Nordic Walking met Parkinsonpatiënten - Jeroen Bosch Ziekenhuis

Cura
Jaargang 3 - juni 2006
2
C u r a i s e e n u i t g a v e v a n h e t J e r o e n B o s c h Z i e k e n h u i s . D i t m a g a z i n e v e r s c h i j n t v i e r k e e r p e r j a a r .
Nordic Walking met Parkinsonpatiënten | 3
Albert Verlinde: What’s in a name | 8
Kookboek voor eenhandigen | 17

i n h o u d s o p g a v e
3 “Letterlijk en figuurlijk: goed gelopen”
Nordic walking met Parkinsonpatiënten.
5 Huisartsen en specialisten bijeen
Bossche samenscholingsdagen zeer
geslaagd.
6 Cementeren van wervels
Onmiddellijk herstel van de breuk en
snelle pijnvermindering.
7 Optimale post-operatieve zorg
Recovery de klok rond.
JBZ gecertificeerd door Nationaal
Multiple Sclerose Fonds
8 Wisselcolumn
Door Albert Verlinde, columnist en
televisiepresentator.
13 Nieuwe en vertrekkende medisch
specialisten
15 Digitale ziekenhuisbrein is verhuisd
160 computerservers naar de locatie
Carolus.
Samenwerking schept vreugde
Verloskundig Samenwerkingsverband
gestart.
18 Vijftig procent minder medicatiefouten
Medicatiefouten op de kinderafdeling
sterk afgenomen.
Spinozapremie voor lid Raad van
Toezicht
Mevrouw prof. dr. J.M. Bensing ontvangt
Spinozapremie voor haar onderzoek naar
communicatie in de gezondheidszorg.
19 Case van een patiëntenvoorlichter
Een beetje vreemd.
Agenda
20 Ontwikkelingsgerichte zorg voor
premature kinderen
Knuffels met grijpstaartjes en ‘nestjes’.
kennis en wetenschap
9 De ‘Octopusoperatie’
Onderzoek naar operatietechniek voor
coronaire bypassoperatie zonder gebruik
van hart-longmachine.
11 The next phase of improvement
Professor Donald Berwick inspireert
mensen overal ter wereld om
verbeteringen in de zorg aan te brengen.
Hij sprak voor een volle zaal in het
Jeroen Bosch Ziekenhuis.
12 Resultaten nachtdialyse
Wat levert deze nieuwe behandeling
patiënten op De resultaten van de eerste
metingen.
revalidatiecentrum tolbrug
16 Volumemetingen bij
onderbeenamputaties
Onderzoek naar een betrouwbare
meetmethode.
17 Eén handig kookboek
Revalidant Anita van Gelder schreef een
kookboek voor de eenhandige mens.
Cas Spijkers en vijf andere Nederlandse
topkoks werken mee.
Alles uit de kast
In mei beleefden we onze jaarlijkse beleidsdagen.
Deze keer kwamen we in Veldhoven
bijeen, in een wel erg groot uitgevallen
congrescentrum. Met een relatief grote
groep zorgverleners, vertegenwoordigers
van management en ondersteuning en van
verschillende interne adviesraden spraken
we over de doelstellingen van het Jeroen
Bosch Ziekenhuis (JBZ). Doelstellingen
voor het komende jaar en de tijd daarna.
Tijdens die beleidsdagen hebben we onder
meer ingezoomd op de strategische
antwoorden van het ziekenhuis op de sterk
veranderende omgeving. Onder de werking
van de gereguleerde markt, zoals die door
de overheid wordt voorgestaan, en gestimuleerd
door nieuwe wet- en regelgeving,
moet het ziekenhuis uit zijn schulp
kruipen, transparant worden en vooral
anders en beter met zijn omgeving in
contact treden. Het ziekenhuis moet daarnaast
interne eenheid scheppen en
uitstralen.
Toen ik mij op een presentatie over dit
thema voorbereidde, dacht ik onder meer
aan het volgende. Meer dan dertig jaar
geleden was ik voor het eerst ziekenhuisdirecteur.
In het brave en gezellige St. Anna
ziekenhuis in Oss, dat over een paar jaar
niet meer bestaat. In die dertig daarop
volgende jaren heb ik alle hoeken en gaten
van het ziekenhuisgebeuren en de omgeving
ervan bezocht. In het bijzonder binnen
de gezondheidszorg van onze eigen
[w.v.t.t.k.]
Bossche regio. Er
veranderde veel
en in sommige
opzichten ook
weer weinig.
Vandaag durf ik
te zeggen: nog nooit heeft de ziekenhuiszorg
voor zo’n grote en ingrijpende transformatie
gestaan als die zich nu aan ons
voltrekt. We zullen alles uit de kast moeten
halen om als belangrijke maatschappelijke
organisatie de omslag te maken en een
gewaardeerde rol voor de patiënten in onze
regio te blijven spelen.
Dat is een grote opgave. Temeer omdat
tegelijkertijd de ziekenhuizen in Den Bosch
(nu gefuseerd tot het JBZ) nooit eerder in
hun geschiedenis voor zo’n belangrijke
reformatie hebben gestaan. Er wordt een
compleet nieuw ziekenhuis gebouwd
waarin de zorg op moderne (ICT!) en op
hoog kwalitatieve wijze wordt geleverd.
Onze organisatie kreunt onder zoveel vraag
naar extra inzet en inspanningen in
projecten, stuurgroepen en adviesorganen.
Het verloop van de beraadslagingen in
Veldhoven onderstreepte dit, maar toonde
tegelijkertijd de veerkracht van onze
mensen. Er liggen mooie kansen en resultaten
in het verschiet en daar doen we het
voor. n
Drs. Frans J.M. Croonen
Voorzitter Raad van Bestuur
Jaarverslag 2005
Het jaarverslag 2005 van het Jeroen Bosch Ziekenhuis is verschenen.
U vindt hem op www.jeroenboschziekenhuis.nl/jaarverslag. Het jaarverslag
is alleen digitaal beschikbaar. Wanneer u het wilt printen, dan
kunt u de speciale printversie zonder foto’s gebruiken.
De opzet en de inhoud van het jaarverslag zijn ingrijpend veranderd.
Het verslag sluit nu zoveel mogelijk aan op het format van het ‘Modeldocument ziekenhuisconcern
Jaardocument 2005’ van het Ministerie van VWS. Dit format, dat nog in
ontwikkeling is, moeten de Nederlandse ziekenhuizen vanaf volgend jaar gaan gebruiken.
Anders dan gebruikelijk, is er geen apart hoofdstuk dat ingaat op het financieel verslag.
Daar wordt namelijk in hoofdstuk 3 al uitvoerig op ingegaan. Wilt u de jaarrekening 2005
bekijken, dan kunt u terecht op www.jeroenboschziekenhuis.nl/jaarrekening. Bovendien
zijn als uitgangspunt voor het jaarverslag, de corporate governance-principes gebruikt, die
onder meer staan in de zorgbrede Governance Code van de Branchevereniging Zorg. De
weerslag hiervan vindt u met name terug in het hoofdstuk Corporate Governance. n
SM
| Cura, jaargang 3, nummer 2

Nordic walking met Parkinsonpatiënten
“Letterlijk en figuurlijk:
goed gelopen”
Steeds vaker zie je mensen wandelen met twee
stokken, ze nordic walken. Door het gebruik van
deze stokken, officieel ‘poles’ geheten, werkt het
bovenlichaam volop mee. Neuroloog Ter Bruggen
kwam op het idee om nordic walking te gebruiken
als oefenvorm voor Parkinsonpatiënten.
Ter Bruggen. “Op vakantie in Tsjechië zag
ik mensen nordic walken. Ik bedacht me
dat het een goede training zou zijn voor
Parkinsonpatiënten. Zij hebben immers
vaak problemen met hun evenwicht, zetten
te kleine passen en gebruiken de armen te
weinig. Eenmaal terug van vakantie ben ik
me erin gaan verdiepen. Dit voorjaar zijn
we een proef gestart.”
Spierstijfheid
Fysiotherapeuten Frank van Eijkeren en
Ruud Reijmers volgden de opleiding tot
nordic walking-instructeur. Begin april
startten ze vervolgens met de eerste groep.
Negen Parkinsonpatiënten trainden zes
weken lang, twee keer in de week in het
Zuiderpark in Den Bosch. Ter Bruggen
selecteerde de patiënten die geschikt waren
om deel te nemen. Van Eijkeren: “Het
moesten mensen zijn die zelfstandig
mobiel zijn en die het volhielden om een
uur actief te bewegen.” Hij gaat verder:
“Het is een leuke, positieve manier om
samen te bewegen. Onder meer de spierstijfheid
die de ziekte van Parkinson met
zich meebrengt, maakt het voor patiënten
lastig om te sporten. Op deze manier, met
Ziekte van Parkinson
De ziekte van Parkinson is een neurologische
aandoening en ontstaat door
het afsterven van zenuwcellen in de
middenhersenen.
De bekendste verschijnselen van de ziekte
zijn onder meer trillen, spierstijfheid, een
starre gezichtsuitdrukking en lopen met
schuifelende pasjes. De oorzaak van de
ziekte is niet bekend, waardoor genezing
of voorkoming niet mogelijk is.
begeleiding én medesporters, worden ze
gestimuleerd en bijgestuurd wanneer ze
niet goed bewegen.”
Effecten
Reijmers: “Sommige deelnemers zijn
verbaasd over wat ze nog uit hun lichaam
kunnen halen. Daarnaast zijn de contacten
met lotgenoten belangrijk. Bij de laatste
training met deze groep werden er zelfs
adressen uitgewisseld.” Voor en na de
cursus vulden deelnemers een vragenlijst
in. “De groep was te klein om conclusies
aan de resultaten te verbinden”, vertelt Van
Eijkeren. “We blijven meten zodat we over
een tijd kunnen zeggen wat de effecten van
nordic walking op Parkinsonpatiënten zijn.
Inmiddels zijn we met een tweede groep
begonnen en de planning is om na de
zomer met weer een volgende groep te
starten.”
Goed gelopen
Bij Olga Beverwijk (50) werd in 2002
de ziekte van Parkinson geconstateerd. Zij
is één van de deelnemers aan de eerste
nordic walking-groep. “In het begin vond
ik het geestelijk heel zwaar. Je ziet medepatiënten,
die er slechter aan toe zijn dan
jij. Dat drukt je met je neus op de feiten. Je
ziet wat jezelf misschien nog te wachten
staat. Maar het contact met die medepatiënten
is tegelijkertijd erg prettig. Je praat
met elkaar, beurt elkaar op en wisselt
informatie uit over zaken waar je tegenaan
loopt.” Ze is erg enthousiast over de training.
“We waren in twee groepen verdeeld,
zodat iedereen op zijn eigen niveau aan de
slag kon. Ik merk dat mijn conditie erdoor
is verbeterd. De begeleiding was erg goed;
fysiotherapeuten Frank en Ruud hebben
Nordic walking met Parkinsonpatiënten werd mede mogelijk
gemaakt door de Rabobank en de firma Boehringer
Ingelheim.
zich goed voorbereid. Alle deelnemers
waren trouwens enthousiast. Er was zelfs
een meneer bij die zich altijd op een scootmobiel
of met een rollator voortbeweegt;
en hij deed mee. Dat is toch prachtig
Letterlijk en figuurlijk is het goed
gelopen.” n
SU
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met
Frank van Eijkeren, telefoonnummer (073) 699 86 23.
Nordic walking
Nordic walking is een vervanging van de
wintertraining voor langlaufers.
Door het gebruik van de ‘poles’ doet het
bovenlichaam, anders dan bij gewoon
wandelen, volop mee. Hierdoor wordt ook
meer energie verbruikt. Doordat de armen
helpen bij de afzet, loopt men harder.
Als de nordic walking-techniek juist wordt
uitgevoerd, wordt negentig procent van de
spieren gebruikt.
Cura, jaargang 3, nummer 2 |

