons begrip <strong>van</strong> wat m<strong>en</strong>selijk is, verrijk<strong>en</strong>.<br />
4.5 Wat houdt e<strong>en</strong> cultuurshock in?<br />
E<strong>en</strong> cultuurshock is e<strong>en</strong> term die de psychologische <strong>en</strong> fysiologische spanning<strong>en</strong> beschrijft<br />
wanneer er niet langer vertrouwde tek<strong>en</strong>s aanwezig zijn. Deze spanning is normaal in elke<br />
verontrust<strong>en</strong>de situatie. Het kan zich mild of sterk <strong>voor</strong>do<strong>en</strong> <strong>en</strong> het kan <strong>en</strong>kele maand<strong>en</strong> dur<strong>en</strong><br />
of slechts vluchtig opduik<strong>en</strong>.<br />
Het is belangrijk je te vergewiss<strong>en</strong> <strong>van</strong> het feit dat gedetineerd<strong>en</strong> zich in e<strong>en</strong> nieuwe situatie<br />
bevind<strong>en</strong> met onbek<strong>en</strong>de sociale patron<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> vreemde taal misschi<strong>en</strong>, verschill<strong>en</strong>d voedsel<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grote portie stress die <strong>voor</strong>tkomt uit hun situatie. Het is <strong>voor</strong> elke gedetineerde e<strong>en</strong><br />
andere ervaring omdat sommig<strong>en</strong> uit de geme<strong>en</strong>schap kom<strong>en</strong> terwijl ander<strong>en</strong> het gastland<br />
rechtstreeks binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> <strong>van</strong>uit hun thuisland.<br />
Mogelijke symptom<strong>en</strong> zijn: slaperigheid, apathie, depressie, dwangmatig et<strong>en</strong> of drink<strong>en</strong>,<br />
heimwee <strong>en</strong> e<strong>en</strong> overdrev<strong>en</strong> verlang<strong>en</strong> naar alle achtergelat<strong>en</strong> ding<strong>en</strong>, onzekerheid, paniek,<br />
e<strong>en</strong> negatieve houding teg<strong>en</strong>over de nationale gastheer, angst om bedrog<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />
achteruitgang in doeltreff<strong>en</strong>dheid, kleine aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> obsessie <strong>voor</strong> properheid. Deze<br />
symptom<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zich mild of sterk, afzonderlijk of in combinatie <strong>voor</strong>do<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
sympathieke reactie op deze symptom<strong>en</strong> zal de gedetineerd<strong>en</strong> al aardig op weg help<strong>en</strong> hun<br />
stress <strong>en</strong> schok te bov<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>.<br />
Je kan h<strong>en</strong> steun<strong>en</strong> door:<br />
• H<strong>en</strong> aan te moedig<strong>en</strong> hun problem<strong>en</strong> ter sprake te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong> te help<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong><br />
opslossing<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong>.<br />
• Hun positieve geest aan te wakker<strong>en</strong> door h<strong>en</strong> te lov<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de moeite om zelf<br />
oplossing<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong>, zoals bij<strong>voor</strong>beeld Frans of Engels te ler<strong>en</strong> als dit e<strong>en</strong> probleem<br />
zou zijn.<br />
• Te sport<strong>en</strong> of deel te nem<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong>der welke activiteit die gehoud<strong>en</strong> wordt in het<br />
c<strong>en</strong>trum.<br />
62
• Kleine stapp<strong>en</strong> <strong>voor</strong> te stell<strong>en</strong> om tak<strong>en</strong> te do<strong>en</strong> die ze onoverkomelijk acht<strong>en</strong><br />
4.6 Enkele vrag<strong>en</strong> om je eig<strong>en</strong> culturele achtergrond te onderzoek<strong>en</strong><br />
We mak<strong>en</strong> allemaal deel uit <strong>van</strong> e<strong>en</strong> cultuur. Vel<strong>en</strong> <strong>van</strong> ons hebb<strong>en</strong> complexe culturele<br />
wortels. Het is gemakkelijk te veronderstell<strong>en</strong> dat ander<strong>en</strong> onze houding in alledaagse<br />
m<strong>en</strong>selijke interacties del<strong>en</strong>. Wanneer deze veronderstelling<strong>en</strong> fout blijk<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> we<br />
onbewust m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> kwets<strong>en</strong> of beledig<strong>en</strong> of vri<strong>en</strong>dschap <strong>en</strong> vertrouw<strong>en</strong> snoei<strong>en</strong>. Om e<strong>en</strong><br />
grotere gevoeligheid te creëer<strong>en</strong>, is het belangrijk stil te staan bij waar we <strong>van</strong>daan kom<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
waarom we ons op e<strong>en</strong> bepaalde manier gedrag<strong>en</strong>. De volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> jou <strong>en</strong> je<br />
collega’s help<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> groter bewustzijn <strong>en</strong> respect te krijg<strong>en</strong> <strong>voor</strong> andere cultur<strong>en</strong>.<br />
Wanneer je iemand <strong>voor</strong> het eerst ontmoet, hoe voel je je dan bij<br />
• Hand<strong>en</strong> schudd<strong>en</strong><br />
• Oogcontact<br />
• Het gebruik <strong>van</strong> je <strong>voor</strong>naam<br />
Wat vind je wanneer er wordt gevraagd naar persoonlijke zak<strong>en</strong> zoals<br />
• Inkom<strong>en</strong><br />
• Familiedetails<br />
• Werk<br />
• Voedingsgewoont<strong>en</strong><br />
• Fysieke verschijning<br />
B<strong>en</strong> jij op e<strong>en</strong> bepaalde manier lid <strong>van</strong> e<strong>en</strong> minderheid? Bij<strong>voor</strong>beeld door<br />
• Geslacht<br />
• Religie<br />
• Politieke opvatting<strong>en</strong><br />
• Familie-achtergrond<br />
• Medische geschied<strong>en</strong>is<br />
Heb je je ooit beledigd gevoeld bij e<strong>en</strong> opmerking over jouw cultuur? Bij<strong>voor</strong>beeld<br />
• Religie<br />
• Werk<br />
• Activiteit als man of vrouw<br />
Kan je e<strong>en</strong> situatie bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> waarin iemand je goed deed voel<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> opmerking die<br />
begrip toonde <strong>voor</strong> jouw persoonlijke cultuur?<br />
63
APPENDIX A<br />
International Legal Framework Governing Det<strong>en</strong>tion of Refugees,<br />
Asylum Seekers and Migrants<br />
Below is a description of the international treaties, guidelines, resolutions and principles<br />
rele<strong>van</strong>t to administrative det<strong>en</strong>tion.<br />
• Universal Declaration of Human Rights 1948 (UDHR): Article 3 of the UDHR<br />
provides that everyone has the right to liberty. Additionally, article 13 states that<br />
every person has the right to freedom of movem<strong>en</strong>t and resid<strong>en</strong>ce within the borders<br />
of each state, including the right to leave any country and to return. Article 14 of the<br />
UDHR provides that every person has the right to seek and <strong>en</strong>joy asylum from<br />
persecution.<br />
• 1951 Conv<strong>en</strong>tion relating to the Status of Refugees (the G<strong>en</strong>eva Conv<strong>en</strong>tion):<br />
The G<strong>en</strong>eva Conv<strong>en</strong>tion is the primary docum<strong>en</strong>t addressing the issue of refugee<br />
protection, establishing the definition of refugee, the rights of refugees and the<br />
obligations of States to provide protection. Article 26 requires states to permit<br />
freedom of movem<strong>en</strong>t for refugees and asylum seekers who are lawfully in the<br />
territory. Persons with asylum applications p<strong>en</strong>ding should be considered to be<br />
lawfully in the territory and, therefore, should not be detained. Article 31(1) advises<br />
states that they should not p<strong>en</strong>alize refugees or asylum seekers on account of illegal<br />
<strong>en</strong>try or pres<strong>en</strong>ce in the host country. Article 31(2) urges governm<strong>en</strong>ts to restrict<br />
freedom of movem<strong>en</strong>t only wh<strong>en</strong> necessary. The drafters of the G<strong>en</strong>eva Conv<strong>en</strong>tion<br />
understood that det<strong>en</strong>tion could be necessary under certain circumstances. Therefore,<br />
under Article 9, governm<strong>en</strong>ts are permitted to take provisional measures in times of<br />
war or other exceptional or grave circumstances and necessary to national security.<br />
Such provisional measures include det<strong>en</strong>tion.<br />
• International Cov<strong>en</strong>ant on Civil and Political Rights (ICCPR): The ICCPR<br />
establishes the basic civil and politic rights of individuals. Articles rele<strong>van</strong>t to<br />
det<strong>en</strong>tion include the following: 1) Article 2 requires State Parties to <strong>en</strong>sure to all<br />
individuals within its territories that the rights delineated in the cov<strong>en</strong>ant be respected;<br />
2) Article 7 contains the prohibition against torture or cruel, inhuman or degrading<br />
treatm<strong>en</strong>t; 3) Article 9 guarantees the right of liberty and security of persons to all; 4)<br />
Article 10 provides that all persons detained shall be treated with humanity and<br />
dignity; 5) Article 12 establishes that all persons within a state’s territory be<br />
guaranteed freedom of movem<strong>en</strong>t and freedom to choose resid<strong>en</strong>ce; 6) Article 13<br />
establishes due process in expulsion procedures; and, 7) Article 40 requires State<br />
Parties to submit reports relating to their compliance with the treaty. Article 1 of the<br />
Optional Protocol to the ICCPR provides for an individual complaint mechanism for<br />
persons alleging violations of the Conv<strong>en</strong>tion.<br />
• International Cov<strong>en</strong>ant on Economic, Social and Cultural Rights (ICESCR):<br />
