40 Jr Frico - Zuivelhistorie Nederland

meer meester van de grondstoffen der levensmiddelenindustrie, voorts van die
industrie zelve en ten slotte zelfs van het distributieapparaat voor levensmiddelen
en andere belangrijke consumptieartikelen.
Daarbij zien we, dat deze lichamen zelve beslag leggen op een snel in omvang
toenemend deel der zuivelbereiding en van den afzet van de eigen productie
naast de distributie van de zuivel van derden. Deze grootmachten, die louter
en alleen zijn ingesteld op het maken van zooveel mogelijk winst op het product
der boeren ten bate van derden, trachten - en niet succes - niet alleen
den afzet van onze agrarische producten in handen te krijgen met daarbij zooveel
mogelijk de verwerking, maar ze vordert ook snel in de richting van een
beheersching van de grondstoffenmarkt der veehouderij: veekoeken kunstmest,
enz. Bij een doorgaan van dit proces wordt de boer volkomen afhankelijk
van deze concerns, waartusschen hij als het ware bekneld raakt.
Ten slotte zal hij zoodanig afhankelijk worden, dat hij genoegen krijgt te nemen
met de prijzen, die hem worden voorgeschreven en die overeenkomen met de
voordeeligste exploitatie van het concern, maar waarbij er voor boer en arbeider
van sociale verbeteringen geen sprake zal zijn. Hij zal worden tot den op
een minimaal levenspeil, bij lange dagen en hard werken, hoorige van het
trustkapitaal. Hier ligt dus een bedreiging voor heel den boerenstand, die ook
de nog van verre staande boeren zal kunnen overtuigen van de noodzaak tot
cotipereeren. Als men de eigen grondstoffenvoorziening in eigen handen houdt,
die verwerking der melk tot zuivel en den afzet van de producten eveneens,
dan zal een dergelijke volledig opgebouwde en het geheele boerenbedrijf omvattende
coöperatie ook het machtigste concern het hoofd kunnen bieden. Op
deze gronden dient dus thans de zuivelcoöperatie te worden volmaakt, wil men
de toekomst onbezorgd tegemoet kunnen treden.
In verband met dit thans wel sterk op den voorgrond tredend vraagstuk van
verweer tegen dreigende vertrusting van ons bedrijfsleven, dient te worden opgemerkt,
dat in deze de aan het particuliere bedrijf leverende veehouders geen
grooter fout begaan dan zij, die bevorderen, dat nog vele fabrieken zich afzijdig
houden van georganiseerden afzet. Als men de melk als boer levert aan den
particulier, vergooit men daarmee z'n kans mee te bouwen aan het verweer tegen
de dreigende machten. Als men als groep van boeren de melk echter verwerkt
tot zuivel en men levert dan deze zuivel aan den particulier, dan komt
die handelwijze erop neer, dat men zich georganiseerd ontdoet van de mogelijkheid
tot verweer. Wij voor ons achten dit laatste nog het meest bedenkelijk.
Om te komen tot de beoogde sociale verbeteringen is dus, naast een verdere
verbetering van de techniek en van den afzet van onze zuivel, noodig, dat in de
eerste plaats alle Friesche boeren ingaan in de eigen zuivelorganisatie en daarnevens
is het noodzakelijk, dat alle nog als kleine eenheid tegenover de groote
maatschappelijke machten staande [096] ongeorganiseerde zuivelfabrieken
zich gaan organiseeren tot gemeenschappelijken afzet van hun product.
Het is dus mogelijk de geconstateerde leemten in de zuivelcoöperatie weg te
nemen. Daarbij is het hier op z'n plaats uit te spreken, dat de welvaart van den
boerenstand in deze tijden ook nog in groote mate wordt beheerscht door fac-
Heruitgave www zuivelhistorienederland.nl 96
© F.C.Z.E.V. 1938