05.02.2015 Views

Geldzaken in de Praktijk 2011-2012 - Nibud

Geldzaken in de Praktijk 2011-2012 - Nibud

Geldzaken in de Praktijk 2011-2012 - Nibud

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Juni <strong>2012</strong><br />

<strong>Geldzaken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk<br />

Auteurs<br />

Tamara Ma<strong>de</strong>rn<br />

Daisy van <strong>de</strong>r Burg


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

2


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en conclusies<br />

De kerntaak van het <strong>Nibud</strong> is <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële zelfredzaamheid van consumenten te verhogen door ze planmatig met geld te<br />

laten omgaan. Kennis over hoe huishou<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële adm<strong>in</strong>istratie organiseren, <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> hun betaal -, spaar en<br />

leengedrag en houd<strong>in</strong>g ten opzichte van geld is uitermate belangrijk om <strong>in</strong> te spelen op <strong>de</strong> behoeften en problemen van<br />

Ne<strong>de</strong>rlandse huishou<strong>de</strong>ns.<br />

F<strong>in</strong>anciële zelfredzaamheid krijgt steeds meer aandacht <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland. Toenemen<strong>de</strong> welvaart, marktwerk<strong>in</strong>g , digitaliser<strong>in</strong>g<br />

en een terugtre<strong>de</strong>n<strong>de</strong> overheid zorgen ervoor dat f<strong>in</strong>anciën en f<strong>in</strong>anciële producten steeds <strong>in</strong>gewikkel<strong>de</strong>r wor<strong>de</strong>n. Ook door<br />

<strong>de</strong> huidige economische situatie en koopkrachtverlies wor<strong>de</strong>n veel consumenten geconfronteerd met f<strong>in</strong>anciële onzekerheid.<br />

In dit on<strong>de</strong>rzoek is on<strong>de</strong>rzocht hoe Ne<strong>de</strong>rlandse huishou<strong>de</strong>ns hun geldzaken <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk or ganiseren. De competenties<br />

voor f<strong>in</strong>anciële zelfredzaamheid van het <strong>Nibud</strong> vormen <strong>de</strong> leidraad van dit on<strong>de</strong>rzoek.<br />

Rondkomen algemeen<br />

Het aantal huishou<strong>de</strong>ns dat moeilijk rondkomt is gestegen. In 2009 gaf 37 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns aan dat zij moeilijk<br />

rondkomen, nu is dat 45 procent. Huishou<strong>de</strong>ns die moeilijk rondkomen geven als belangrijkste re<strong>de</strong>n aan dat zij hoge vaste<br />

lasten hebben, of te maken hebben gehad met een <strong>in</strong>komensterugval.<br />

24 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geeft aan dat zij geldzaken lastig v<strong>in</strong><strong>de</strong>n . Bij <strong>de</strong> jongeren (leeftijd 18 tot 25 jaar) is dat zelfs<br />

bijna <strong>de</strong> helft en bij huishou<strong>de</strong>ns met een <strong>in</strong>komen lager dan 1.200 euro is het zelfs iets meer dan <strong>de</strong> helft. Huishou<strong>de</strong>ns die<br />

geldzaken lastig v<strong>in</strong><strong>de</strong>n, komen moeilijker rond dan gemid<strong>de</strong>ld.<br />

In kaart brengen van <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciën<br />

Het <strong>in</strong> kaart brengen van je geldzaken is een belangrijke competentie. Deze is als volgt ge<strong>de</strong>f<strong>in</strong>ieerd:<br />