Article 3 of the ICESCR obliges State Parties to <strong>en</strong>sure the equal rights of m<strong>en</strong> and<br />
wom<strong>en</strong> in the <strong>en</strong>joym<strong>en</strong>t of all economic, social and cultural rights as set forth in the<br />
treaty. This provision makes no distinction betwe<strong>en</strong> nationals of States Parties and<br />
foreigners residing therein.<br />
64
• Conv<strong>en</strong>tion against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatm<strong>en</strong>t<br />
of Punishm<strong>en</strong>t (CAT): Under Article 3 of CAT, State Parties are prohibited from<br />
returning or extraditing persons to another State where they may face torture. Article<br />
16 requires states to prev<strong>en</strong>t acts of cruel, inhuman or degrading treatm<strong>en</strong>t or<br />
punishm<strong>en</strong>t by or at the instigation of or with the cons<strong>en</strong>t or acquiesc<strong>en</strong>ce of public<br />
officials or other persons in an official capacity. CAT also provides an individual<br />
complaint mechanism for persons to file against State Parties who claim to be victims<br />
of a violation of the Conv<strong>en</strong>tion.<br />
• Conv<strong>en</strong>tion on the Rights of the Child (CRC): Article 3 of the CRC establishes the<br />
standard of best interest of the child in all actions concerning childr<strong>en</strong>, whether tak<strong>en</strong><br />
by public or private institutions. Article 9 requires State Parties to <strong>en</strong>sure that<br />
childr<strong>en</strong> are not separated from their par<strong>en</strong>ts against their will with some exceptions.<br />
Article 22 requires that State Parties take all appropriate measures to make sure that a<br />
refugee child or one who is seeking refugee status, whether accompanied or<br />
unaccompanied, be giv<strong>en</strong> appropriate protection and humanitarian assistance. Article<br />
37 prohibits torture or other cruel, inhuman or degrading treatm<strong>en</strong>t or punishm<strong>en</strong>t<br />
against childr<strong>en</strong> and states that childr<strong>en</strong> should not be deprived of their liberty<br />
unlawfully or arbitrarily. Det<strong>en</strong>tion should only be used as a last measure and for the<br />
shortest time possible.<br />
• Conv<strong>en</strong>tion on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and<br />
Members of Their Families (Migrant Workers Conv<strong>en</strong>tion): Several provisions<br />
in the Migrant Workers Conv<strong>en</strong>tion address det<strong>en</strong>tion. Article 16 provides that<br />
migrants should not be subjected either individually or collectively to arbitrary arrest<br />
or det<strong>en</strong>tion. Article 17 states that wh<strong>en</strong> detained, migrants must be held in<br />
conditions of dignity and should be held separate from persons convicted of crimes or<br />
awaiting trial. Article 23 provides that migrants in det<strong>en</strong>tion have a right to be<br />
advised of their right to contact their consulate and efforts should be made by the<br />
detaining authorities to facilitate such access wh<strong>en</strong> requested. It should be noted that<br />
the Migrant Workers Conv<strong>en</strong>tion applies to both docum<strong>en</strong>ted and undocum<strong>en</strong>ted<br />
migrants.<br />
• Standard Minimum Rules for the Treatm<strong>en</strong>t of Prisoners: These rules were<br />
adopted by the First United Nations Congress on the Prev<strong>en</strong>tion of Crime and the<br />
Treatm<strong>en</strong>t of Off<strong>en</strong>ders in G<strong>en</strong>eva in 1955 and approved by the Economic and Social<br />
Council by resolutions in 1957 and again in 1977. They apply to both civil and<br />
criminal prisoners and set out what is good principle and practice in the treatm<strong>en</strong>t of<br />
prisoners and the managem<strong>en</strong>t of institutions which detain and house prisoners. The<br />
Rules cover issues such as: separation of differ<strong>en</strong>t categories or prisoners; type of<br />
accommodation; personal hygi<strong>en</strong>e; clothing and bedding; exercise and sport; medical<br />
services; discipline and punishm<strong>en</strong>t; instrum<strong>en</strong>ts of restraint; information to and<br />
complaints by prisoners; contact with the outside world; books; religion; ret<strong>en</strong>tion of<br />
prisoners’ property; notification of death, illness, transfer, etc.; removal of prisoners;<br />
institutional personnel; and inspection of prisons.<br />
• Code of Conduct for Law Enforcem<strong>en</strong>t Officials: The code, adopted by the UN<br />
G<strong>en</strong>eral Assembly in 1979, applies to all law <strong>en</strong>forcem<strong>en</strong>t personnel defined as: all<br />
officers of the law, whether appointed or elected, who exercise police powers,<br />
65
especially the powers or arrest or det<strong>en</strong>tion. The code obliges law <strong>en</strong>forcem<strong>en</strong>t<br />
officials to protect human dignity and respect the human rights of all in the<br />
performance of their duties. The code addresses the narrow circumstances justifying a<br />
use of force by law <strong>en</strong>forcem<strong>en</strong>t, confid<strong>en</strong>tiality, prohibition on acts or acquiesc<strong>en</strong>ce<br />
in acts of torture or inhumane treatm<strong>en</strong>t, protection of health of persons in their<br />
custody and other matters.<br />
• Principles of Medical Ethics rele<strong>van</strong>t to the Role of Health Personnel,<br />
particularly Physicians, in the Protection of Prisoners and Detainees against<br />
Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatm<strong>en</strong>t or Punishm<strong>en</strong>t:<br />
These principles were adopted by the UN G<strong>en</strong>eral Assembly in 1982 and apply to both<br />
civil and criminal prisoners. The principles require physicians and health personnel to<br />
provide prisoners and detainees with protection of their physical and m<strong>en</strong>tal health and<br />
treatm<strong>en</strong>t of the same quality and standard as afforded to those not imprisoned or<br />
detained. They oblige health personnel and physicians to not <strong>en</strong>gage in any actives,<br />
either passively or actively, which involve torture or inhumane or cruel treatm<strong>en</strong>t.<br />
• Body of Principles for the Protection of All Persons under any Form of Det<strong>en</strong>tion<br />
or Imprisonm<strong>en</strong>t: In approving the Body of Principles in 1988, the UN G<strong>en</strong>eral<br />
Assembly urged that every effort be made to <strong>en</strong>sure respect for these principles<br />
worldwide. They apply to all persons under any form of det<strong>en</strong>tion or imprisonm<strong>en</strong>t.<br />
The principles define “detained person” as any person deprived of personal liberty<br />
except as a result of conviction for an off<strong>en</strong>se. “Det<strong>en</strong>tion” means the condition of a<br />
detained person as previously defined. The principles provide that all persons under<br />
any form of det<strong>en</strong>tion should be treated humanely and with dignity. Detained persons<br />
should be separated from those awaiting trial or who have be<strong>en</strong> convicted. The<br />
principles address both procedural guarantees relating to det<strong>en</strong>tion and conditions of<br />
det<strong>en</strong>tion, including the right to information and counsel, the prohibition against<br />
torture or inhumane or cruel treatm<strong>en</strong>t, the right to family visits and the right to<br />
medical care.<br />
• Basic Principles for the Treatm<strong>en</strong>t of Prisoners (1990): These principles were<br />
adopted by the UN G<strong>en</strong>eral Assembly in 1990 and establish basic standards for the<br />
treatm<strong>en</strong>t of persons in prison, emphasizing respect for dignity, religious beliefs and<br />
culture.<br />
• Rules for the Protection of Juv<strong>en</strong>iles Deprived of their Liberty: These rules,<br />
adopted by the UN G<strong>en</strong>eral Assembly in 1990, apply to all persons under 18 years of<br />
age. The rules are int<strong>en</strong>ded to establish minimum standards accepted by the United<br />
Nations for the protection of minors deprived of their liberty consist<strong>en</strong>t with human<br />
rights principles. The rules address the managem<strong>en</strong>t of juv<strong>en</strong>ile facilities, specifically<br />
on the following issues: records; admission, registration, movem<strong>en</strong>t and transfer;<br />
physical <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>t and accommodation; education, vocational training and work;<br />
recreation; religion; medical care; notification of illness, injury and death; contacts<br />
with the outside world; limitation of physical restraint and the use of force;<br />
disciplinary procedures; and inspections and complaints.<br />
• UNHCR Guidelines on Policies and Procedures in dealing with Unaccompanied<br />
Childr<strong>en</strong> Seeking Asylum: These guidelines, issued by the UNHCR in 1997,<br />
provide guidance to governm<strong>en</strong>tal and non-governm<strong>en</strong>tal personnel alike in dealing<br />
66
with unaccompanied minor asylum seekers. They should be applied in conjunction<br />
with the UNHCR Guidelines on Refugee Childr<strong>en</strong>. The guidelines recognize that<br />
childr<strong>en</strong> are <strong>en</strong>titled to special care and protection and specifically state that childr<strong>en</strong><br />
seeking asylum should not be kept in det<strong>en</strong>tion. The guidelines address the following<br />
issues: access to the territory for childr<strong>en</strong> asylum seekers; id<strong>en</strong>tification and initial<br />
action; access to asylum procedures; interim care and protection of childr<strong>en</strong> seeking<br />