(advertentie)
Gerda
Rouvoet
Haarwerkspecialiste
Klantenbehandeling, Kwaliteit en Discretie
staan op de eerste plaats in mijn bedrijf.
Leverancier van uiteenlopende haarwerken (pruiken)
heren, dames en kinderen
Specialisatie van uiteenlopende technieken
Landelijk erkend door het Ministerie
van Volksgezondheid en Sport
Top Haarwerkers Gilde Nederland
Erkend leverancier
Erkenningsregeling HEI
Erkend leverancier
ziekenfonds en particulier
Erkend leerbedrijf K.O.C.
Tel. 073 - 6568652
Tel. 06 - 51069595
www.gerdarouvoet.nl
info@gerdarouvoet.nl
| Cura, jaargang 3, nummer 2

Bossche samenscholingsdagen zeer geslaagd
Elke twee jaar organiseren medisch specialisten en huisartsen de Bossche
Samenscholingsdagen. Tijdens deze dagen is er ruimte voor gezamenlijke
bijscholing en verdere kennismaking. Eind maart én begin april van dit jaar
waren ze er weer. Centraal stonden de thema’s Acute Geneeskunde en
symptoomherkenning.
Corrie Jacobs is voorzitter van de
commissie die de samenscholingsdagen dit
jaar organiseerde. “Behalve gezamenlijk
scholen is de doelstelling elkaar beter leren
kennen en hiermee de samenwerking
bevorderen. Natuurlijk willen de specialisten
de huisartsen graag bijscholen, maar
de huisartsen willen de specialisten ook
graag laten weten welke problemen er
spelen in hun dagelijkse praktijk.”
Succesformule
Regien Kievits, huisarts in Vught, is erg
positief over de dagen. “De onderwerpen
acute geneeskunde en symptoomherkenning
waren relevant voor de huisartsen.
Maar het sociale aspect is even belangrijk,
zo niet belangrijker. Je leert elkaar kennen,
je weet nu welk gezicht bij welke naam
hoort. Dat betekent dat je beter weet naar
wie je een patiënt doorverwijst.”
Contact
Arts-microbioloog Sander Leenders onderschrijft
dit: “Voor contact met de huisartsen
zijn deze dagen perfect. Als microbiologen
hebben we veel contact met de huisartsen.
Ze vormen eenderde van onze klantenkring,
ze zijn dus als groep erg belangrijk.
Je hebt ze bij wijze van spreken dagelijks
aan de telefoon.”
Nieuwe zorgstelsel
Actueel is het nieuwe zorgstelsel. Jacobs:
“Vanuit het ziekenhuis merk ik dat er een
nieuwe bewustwording is om huisartsen
beter te ondersteunen bij hun hulpvraag..
Daar gaat het ook om tijdens deze dagen:
waar liggen de behoeften van huisartsen en
specialisten en waar zitten knelpunten”
Schuifplan en nieuwbouw
Eén van die knelpunten zou het schuifplan
van het ziekenhuis kunnen worden.
Vanwege de nieuwbouw moet de locatie
Willem-Alexander komend jaar helemaal
leeg. Allerlei specialismen gaan tijdelijk
verhuizen. Jacobs: “Voor de huisartsen is
het erg belangrijk om te weten waar zij haar
patiënten naar toe moeten verwijzen. De
communicatie met de huisartsen zal van
cruciaal belang zijn.” n
BI
(advertentie)
www.LiViT.nL
HedikHuizerweg 9 den BoscH TeL (073) 627 92 00
Blijven genieten.
LiViT Pro-& orTHesen Toornend scHoenen VoLAnTe kousen
LiViT orthopedie is met 36
zoals pro- & orthesen, ortho-
voor de juiste oplossing voor
voor al uw orthopedische
vestigingen landelijk actief in
pedische maatschoenen en
iedere functiebeperking; zowel
hulpmiddelen.
het aanmeten en leveren van
therapeutische elastische kou-
confectie als maatwerk.
orthopedische hulpmiddelen,
sen. onze vakmensen zorgen
LiViT orthopedie: hét adres
sTreVen nAAr goed LeVen.
Cura, jaargang 3, nummer 2 |

Cementeren van wervels
Patiënten met een wervelbreuk als gevolg van osteoporose, kunnen sinds mei
2006 terecht in het Jeroen Bosch Ziekenhuis voor percutane vertebroplastiek.
Deze poliklinische behandeling wordt uitgevoerd op de locatie Carolus, door de
radiologen Klazen en Noordveld.
Patiënten met wervelbreuken ten gevolge
van osteoporose, hebben vaak veel last van
rugpijn en soms zelfs van neurologische
uitval. Vroeger behandelde men de breuken
met onder meer bedrust, pijnmedicatie, een
korset en fysiotherapie. “Rust als remedie”,
zegt Noordveld, “terwijl het vooral voor
oudere mensen cruciaal is om in beweging
te blijven. Juist daarom is percutane vertebroplastiek
zo’n mooie oplossing. Het zorgt
voor een onmiddellijk herstel van de breuk
en snelle pijnvermindering, waardoor
patiënten hoogstens een à twee dagen in
het ziekenhuis verblijven.”
Het cement fixeert
Noordveld legt uit: “Bij deze behandeling
brengt men met twee naalden via de
huid cement in in de aangetaste wervel. Dit
cement verspreidt en verhardt zich en
fixeert op deze wijze de wervel. Bovendien
worden kleine pijnzenuwen door de warmteontwikkeling
tijdens de uitharding van
het cement uitgeschakeld.”
Uit een literatuurstudie die vorig jaar is
gedaan, blijkt dat negentig procent van de
patiënten 24 tot 72 uur na de behandeling
minder pijn voelt. Bovendien heeft de
behandeling een stabielere wervel als resultaat.
Noordveld: “Patiënten zijn soms zes
uur na de operatie al thuis, waar men wel
nog een aantal uren bedrust moet houden.
Bovendien wordt de patiënt regelmatig
gecontroleerd en krijgt hij ondersteunende
fysiotherapie.”
De techniek is niet nieuw. Onder meer in
Eindhoven, Tilburg, Alkmaar en Utrecht
werkt men er al mee. Noordveld: “Wel is
het bijzonder dat wij als kleine locatie van
het Jeroen Bosch Ziekenhuis deze behandeling
‘actief’ hebben binnengehaald. Een
radioloog van het Sint Elisabeth
Ziekenhuis, dr. P.Lohle begeleidt ons bij de
implementatie ervan. Inmiddels hebben wij
de eerste patiënten behandeld en het resultaat
was zeer succesvol.” n
GB
De radiologen krijgen ‘hun’ patiënten met name
doorverwezen door Interne Geneeskunde en
Orthopedie. Men verwacht in het eerste jaar zo’n 25
patiënten te kunnen behandelen.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met
de heer Klazen of de heer Noordveld, telefoonnummer
()73) 699 64 85.
(advertentie)
Waar willen wij u
mee van dienst zijn
Pensioen advies/consultancy
Praktijk- en woningfinancieringen
Praktijkbemiddeling
Beroepsverzekeringen:
Arbeidsongeschiktheid
Beroepsaansprakelijkheid
Overige zakelijke verzekeringen
Geïnteresseerd
Belt u drs. Maurice Berkhout
of Ronald van Oort
Inkomensbegrotingen:
Bij overlijden
Pensioen
Arbeidsongeschiktheid
Correspondentie-adres:
Postbus 1135
5200 BD ’s-Hertogenbosch
Telefoon: 073 - 69 25 777
Telefax: 073 - 69 25 778
E-mail: info@buromerks.nl
Internet: www.buromerks.nl
Raadgevend buro
Buro Merks is een middelgroot objectief en
onafhankelijk raadgevend buro voor medische
beroepsbeoefenaren opgericht in 1973.
Met een hecht team van 11 enthousiaste
collega’s heeft Buro Merks haar specialismen,
uitgebreide vakkennis en jarenlange ervaring
afgestemd op de specifieke segmenten voor het
medische beroep.
Buro Merks is lid van de NVA en aangesloten bij
de Nederlandse Orde van Pensioendeskundigen
en Federatie van Financiële Planners.
| Cura, jaargang 3, nummer 2
Naamloos-1 1 20-03-2006 16:06:

Per 18 april jl. is de recovery van het Operatiecentrum op de locatie
GZG van het Jeroen Bosch Ziekenhuis 24-uur per dag en zeven
dagen per week beschikbaar voor postoperatieve zorg.
Optimale post-operatieve zorg
Voorheen waren er na 19:00 uur geen recoveryfaciliteiten.
Patiënten die na die tijd
geopereerd werden, verkoeverden (kort) op
de OK. Zodra ze stabiel waren, werden ze
teruggeplaatst naar de afdeling. Patiënten
die een hele zware operatie hadden ondergaan,
kregen hun postoperatieve zorg niet
op de afdeling maar in een IC-bed. Dat
betekende een extra belasting van de
IC-capaciteit.
Gefaseerd ingevoerd
Om de 24-uursservice te kunnen realiseren,
is de dienstverlening gefaseerd ingevoerd.
Eerst zijn de openingstijden verruimd,
daarna is met de 24-uursdiensten gestart. Er
zijn inmiddels acht nieuwe mensen aangenomen.
Om de puntjes op de i te zetten, zijn
alle recovery-verpleegkundigen bijgeschoold.
Doordat patiënten namelijk na een zware
operatie niet meer naar de IC gaan, krijgen
zij nu te maken met de complicaties die
vroeger op de IC optraden.
Unithoofd Anesthesiologie Dung Nguyn:
“De 24-uurs recovery betekent voor
patiënten een bijna een-op-een zorg, een
betere bewaking en een betere pijnbestrijding.
Daarnaast worden de verpleegafdelingen
en de IC ontlast. Prima dus.” n
GB
Dung Nguyn: “Bijna een-op-een zorg, een betere
bewaking en een betere pijnbestrijding.”
JBZ gecertificeerd door Nationaal Multiple Sclerose Fonds
Het Jeroen Bosch Ziekenhuis heeft al geruime tijd speciale aandacht voor mensen met Multiple
Sclerose (MS). Het ziekenhuis is dan ook trots op de toekenning van het certificaat ‘Multiple
Sclerose Behandel- en Informatiecentrum’, van het Nationaal MS Fonds. Het ziekenhuis is het
derde perifere ziekenhuis in Nederland en het eerste in Brabant dat dit certificaat ontvangt.
Het certificaat is op 15 juni tijdens een
symposium over MS overhandigd aan de
Raad van Bestuur door mevrouw A. van der
Zande, voorzitter van het Nationaal MS
Fonds.
MS informatiecentrum
Vanaf medio augustus gaat er op de
locatie Groot Ziekengasthuis een informatiecentrum
voor MS-patiënten van start.
Vrijwilligers van het MS Fonds geven in dit
centrum voorlichting en informatie over
MS aan patiënten, hun familieleden en
professionele hulpverleners. Het centrum
wordt gevestigd vlakbij de polikliniek
Neurologie (zone 6) van de locatie Groot
Ziekengasthuis en zal geopend zijn op
dinsdag en vrijdag van 10.30 tot 15.00 uur.
Optimale behandeling en begeleiding
Neuroloog van het Jeroen Bosch
Ziekenhuis de heer dr. E.Th.L. van Munster
heeft zich verdiept in de behandeling en
begeleiding van mensen met MS. Hij houdt
een speciaal spreekuur voor MS-patiënten.
Daarnaast is er in het ziekenhuis een
MS-verpleegkundige werkzaam en is er een
apart telefonisch spreekuur voor deze
patiënten. Ook is er een nauwe multidisciplinaire
samenwerking met andere specialismen,
zoals Oogheelkunde, Urologie en
het Revalidatiecentrum Tolbrug, om de
behandeling en begeleiding van
MS-patiënten te optimaliseren. Het MS
centrum zorgt ervoor dat patiënten met MS
de optimale begeleiding en behandeling
krijgen, volgens de meest actuele internationale
inzichten. n
SU
Kijk voor meer informatie ook op de website van het
Nationaal MS Fonds: www.nationaalmsfonds.nl.
Multiple Sclerose
MS is het gevolg van een ontstekingsproces in het centrale zenuwstelsel (hersenen, oogzenuwen en
ruggenmerg). De naam verwijst naar de veelvuldig (multiple) voorkomende verhardingen (sclerose)
in het zenuwweefsel. De precieze oorzaak van de ziekte is nog steeds onbekend. Het ziekteverloop
is veelal grillig en onvoorspelbaar. MS openbaart zich vaak met klachten zoals plotseling slecht zien
en krachtsverlies in de armen en/of benen. Meestal volgt hierna een periode van (bijna) volledig
herstel. Na een paar maanden, soms na een paar jaar, kunnen zich weer nieuwe ziekteverschijnselen
voordoen. De ziekte is (nog) niet te genezen. De laatste jaren zijn er relatief succesvolle medicijnen
beschikbaar. Hierdoor zijn er voor MS-patiënten betere vooruitzichten dan voorheen.
Cura, jaargang 3, nummer 2 |

wissel
column
What’s in a Name
Ik ben een Brabander met een gezonde
dosis achterdocht. Dus als vertrouwde
namen als Willem-Alexander Ziekenhuis
en Groot Ziekengasthuis plaats maken voor
het nog onbekende Jeroen Bosch
Ziekenhuis dan denk ik eerst. Is dat nou
nodig In het Grootziekengasthuis heb ik
als twintigjarige een paar weken zelf
gelegen met een klaplong en de zorg was
prima. Mijn moeder en zusje verzorgen
iedere donderdag namens het UVV de
bloemen in datzelfde ziekenhuis en
gebruiken ook nog steeds liefdevol de oude
naam. En mijn jongste zusje heeft door
problemen met haar knieën bijna een abonnement
op het Carolus. Al die vertrouwde
namen hebben plaats moeten maken voor
een nieuwe onbekende noemer. Maar sinds
een tijdje zal die nieuwe naam mij eerlijk
gezegd een zorg wezen, want het gaat
bovenal om de zorg die je als patiënt
ontvangt en die is goed weet ik nu. Vorig
jaar nam Beau van Erven Dorens afscheid
van RTL Boulevard. Op het feestje na afloop
kreeg ik met fikse kracht de vinger van
mijn programmadirecteur in mijn oog. Een
pijnlijke zaak die mijn normaliter heldere
blik op de feiten ernstig vertroebelde. De
dag erna ging ik naar het Jeroen Bosch
Ziekenhuis en daar kreeg ik de behandeling
waar ik op hoopte; attent, direct en ter zake
kundig. Op de eerste hulp werd ik liefdevol
ontvangen en vervolgens in een kamertje
geplaatst in afwachting van de dokter. En
daar was de oogarts. Wat een oogappel! Zo
weggelopen uit een tv serie als ER of Grey’s
Anatomy. Mijn oogkwaal was direct een
stuk verholpen en de druppels die ik
meekreeg, losten het probleem helemaal
op. Ik ben dus een tevreden klant van het
Jeroen Bosch Ziekenhuis. JBZ staat bij mij
sindsdien voor Je Betere Ziekenhuis! n
Nieuwe leden
Raad van Toezicht
Mevrouw prof. dr. J.M. Bensing en de heer drs. M.P.M. de Raad
zijn op 4 april jl. officieel benoemd tot lid van de Raad van
Toezicht van het Jeroen Bosch Ziekenhuis.
Mevrouw Bensing is directeur van het NIVEL, Nederlands Instituut voor Onderzoek van de
Gezondheidszorg, en hoogleraar Gezondheidspsychologie aan de Universiteit van Utrecht.
Zij ontving onlangs de Spinozapremie 2006 voor haar onderzoek naar de communicatie
tussen artsen en patiënten (zie ook bladzijde 18).
De heer De Raad is na een succesvolle carrière onlangs met pensioen gegaan. Hij was
directielid van verschillende, internationale bedrijven waaronder SHV Makro NV, Metro AG
en Koninklijke Ahold NV. Hij bekleedt thans diverse bestuursfuncties; hij is onder meer
vice-voorzitter van de Raad van Commissarissen van CSM NV.
Met ingang van 31 december 2005 is de heer P.A. Huijsman afgetreden als secretaris van
de Raad van Toezicht. Hij heeft de volledige statutaire zittingstermijn vol gemaakt. n
SU
(advertentie)
V IVENT STAAT VOOR:
• Kraamzorg
• Jeugdgezondheidszorg
• Cursussen en servicediensten
• Verpleeghuiszorg
• Verzorgingshuiszorg
• Thuiszorg
• Voeding en dieet
• Alarmering
• Thuiszorgwinkels
• Maaltijdservice
Albert Verlinde
Columnist en televisiepresentator
één nummer voor alle diensten
0900 515 25 35
Voorheen Thuiszorg regio ’s-Hertogenbosch en Dimens
Postbus 1700, 5200 BT ’s-Hertogenbosch • www.vivent.nl
| Cura, jaargang 3, nummer 2