De consument beschikt over een overzicht dat <strong>in</strong>zicht geeft <strong>in</strong> <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n om zijn huishoudf<strong>in</strong>anciën <strong>in</strong> balans te<br />

hou<strong>de</strong>n.<br />

Huishou<strong>de</strong>ns hebben slecht zicht op <strong>de</strong> hoogte van hun vaste lasten. Een kwart van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten kan geen schatt<strong>in</strong>g<br />

maken van <strong>de</strong> hoogte van huur of hypotheek.<br />

3


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Het is belangrijk dat als een huishou<strong>de</strong>n uit twee volwassenen bestaat, bei<strong>de</strong> op <strong>de</strong> hoogte zijn va n <strong>de</strong> geldzaken. Als één<br />

van <strong>de</strong> partners wat overkomt, dan kan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re het overnemen, maar ook weet je dan beter wat je je wel of niet kunt<br />

veroorloven. Bij 44 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns regelt slechts één persoon <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële zaken.<br />

59 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns werkt wekelijks of meer<strong>de</strong>re keren per week <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie bij, 1 procent geeft aan dat zij<br />

dit nooit doen. Opvallend is dat <strong>in</strong> <strong>de</strong> leeftijdscategorie tussen 18 en 35 jaar, 12 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns hun<br />

adm<strong>in</strong>istratie nooit bijwerkt. Dat is zorgwekkend, zeker omdat <strong>in</strong> het on<strong>de</strong>rzoek alleen zelfstandige huishou<strong>de</strong>ns zijn<br />

meegenomen en het dus geen thuiswonen<strong>de</strong> jongeren betreft. Ook geeft 11 procent van <strong>de</strong> alleenstaan<strong>de</strong>n met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren<br />

aan nooit <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie bij te werken. Respon<strong>de</strong>nten die moeilijk rondkomen zijn slordiger <strong>in</strong> hun adm<strong>in</strong>istratie. Ze<br />

hou<strong>de</strong>n <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie over het algemeen slechter bij en geven aan dat ze belangrijke papieren niet altijd op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> plek<br />

bewaren. Re<strong>de</strong>nen om <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie niet of nauwelijks bij te hou<strong>de</strong>n zijn dat <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns er tegenop zien, er we<strong>in</strong>ig<br />

tijd voor hebben of an<strong>de</strong>re prioriteiten stellen.<br />

70 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns houdt bij wat er wordt uitgegeven, <strong>de</strong> meeste doen dit door afschrijv<strong>in</strong>gen te controleren.<br />

Relatief nieuw zijn digitale reken<strong>in</strong>gen. Deze maken het moeilijker om overzicht te bewaren. 40 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns<br />

heeft hier moeite mee. Toch geeft 79 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns aan dat zij overzicht hebben over hun <strong>in</strong>komsten en<br />

uitgaven. Huishou<strong>de</strong>ns die moeilijk rondkomen hebben m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak overzicht en weten slechter <strong>in</strong> welke maan<strong>de</strong>n zij meer<br />

<strong>in</strong>komsten en uitgaven hebben. Zij geven wel vaker aan dat zij een overzicht maken van hun uitgaven. Het maken van een<br />

overzicht helpt dus niet direct om beter rond te komen, dit komt waarschijnlij k omdat huishou<strong>de</strong>ns pas beg<strong>in</strong>nen met het<br />

maken van het overzicht als zij al <strong>in</strong> <strong>de</strong> problemen zitten. Alleen het overzicht maken is dan onvoldoen<strong>de</strong>.<br />

Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

Een an<strong>de</strong>re competentie is verantwoord beste<strong>de</strong>n. Dit is als volgt ge<strong>de</strong>f<strong>in</strong>ieerd:<br />

De consument besteedt zijn <strong>in</strong>komsten zodanig dat zijn huishoudf<strong>in</strong>anciën op <strong>de</strong> korte termijn <strong>in</strong> balans zijn.<br />

Als eerste is gekeken of huishou<strong>de</strong>ns hun uitgaven plannen. 70 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns maakt een<br />

boodschappenlijstje, 94 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns zegt dat zij bij een grote aankoop reken<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>n met hun budget.<br />