asylum; refugee status determination; id<strong>en</strong>tification and implem<strong>en</strong>tation of durable<br />
solutions; and cooperation and coordination betwe<strong>en</strong> ag<strong>en</strong>cies.<br />
• UNHCR Guidelines on Applicable Criteria and Standards relating to the<br />
Det<strong>en</strong>tion of Asylum Seekers: These guidelines are the primary non-binding<br />
instrum<strong>en</strong>t governing det<strong>en</strong>tion of asylum seekers. According to the UNHCR,<br />
det<strong>en</strong>tion of asylum seekers is inher<strong>en</strong>tly undesirable, especially in vulnerable cases,<br />
such as those involving childr<strong>en</strong>, disabled people, the elderly, pregnant wom<strong>en</strong> and<br />
other persons with special needs. Asylum seekers should not be detained except under<br />
the following circumstances: to verify id<strong>en</strong>tity; to determine the elem<strong>en</strong>ts on which<br />
the claim for refugee status or asylum is based; in cases where asylum seekers have<br />
destroyed docum<strong>en</strong>ts or used false docum<strong>en</strong>ts to mislead authorities; or to protect<br />
national security and public order. Regarding verification of id<strong>en</strong>tity, this refers to<br />
cases where id<strong>en</strong>tity may be undetermined or in dispute. The exception relating to<br />
determining the elem<strong>en</strong>ts upon which a claim is based refers to an initial interview to<br />
confirm that the person needs protection. It does not refer to the full interview to<br />
determine the merits of a claim. The exception relating to false docum<strong>en</strong>ts is applied<br />
wh<strong>en</strong> the applicant has an int<strong>en</strong>t to mislead authorities. Asylum seekers who are<br />
unable to obtain docum<strong>en</strong>ts prior to leaving their country of origin should not be<br />
detained solely for that reason. Regarding the public security exception, this relates to<br />
cases where there is evid<strong>en</strong>ce to show that the asylum seeker has a criminal<br />
background or affiliations which pose a risk to public order or national security. The<br />
guidelines stress that det<strong>en</strong>tion cannot be used to deter the <strong>en</strong>trance of future asylum<br />
seekers. The UNHCR urges governm<strong>en</strong>ts to use alternatives to det<strong>en</strong>tion first before<br />
taking a decision to detain. These alternatives can include the following: a<br />
monitoring or reporting requirem<strong>en</strong>t; the provision of a guarantor; release on bond; or<br />
accommodation in op<strong>en</strong> c<strong>en</strong>tres. In addition to addressing the presumption against<br />
det<strong>en</strong>tion, exceptions to this presumption and alternatives, the guidelines address the<br />
following issues: procedural safeguards; det<strong>en</strong>tion of persons under the age of 18<br />
years; det<strong>en</strong>tion of vulnerable persons; det<strong>en</strong>tion of wom<strong>en</strong>; and conditions of<br />
det<strong>en</strong>tion.<br />
• UNHCR Executive Committee Conclusion No. 44 of 1986: Det<strong>en</strong>tion of Refugees<br />
and Asylum Seekers<br />
• UNHCR Executive Committee Conclusion No. 22 of 1981: Protection of Asylum<br />
Seekers in Situations of Large Scale Influx<br />
• UNHCR Executive Committee Conclusion No. 58 of 1989: Problem of Refugees<br />
and Asylum Seekers Who Move in an Irregular Manner from a Country in<br />
Which They Had Already Found Protection<br />
• UN Human Rights Committee, G<strong>en</strong>eral Comm<strong>en</strong>t 8, Article 9 (Sixte<strong>en</strong>th Session,<br />
1986)<br />
67
• UN Human Rights Committee, G<strong>en</strong>eral Comm<strong>en</strong>t 15 (Tw<strong>en</strong>ty-sev<strong>en</strong>th Session,<br />
1986)<br />
• UN Human Rights Committee G<strong>en</strong>eral Comm<strong>en</strong>t 21, Article 10 (Forth-fourth<br />
Session, 1992)<br />
• UN Human Rights Committee, G<strong>en</strong>eral Comm<strong>en</strong>t 20, Article 7 (Forty Fourth<br />
Session, 1992)<br />
68
APPENDIX B<br />
European Legal Framework Relating to Det<strong>en</strong>tion<br />
• European Conv<strong>en</strong>tion for the Protection of Human Rights and Fundam<strong>en</strong>tal<br />
Freedoms (ECHR): The ECHR and its five protocols are <strong>en</strong>forced by the European<br />
Court of Human Rights and is the treaty of refer<strong>en</strong>ce of the Council of Europe. 45<br />
countries have ratified the ECHR. 31 The ECHR provisions most relative to det<strong>en</strong>tion are:<br />
article 3 – prohibition of torture; article 5 – the right to liberty and security; article 8 –<br />
right to respect for family and private life.<br />
o ECHR Article 3 (prohibition against torture): This provision prohibits torture or<br />
inhuman or degrading treatm<strong>en</strong>t or punishm<strong>en</strong>t and is particularly rele<strong>van</strong>t to<br />
conditions of det<strong>en</strong>tion. In the “Greek Case,” the European Court of Human<br />
Rights concluded that det<strong>en</strong>tion conditions in the Greek facility constituted a<br />
violation of Article 3 where the conditions included overcrowding, inadequate<br />
heating, inadequate sleeping and toilet facilities, insuffici<strong>en</strong>t food, recreation and<br />
contacts with the outside world. 32<br />
o ECHR Article 5 (right to liberty): Under this provision, det<strong>en</strong>tion is permitted<br />
wh<strong>en</strong> a procedure is prescribed by law and only in certain cases. In the case of<br />
administrative det<strong>en</strong>tion, article 5(f) permits the lawful arrest or det<strong>en</strong>tion of a<br />
person to prev<strong>en</strong>t him or her from <strong>en</strong>tering the country without authorization or of<br />
a person against whom deportation or extradition procedures are p<strong>en</strong>ding. The<br />
European Court of Human Rights has ruled that a procedure prescribed by law<br />
means a fair and proper procedure, conducted by an appropriate authority and free<br />
from arbitrariness. 33<br />
o ECHR Article 8 (right to family and privacy): This provision protects the right to<br />
family and privacy. Therefore, where two or more family members are detained,<br />
the authorities must avoid separating them.<br />
Relating to the protection of liberty, ECHR article 5 provides the following rights: the<br />
right to prompt information regarding the reasons for det<strong>en</strong>tion in a language which<br />
the person understands; 34 the right to chall<strong>en</strong>ge det<strong>en</strong>tion and to legal assistance; 35<br />
31 Albania, Andorra, Arm<strong>en</strong>ia, Austria, Azerbaijan, Belgium, Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Croatia,<br />
Cyprus, the Czech Republic, D<strong>en</strong>mark, Estonia, Finland, France, Georgia, Germany, Greece, Hungary, Iceland,<br />
Ireland, Italy, Latvia, Liecht<strong>en</strong>stein, Lithuania, Luxembourg, Malta, Moldova, Netherlands, Norway, Poland,<br />
Portugal, Romania, Russia, San Marino, Serbia and Mont<strong>en</strong>egro, Slovakia, Slov<strong>en</strong>ia, Spain, Swed<strong>en</strong>,<br />
Switzerland, the former Yugoslav Republic of Macedonia, Turkey, Ukraine and the United Kingdom.<br />
32 Dougoz v. Greece, judgm<strong>en</strong>t of 6 March 2001. See, also, Cyprus v. Turkey, Commission report of 10 July<br />
1976 (not providing <strong>en</strong>ough food, water and medical assistance in det<strong>en</strong>tion c<strong>en</strong>tre constitutes inhuman<br />
treatm<strong>en</strong>t).<br />
33 Winterwerp v. the Netherlands, judgm<strong>en</strong>t of 24 October 1979; see also, Conka v. Belgium, judgm<strong>en</strong>t of 5<br />
February 2002; Amuur v. France, judgm<strong>en</strong>t of 25 June 1996.<br />
34 See Fox, Campbell and Harley v. the United Kingdom, judgm<strong>en</strong>t of 30 August 1990 (arrested person must be<br />
told in simple, non-technical language that he can understand, the ess<strong>en</strong>tial legal and factual grounds for arrest<br />
and that he can chall<strong>en</strong>ge the decision in a court).<br />
35 Al Nashif v. Bulgaria, judgm<strong>en</strong>t of 20 May 2002.<br />
69
and the right to comp<strong>en</strong>sation for persons deprived of their liberty in violation of the<br />
ECHR. The ECHR makes no specific m<strong>en</strong>tion of time limits for administrative<br />
det<strong>en</strong>tion. However, the Court has ruled that continued det<strong>en</strong>tion is not justified<br />
where expulsion or deportation proceedings are not carried out with due dilig<strong>en</strong>ce. 36<br />
Finally, it should be noted that article 2 of Protocol 4 to the ECHR provides free<br />
movem<strong>en</strong>t for those persons lawfully in the territory of a State and the right to choose<br />
one’s resid<strong>en</strong>ce. Since states are bound by law to respect the principle of nonrefoulem<strong>en</strong>t<br />
and all persons have the right to seek asylum protection, it follows that<br />
asylum seekers with a p<strong>en</strong>ding application are lawfully within a country p<strong>en</strong>ding final<br />
adjudication of their claims. 37<br />
• Charter of Fundam<strong>en</strong>tal Rights of the European Union: Under article 45 of the<br />
Charter, freedom of movem<strong>en</strong>t is granted not only to EU citiz<strong>en</strong>s, but may also be granted<br />
to third country nationals legally resid<strong>en</strong>t in the territory of a Member State. National<br />
legislation determines who is legally residing in the territory but refugees are not<br />
considered illegal where there are no grounds for their removal. 38<br />
• Standards of the European Committee for the Prev<strong>en</strong>tion of Torture (CPT<br />
Standards): Article 1 of the European Conv<strong>en</strong>tion for the Prev<strong>en</strong>tion of Torture and<br />
