40 Jr Frico - Zuivelhistorie Nederland

ieken leidt tot prijsbederf voor allen. Verkoop der producten aan den handel
zou bij algemeene doorvoering van dat stelsel leiden tot een volkomen afhankelijk
worden der fabrieken van de methodes en resultaten, die deze handel bij
den afzet bezigt en bereikt, terwijl daarbij de doelstelling van den handel om op
het product winst te maken zou meebrengen, dat daarbij onvoldoende zou
worden gelet op de voor den boer duurzaam meest voordeelige marktvoorziening
en -verzorging.
Het zich ten aanzien van den afzet niet organiseeren van zoovele zuivelfabrieken
in dit gewest is wel aan te merken als een der oorzaken van de omstandigheid,
dat door middel van de zuivelcoöperatie niet is bereikt wat de pioniers
zich daarvan voorstelden. Wil men in deze den boer en het op hem gebaseerde
Friesche volk inderdaad dienen, dan zullen in de komende jaren wegen
moeten worden gezocht en gevonden om alsnog te komen tot een algeheel georganiseerden
zuivelafzet, waartoe de aansluiting bij de Frico de meest doeltreffende,
meest rationeele uil meest voor de hand liggende weg is.
Als men voorts nagaat, wat er is geworden van de beoogde sociale verbetering
door zuivelcoöperatie, dan komt men daarbij tot teleurstellende ontdekkingen.
Ondanks een machtig bouwwerk van organisatie en coöperatie is de sociale
positie van den boer en zijn arbeider relatief nog slecht. Als men dan bedenkt
hoe zulks mogelijk is, dan komt naar voren, dat in de eerste plaats lang niet
alle Friesche boeren hun belangen juist hebben ingezien en behartigd. Ze hebben
aan den roepstem der zuivelcoöperatie geen gehoor gegeven en staan nog
buiten deze organisatie als leveranciers aan het particuliere bedrijf. Een
slechts daardoor bestaande concurrentie tusschen coöperatie en speculatie
verhindert, dat de fabrieken zich voldoende kunnen richten op de sociale belangen
van de leden. Een allesoverheerschende jacht naar den hoogsten prijs
per kg. melk maakt nagenoeg elke sociale daad onmogelijk, omdat het particuliere
bedrijf in verband met de kosten daaraan verbonden, daaruit concurrentiemogelijkheden
inzake de prijzen zou putten, die de coöperatieve fabrieken
niet durven of niet kunnen aanvaarden.
Hier ligt een groote oorzaak voor de teleurstellingen, die vele oudere voormannen
hebben moeten ervaren. De zuivelcoöperatie zal dus alleen dan tot
volledig resultaat komen, als zij den Frieschen boerenstand in zijn geheel kan
overtuigen van de noodzaak om samen te werken in deze in eigen organisatie.
Het zal dus een opgave zijn voor het huidige geslacht om deze algeheele organisatie
der veehouders tot stand te brengen, wil men de toekomst met vertrouwen
tegemoet kunnen gaan.
De mogelijkheid om tot deze alle boeren omvattende organisatie te geraken bestaat
inderdaad. Op de oudere doelstellingen der coöperatie vermocht uien erin
[095] te slagen om ongeveer driekwart onzer boeren te organiseeren. Thans
komt daarbij echter een argument, dat voorheen in deze slechts van theoretische
beteekenis was, maar dat thans uitgroeit tot een practische dreiging, die
men nauwelijks kan overschatten. In de laatste jaren is de dreiging van het samenwerkende
internationale grootkapitaal, ook bij de zuivelbereiding, naar voren
gekomen. Groote concerns als Unilever, Nestlé, enz. maken zich meer en
Heruitgave www zuivelhistorienederland.nl 95
© F.C.Z.E.V. 1938