Bijna <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten zegt dat zij ie<strong>de</strong>re maand plannen wat zij gaan uitgeven. Als er geen geld is voor een<br />

aankoop dan geeft 19 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns aan dat zij geld gaan lenen. Respon<strong>de</strong>nten tussen <strong>de</strong> 25 en 35 jaar<br />

lenen vaker dan gemid<strong>de</strong>ld (26 procent), ook alleenstaan<strong>de</strong>n zon<strong>de</strong>r k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren lenen sneller (23 procent), lager opgelei<strong>de</strong>n<br />

lenen juist m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak dan gemid<strong>de</strong>ld (17 procent).<br />

4


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Naast uitgaven plannen is ook uitgaven controleren een on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van <strong>de</strong>ze competentie. 11 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns<br />

controleert hun afschrijv<strong>in</strong>gen nooit.<br />

67 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geeft aan dat zij <strong>de</strong> reken<strong>in</strong>gen altijd op tijd betalen. 31 procent geeft aan dat afgelopen jaar<br />

reken<strong>in</strong>gen te laat wer<strong>de</strong>n betaald.<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is een aantal stell<strong>in</strong>gen voorgelegd over het doen van uitgaven. Opvallend is dat 64 procent van <strong>de</strong><br />

respon<strong>de</strong>nten het eens is met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik v<strong>in</strong>d het moeilijk om grote uitgaven te doen’, en 49 procent v<strong>in</strong>dt zichzelf zu<strong>in</strong>ig.<br />

Hogere <strong>in</strong>komens zijn meer geneigd om hun geld direct uit te geven, maar huishou<strong>de</strong>ns met een lager <strong>in</strong>komen komen vaker<br />

<strong>in</strong> <strong>de</strong> verleid<strong>in</strong>g dan huishou<strong>de</strong>ns met een hoger <strong>in</strong>komen 1 .<br />

Vooruit kijken<br />

De volgen<strong>de</strong> competentie die we behan<strong>de</strong>len is <strong>de</strong> competentie ‘vooruit kijken’. Die is als volgt ge<strong>de</strong>f<strong>in</strong>ieerd:<br />

De consument realiseert zich dat wensen en gebeurtenissen op <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>llange en <strong>de</strong> lange termijn f<strong>in</strong>anciële gevolgen<br />

hebben en stemt zijn huidige bested<strong>in</strong>gen hierop af.<br />

Deze competentie gaat over vooruit plannen en anticiperen op verwachte en onverwachte gebeurtenissen. Sparen, lenen en<br />

verzekeren zijn metho<strong>de</strong>n om met <strong>de</strong>ze gebeurtenissen te kunnen omgaan. Het gaat hierbij niet om <strong>de</strong> keuze voor het<br />

product, maar om het <strong>in</strong>schatten wat voor type producten je nodig hebt en het omgaan met het product, bijvoorbeeld een<br />

len<strong>in</strong>g.<br />

19 procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is het helemaal eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik richt me alleen op <strong>de</strong> korte termijn. De toekomst<br />

wijst zichzelf wel uit’. Huishou<strong>de</strong>ns die moeilijk rondkomen zijn het vaker eens met <strong>de</strong>ze stell<strong>in</strong>g. Wel spaart een groot <strong>de</strong>el<br />

van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse huishou<strong>de</strong>ns, namelijk 82 procent. In 2009 spaar<strong>de</strong> driekwart van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns. Diegenen die<br />

sparen, sparen gemid<strong>de</strong>ld wel m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan <strong>in</strong> 2009, respectievelijk 225 euro per maand nu en 261 euro <strong>in</strong> 2009. 15 procent<br />

van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geeft aan dat zij geen spaargeld achter <strong>de</strong> hand hebben.<br />

1 On<strong>de</strong>r lager <strong>in</strong>komen wordt een <strong>in</strong>komen tot 2.300 euro verstaan. Een hoger <strong>in</strong>komen is een <strong>in</strong>komen boven <strong>de</strong> 2.300 euro.<br />