Inhuman or Degrading Treatm<strong>en</strong>t or Punishm<strong>en</strong>t provided for the creation of a committee<br />
to visit places of det<strong>en</strong>tion to <strong>en</strong>sure compliance with its provisions. The Secretariat of<br />
the CPT forms part of the Council of Europe’s Directorate G<strong>en</strong>eral of Human Rights. In<br />
several of its G<strong>en</strong>eral reports, the CPT has described some of the substantive issues it<br />
addresses during its visits to places of det<strong>en</strong>tion. The CPT Standards repres<strong>en</strong>t updated<br />
substantive sections of those reports providing guidance on issues dealing with policy<br />
custody, imprisonm<strong>en</strong>t, training of law <strong>en</strong>forcem<strong>en</strong>t personnel, health care services in<br />
prisons, foreign nationals detained under ali<strong>en</strong>s legislation, involuntary placem<strong>en</strong>t in<br />
psychiatric establishm<strong>en</strong>ts and juv<strong>en</strong>iles and wom<strong>en</strong> deprived of their liberty. The<br />
standards addressing foreigners discuss the following issues: safeguards during det<strong>en</strong>tion,<br />
safeguards during expulsion proceedings and implem<strong>en</strong>tation of expulsion orders.<br />
• EU Council Directive on minimum standards for the reception of asylum seekers<br />
(2003): This directive instructs Member States on reception standards they must put in<br />
place for refugees and asylum seekers in their territories. These standards also apply to<br />
refugees and asylum seekers in det<strong>en</strong>tion.<br />
• Council of Europe Recomm<strong>en</strong>dation Rec (2003) of the Committee of Ministers to<br />
member states on measures of det<strong>en</strong>tion of asylum seekers: This resolution, adopted<br />
by the Council of Europe on April 16, 2003, cautions governm<strong>en</strong>ts to use det<strong>en</strong>tion only<br />
under very narrow circumstances.<br />
• Council of Europe – Tw<strong>en</strong>ty Guidelines on Forced Return: In May 2005, the<br />
Committee of Ministers of the Council of Europe adopted these guidelines, which address<br />
36 Bozano v. France, judgm<strong>en</strong>t of 18 December 1986.<br />
37 See article 31 of the G<strong>en</strong>eva Conv<strong>en</strong>tion (states should not p<strong>en</strong>alize the unlawful <strong>en</strong>try or stay of refugees);<br />
see, also, Comm<strong>en</strong>tary on the Refugee Conv<strong>en</strong>tion 1951, published by the Division of International Protection of<br />
the UNHCR, 1997: “If a refugee is allowed to establish himself in a country and takes up resid<strong>en</strong>ce there, he is<br />
lawfully staying in the country.”<br />
38 Comm<strong>en</strong>tary on the Refugee Conv<strong>en</strong>tion 1951, published by the Division of International Protection of the<br />
UNHCR, 1997: “If a refugee is allowed to establish himself in a country and takes up resid<strong>en</strong>ce there, he is<br />
lawfully staying in the country.”<br />
70
the following: voluntary return; removal orders; det<strong>en</strong>tion p<strong>en</strong>ding removal; readmission;<br />
and forced removals. These guidelines promote alternatives to det<strong>en</strong>tion, recomm<strong>en</strong>d that<br />
det<strong>en</strong>tion p<strong>en</strong>ding deportation should be for periods as short as possible and urge<br />
governm<strong>en</strong>ts to implem<strong>en</strong>t deportation proceedings and final removal with due dilig<strong>en</strong>ce.<br />
The guidelines also recomm<strong>en</strong>d that childr<strong>en</strong> be detained only as a last resort. The<br />
guidelines also address conditions in det<strong>en</strong>tion c<strong>en</strong>tres p<strong>en</strong>ding final removal.<br />
71
APPENDIX C<br />
UNHCR REVISED GUIDELINES ON APPLICABLE CRITERIA AND<br />
STANDARDS RELATING TO THE DETENTION OF ASYLUM<br />
SEEKERS1<br />
(February 1999)<br />
Introduction<br />
1. The det<strong>en</strong>tion of asylum-seekers is, in the view of UNHCR inher<strong>en</strong>tly undesirable.<br />
This is ev<strong>en</strong> more so in the case of vulnerable groups such as single wom<strong>en</strong>, childr<strong>en</strong>,<br />
unaccompanied minors and those with special medical or psychological needs.<br />
Freedom from arbitrary det<strong>en</strong>tion is a fundam<strong>en</strong>tal human right and the use of<br />
det<strong>en</strong>tion is, in many instances, contrary to the norms and principles of international<br />
law.<br />
2. Of key significance to the issue of det<strong>en</strong>tion is Article 31 of the 1951 Conv<strong>en</strong>tion 2.<br />
Article 31 exempts refugees coming directly from a country of persecution from being<br />
punished on account of their illegal <strong>en</strong>try or pres<strong>en</strong>ce, provided they pres<strong>en</strong>t<br />
themselves without delay to the authorities and show good cause for their illegal <strong>en</strong>try<br />
or pres<strong>en</strong>ce. The Article also provides that Contracting States shall not apply to the<br />
movem<strong>en</strong>ts of such refugees restrictions other than those which are necessary, and<br />
that any restrictions shall only be applied until such time as their status is regularised,<br />
or they obtain admission into another country.<br />
3. Consist<strong>en</strong>t with this Article, det<strong>en</strong>tion should only be resorted to in cases of<br />
necessity. The det<strong>en</strong>tion of asylum-seekers who come "directly" in an irregular<br />
manner should, therefore, not be automatic, or unduly prolonged. This provision<br />
applies not only to recognised refugees but also to asylum-seekers p<strong>en</strong>ding<br />
determination of their status, as recognition of refugee status does not make an<br />
individual a refugee but declares him to be one. Conclusion No. 44(XXXVII) of the<br />
Executive Committee on the Det<strong>en</strong>tion of Refugees and Asylum-Seekers examines<br />
more concretely what is meant by the term "necessary". This Conclusion also<br />
provides guidelines to States on the use of det<strong>en</strong>tion and recomm<strong>en</strong>dations as to<br />
certain procedural guarantees to which detainees should be <strong>en</strong>titled.<br />
4. The expression "coming directly" in Article 31(1), covers the situation of a person<br />
who <strong>en</strong>ters the country in which asylum is sought directly from the country of origin,<br />
or from another country where his protection, safety and security could not be assured.<br />
It is understood that this term also covers a person who transits an intermediate<br />
country for a short period of time without having applied for, or received, asylum<br />
there. No strict time limit can be applied to the concept "coming directly" and each<br />
case must be judged on its merits. Similarly, giv<strong>en</strong> the special situation of asylumseekers,<br />
in particular the effects of trauma, language problems, lack of information,<br />
previous experi<strong>en</strong>ces which oft<strong>en</strong> result in a suspicion of those in authority, feelings of<br />
insecurity, and the fact that these and other circumstances may vary <strong>en</strong>ormously from<br />
one asylum seeker to another, there is no time limit which can be mechanically applied<br />
or associated with the expression "without delay". The expression "good cause",<br />
requires a consideration of the circumstances under which the asylum-seeker fled. The<br />
term "asylum-seeker" in these guidelines applies to those whose claims are being<br />
72
considered under an admissibility or pre-scre<strong>en</strong>ing procedure as well as those who are<br />
being considered under refugee status determination procedures. It also includes those<br />
exercising their right to seek judicial and/or administrative review of their asylum<br />
request.<br />
5. Asylum-seekers are <strong>en</strong>titled to b<strong>en</strong>efit from the protection afforded by various<br />
International and Regional Human Rights instrum<strong>en</strong>ts, which set out the basic<br />
standards and norms of treatm<strong>en</strong>t. Whereas each State has a right to control those<br />
<strong>en</strong>tering into their territory, these rights must be exercised in accordance with a<br />
prescribed law, which is accessible and formulated with suffici<strong>en</strong>t precision for the<br />
regulation of individual conduct. For det<strong>en</strong>tion of asylum-seekers to be lawful and not<br />
arbitrary, it must comply not only with the applicable national law, but with Article 31<br />
of the Conv<strong>en</strong>tion and international law. It must be exercised in a non-discriminatory<br />
manner and must be subject to judicial or administrative review to <strong>en</strong>sure that it<br />
continues to be necessary in the circumstances, with the possibility of release where no<br />
grounds for its continuation exist. .3<br />
6. Although these guidelines deal specifically with the det<strong>en</strong>tion of asylum-seekers the<br />
issue of the det<strong>en</strong>tion of stateless persons needs to be highlighted. 4 While the majority<br />
of stateless persons are not asylum-seekers, a paragraph on the det<strong>en</strong>tion of stateless<br />
persons is included in these guidelines in recognition of UNHCR’s formal<br />
responsibilities for this group and also because the basic standards and norms of<br />
treatm<strong>en</strong>t contained in international human rights instrum<strong>en</strong>ts applicable to detainees<br />
g<strong>en</strong>erally should be applied to both asylum-seekers and stateless persons. The inability<br />
of stateless persons who have left their countries of habitual resid<strong>en</strong>ce to return to<br />