Octopusstudie
Om de voordelen van de nieuwe operatietechniek
met deze ‘Octopus’ ten opzichte
van de gangbare behandelingen te onderzoeken,
werden in het UMC Utrecht,
tezamen met het St. Antonius Ziekenhuis
Nieuwegein en de Isala Klinieken Zwolle,
de Octopusstudies opgezet. Enerzijds
werden patiënten die in aanmerking
kwamen voor een bypassoperatie volgens
loting behandeld met ofwel de Octopusk
e n n i s & w e t e n s c h a p
Het Universitair Medisch Centrum Utrecht ontwikkelde een nieuwe bypassoperatietechniek bij
patiënten met vernauwingen in de kransslagaders. Hendrik Nathoe, in opleiding tot cardioloog in
het Jeroen Bosch Ziekenhuis, promoveerde op de resultaten van de Octopusstudie, waarin de
operatietechniek werd vergeleken met de bestaande behandelmethoden.
Coronaire bypassoperatie zonder het gebruik van de hart-longmachine
De ‘Octopusoperatie’
De onderzoeksgroep van de octopusstudie
bestond voor een aanzienlijk deel uit doorverwezen
patiënten van het Jeroen Bosch
Ziekenhuis. De resultaten van deze studie
helpen om bij een noodzakelijke coronaire
revascularisatie de keuze te bepalen tussen
stentimplantatie, on-pump operatie (met
hart-longmachine), of off-pump operatie
(zonder hart-longmachine).
Hart-longmachine
Patiënten met vernauwingen in de
kransslagaders die niet voldoende kunnen
worden behandeld met medicijnen, komen
in aanmerking voor een dotter (al dan niet
met gebruik van een stent) of bypassoperatie.
Een dotterbehandeling is minder
ingrijpend dan een operatie, maar de kans
op een hernieuwde vernauwing op de
gedotterde plaats, is dusdanig groot dat er
nogal eens opnieuw moet worden ingegrepen.
Een bypassoperatie is uiteraard een
grotere ingreep, maar kent een langer
durend resultaat. Hoewel de eerste bypassoperaties
werden uitgevoerd op het kloppende
hart, kwamen dit soort ingrepen pas
echt in de belangstelling na het beschikbaar
komen van de hart-longmachine. Die
maakte het namelijk mogelijk het hart helemaal
stil te leggen, zodat de chirurg de
omleiding in een niet-bewegend operatieveld
gemakkelijk en veilig kan aanleggen.
UMC Utrecht heeft de ‘Octopus cardiac-wall stabilizer’
ontwikkeld. Deze ‘Octopus’ heeft twee armen met zuignapjes
die aan weerszijden van een kransslagader op de
hartspier worden vastgezogen. Resultaat is een hart dat
minder beweegt, maar wel normaal functioneert.
De hart-longmachine wordt echter de
laatste jaren op grond van indirect bewijs
geassocieerd met postoperatieve complicaties
zoals dood, hartspierschade, beroertes,
geheugen- en concentratiestoornissen, nierfunctiestoornissen,
traag herstel en langere
ziekenhuisopname. Gebleken is dat bij het
gebruik van de hart-longmachine een algehele
ontstekingsreactie optreedt; deze
reactie zou verantwoordelijk zijn voor de
genoemde problemen. Om deze reden is
toch weer interesse ontstaan in methoden
om de bypassoperatie op het kloppend hart
(dus zonder gebruik van de hart-longmachine)
uit te kunnen voeren.
Octopus cardiac-wall
stabilizer
In het UMC Utrecht is daartoe de
‘Octopus cardiac-wall stabilizer’ ontwikkeld.
Deze ‘Octopus’ heeft twee armen met zuignapjes
die aan weerszijden van een kransslagader
op de hartspier worden vastgezogen,
dusdanig dat dit deel van het hart
tijdens de operatie minder beweegt en de
chirurg de omleiding veilig kan plaatsen.
De rest van het hart functioneert normaal
en zorgt voor voldoende circulatie van
bloed.
Lees verder op pagina 10 >
Cura, jaargang 3, nummer 2 |

k e n n i s & w e t e n s c h a p
Vervolg van pagina 9 >
operatie zonder hart-longmachine ofwel de
‘gewone’ bypassoperatie mét hart-longmachine
(Octopump studie). Anderzijds
werden patiënten die geschikt waren voor
een Dotterbehandeling, volgens loting
geholpen met ofwel de Octopusoperatie
ofwel een Dotterbehandeling met stentimplantatie
(Octostentstudie). De resultaten
van deze studies werden reeds gepubliceerd
in belangrijke internationale tijdschriften
en kunnen als volgt worden samengevat:
Octopumpstudie: drie maanden na de
Octopusoperatie werd een geringe afname
van geheugen- en concentratiestoornissen
gezien ten opzichte van de gewone bypassoperatie.
Na één jaar was er echter geen
verschil meer meetbaar. De Octopusoperatie
was kosteneffectiever dan de
conventionele operatie.
Octostentstudie: na een Dotter met
inbrengen van een stent bleken vaker
hernieuwde ingrepen nodig aan de kransslagaders
dan na de Octopusoperatie.
Stentimplantatie was desondanks kosteneffectiever
dan de operatie.
Beschouwing
Uit de Octopumpstudie bleek dat de
Octopusoperatie even veilig is als de
‘gewone’ bypassoperatie met hart-longmachine.
De Octopusoperatie is, door het niet
hoeven gebruiken van de hart-longma-
chine, goedkoper en kan dus vanuit een
economisch oogpunt aangeraden worden.
Bovendien is het herstel na de operatie
sneller, waardoor patiënten eerder uit het
ziekenhuis ontslagen kunnen worden. Er
zijn echter vooralsnog geen aanwijzingen
voor een kleinere kans op overlijden, hartinfarct
of beroerte met de operatie volgens
de Octopusmethode.
Gezien de lage kosten en de relatieve
eenvoud van een Dotterbehandeling is er
gelet op de resultaten van de Octostentstudie
vooralsnog geen reden om patiënten
die geschikt zijn voor een Dotter aan te
bieden voor de Octopusbypassoperatie,
hoewel de kans op een noodzakelijke
hernieuwde ingreep met de Dotter groter
is. De verwachting voor de toekomst is dat
met betere materialen (bijvoorbeeld met
voorbehandelde speciale stents) die kans
verminderd kan worden.
Tenslotte kan worden opgemerkt dat mede
door de Utrechtse uitvinding en de uitkomsten
van de Octopumpstudie wereldwijd
inmiddels ongeveer 25 procent van alle
bypassoperaties zonder gebruik van de hartlongmachine
wordt uitgevoerd. n
Dr. H.M. Nathoe, cardioloog in opleiding
Dr. M.C.G. Daniels, cardioloog en opleider
afdeling Cardiologie, Jeroen Bosch Ziekenhuis,
locatie Groot Ziekengasthuis
Het is 24 maart. De aula van de locat
kundigen komen luisteren naar de w
directeur van het Institute for Health
verbeteringen aan te brengen in de z
The next ph
Justin
Berwick heeft zijn lezing ‘The next
phase of improvement’ (de volgende fase
van verbetering) genoemd. Hij begint met
Justin. Op een grote foto lacht een levenslustige,
elfjarige Amerikaanse jongen in
geblokt overhemd ons toe. Justin kwam
naar het ziekenhuis met een dikke enkel.
Hij werd geopereerd en de dag na de
operatie was hij dood. Dood als gevolg van
een reeks van fouten. Het is doodstil in de
zaal. Iedereen is meteen bij de les. “Het
gaat om mensen. Dat mogen we nooit
vergeten”, luidt Berwicks commentaar. “We
willen dat onze medische zorg betrouwbaar
is. Cijfers tonen aan dat in Amerika de zorg
slechts voor 45 procent betrouwbaar is. Zou
u een auto aanschaffen met een betrouwbaarheid
van 45 procent”, stelt Berwick als
retorische vraag.
Checklists
“Fouten maken we allemaal, vergissen
is immers menselijk”, doceert Berwick. “We
10 | Cura, jaargang 3, nummer 2

k e n n i s & w e t e n s c h a p
Berwick sprak voor een volle zaal.
ie Willem-Alexander is goed gevuld. Clustermanagers, unithoofden, artsen en verpleegoorden
van kinderarts Donald Berwick. Hij is professor aan de Harvard University en
care Improvement in Boston. Hij inspireert mensen overal ter wereld om
org.
ase of improvement
zijn veel te gauw geneigd te zien wat we
verwachten te zien. Daardoor zien we vaak
niet hoe het feitelijk is.” Ter illustratie wordt
het publiek een dia met tekst getoond, die
meer dan de helft van de aanwezigen inderdaad
verkeerd leest. “Daarom,” vervolgt
“We zien vaak wat
we denken te zien.”
Berwick, “moeten we zekerheden
inbouwen. Het zorgvuldig gebruiken van
checklists voorkomt veel onnodig leed en
veel onnodig overlijden. Belangrijk zijn ook
de meetinstrumenten. Je moet tenslotte
kunnen meten of het zin heeft, wat je doet.”
Concreet
Berwick spreekt over de grote lijn maar
kan het niet laten af en toe erg concreet te
worden. Het aantal infecties dat ontstaat
aan het ziekenhuisbed kan bijvoorbeeld
flink gereduceerd worden. En dat kan met
vrij eenvoudige middelen, zoals het wassen
van de handen na elk contact met de
patiënt, of het gebruik maken van een
ontsmettingsmiddel met chloorhexidine.
Een ‘Rapid Response Team’ kan veel
onnodig overlijden voorkomen. Het is een
medisch interventieteam dat door iedere
medewerker in het ziekenhuis te hulp kan
worden geroepen. Het kan zonder toestemming
van superieuren ingeschakeld
worden, bij patiënten wier situatie opeens
sterk verslechtert.
“De patiënt, de patiënt, de patiënt”, aan het
eind van zijn betoog herhaalt Berwick nog
even waar het allemaal om gaat. “Het is
enorm belangrijk dat verbeterprogramma’s
deel uitmaken van ieders werk, organisatiebreed.
Leg de lat hoog en formuleer je
doelen op een aansprekende manier En
bedenk: kwaliteit is dat wat goed is voor de
patiënt!”
’t kan beter
Kees Smulders van het cluster Kwaliteit
en Organisatie was onder de indruk van het
optreden van Berwick. “Iedereen herkent
waar hij het over heeft. We zijn heel
concreet aan de slag gegaan met het voorkomen
van het vermijdbaar overlijden van
patiënten. Een van de door Berwick
genoemde interventies, namelijk het
medisch interventieteam, is al operationeel
in ons ziekenhuis. De belangrijkste
verdienste van Berwick is dat hij ons nog
meer bewust heeft gemaakt van het feit dat
het beter kan.” n
BI
Het Institute for Healthcare Improvement in
Boston waar Berwick aan verbonden is, speelt
in de Verenigde Staten, maar ook in de rest
van de wereld een belangrijke rol bij het
verbeteren van de kwaliteit van zorg in
ziekenhuizen. Berwick reist de wereld rond
om op inspirerende wijze te vertellen dat het
beter kán in de zorg. Bovendien kan het
betrekkelijk eenvoudig, zo laat hij zijn gehoor
steeds weten.
Cura, jaargang 3, nummer 2 | 11