5


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

50 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns stond het afgelopen jaar rood. 18 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns staat maar zel<strong>de</strong>n rood, bijna<br />

een vijf<strong>de</strong> van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns staat elke maand rood. Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs tussen 25 en 45 jaar zijn vaker vertegenwoordigd <strong>in</strong><br />

<strong>de</strong>ze groep. In 2009 stond 54 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns rood.<br />

De groep huishou<strong>de</strong>ns die niet rood kan staan is gegroeid, <strong>in</strong> 2009 was dit 16 procent, n u is dat 22 procent. Opvallend is dat<br />

47 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die niet rood kunnen staan wel een an<strong>de</strong>re len<strong>in</strong>g heeft en 42 procent van <strong>de</strong>ze groep heeft<br />

een betal<strong>in</strong>gsprobleem gehad het afgelopen jaar. Huishou<strong>de</strong>ns die nooit rood staan, maar wel <strong>de</strong> mogelijkheid hebben om<br />

rood te staan, hebben m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak betal<strong>in</strong>gsproblemen en len<strong>in</strong>gen. Waarschijnlijk is <strong>de</strong> toename van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die<br />

niet rood kunnen staan voor een <strong>de</strong>el veroorzaakt doordat banken <strong>de</strong> mogelijkheid om rood te staan hebben geblokkeerd.<br />

Een an<strong>de</strong>re optie is dat steeds meer mensen zichzelf proberen te beschermen tegen overbested<strong>in</strong>g.<br />

Naast <strong>de</strong> lichte afname van roodstand zien we wel een toename van het aantal huishou<strong>de</strong>ns met een len<strong>in</strong>g. 52 procent van<br />

<strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns heeft een len<strong>in</strong>g, <strong>in</strong> 2009 was dat 37 procent. Hypotheken zijn niet meegenomen, <strong>in</strong>formele len<strong>in</strong>gen bij<br />

vrien<strong>de</strong>n, familie of kennissen wel. Met name bij die laatste groep is een toename, <strong>in</strong> 2009 leen<strong>de</strong> 5 procent bij vrien<strong>de</strong>n of<br />

familie, nu is dat 9 procent. Ook zien we een toename van creditcardschul<strong>de</strong>n, <strong>in</strong> 2009 had 3 procent een creditcardschuld,<br />

nu is dat 7 procent. Jongere respon<strong>de</strong>nten hebben vaker een len<strong>in</strong>g. Van <strong>de</strong> 65-plussers heeft 31 procent een len<strong>in</strong>g, bij <strong>de</strong><br />

respon<strong>de</strong>nten tussen <strong>de</strong> 25 en 35 jaar is dit 63 procent. Het bedrag van <strong>de</strong> len<strong>in</strong>gen is ook toegenomen: <strong>in</strong> 2009 had 56<br />

procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns een len<strong>in</strong>g hoger dan 500 euro, nu is dat 71 procent.<br />

Van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns had 71 procent liever m<strong>in</strong><strong>de</strong>r geleend en 61 procent ervaart <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g als een last. In 2009 gaf 67<br />

procent aan dat zij liever m<strong>in</strong><strong>de</strong>r had<strong>de</strong>n geleend en ervoer 58 procent hun len<strong>in</strong>g als een last.<br />

Huishou<strong>de</strong>ns die <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g als een last ervaren, geven <strong>in</strong> 27 procent van <strong>de</strong> gevallen aan dat dit komt omdat ze het moeilijk<br />

v<strong>in</strong><strong>de</strong>n om ie<strong>de</strong>re maand <strong>de</strong> afloss<strong>in</strong>g te betalen en 24 procent geeft zelfs aan dat zij door <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g meer<br />

betal<strong>in</strong>gsproblemen hebben. Huishou<strong>de</strong>ns die een len<strong>in</strong>g hebben, komen moeilijker rond dan huishou<strong>de</strong>ns zon<strong>de</strong>r len<strong>in</strong>g.<br />