them, has be<strong>en</strong> a reason for unduly prolonged or arbitrary det<strong>en</strong>tion of these persons in<br />
third countries. Similarly, individuals whom the State of nationality refuses to accept<br />
back on the basis that nationality was withdrawn or lost while they were out of the<br />
country, or who are not acknowledged as nationals without proof of nationality, which<br />
in the circumstances is difficult to acquire, have also be<strong>en</strong> held in prolonged or<br />
indefinite det<strong>en</strong>tion only because the question of where to s<strong>en</strong>d them remains<br />
unresolved.<br />
Guideline 1: Scope of the Guidelines.<br />
These guidelines apply to all asylum-seekers who are being considered for, or who are in,<br />
det<strong>en</strong>tion or det<strong>en</strong>tion-like situations. For the purpose of these guidelines, UNHCR considers<br />
det<strong>en</strong>tion as: confinem<strong>en</strong>t within a narrowly bounded or restricted location, including prisons,<br />
closed camps, det<strong>en</strong>tion facilities or airport transit zones, where freedom of movem<strong>en</strong>t is<br />
substantially curtailed, and where the only opportunity to leave this limited area is to leave the<br />
territory. There is a qualitative differ<strong>en</strong>ce betwe<strong>en</strong> det<strong>en</strong>tion and other restrictions on freedom<br />
of movem<strong>en</strong>t.<br />
Persons who are subject to limitations on domicile and resid<strong>en</strong>cy are not g<strong>en</strong>erally considered<br />
to be in det<strong>en</strong>tion.<br />
Wh<strong>en</strong> considering whether an asylum-seeker is in det<strong>en</strong>tion, the cumulative impact of the<br />
restrictions as well as the degree and int<strong>en</strong>sity of each of them should also be assessed.<br />
73
Guideline 2: G<strong>en</strong>eral Principle<br />
As a g<strong>en</strong>eral principle asylum-seekers should not be detained.<br />
According to Article 14 of the Universal Declaration of Human Rights, the right to seek and<br />
<strong>en</strong>joy asylum is recognised as a basic human right. In exercising this right asylum-seekers are<br />
oft<strong>en</strong> forced to arrive at, or <strong>en</strong>ter, a territory illegally. However the position of asylum-seekers<br />
differs fundam<strong>en</strong>tally from that of ordinary immigrants in that they may not be in a position to<br />
comply with the legal formalities for <strong>en</strong>try. This elem<strong>en</strong>t, as well as the fact that asylumseekers<br />
have oft<strong>en</strong> had traumatic experi<strong>en</strong>ces, should be tak<strong>en</strong> into account in determining<br />
any restrictions on freedom of movem<strong>en</strong>t based on illegal <strong>en</strong>try or pres<strong>en</strong>ce.<br />
Guideline 3: Exceptional Grounds for Det<strong>en</strong>tion.<br />
Det<strong>en</strong>tion of asylum-seekers may exceptionally be resorted to for the reasons set out below as<br />
long as this is clearly prescribed by a national law which is in conformity with g<strong>en</strong>eral norms<br />
and principles of international human rights law. These are contained in the main human<br />
rights instrum<strong>en</strong>ts. 5<br />
There should be a presumption against det<strong>en</strong>tion. Where there are monitoring mechanisms<br />
which can be employed as viable alternatives to det<strong>en</strong>tion, (such as reporting obligations or<br />
guarantor requirem<strong>en</strong>ts [see Guideline 4]), these should be applied first unless there is<br />
evid<strong>en</strong>ce to suggest that such an alternative will not be effective in the individual case.<br />
Det<strong>en</strong>tion should therefore only take place after a full consideration of all possible<br />
alternatives, or wh<strong>en</strong> monitoring mechanisms have be<strong>en</strong> demonstrated not to have achieved<br />
the lawful and legitimate purpose.<br />
In assessing whether det<strong>en</strong>tion of asylum-seekers is necessary, account should be tak<strong>en</strong> of<br />
whether it is reasonable to do so and whether it is proportional to the objectives to be<br />
achieved. If judged necessary it should only be imposed in a non-discriminatory manner for a<br />
minimal period. 6<br />
The permissible exceptions to the g<strong>en</strong>eral rule that det<strong>en</strong>tion should normally be avoided must<br />
be prescribed by law. In conformity with EXCOM Conclusion No. 44 (XXXVII) the<br />
det<strong>en</strong>tion of asylum-seekers may only be resorted to, if necessary:<br />
(I) to verify id<strong>en</strong>tity.<br />
This relates to those cases where id<strong>en</strong>tity may be undetermined or in dispute.<br />
(ii) to determine the elem<strong>en</strong>ts on which the claim for refugee status or asylum is based.<br />
This statem<strong>en</strong>t means that the asylum-seeker may be detained exclusively for the purposes of<br />
a preliminary interview to id<strong>en</strong>tify the basis of the asylum claim. 7 This would involve<br />
obtaining ess<strong>en</strong>tial facts from the asylum-seeker as to why asylum is being sought and would<br />
not ext<strong>en</strong>d to a determination of the merits or otherwise of the claim. This exception to the<br />
g<strong>en</strong>eral principle cannot be used to justify det<strong>en</strong>tion for the <strong>en</strong>tire status determination<br />
procedure, or for an unlimited period of time.<br />
74
(iii) in cases where asylum-seekers have destroyed their travel and /or id<strong>en</strong>tity docum<strong>en</strong>ts or<br />
have used fraudul<strong>en</strong>t docum<strong>en</strong>ts in order to mislead the authorities of the State, in which they<br />
int<strong>en</strong>d to claim asylum.<br />
What must be established is the abs<strong>en</strong>ce of good faith on the part of the applicant to comply<br />
with the verification of id<strong>en</strong>tity process. As regards asylum-seekers using fraudul<strong>en</strong>t<br />
docum<strong>en</strong>ts or traveling with no docum<strong>en</strong>ts at all, det<strong>en</strong>tion is only permissible wh<strong>en</strong> there is<br />
an int<strong>en</strong>tion to mislead, or a refusal to co-operate with the authorities. Asylum-seekers who<br />
arrive without docum<strong>en</strong>tation because they are unable to obtain any in their country of origin<br />
should not be detained solely for that reason.<br />
(iv) to protect national security and public order.<br />
This relates to cases where there is evid<strong>en</strong>ce to show that the asylum-seeker has criminal<br />
anteced<strong>en</strong>ts and/or affiliations which are likely to pose a risk to public order or national<br />
security should he/she be allowed <strong>en</strong>try.<br />
Det<strong>en</strong>tion of asylum-seekers, which is applied for purposes other than those listed above, for<br />
example, as part of a policy to deter future asylum-seekers, or to dissuade those who have<br />
comm<strong>en</strong>ced their claims from pursuing them, is contrary to the norms of refugee law. It<br />
should not be used as a punitive or disciplinary measure for illegal <strong>en</strong>try or pres<strong>en</strong>ce in the<br />
country. Det<strong>en</strong>tion should also be avoided for failure to comply with the administrative<br />
requirem<strong>en</strong>ts or other institutional restrictions related resid<strong>en</strong>cy at reception c<strong>en</strong>tres, or<br />
refugee camps. Escape from det<strong>en</strong>tion should not lead to the automatic discontinuation of the<br />
asylum procedure, or to return to the country of origin, having regard to the principle of nonrefoulem<strong>en</strong>t.<br />
8<br />
Guideline 4: Alternatives to Det<strong>en</strong>tion.<br />
Alternatives to the det<strong>en</strong>tion of an asylum-seeker until status is determined should be<br />
considered. The choice of an alternative would be influ<strong>en</strong>ced by an individual assessm<strong>en</strong>t of<br />
the personal circumstances of the asylum-seeker concerned and prevailing local conditions.<br />
Alternatives to det<strong>en</strong>tion, which may be considered, are as follows:<br />
(i) Monitoring Requirem<strong>en</strong>ts.<br />
Reporting Requirem<strong>en</strong>ts: Whether an asylum-seeker stays out of det<strong>en</strong>tion may be conditional<br />
on compliance with periodic reporting requirem<strong>en</strong>ts during the status determination<br />
procedures. Release could be on the asylum-seeker’s own recognisance, and/or that of a<br />
family member, NGO or community group who would be expected to <strong>en</strong>sure the asylumseeker<br />
reports to the authorities periodically, complies with status determination procedures,<br />
and appears at hearings and official appointm<strong>en</strong>ts.<br />
Resid<strong>en</strong>cy Requirem<strong>en</strong>ts: Asylum-seekers would not be detained on condition they reside at a<br />
specific address or within a particular administrative region until their status has be<strong>en</strong><br />
determined. Asylum-seekers would have to obtain prior approval to change their address or<br />
move out of the administrative region. However this would not be unreasonably withheld<br />
where the main purpose of the relocation was to facilitate family reunification or clos<strong>en</strong>ess to<br />
relatives . 9<br />
75
(ii) Provision of a Guarantor/ Surety. Asylum seekers would be required to provide a<br />
guarantor who would be responsible for <strong>en</strong>suring their att<strong>en</strong>dance at official appointm<strong>en</strong>ts and<br />
hearings, failure of which a p<strong>en</strong>alty most likely the forfeiture of a sum of money, levied<br />
against the guarantor.<br />
(iii) Release on Bail. This alternative allows for asylum-seekers already in det<strong>en</strong>tion to apply<br />