k e n n i s & w e t e n s c h a p
‘patiënten gaan er met nachtdialyse lichamelijk op vooruit
Het Jeroen Bosch Ziekenhuis biedt sinds januari 2005 op projectbasis nachtdialyse aan.
De zorgverzekeraar vergoedt het project tot 2007. Tijdens het project worden diverse metingen
gedaan en wordt ervaring opgedaan door patiënten, verpleegkundigen en nefrologen.
De uitkomsten van de eerste metingen zijn goed.
De resultaten van nachtdialyse
De effecten van de behandeling zijn duidelijk
meetbaar. “Patiënten verkeren in een
betere voedingstoestand, zijn beter op
gewicht, hun calcium- en fosfaathuishouding
blijft met minder pillen stabiel en ook
hun bloeddruk is gedaald, terwijl er minder
medicatie nodig is. De resultaten hebben
onze verwachtingen overtroffen”, aldus
internist-nefroloog Jaap Beutler.
“Gemiddeld genomen gaan patiënten er
lichamelijk op vooruit door ’s nachts te
dialyseren. De doelen die we hebben
gesteld, zijn grotendeels behaald (zie
kader). Bij een aantal zaken bleek er niet of
nauwelijks verandering op te treden ten
opzichte van de conventionele hemodialyse.
Gemiddeld dialyseren nierpatiënten drie keer
per week zo’n drie à vier uur achter elkaar. In
die tijd worden de meeste afvalstoffen uit het
bloed gezuiverd en wordt het vocht verwijderd,
dat zich in het lichaam heeft opgehoopt.
Voordeel van ’s nachts dialyseren, is dat het
langzamer gaat, namelijk in acht uur, en het
zodoende een minder grote aanslag is op het
lichaam. Bovendien gebeurt het op een tijd
dat je ligt te slapen. Het maakt dus minder
inbreuk op je sociale leven. Patiënten kunnen
weer gaan studeren of werken. In het Jeroen
Bosch kunnen op dit moment twaalf
patiënten dialyseren. Vanwege de grote
belangstelling wordt onderzocht of uitbreiding
mogelijk is.
Zo is het Parathormoon niet gedaald en het
Erythropoetinegebruik niet afgenomen.
Bovendien was in de metingen geen verbetering
van de Hemoglobinewaarde
waarneembaar.”
Kwaliteit van leven
Eén resultaat is schijnbaar in tegenspraak
met de andere. Beutler: “Uit de
meting komt naar voren dat de kwaliteit van
leven niet verbeterd is. Waar dat aan ligt,
weten we niet. Je gaat er toch vanuit dat
patiënten die er lichamelijk op vooruit zijn
gegaan, zich ook beter voelen. We hebben
daarom gekeken naar de antwoorden die ze
hebben gegeven. Daaruit bleek dat drie
patiënten hun werk hebben hervat en er
één weer studeert. Patiënten nemen weer
actief deel aan het gezinsleven en het
merendeel heeft geen last meer van een
‘wattengevoel’ in hun hoofd. Opvallend is
ook dat niemand terug wil naar het dialyseren
overdag. In onze ogen lijkt er dus wel
een verbetering van de kwaliteit van leven te
zijn, maar het is een subjectief begrip.
Iedereen definieert het weer anders.”
Langer leven
“We hoopten bij de start dat op langere
termijn de kans op een langer leven door
nachtdialyse groter zou worden. Maar in
zo’n korte tijd is dat niet te meten. Bij
centra in het buitenland waar ze al veel
langer bezig zijn, blijkt de kans op een
Doelen project nachtdialyse zoals gesteld in
2005
een betere zuivering van het bloed;
een beter gereguleerde bloeddruk met minder
medicatie;
- afname van hart- en vaataandoeningen;
- vermindering van medicatiegebruik;
- minder beperkingen in eten en drinken en
een beter voedingstoestand;
- verbetering van kwaliteit van leven;
- verhoging kans op langer leven;
- afname aantal ziekenhuisopnames.
langer leven sterk gerelateerd te zijn aan
het dalen van de bloeddruk. Aangezien wij
een zelfde bloeddrukdaling halen,
verwachten we dat deze kans bij ons ook
groter is.”
Standaardvergoeding
Beutler tot besluit: “Dit resultaat heeft
geen enkele andere behandeling tot nu toe
opgeleverd. Nu hebben we het binnen een
paar maanden. De zorgverzekeraars hebben
ons laten weten dat we op grond van de
resultaten in ieder geval dit jaar mogen
doorgaan met de behandeling. Zij nemen
in overweging om de behandeling op te
nemen als standaardvergoeding in het
pakket. Uitsluitsel hierover volgt eind
2006.” n
SB
12 | Cura, jaargang 3, nummer 2

Nieuwe specialisten
(advertentie)
Naam: drs. J.M. van Haelst (Anne-Marie).
Specialisme: Revalidatiegeneeskunde.
Studie: Geneeskunde aan de Universiteit Utrecht (1983-1990).
Specialisatie: Revalidatiegeneeskunde (Rotterdam, 1994-1997).
Bijzonder aandachtsgebied: neuromusculaire aandoeningen.
Waarom het Jeroen Bosch Ziekenhuis:
In het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) behandel ik revalidatiepatiënten
met neuromusculaire aandoeningen. Het biedt een
interessante afwisseling op mijn werk op de afdeling poli en klinische
revalidatie in ziekenhuis Bernhoven, locatie Oss. Het een
uitdaging om in Bernhoven, samen met een enthousiaste groep collegarevalidatieartsen,
mee te helpen aan de opzet van een revalidatiedagbehandeling.
Een prettige bijkomstigheid van werken in het
JBZ is dat ik woon in de omgeving van Den Bosch en de reistijd
dus beperkt is.
Werkzaam op locatie: Revalidatiecentrum Tolbrug.
Vertrekkende specialisten
Chirurg Schiphorst (60)
Komst: 1 juli 1984, WAZ
Welke patiënt blijft u altijd bij: “Een man die na een ruzie om een
vrouw door een andere man werd neergeschoten met een kruisboog.
De pijl kwam in zijn rug binnen en aan de voorkant, naast
zijn hart, er weer uit. Ongelooflijk dat er niks essentieels geraakt
was.”
Waar moet het Jeroen Bosch Ziekenhuis op letten: “Zorg is geen
product, maar dat wil niet zeggen dat het ziekenhuis niet wat
bedrijfsmatiger zou mogen ‘denken’. Ook in de benadering van
specialisten. Ik ben voorstander van een loondienstverband tussen
specialisten en ziekenhuis, omdat het ziekenhuis (de patiënt) daar
mee gediend zal zijn.”
Wat is uw belangrijkste wapenfeit: “Ik heb de vaatchirurgie opgezet
in het toenmalige Willem-Alexander Ziekenhuis en was de eerste
chirurg in ’s-Hertogenbosch die via een zogenoemde sleutelgatoperatie
een galblaas verwijderde. In 1989 was dat in Nederland vrij
revolutionair.”
Wat nu: “Ik zal zeker nog wel eens richting Afrika trekken… Maar
mijn vrouw en twee dochters verdienen ook veel tijd en aandacht.
Mede daarom wil ik niet teveel plannen, dat is vaak het beste.”
W.v.t.t.k.
Laptops kinderafdeling
De Junior Kamer heeft twee laptops geschonken aan de kinderafdeling
van de locatie Groot Ziekengasthuis. De laptops zijn
bestemd voor de isolatiekamers waarin met name Oncologische
patiëntjes vaak drie à vier weken moeten liggen. Zij mogen niet
uit de isolatie en dat maakt hen vaak heel eenzaam. Door de
laptops kunnen ze nu msn’en op het internet met hun vrienden
en vriendinnen. De Junior Kamer is overigens niet de enige die
wat geschonken heeft. Peter Hofmans van IT Products was zeer
gecharmeerd van de gift en doneerde een racestuur. Ook
Uitgeverij Malmberg deed een duit in het zakje en gaf er educatieve
spellen bij. n
SB
Waarneming
Kinderarts Marianne van Steenbergen van de locatie Carolus wordt
voor onbepaalde tijd waargenomen door kinderartsen Stephen
Buskin en Henriëtte Kyriëleis. Zij zijn bereikbaar op kantooruren
via de polikliniek Kindergeneeskunde (073) 699 60 30 en buiten
kantooruren via de telefooncentrale (073) 699 60 00. n
Cura, jaargang 3, nummer 2 | 13

14 | Cura, jaargang 3, nummer 2
(advertentie)