Bewust f<strong>in</strong>anciële producten kiezen<br />

De competentie ‘bewust f<strong>in</strong>anciële producten kiezen’ kijkt naar het keuzeproces bij het aangaan van een f<strong>in</strong>anciële<br />

langetermijnverplicht<strong>in</strong>g en het af<strong>de</strong>kken van risico’s. De competentie is als volgt ge<strong>de</strong>f<strong>in</strong>ieerd:<br />

De consument kiest f<strong>in</strong>anciële producten op basis van budgettaire overweg<strong>in</strong>gen en passen d bij zijn persoon en persoonlijke<br />

omstandighe<strong>de</strong>n.<br />

6


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

De Ne<strong>de</strong>rlandse huishou<strong>de</strong>ns lijken het goed te doen op <strong>de</strong>ze competentie. 73 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geeft aan dat zij<br />

het eens zijn met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Als ik een verzeker<strong>in</strong>g of een abonnement wil afsluiten , vraag ik verschillen<strong>de</strong> offertes aan’.<br />

Aan <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die afgelopen vijf jaar een officiële len<strong>in</strong>g hebben afgesloten is gevraagd of zij hebben gekeken of zij<br />

<strong>de</strong> afloss<strong>in</strong>g kon<strong>de</strong>n betalen. 80 procent zegt dat zij dat hebben gedaan, 14 procent niet of na uwelijks en 6 procent heeft<br />

geen men<strong>in</strong>g. Toch ervaart 61 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g als een last. Huishou<strong>de</strong>ns beschikken dus<br />

onvoldoen<strong>de</strong> over het <strong>in</strong>zicht wat een len<strong>in</strong>g daadwerkelijk betekent voor hun bested<strong>in</strong>gen of ze beseffen dit wel, maar<br />

negeren dit gevoel.<br />

Eenmaal afgesloten controleert ruim <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns of een verzeker<strong>in</strong>g nog aan hun voorwaar<strong>de</strong>n voldoet. 29<br />

procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns heeft wel eens spijt gehad van een aangeschaft f<strong>in</strong>ancieel product. De huishou<strong>de</strong>ns hebben<br />

echter geen concrete plannen hoe ze dit <strong>in</strong> <strong>de</strong> toekomst beter zou<strong>de</strong>n kunnen aanpakken.<br />

F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g speelt een belangrijke rol om later problemen te kunnen voorkomen. Door op jonge leeftijd te leren<br />

omgaan met geld, leren om keuzes te maken en wensen te kunnen afstemmen op het budget, kunnen problemen <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />

toekomst wor<strong>de</strong>n voorkomen. Huishou<strong>de</strong>ns die een len<strong>in</strong>g hebben geven m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak aan dat er <strong>in</strong> het ou<strong>de</strong>rlijk huis zu<strong>in</strong>ig<br />

aan gedaan werd, zij hebben m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak goed met geld omgaan van huis uit meegekregen en ze <strong>de</strong>nken hetzelf<strong>de</strong> over<br />

geld als hun ou<strong>de</strong>rs. Ook geven leners vaker aan dan respon<strong>de</strong>nten die niet lenen, dat hun ou<strong>de</strong>rs niet met geld om kon<strong>de</strong>n<br />

gaan.<br />

Een vergelijkbaar beeld zien we bij rondkomen. Consumenten die thuis een goed voorbeeld had<strong>de</strong>n, geven vaker aan dat ze<br />

goed kunnen rondkomen.<br />

Aanbevel<strong>in</strong>gen<br />

De meeste huishou<strong>de</strong>ns hebben re<strong>de</strong>lijk overzicht van <strong>in</strong>komsten en uitgaven, maar hier is zeker nog wel terre<strong>in</strong> te w<strong>in</strong>nen.<br />