for release on bail, subject to the provision of recognisance and surety. For this to be<br />
g<strong>en</strong>uinely available to asylum-seekers they must be informed of its availability and the<br />
amount set must not be so high as to be prohibitive.<br />
iv) Op<strong>en</strong> C<strong>en</strong>tres. Asylum-seekers may be released on condition that they reside at specific<br />
collective accommodation c<strong>en</strong>tres where they would be allowed permission to leave and<br />
return during stipulated times.<br />
These alternatives are not exhaustive. They id<strong>en</strong>tify options, which provide State authorities<br />
with a degree of control over the whereabouts of asylum-seekers while allowing asylumseekers<br />
basic freedom of movem<strong>en</strong>t.<br />
Guideline 5: Procedural Safeguards. 10<br />
If detained, asylum-seekers should be <strong>en</strong>titled to the following minimum procedural<br />
guarantees:<br />
(i) to receive prompt and full communication of any order of det<strong>en</strong>tion, together with the<br />
reasons for the order, and their rights in connection with the order, in a language and in terms<br />
which they understand;<br />
(ii) to be informed of the right to legal counsel. Where possible, they should receive free legal<br />
assistance;<br />
(iii) to have the decision subjected to an automatic review before a judicial or administrative<br />
body indep<strong>en</strong>d<strong>en</strong>t of the detaining authorities. This should be followed by regular periodic<br />
reviews of the necessity for the continuation of det<strong>en</strong>tion, which the asylum-seeker or his<br />
repres<strong>en</strong>tative would have the right to att<strong>en</strong>d;<br />
(iv) either personally or through a repres<strong>en</strong>tative, to chall<strong>en</strong>ge the necessity of the deprivation<br />
of liberty at the review hearing, and to rebut any findings made. Such a right should ext<strong>en</strong>d to<br />
all aspects of the case and not simply the executive discretion to detain;<br />
(v) to contact and be contacted by the local UNHCR Office, available national refugee bodies<br />
or other ag<strong>en</strong>cies and an advocate. The right to communicate with these repres<strong>en</strong>tatives in<br />
private, and the means to make such contact should be made available.<br />
Det<strong>en</strong>tion should not constitute an obstacle to an asylum-seekers’ possibilities to pursue their<br />
asylum application.<br />
76
Guideline 6: Det<strong>en</strong>tion of Persons under the Age of 18 years. 11<br />
In accordance with the g<strong>en</strong>eral principle stated at Guideline 2 and the UNHCR Guidelines on<br />
Refugee Childr<strong>en</strong>, minors who are asylum-seekers should not be detained.<br />
In this respect particular refer<strong>en</strong>ce is made to the Conv<strong>en</strong>tion on the Rights of the Child in<br />
particular:<br />
• Article 2 which requires that States take all measures appropriate to <strong>en</strong>sure that<br />
childr<strong>en</strong> are protected from all forms of discrimination or punishm<strong>en</strong>t on the basis of<br />
the status, activities, expressed opinions, or beliefs of the child’s par<strong>en</strong>ts, legal<br />
guardians or family members;<br />
• Article 3 which provides that in any action tak<strong>en</strong> by States Parties concerning<br />
childr<strong>en</strong>, the best interests of the child shall be a primary consideration;<br />
• Article 9 which grants childr<strong>en</strong> the right not to be separated from their par<strong>en</strong>ts against<br />
their will;<br />
• Article 22 which requires that States Parties take appropriate measures to <strong>en</strong>sure that<br />
minors who are seeking refugee status or who are recognised refugees, whether<br />
accompanied or not, receive appropriate protection and assistance;<br />
• Article 37 by which States Parties are required to <strong>en</strong>sure that the det<strong>en</strong>tion of minors<br />
be used only as a measure of last resort and for the shortest appropriate period of time.<br />
Unaccompanied minors should not, as a g<strong>en</strong>eral rule, be detained. Where possible they should<br />
be released into the care of family members who already have resid<strong>en</strong>cy within the asylum<br />
country. Where this is not possible, alternative care arrangem<strong>en</strong>ts should be made by the<br />
compet<strong>en</strong>t child care authorities for unaccompanied minors to receive adequate<br />
accommodation and appropriate supervision. Resid<strong>en</strong>tial homes or foster care placem<strong>en</strong>ts<br />
may provide the necessary facilities to <strong>en</strong>sure their proper developm<strong>en</strong>t, (both physical and<br />
m<strong>en</strong>tal), is catered for while longer term solutions are being considered.<br />
All appropriate alternatives to det<strong>en</strong>tion should be considered in the case of childr<strong>en</strong><br />
accompanying their par<strong>en</strong>ts. Childr<strong>en</strong> and their primary caregivers should not be detained<br />
unless this is the only means of maintaining family unity.<br />
If none of the alternatives can be applied and States do detain childr<strong>en</strong>, this should, in<br />
accordance with Article 37 of the Conv<strong>en</strong>tion on the Rights of the Child, be as a measure of<br />
last resort, and for the shortest period of time.<br />
If childr<strong>en</strong> who are asylum-seekers are detained at airports, immigration-holding c<strong>en</strong>tres or<br />
prisons, they must not be held under prison- like conditions. All efforts must be made to have<br />
them released from det<strong>en</strong>tion and placed in other accommodation. If this proves impossible,<br />
special arrangem<strong>en</strong>ts must be made for living quarters, which are suitable for childr<strong>en</strong> and<br />
their families.<br />
During det<strong>en</strong>tion, childr<strong>en</strong> have a right to education, which should optimally take place<br />
outside the det<strong>en</strong>tion premises in order to facilitate the continuation of their education upon<br />
77
elease. Provision should be made for their recreation and play, which is ess<strong>en</strong>tial to a child’s<br />
m<strong>en</strong>tal developm<strong>en</strong>t and will alleviate stress and trauma.<br />
Childr<strong>en</strong>, who are detained, b<strong>en</strong>efit from the same minimum procedural guarantees (listed at<br />
Guideline 5) as adults. A legal guardian or adviser should be appointed for unaccompanied<br />
minors. 12<br />
Guideline 7: Det<strong>en</strong>tion of Vulnerable Persons.<br />
Giv<strong>en</strong> the very negative effects of det<strong>en</strong>tion on the psychological well being of those<br />
detained, active consideration of possible alternatives should precede any order to detain<br />
asylum-seekers falling within the following vulnerable categories: 13<br />
Unaccompanied elderly persons.<br />
Torture or trauma victims.<br />
Persons with a m<strong>en</strong>tal or physical disability.<br />
In the ev<strong>en</strong>t that individuals falling within these categories are detained, it is advisable that<br />
this should only be on the certification of a qualified medical practitioner that det<strong>en</strong>tion will<br />
not adversely affect their health and well being. In addition there must be regular follow up<br />
and support by a rele<strong>van</strong>t skilled professional. They must also have access to services,<br />
hospitalisation, medication counseling etc. should it become necessary.<br />
Guideline 8: Det<strong>en</strong>tion of Wom<strong>en</strong>.<br />
Wom<strong>en</strong> asylum-seekers and adolesc<strong>en</strong>t girls, especially those who arrive unaccompanied, are<br />
particularly at risk wh<strong>en</strong> compelled to remain in det<strong>en</strong>tion c<strong>en</strong>tres. As a g<strong>en</strong>eral rule the<br />
det<strong>en</strong>tion of pregnant wom<strong>en</strong> in their final months and nursing mothers, both of whom may<br />
have special needs, should be avoided.<br />
Where wom<strong>en</strong> asylum-seekers are detained they should be accommodated separately from<br />
male asylum-seekers, unless these are close family relatives. In order to respect cultural<br />
values and improve the physical protection of wom<strong>en</strong> in det<strong>en</strong>tion c<strong>en</strong>tres, the use of female<br />
staff is recomm<strong>en</strong>ded.<br />
Wom<strong>en</strong> asylum-seekers should be granted access to legal and other services without<br />
discrimination as to their g<strong>en</strong>der, 1 4 and specific services in response to their special needs15.<br />
In particular they should have access to gynecological and obstetrical services.<br />
Guideline 9: Det<strong>en</strong>tion of Stateless Persons.<br />
Everyone has the right to a nationality and the right not to be arbitrarily deprived of their<br />
nationality.16<br />
Stateless persons, those who are not considered to be nationals by any State under the<br />
operation of its law, are <strong>en</strong>titled to b<strong>en</strong>efit from the same standards of treatm<strong>en</strong>t as those in<br />
det<strong>en</strong>tion g<strong>en</strong>erally.17 Being stateless and therefore not having a country to which automatic<br />
78
claim might be made for the issue of a travel docum<strong>en</strong>t should not lead to indefinite det<strong>en</strong>tion.<br />
Statelessness cannot be a bar to release. The detaining authorities should make every effort to<br />
resolve such cases in a timely manner, including through practical steps to id<strong>en</strong>tify and<br />
confirm the individual’s nationality status in order to determine which State they may be<br />