Op zaterdag 10 juni jl. is het digitale ziekenhuisbrein van het
Jeroen Bosch Ziekenhuis verhuisd van de locatie Willem-
Alexander naar de locatie Carolus. Het ziekenhuis heeft die dag
van 07.00 tot 19.00 uur met alternatieve procedures gewerkt.
Digitale ziekenhuisbrein is verhuisd
Onder politiebegeleiding gingen
de servers naar de locatie Carolus.
160 computerservers hebben zaterdag in
drie vrachtwagens de weg naar de locatie
Carolus afgelegd. Het begon op de
verhuisdag in alle vroegte met het afkoppelen
van de servers in de centrale compu-
terruimte. In totaal hebben 45 mensen de
hele dag aan het verhuisproject gewerkt. De
verhuizing was een succes. Om 19.00 uur
waren alle systemen weer operationeel.
Patiënten ondervonden geen hinder van de
verhuizing. Het ziekenhuis heeft namelijk
als op een normale zaterdag gedraaid. Alle
onderzoeksfaciliteiten en medische apparatuur
bleven operationeel. Er kon alleen
geen informatie via de computer worden
uitgewisseld met de centrale computersystemen
van het ziekenhuis.
De verhuizing van het digitale brein was
noodzakelijk. Eind 2006 start de nieuwbouw
van het Jeroen Bosch Ziekenhuis en
begint de renovatie van de locatie Willem-
Alexander. De servers zouden op de locatie
Willem-Alexander te veel risico lopen. De
computerapparatuur is namelijk gevoelig
voor allerlei omgevingsfactoren zoals stof,
trillingen en stroomonderbrekingen. n
SB
Verloskundig Samenwerkingsverband gestart
Samenwerking schept vreugde
In het theehuis van de locatie Carolus zitten Cora de Vogel, verloskundige uit Zaltbommel en
Mieke Kerkhof, gynaecoloog. Het gesprek dat zich tussen hen ontspint, tekent de samenwerking
van eerstelijns verloskundigen en gynaecologen van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, die onlangs in
het Verloskundig Samenwerkingsverband (VSV) is geformaliseerd. Ze vullen elkaar op allerlei
punten naadloos aan.
De samenwerking tussen gynaecologen en
verloskundigen verliep in het verleden niet
altijd vlekkeloos. Er was een duidelijke scheiding
tussen de eerste en de tweede lijn en
daardoor werd er weinig of niet goed gecommuniceerd.
Kerkhof. “We zijn lang elkaars
concurrenten geweest.” “Ja”, valt De Vogel
haar bij, “maar nu is daar al lang geen
sprake meer van.” De Vogel en Kerkhof zijn
een paar jaar geleden samen met enkele
anderen gestart met het opzetten van een
VSV. De oprichting is nu een feit. Samen
met tien bestuursleden trekken ze enthousiast
de kar.
Zorg sluit goed aan
Het twaalfkoppige bestuur van het VSV
bestaat uit gynaecologen, eerste- en tweedelijns
verloskundigen, kinderartsen en verloskundige
huisartsen. “We hebben allemaal
hetzelfde oogmerk. Onze zorg moet zó goed
op elkaar aansluiten, dat onze cliënt of
patiënt niet merkt dat zij in andere handen
overgaat”, aldus De Vogel. Om dat te kunnen
garanderen, worden er duidelijke afspraken
neergelegd in protocollen. Die gelden voor
Favag (Neuchatel), Fabrieksklok
van AaBe wollenstoffenfabriek
in Tilburg
Ca. 1950 – 1970, metaal, glas,
Collectie Textielmuseum
Tilburg, Copyright foto:
Textielmuseum Tilburg
alle disciplines. Over de inhoud wordt met
collega’s in plenaire vergaderingen gediscussieerd.
Als ze eenmaal zijn vastgesteld, moet
iedereen zich er aan houden. Kerkhof:
“Belangrijk is dat we elkaar aanspreken als
een protocol niet wordt gevolgd. Je mag er
wel van afwijken, maar je moet daar dan wel
een hele goede reden voor hebben.”
Meer rust
De Vogel: “De verloskundige zorg hoefde
niet te verbeteren; die was al goed. De
communicatie onderling wel. Ik denk dat de
patiënt nu merkt dat er beter afgestemd
wordt en dat er op de verloskamers meer
rust heerst.”
“Er is onderling meer vertrouwen, meer
respect en minder discussie”, voegt Kerkhof
daar aan toe. “Ik weet dat als ik een patiënt
overdraag aan Cora dat zij in goede handen
is, en andersom.” Tot slot laat Kerkhof een
briefkaart zien met de leus ‘Samenwerking
schept vreugde en brengt een product tot
stand waar u trots op kunt zijn’. Ze besluit:
“Dat is helemaal van toepassing op het
VSV.” n
SB
Het bestuur van de VSV
Cora de Vogel, eerstelijns verloskundige (voorzitter)
Esther Rasenberg, eerstelijns verloskundige (secretaris)
Carola Bevers, tweedelijns verloskundige
Petra Jacobs, tweedelijns verloskundige
Mieke Kerkhof, gynaecoloog
Robbert Rijnders, gynaecoloog
Jacques Dirken, gynaecoloog
Corrie de Rooij - de Swart, huisarts
Jurrien Wind, huisarts
Petr Jira, kinderarts
Anne Nieuwenhuis, kinderarts
Hermann de Blaauw, clustermanager Vrouw en Kind
Cura, jaargang 3, nummer 2 | 15

Op de 100.000 inwoners vinden er jaarlijks twintig
amputaties plaats in Nederland. 48 procent daarvan krijgt uiteindelijk een prothese.
Om een goede prothese te kunnen aanmeten, is een betrouwbare meetmethode van
de stomp nodig. In Revalidatiecentrum Tolbrug wordt nu onderzoek gedaan naar een
speciaal meetlint dat hiervoor zou kunnen worden gebruikt.
Volumemetingen bij onderbeenamputaties
Wisselingen in het volume van de stomp
komen in de eerste periode na amputatie
veel voor. Zij bepalen het moment waarop
een definitieve prothese kan worden aangemeten.
Dan moet het stompvolume namelijk
constant zijn. Ook bij patiënten die al
langere tijd een prothese dragen, kan het
volume wisselen, waardoor de prothese niet
meer goed past. In alle gevallen moet een
nieuwe prothese worden aangevraagd en de
verzekering wil daarbij objectieve gegevens
weten, volumemetingen.
48 procent krijgt een prothese
Gouden standaard
In de dagelijkse praktijk in Nederland
wordt de omtrek van de stomp (dus niet het
volume) bepaald door middel van omtrekmetingen
met behulp van een gewoon
meetlint. Naar deze meetmethode is
nauwelijks onderzoek verricht en er is geen
standaard meetprotocol dat overal in
Nederland gebruikt wordt. Daardoor is deze
meetmethode niet betrouwbaar.
Ook met behulp van moderne technieken,
zoals MRI, CT en laser, kan het stompvolume
bepaald worden. Naar deze meetmethoden
wordt de laatste tijd meer onderzoek
gedaan. In de praktijk worden deze meetmethoden
in Nederland echter weinig
gebruikt door de hoge kosten en de
beperkte beschikbaarheid. In de literatuur
wordt als gouden standaard voor meting
van het stompvolume de waterverplaatsmethode
gebruikt. Hierbij wordt het stompvolume
bepaald aan de hand van de hoeveelheid
water die, door de beenstomp in een
bak met water te plaatsen, verplaatst wordt.
Deze methode is erg betrouwbaar, maar
niet gebruiksvriendelijk en niet makkelijk
overal te gebruiken.
Meetlint en veertje
Er is in de dagelijkse praktijk behoefte
aan een patiëntvriendelijke, betrouwbare en
overal toepasbare meetmethode voor het
volume van een beenstomp bij patiënten
met een beenamputatie. Bij patiënten die
door vochtophoping (oedeem) last hebben
van zwelling van de arm na borstkanker, is
onderzoek gedaan naar volumemetingen
met behulp van omtrekmetingen met een
speciaal meetlint. Aan dit meetlint is een
veertje bevestigd, zodat het bij elke meting
onder dezelfde rek gehouden wordt. De
waarden van deze omtrekmetingen worden
ingevoerd in een formule waarmee het
volume kan worden berekend. Deze meetmethode
bleek even betrouwbaar te zijn als
de gouden standaard, de waterverplaatsmethode.
Wanneer deze meetmethode bij
volumemetingen van onderbeenstompen
even betrouwbaar blijkt te zijn als de
gouden standaard, dan is er een meetmethode
die patiëntvriendelijk is, betrouwbaar
en eenvoudig overal toe te passen.
Onderzoek
In Revalidatiecentrum Tolbrug is per
1 mei 2006 een onderzoek gestart naar
deze volumemetingen met de titel:
‘Validiteit en betrouwbaarheid van een indirecte
volumemeting bij transtibiale amputaties.’
Hierbij zullen de metingen met
behulp van deze nieuwe meetmethode
vergeleken worden met de waterverplaatsmethode
(gouden standaard) en met het
meten met een gewoon meetlint zoals dat
momenteel in Revalidatiecentrum Tolbrug
en elders in Nederland plaatsvindt. Aan
veertig patiënten met een onderbeenamputatie
wordt gevraagd deel te nemen aan het
onderzoek. De metingen worden op twee
verschillende dagen door drie onderzoekers
verricht. Dit om te corrigeren voor de
gevoeligheid van de meetmethode voor
verschillen tussen de personen die meten
en voor de gevoeligheid voor verschillen
tussen de meetmomenten van één persoon.
De resultaten van het onderzoek worden
verwacht in de eerste helft van 2007. n
Christa van Stuivenberg-Vrielink,
AIOS revalidatie JBZ/RCT
W.v.t.t.k.
EPD
Revalidatiecentrum Tolbrug sluit zich aan
bij het besluit om binnen de landelijke
koepel van Revalidatie Nederland een
eigenstandig Electronisch Patiënten
Dossier te ontwikkelen. Uit onderzoek is
naar voren gekomen dat het interne registratie-
en planningsprogramma PRODIS/
ECARIS zeer geschikt is om een EPD op
te ontwikkelen dat voldoet aan de landelijke
(NICTIZ-)normering. In 2009 moet
het EPD operationeel zijn. n
JV
16 | Cura, jaargang 3, nummer 1

Anita van Gelder is er apetrots op.
Vanaf juni dit jaar ligt haar boek in de winkels. Het is niet zomaar een boek. Anita, zelf halfzijdig
verlamd, schreef en illustreerde een kookboek speciaal voor mensen met één hand.
De opbrengst ervan komt geheel ten goede aan voorzieningen voor Revalidatiecentrum
Tolbrug, waar Anita haar revalidatie doorliep.
Eén handig
kookboek
De aanleiding tot het schrijven van het boek
is triest. Zes jaar geleden voelde Anita zich
niet zo lekker. De Bossche komt uiteindelijk
in het ziekenhuis terecht waar men moet
overgaan tot een hersenoperatie. Anita krijgt
een hersenbloeding en ligt drie maanden in
coma. Als ze wakker wordt, staat haar leven
en dat van man Sjef, dochter Nathalie en
zoon Stephan op zijn kop. “Ik kon helemaal
niets meer”, zegt ze. “Niet praten, bewegen,
eten, plassen. Niets.”
In de jaren daarna volgt Anita een intensief
programma bij Revalidatiecentrum Tolbrug.
“Stukje bij beetje ben ik weer opgekrabbeld”,
zegt ze. Nu zo’n zes jaar later is haar rechterarm
nog verlamd, en gaat het praten soms
moeilijk. “Maar trappen lopen, schilderen,
schrijven, praten, stoffen, dweilen, de wc
schoonmaken… Het lukt me allemaal. En
koken natuurlijk! Ik moest dat echt van
mezelf. Mijn man kan toch niet alles doen
hier in huis!”
W.v.t.t.k.
Erkenning Opleiding voor
Revalidatiegeneeskunde
Revalidatiecentrum Tolbrug is in het
voorjaar samen met de SMK en het
UMCR in Nijmegen gevisiteerd voor
verlenging van de erkenning voor de
opleiding van revalidatiegeneeskundige.
Het resultaat is positief; Rc Tolbrug mag
in de komende jaren in samenwerking
met de genoemde instellingen de opleiding
van een tweetal assistenten in
opleiding blijven verzorgen. n
JV
Anita kijkt toe terwijl er recepten uit haar kookboek worden klaargemaakt.
Eigen recepten en illustraties
Recepten had ze al stapels liggen, van
haar moeder en haar oma. Als tijdverdrijf
(“Ik had toch tijd zat”) is Anita er illustraties
bij gaan maken. “Tekenen is altijd een
hobby van me geweest, maar nu moest het
ineens met links. Dat bleek verrassend goed
te gaan.” Ook het koken ging steeds beter.
Kwestie van improviseren (“champignons
doe ik in de eiersnijder”); aangepast boodschappen
doen (“rijstbuiltjes, ham in
reepjes”) en handige hulpmiddelen (“de
keukenmachine en het spijkerplankje,
waarin je producten vast kunt zetten”).
Maar wilskracht is eigenlijk wel de belangrijkste
‘keukenhulp’ van Anita.
Topkoks werken mee
Als revalidatiearts Jan Willem Meijer
van Tolbrug de recepten en de illustraties
ziet en de verhalen van Anita hoort,
ontstaat het idee voor een speciaal kookboek.
Anita is enthousiast. En ze is niet de
enige. Directeur Tolbrug, Jan Verbaal
ontmoet vormgever Joost van Sluiters die
zijn medewerking toezegt. Een geldschieter,
die onbekend wil blijven, meldt zich; Cas
Spijkers wil het voorwoord schrijven en nog
vijf andere Nederlandse topkoks doen mee.
Het resultaat: een prachtig 144 pagina’s
tellend full color ringbandboek, met foto’s,
recepten en illustraties van Anita, handige
tips, informatie over hulpmiddelen, en de
verhalen van de topkoks die speciaal voor
dit boek voor een keer met een hand
hebben gekookt. Deze maand nog komen
er 2500 exemplaren op de markt.
Snijbonen blijven ‘lastig’
“Ik schil aardappels tegenwoordig net
zo snel als vroeger met twee handen”,
besluit Anita. “Ik kook alles wat ik wil!” Ze
lacht: “Alleen snijbonen zijn lastig, die
moet ik overdwars in stukjes hakken. Met
dit kookboek hoop ik mensen die denken
dat ze het niet kunnen, aan te zetten om het
toch eens te proberen. Makkelijk is het niet,
maar het lukt zeker. Met een flinke dosis
positieve energie (en een handig kookboek)
is er heel veel mogelijk!” n
GB
Wilt u het kookboek bestellen, kijk dan op
www.vriendenvandetolbrug.nl. Bedrijven en organisaties
die mee willen denken over participatie ‘in het
kookboek’ nodigen we van harte uit om contact op te
nemen met de Vrienden van de Tolbrug:
Postbus 90153, 5200 ME ’s-Hertogenbosch,
info@vriendenvandetolbrug.nl, 073 614 72 00.
Cura, jaargang 3, nummer 1 | 17

Medicatiefouten op kinderafdeling
afgenomen met vijftig procent
Eind 2005 begon de kinderafdeling met het project ‘medicatieveiligheid’.
De ambitieuze doelstellingen waren: honderd procent correct en volledig uitgeschreven
recepten en een reductie van tachtig procent van het aantal toedieningsfouten.
Eind mei kwamen de eerste resultaten binnen.
Ingrid Everaars is unithoofd van kinderafdeling
E7 op de locatie Groot Ziekengasthuis
en is projectleider: “Honderd procent
goed geschreven recepten is een ambitieuze
doelstelling. Maar toen we met dit project
begonnen, was slechts 38 procent van de
recepten helemaal foutloos. En foutloos wil
zeggen mét de generieke naam van het
recept, de volledige naam van de arts én die
van de patiënt, de datum, het gewicht van
de patiënt, de dosering en de vorm waarin
het middel moet worden toegediend. Nu is
zeventig procent van de recepten helemaal
in orde. Dat is bijna een verdubbeling.”
Elektronische recepten
Kim Handoko is ziekenhuisapotheker
in opleiding en bij het project betrokken:
“Het recept is de eerste stap in het hele
medicatietraject. De tweede is dat het recept
in de apotheek moet worden ‘overgeschreven’.
Hierbij kunnen fouten worden
gemaakt. Daarom zijn wij bezig met het
implementeren van het elektronisch voorschrijven
in het ziekenhuis. Voordeel
hiervan is dat de apotheek het recept niet
meer overneemt en er eisen worden gesteld
aan de volledigheid. Je móet alle gegevens
invullen, anders lukt ’t niet.”
Everaars: “Wat medicatie betreft is de
kinderafdeling een speciale afdeling binnen
het ziekenhuis. Er wordt hier heel nauwkeurig
een dosering berekend per kilogram
lichaamsgewicht van het kind. Een recept
zonder vermelding van het gewicht krijgen
we onmiddellijk retour van de apotheek. De
apotheek is streng maar de verpleegkundigen
ook. Zij accepteren geen recepten
meer zonder paraaf van de arts.”
Toedieningsfouten
Zitten receptfouten aan de kant van de
voorschrijvende artsen, toedieningsfouten
worden vooral gemaakt door verpleegkundigen.
Everaars: “Het zijn fouten die variëren
van het niet toedienen tot het te laat
toedienen van medicatie, het verkeerde
middel, of verkeerde dosering. Ten opzichte
van de nulmeting in oktober 2005 zijn de
toedieningsfouten gereduceerd met 59,5
procent.”
Apothekersassistente
Everaars: “Er is vanuit de afdeling een
verpleegkundige aangewezen die dient als
aanspreekpunt voor de apotheek. Als er
hier op de afdeling wat is met de medicamenten
dan is de lijn met de apotheek kort.
En het loopt als een trein! Andere afdelingen
volgen ons voorbeeld.” n
BI
Spinozapremie voor lid Raad van Toezicht
Mevrouw prof. dr. J.M. Bensing, lid van de Raad van Toezicht van het Jeroen Bosch
Ziekenhuis heeft de Spinozapremie 2006 gekregen. Deze premie wordt jaarlijks uitgereikt
door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. Bensing krijgt
haar voor haar onderzoek naar communicatie tussen artsen en patiënten.
In de loop van haar carrière heeft Bensing –
samen met haar collegae en promovendi -
een omvangrijke collectie video-opnamen
van medische en verpleegkundige consulten
opgebouwd, gefinancierd vanuit verschillende
projectsubsidies. Op deze manier zijn
ruim 16.000 video-opnamen van spreekkamer-gesprekken
gecodeerd en gearchiveerd.
Op basis van systematische analyses
van dit videomateriaal zijn inmiddels meer
dan tweehonderd publicaties verschenen,
waaronder vijftien proefschriften; ook
vormden zij de inspiratiebron voor lezingen
in Nederland en tal van andere landen.
Geldbedrag
Aan de Spinozapremie is een geldbedrag
verbonden van anderhalf miljoen euro,
naar eigen inzicht te besteden aan wetenschappelijk
werk op het eigen vakgebied.
Mevrouw Bensing zal dit bedrag gaan
besteden aan verder wetenschappelijk
onderzoek op het gebied van communicatie
in de gezondheidszorg. Met name aan de
relatie tussen allerlei vormen van communicatie
en concrete uitkomstmaten, waaronder
de gezondheid en het welbevinden
van de patiënt. n
Voor meer informatie: www.nivel.nl
18 | Cura, jaargang 3, nummer 2