returned to, or through negotiations with the country of habitual resid<strong>en</strong>ce to arrange for their<br />
re-admission.<br />
In the ev<strong>en</strong>t of serious difficulties in this regard, UNHCR’s technical and advisory service<br />
pursuant to its mandated responsibilities for stateless persons may, as appropriate, be sought.<br />
Guideline 10: Conditions of Det<strong>en</strong>tion 18<br />
Conditions of det<strong>en</strong>tion for asylum-seekers should be humane with respect shown for the<br />
inher<strong>en</strong>t dignity of the person. They should be prescribed by law.<br />
Refer<strong>en</strong>ce is made to the applicable norms and principles of international law and standards<br />
on the treatm<strong>en</strong>t of such persons. Of particular rele<strong>van</strong>ce are the 1988 UN Body of Principles<br />
for the Protection of all Persons under any form of Det<strong>en</strong>tion or Imprisonm<strong>en</strong>t, 1955 UN<br />
Standard Minimum Rules for the Treatm<strong>en</strong>t of Prisoners, and the 1990 UN Rules for the<br />
Protection of Juv<strong>en</strong>iles Deprived of their Liberty.<br />
The following points in particular should be emphasised:<br />
(i) the initial scre<strong>en</strong>ing of all asylum seekers at the outset of det<strong>en</strong>tion to id<strong>en</strong>tify trauma or<br />
torture victims, for treatm<strong>en</strong>t in accordance with Guideline 7.<br />
(ii) the segregation within facilities of m<strong>en</strong> and wom<strong>en</strong>; childr<strong>en</strong> from adults(unless these are<br />
relatives);<br />
(iii). the use of separate det<strong>en</strong>tion facilities to accommodate asylum-seekers. The use of<br />
prisons should be avoided. If separate det<strong>en</strong>tion facilities are not used, asylum-seekers should<br />
be accommodated separately from convicted criminals or prisoners on remand. There should<br />
be no co-mingling of the two groups;<br />
(iv) the opportunity to make regular contact and receive visits from fri<strong>en</strong>ds, relatives,<br />
religious, social and legal counsel. Facilities should be made available to <strong>en</strong>able such visits.<br />
Where possible such visits should take place in private unless there are compelling reasons to<br />
warrant the contrary;<br />
(v) the opportunity to receive appropriate medical treatm<strong>en</strong>t, and psychological counseling<br />
where appropriate;<br />
(vi) the opportunity to conduct some form of physical exercise through daily indoor and<br />
outdoor recreational activities;<br />
(vii) the opportunity to continue further education or vocational training;<br />
(viii) the opportunity to exercise their religion and to receive a diet in keeping with their<br />
religion;<br />
(ix) the opportunity to have access to basic necessities i.e. beds, shower facilities, basic<br />
toiletries etc.;<br />
(x) access to a complaints mechanism, (grie<strong>van</strong>ce procedures) where complaints may be<br />
submitted either directly or confid<strong>en</strong>tially to the detaining authority. Procedures for lodging<br />
complaints, including time limits and appeal procedures, should be displayed and made<br />
available to detainees in differ<strong>en</strong>t languages.<br />
79
Conclusion.<br />
The increasing use of det<strong>en</strong>tion as a restriction on the freedom of movem<strong>en</strong>t of asylum<br />
seekers on the grounds of their illegal <strong>en</strong>try is a matter of major concern to UNHCR, NGOs,<br />
other ag<strong>en</strong>cies as well as Governm<strong>en</strong>ts. The issue is not a straight-forward one and these<br />
guidelines have addressed the legal standards and norms applicable to the use of det<strong>en</strong>tion.<br />
Det<strong>en</strong>tion as a mechanism which seeks to address the particular concerns of States related to<br />
illegal <strong>en</strong>try requires the exercise of great caution in its use to <strong>en</strong>sure that it does not serve to<br />
undermine the fundam<strong>en</strong>tal principles upon which the regime of international protection is<br />
based.<br />
1. These Guidelines address exclusively the det<strong>en</strong>tion of asylum seekers. The det<strong>en</strong>tion of refugees is<br />
g<strong>en</strong>erally covered by national law and subject to the principles, norms and standards contained in the<br />
1951 Conv<strong>en</strong>tion, and the applicable human rights instrum<strong>en</strong>ts.<br />
2. The G<strong>en</strong>eva Conv<strong>en</strong>tion of 28 July 1951 Relating to the Status of Refugees.<br />
3. Views of the Human Rights Committee on Communication No. 560/1993, 59th Session,<br />
CCPR/C/D/560/1993.<br />
4. UNHCR has be<strong>en</strong> requested to provide technical and advisory services to states on nationality<br />
legislation or practice resulting in statelessness. EXCOM Conclusion No. 78(XLVI) (1995), G<strong>en</strong>eral<br />
Assembly Resolution 50/152,1996. See also Guidelines: Field Office Activities Concerning<br />
Statelessness.(IOM/66/98-FOM70/98).<br />
5. Article 9(1) International Cov<strong>en</strong>ant on Civil and Political Rights.(ICCPR)<br />
Article 37(b) UN Conv<strong>en</strong>tion on the Rights of the Child.(CRC)<br />
Article 5(1) European Conv<strong>en</strong>tion for the Protection of Human Rights and Fundam<strong>en</strong>tal<br />
freedoms.(ECHR)<br />
Article 7(2) American Conv<strong>en</strong>tion on Human Rights 1969.(American Conv<strong>en</strong>tion)<br />
Article 5 African Charter on Human and People’s Rights. (African Charter)<br />
6. Article 9(1), Article 12 ICCPR,<br />
Article 37(b) CRC<br />
Article 5(1)(f) ECHR<br />
Article 7(3) American Conv<strong>en</strong>tion<br />
Article 6 African Charter<br />
EXCON Conclusion No. 44(XXXVII)<br />
7. EXCON Conclusion No<br />
8. Sub committee of the Whole of International Protection Note EC/SCP/44 Paragraph 51©<br />
9. Art 16, Art 12 UDHR<br />
10. Article 9(2) and (4) ICCPR<br />
Article 37(d) CRC<br />
Article 5(2) and (4) ECHR<br />
Article 7(1) African Charter.<br />
Article 7(4) and (5) American Conv<strong>en</strong>tion<br />
EXCOM Conclusion no. 44 (XXXVII) UN Body of Principles for the Protection of All Persons under any<br />
Form of Det<strong>en</strong>tion or Imprisonm<strong>en</strong>t. 1988<br />
UN Standard Minimum Rules for the Treatm<strong>en</strong>t of Prisoners 1955<br />
11.See also UN Rules for the Protection of Juv<strong>en</strong>iles Deprived of their Liberty 1990<br />
12. An adult who is familiar with the child’s language and culture may also alleviate the stress and<br />
trauma of being alone in unfamiliar surroundings.<br />
13. Although it must be recognised that most individuals will be able to articulate their claims, this may<br />
not be the case in those who are victims of trauma. Care must be tak<strong>en</strong> wh<strong>en</strong> dealing with these<br />
individuals as their particular problems may not be appar<strong>en</strong>t, and it will require care and skill to assess<br />
the situation of a person with m<strong>en</strong>tal disability or a disori<strong>en</strong>ted older refugee who is alone.<br />
14. See UNHCR Guidelines on The Protection of Refugee Wom<strong>en</strong>.<br />
15.Wom<strong>en</strong> particularly those who have traveled alone may have be<strong>en</strong> exposed to viol<strong>en</strong>ce and<br />
exploitation prior to and during their flight and will require counseling.<br />
16. Art 15 UDHR. See EXCOM No. 78(XLVI) Article 6 African Charter. EXCOM Conclusion No.<br />
44(XXXVII) 7. EXCOM Conclusion No. 44 (XXXVII) 8. Sub Committee of the Whole of International<br />
Protection Note EC/SCP/44 Paragraph 51(c)<br />
80
17. Article 10(1) ICCPR<br />
1988 UN Body of Principles for the Protection of All Persons under any Form of Det<strong>en</strong>tion or<br />
Imprisonm<strong>en</strong>t. UN Standard Minimum Rules for the Treatm<strong>en</strong>t of Prisoners 1955 1990 UN Rules for<br />
the Protection of Juv<strong>en</strong>iles Deprived of their Liberty<br />
18. Article 10(1) ICCPR<br />
1988 UN Body of Principles for the Protection of All Persons under any Form of Det<strong>en</strong>tion or<br />
Imprisonm<strong>en</strong>t.<br />
1955 UN Standard Minimum Rules for the Treatm<strong>en</strong>t of Prisoners.<br />
1990 UN Rules for the Protection of Juv<strong>en</strong>iles Deprived of their Liberty.<br />
81
APPENDIX D<br />
Model Questionnaire to be completed by persons alleging arbitrary arrest or<br />
det<strong>en</strong>tion<br />
I. IDENTITY<br />
1. Family name: ................................................................................................................................<br />
2. First name: ....................................................................................................................................<br />
3. Sex: (Male) (Female) ..................................................................................................................<br />
4. Birth date or age (at the time of det<strong>en</strong>tion):.................................................................................<br />
5. Nationality/Nationalities: .............................................................................................................<br />
6. (a) Id<strong>en</strong>tity docum<strong>en</strong>t (if any): ....................................................................................................<br />
(b) Issued by: ...................................................................................................................................<br />
(c) On (date): ...................................................................................................................................<br />
No.: ...................................................................................................................................................<br />