Agenda
In deze agenda worden bijeenkomsten
vermeld, die interessant zijn voor lezers van
Cura. Heeft u een bijdrage voor de agenda
E-mail: communicatie@jbz.nl.
Voorlichtingsbijeenkomsten voor patiënten
Onderstaand vindt u een overzicht van de
voorlichtingsbijeenkomsten die zijn gepland
in het tweede kwartaal van 2006. Voor
actuele informatie over voorlichtingsbijeenkomsten
kunt u terecht op onze website
www.jeroenboschziekenhuis.nl/agenda. Daar
vindt u ook meer informatie over de bijeenkomsten
die hieronder staan vermeld. U kunt
bovendien contact opnemen met het bureau
Patiëntenvoorlichting, telefoonnummer
(073) 699 85 96. Voor sommige bijeenkomsten
dient u zich vooraf aan te melden.
26 juni 2006 > Voorlichtingsavond: Wat is
dementie 19.30-21.30 uur, aula locatie
Willem-Alexander.
9 augustus 2006 > Voorlichtingsavond:
Bevallen op de locatie Groot Ziekengasthuis,
19.30-21.30 uur, aula locatie Groot
Ziekengasthuis.
5 september 2006 > Voorlichtingsavond: Wat
is dementie 19.30-21.30 uur, aula (kapel)
locatie Carolus.
JBZ golftoernooi
8 september 2006 > Het JBZ golftoernooi
vindt plaats op de Golfclub Crossmoor in
Weert. Aansluitend is er een driegangendiner.
Alle golfende medewerkers achter en
voor de schermen van het Jeroen Bosch
Ziekenhuis, de golfende Bossche huisartsen
en tandartsen en alle partners zijn van harte
uitgenodigd. U kunt zich aanmelden bij
Frank Simonis, e-mail: fr.simonis@planet.nl
o.v.v. JBZ Open.
Introductie transmurale zorgrichtlijn ulcus
cruris
14 september 2006 > Het thema is een
toelichting op de praktische aspecten van de
nieuwe richtlijn en er zal worden geoefend
met wondproducten. Sprekers zijn Dr. R.J.
van Dooren-Greebe, dermatoloog in het JBZ,
P. Handgraaf, Vivent en dhr. P. Kistemaker,
huisarts te ’s-Hertogenbosch. De bijeenkomst
is in de aula van de locatie Willem-Alexander
van 17.30 tot 20.00 uur. Huisartsen, doktersassistenten,
praktijkondersteuners, wijkverpleegkundigen
en ziekenverzorgenden
kunnen zich aanmelden bij Maartje Nobelen,
secretaresse cluster Dagbehandeling &
Diverse Specialismen, telefoon (073) 699 23 11,
e mail m.nobelen@jbz.nl. n
C o l o f o n
Cura is een uitgave van het
Jeroen Bosch Ziekenhuis.
Oplage: 2.500
Tekstbijdragen
Geert Braam (GB)
Suzanne Bruijstens (SU)
Saskia Byvanck (SB)
Frans Croonen
Berend Immink (BI)
Sacha van Hees
Clarissa Kwaijtaal
Trudie van der Steeg
Christa van Stuivenberg
Jan Verbaal
Albert Verlinde
Hoofdredacteur
Sylvie Maas
Eindredacteur
Saskia Byvanck
Foto’s
Saskia Byvanck
Ingrid Everaars
Ruud van Genugten
Yvonne Lemmens
Trudie van der Steeg
Opmaak en drukwerk
Drukkerij BibloVanGerwen
’s-Hertogenbosch
Redactieleden:
Corrie Baars
Jolande Bastiaans
Koop Bosscha
Suzanne Bruijstens
Saskia Byvanck
Arla Heins
Jacqueline van der Krabben
Christien Reinhard
Olaf Tan
Jan Verbaal
In deze rubriek schrijven patiëntenvoorlichters van het ziekenhuis om de beurt een stukje over hun dagelijks werk.
Een beetje vreemd
“Ik heb misschien een vreemde vraag…” Met enige regelmaat hoor ik dit zinnetje, door mensen gebruikt als inleiding.
Meestal vind ik het reuze meevallen; bij veel vragen kan ik me voorstellen dat ze zijn opgekomen bij
mensen. Maar er zijn ook vragen waarbij ik toch echt even met mijn mond vol tanden sta. Wat te denken van:
‘Zou u alstublieft tegenover mijn familie willen verklaren dat ik in uw ziekenhuis opgenomen ben geweest’ of
‘Ik dacht wel eens gehoord te hebben dat er in uw ziekenhuis iets gedaan wordt over achterdocht. Heeft u hier
informatie over’ En: ‘Welke vormen van veiligheid zijn er in uw ziekenhuis beleidsmatig ingebed, en hoe wordt
dit beleid geoperationaliseerd’. Tsja. De eerlijkheid gebiedt te zeggen, dat ik er – zelfs na enige toelichting door
de vragensteller – niet altijd uitkom. Toch vind ik dit de leukere vragen. Niet altijd een tevreden vragensteller,
maar voor mijzelf steeds weer verrassend en leerzaam. Dus wat mij betreft: kom maar op met die ‘vreemde’
vragen! n
Clarissa Kwaijtaal
Redactieadres
Jeroen Bosch Ziekenhuis
locatie Willem-Alexander
Afdeling Communicatie
T: (073) 699 84 48/84 49
F: (073) 699 89 29
E: communicatie@jbz.nl
Cura is ook op de website van
het ziekenhuis te vinden:
www.jeroenboschziekenhuis.nl.
De redactie van Cura is niet
verantwoordelijk voor de
vakinhoudelijke informatie in
dit blad.
Bij ingezonden stukken
behoudt de redactie zich het
recht voor om, zonder opgaaf
van redenen, artikelen in te
korten dan wel te weigeren.
Ingezonden artikelen zonder
naam van de schrijver worden
niet geplaatst.
Cura, jaargang 3, nummer 2 | 19

Te vroeg geboren baby’s ondergingen vroeger kleine ingrepen zonder verdoving. Ze
werden om de haverklap wakker gemaakt voor onderzoeken en lagen onder felle
lampen. Over de hoeveelheid geluid werd niet nagedacht, noch over rustige, vloeiende
bewegingen. Er is gelukkig veel veranderd; ontwikkelingsgerichte zorg werd de norm.
‘Het is eigenlijk zo logisch; denk maar aan wat je zelf prettig vindt.’
Ontwikkelingsgerichte zorg
voor premature kinderen
“Buiten de buik van hun moeder willen baby’s ook graag
iets vasthouden.”
Newborn individualized development
assessment program (NIDCAP) zo heet de
ontwikkelingsgerichte zorg die enkele jaren
geleden overwaaide uit Amerika. Om tot de
nieuwe zorgvorm te komen, werden premature
kinderen geobserveerd om te zien hoe
ze op bepaalde prikkels reageerden. Het
bleek dat zij op bijvoorbeeld te veel licht, te
abrupte handelingen en veel geluid een
negatieve reactie hadden. Deze prikkels
moesten dan ook voortaan zoveel mogelijk
worden vermeden.
Gedimd licht, minder geluid
“Het is eigenlijk zo logisch; denk maar
aan wat je zelf prettig vindt”, zegt Trudy de
Jonge, verpleegkundig coördinator
Neonatologie. “Je stond daar destijds gewoon
niet bij stil. Er waren nog niet zoveel onderzoeken
geweest en er was veel minder
bekend. In 1998 zijn wij begonnen met het
introduceren van ontwikkelingsgerichte zorg
op onze afdeling. We waren toen een van de
eersten in Nederland die daar op kleine
schaal iets mee gingen doen. We dimden het
licht en zorgden voor minder geluid.
Bovendien probeerden we de zorg zoveel
mogelijk te clusteren. Dus niet de hele dag
door allerlei onderzoeken, maar wanneer het
voor het kindje het beste uitkomt. Er zijn
diverse bijscholingsavonden gehouden voor
het verplegend personeel, maar ook voor
kinderartsen en fysiotherapeuten. Het vergt
toch voor alle betrokken disciplines een
andere manier van werken.”
Knuffel met grijptouwtjes
Sinds twee jaar kan de NIDCAP opleiding
in Nederland worden gevolgd. Twee
verpleegkundigen uit het Maxima Medisch
Centrum gaan daar de opleiding volgen.
Daardoor krijgt de ontwikkelingsgerichte
zorg in de regio 1 weer een nieuwe impuls.
Op 27 april werd er een symposium
gehouden over het onderwerp. De belangstelling
was groot. “Het was fijn om te
merken dat wij al heel ver zijn met het
vormgeven van ontwikkelingsgerichte
zorg”, zegt Mariëtte van Mackelenbergh,
pedagogisch medewerker Neonatologie.
“We zijn dan ook continu bezig om de zorg
voor premature kindjes te verbeteren.
Omdat er niets op de markt is voor de
kleintjes, moet je creatief zijn. De kindjes
lagen bijvoorbeeld vroeger regelmatig met
Het doel van ontwikkelingsgerichte zorg is:
- het verminderen van stress bij het kind;
- het handhaven en bevorderen van het zelfregulerend
toenaderingsgedrag;
- het bevorderen van de ontwikkeling van het
kind;
- het bevorderen van de relatie tussen het kind
en de ouders.
- Voor het bereiken van deze doelstelling wordt
enerzijds gelet op de omgevingsfactoren,
anderzijds op de lichaamstaal van het kind.
hun handjes vast, omdat we bang waren dat
ze de sonde uit hun neus zouden trekken.
Baby’s grijpen in de buik van de moeder
vaak naar de navelstreng. Buiten de buik
willen ze ook graag iets vasthouden. We
hebben net zo lang gezocht, totdat we iets
vonden dat precies de dikte en de grootte
van de navelstreng had. Het werd een
knuffel met grijptouwtjes van zachte stof en
het werkt! Nu kunnen ze in een lekker
nestje liggen (een zachte rol rondom het
kind) met hun handjes bij hun mond.”
Sneller naar huis
Soms conflicteert deze manier van
werken wel eens met de zorg. De Jonge:
“Sommige handelingen, zoals het uitzuigen
van hun keel, moeten gewoon gebeuren. Je
weet dat dit een stressvolle handeling is
voor een kind. We doen het dan ook zo kort
mogelijk. We troosten het kindje daarna en
leggen het weer in een comfortabele
houding terug.”
Van Mackelenbergh: “In Leiden en
Rotterdam wordt nu onderzoek gedaan
naar de effecten van ontwikkelingsgerichte
zorg. De resultaten hiervan zijn waarschijnlijk
over een jaar of twee bekend. Wij
merken in de praktijk dat de hechting
tussen ouders en kind beter op gang komt.
Omdat wij hen betrekken bij onze handelingen
en ze advies geven, leren de ouders
hun kind sneller kennen en zien ze zelf wat
ze wel en niet kunnen. Daarnaast merken
wij dat kindjes sneller zelf kunnen drinken,
sneller opknappen en dus ook sneller naar
huis kunnen.” n
SB
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met
Trudy de Jonge of Mariëtte van Mackelenbergh, telefoonnummer
(073) 699 22 60.
1 Met de regio wordt het samenwerkingsverband bedoeld van instellingen die een keten vormen in de zorg rondom het premature kind. De leden zijn het Maxima Medisch
Centrum (hier is de Neonatologische Intensive Care Unit), Tweesteden Ziekenhuis, Elkerliek Ziekenhuis, het Jeroen Bosch Ziekenhuis, Elisabeth ziekenhuis, Catharina ziekenhuis,
Bernhoven en het st. Jans Gasthuis.
20 | Cura, jaargang 3, nummer 2