7. Profession and/or activity (if believed to be rele<strong>van</strong>t to the arrest/det<strong>en</strong>tion):<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
8. Address of usual resid<strong>en</strong>ce:<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
82
II. Arrest<br />
1. Date of arrest:................................................................................................................................<br />
2. Place of arrest (as detailed as possible):<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
3. Forces who carried out the arrest or are believed to have carried it out:<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
4. Did they show a warrant or other decision by a public authority?<br />
(Yes) ........ (No).........<br />
5. Authority who issued the warrant or decision:<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
.6. Rele<strong>van</strong>t legislation applied (if known):<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
.. .........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
.<br />
83
III. Det<strong>en</strong>tion<br />
1. Date of det<strong>en</strong>tion: .........................................................................................................................<br />
2. Duration of det<strong>en</strong>tion (if not known, probable duration): ……………………………………<br />
3. Forces holding the detainee under custody:<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
4. Places of det<strong>en</strong>tion (indicate any transfer and pres<strong>en</strong>t place of det<strong>en</strong>tion):<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
.............................................................................................................................................................<br />
5. Authorities that ordered the det<strong>en</strong>tion:<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
6. Reasons for the det<strong>en</strong>tion imputed by the authorities:<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
7. Rele<strong>van</strong>t legislation applied (if known):<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
IV. Describe the circumstances of the arrest and/or the det<strong>en</strong>tion and indicate precise reasons<br />
why you consider the arrest or det<strong>en</strong>tion to the arbitrary<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
. ..........................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
84
V. Indicate internal steps, including domestic remedies, tak<strong>en</strong> especially with the legal and<br />
administrative authorities, particularly for the purpose of establishing the det<strong>en</strong>tion and, as<br />
appropriate, their results or the reasons why such steps or remedies were ineffective or why<br />
they were not tak<strong>en</strong><br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
.<br />
VI. Full name and address of the person(s) submitting the information (telephone and fax<br />
number, if possible)<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
Date: …………………… Signature: ……………............……<br />
__________<br />
This questionnaire should be addressed to the Working Group on arbitrary det<strong>en</strong>tion. Office<br />
of the High Commissioner for Human Rights, United Nations Office at G<strong>en</strong>eva, 8-14 av<strong>en</strong>ue<br />
de la Paix, 1211 G<strong>en</strong>eva 10, Switzerland, fax No. (022) 917.90.06, E-mail: urg<strong>en</strong>taction@ohchr.org.<br />
85
APPENDIX E<br />
Checklist of det<strong>en</strong>tion standards<br />
Treatm<strong>en</strong>t<br />
• Allegations of torture and ill-treatm<strong>en</strong>t<br />
• Use of force or other means of restraint<br />
• Use of solitary confinem<strong>en</strong>t<br />
Protection Measures<br />
Information Provided to Detainees<br />
• What information is giv<strong>en</strong> to detainees upon arrival?<br />
• Accessibility to internal rules and procedures of the det<strong>en</strong>tion c<strong>en</strong>tre or facility<br />
• Access to attorneys or interpreters<br />
• Access to NGOs<br />
Access to the Asylum Procedure<br />
• What information is giv<strong>en</strong> to the detainee regarding his or her right to asylum?<br />
In what language? For persons who cannot read or write, how is the right to<br />
asylum explained?<br />
• What access to UNHCR and NGOs do detainees have?<br />
• Are lawyers available to speak with and repres<strong>en</strong>t detainees? Wh<strong>en</strong> and under<br />
what conditions?<br />
• What access do lawyers have to the det<strong>en</strong>tion c<strong>en</strong>tre or facility?<br />
• What access to interpreters do detainees have?<br />
• Are asylum interviews conducted in the det<strong>en</strong>tion c<strong>en</strong>tre or facility? If so,<br />
under what conditions? Is there privacy? Where are the interviews held?<br />
Disciplinary procedure and sanctions<br />
• What are the procedures for disciplinary actions against detainees?<br />
• What are the sanctions for violating the rules?<br />
• Who determines whether a detainee violates the rules? What is the<br />
composition of the disciplinary authority?<br />
• Are there possibilities of appeal?<br />
• What are the sanctions?<br />
• Statistics of sanctions by type and reasons<br />
• Are there disciplinary cells?<br />
Complaint and inspection procedures<br />
• Are there complaint and inspection procedures for the det<strong>en</strong>tion c<strong>en</strong>tre or<br />
facility? If so, describe.<br />
• Describe the indep<strong>en</strong>d<strong>en</strong>ce of those procedures.<br />
• Accessibility of the procedures.<br />
• Do guards wear id<strong>en</strong>tification badges?<br />
86
Separation of detainees<br />
• Are m<strong>en</strong> separated from wom<strong>en</strong>?<br />
• Are families provided separate accommodation?<br />
• Are separated or unaccompanied minors provided separate accommodation?<br />
Material Conditions<br />
Capacity and occupancy of the det<strong>en</strong>tion c<strong>en</strong>tre or facility<br />
• Number of detainees by nationality, age and g<strong>en</strong>der<br />
• What is the approved capacity of the facility?<br />
Accommodations/Cells<br />
• What is the size and occupancy of the cells or units where detainees sleep?<br />
• Material conditions: lighting, v<strong>en</strong>tilation, furniture, sanitary facilities<br />
• Hygi<strong>en</strong>e conditions<br />
Food<br />
• Meals (quality, quantity, frequ<strong>en</strong>cy)<br />
• Special dietary regimes (for medical, cultural or religious reaons)<br />
Personal hygi<strong>en</strong>e<br />
• Showers (number, cleanliness, state of repair, frequ<strong>en</strong>cy for access by<br />
detainees, etc.)<br />
• Sanitary facilities (inside cells, outside, access, cleanliness)<br />
• Bedding (quality, cleanliness, frequ<strong>en</strong>cy of change)<br />
• Possibility of access to laundry facilities<br />
Det<strong>en</strong>tion Regime and Activities<br />
Administration of Time<br />
• Time sp<strong>en</strong>t inside unit or cells daily<br />
• Time sp<strong>en</strong>t in daily exercise<br />
• Time sp<strong>en</strong>t daily working<br />
• Time sp<strong>en</strong>t in sports<br />
• Time sp<strong>en</strong>t in other activities<br />
Activities offered<br />
• Work: Is there access to work? Type of work? R<strong>en</strong>umeration for work?<br />
Description of the work.<br />
• Education: Access to studies by adults and childr<strong>en</strong>? Types of studies offered<br />
(literacy, primary school, high school, language classes, vocational, university<br />
studies). Description of facilities used to provide education in the c<strong>en</strong>tre.<br />
• Leisure: Types of leisure activities, access, description of leisure rooms and<br />
sports facilities. Access to library.<br />
• Religious activities: Access by religious repres<strong>en</strong>tatives (imam, priest, pastor,<br />
etc.). Conditions of access, frequ<strong>en</strong>cy and duration of visits. Access to<br />
religious services and access to a facility to practice. Opportunity to follow<br />
religious practices such as washing and diet.<br />
87
Contacts with outside world<br />
• Visits: access, frequ<strong>en</strong>cy, conditions for having visits, duration of visits, who<br />
can visit, description of visiting rooms.<br />
• Correspond<strong>en</strong>ce and parcels: frequ<strong>en</strong>cy, c<strong>en</strong>sorship, procedures for s<strong>en</strong>ding<br />
correspond<strong>en</strong>ce and letters.<br />
• Telephone access: frequ<strong>en</strong>cy, paym<strong>en</strong>t for costs.<br />
Medical Services<br />
Access to medical care<br />
• Medical examination upon <strong>en</strong>try: what type of examination? Who does the<br />
examination? Option to request female nurses or doctors.<br />
• Procedure for accessing medical care while in det<strong>en</strong>tion.<br />
• Medical Infirmary: number of beds, equipm<strong>en</strong>t, medication, personnel.<br />
• Psychological care: Access to psychologists or psychiatrists. Frequ<strong>en</strong>cy of<br />
access. Description of care or services provided.<br />
• Special care for torture survivors, childr<strong>en</strong>, wom<strong>en</strong> or elderly.<br />
• Medical staff: number and availability of doctors, nurses, psychologists and<br />
psychiatrists.<br />
Prison Staff<br />
• Number of staff by categories<br />
• Type of staff: military, police or civilian?<br />
• Relationship betwe<strong>en</strong> guards and detainees; relationship betwe<strong>en</strong> managem<strong>en</strong>t<br />
and the detainees.<br />
• Training of staff (basic initial training and on-going training).<br />
88
Om e<strong>en</strong> copie <strong>van</strong> dit docum<strong>en</strong>t te bestell<strong>en</strong>:<br />
JRS Europe<br />
Rue du Progrès 333 Bte 2<br />
B-1030 Brussel<br />
Tel.: +32 2 2503220<br />
Fax .: +32 2 2503229<br />
89