Met name <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die moeilijk rondkomen, proberen wel overzicht te krijgen maar slagen hier nog niet <strong>in</strong>. Ook zijn<br />

veel huishou<strong>de</strong>ns onvoldoen<strong>de</strong> op <strong>de</strong> hoogte van hun vaste lasten. Huishou<strong>de</strong>ns beg<strong>in</strong>nen vaak pas met acties on<strong>de</strong>rnemen<br />

als ze al moeilijk rondkomen. Door te zorgen voor <strong>in</strong>zicht en overzicht als alles nog goed gaat, kan ook als het even tegenzit<br />

meer grip op <strong>de</strong> situatie wor<strong>de</strong>n opgebouwd. De onl<strong>in</strong>e huishoudboekjes, die het laatste jaar steeds ver<strong>de</strong>r zijn ontwikkeld,<br />

kunnen hierbij on<strong>de</strong>rsteunend zijn. Digitaliser<strong>in</strong>g kan on<strong>de</strong>rsteunen, maar ook negatief werken. Digitale reken<strong>in</strong>gen maken<br />

<strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie niet makkelijker. Er moet meer aandacht komen voor het omgaan met <strong>de</strong>ze reken<strong>in</strong>gen.<br />

7


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

Met name op <strong>de</strong> competentie vooruit kijken is nog terre<strong>in</strong> te w<strong>in</strong>nen. Huishou<strong>de</strong>ns beseffen onvoldoen<strong>de</strong> wat het aangaan<br />

van een len<strong>in</strong>g voor hun maan<strong>de</strong>lijkse uitgaven betekent. Het toenemen<strong>de</strong> aantal len<strong>in</strong>gen is verontrustend. Ook raadt het<br />

<strong>Nibud</strong> af om vrien<strong>de</strong>n of familie geld te lenen. Dit is alleen <strong>in</strong> uitzon<strong>de</strong>rlijke gevallen een goe<strong>de</strong> oploss<strong>in</strong>g. Als er al sprake is<br />

van meer<strong>de</strong>re len<strong>in</strong>gen en het niet kunnen krijgen van krediet, dan is samen kijken naar het afsluiten van<br />

betal<strong>in</strong>gsregel<strong>in</strong>gen of naar een adviesgesprek met een budgetcoach gaan vaak een veel betere oploss<strong>in</strong>g. De site<br />

www.zelfjeschul<strong>de</strong>nregelen.nl kan on<strong>de</strong>rsteunen bij het aanpakken van beg<strong>in</strong>nen<strong>de</strong> schul<strong>de</strong>n. Maar eigenlijk moeten <strong>de</strong><br />

huishou<strong>de</strong>ns al veel eer<strong>de</strong>r aan <strong>de</strong> slag. Voordat consumenten een len<strong>in</strong>g afsluiten zou<strong>de</strong>n zij beter moeten kijken of <strong>de</strong><br />

len<strong>in</strong>g te betalen is. Dit kan met behulp van <strong>de</strong> Risicometer Lenen, www.nibud.nl/risicometerlenen.<br />

Tot slot blijken <strong>de</strong> waar<strong>de</strong>n die je vanuit huis meekrijgt zeer belangrijk te zijn. Goe<strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g helpt en <strong>de</strong><br />

aankomen<strong>de</strong> jaren moeten we daar meer <strong>in</strong> <strong>in</strong>vesteren. Dat geldt niet alleen voor ou<strong>de</strong>rs en scholen, m aar ook <strong>de</strong><br />

<strong>in</strong>termediairs die <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs weer kunnen on<strong>de</strong>rsteunen, moeten zich hiervan bewust zijn. Hier is ook een rol voor het <strong>Nibud</strong><br />

weggelegd.<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

8


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

1 Inleid<strong>in</strong>g<br />

1.1 Aanleid<strong>in</strong>g on<strong>de</strong>rzoek<br />

Het <strong>Nibud</strong> is dagelijks bezig met <strong>de</strong> huishoudportemonnee van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs. De kerntaak van het <strong>Nibud</strong> is <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële<br />

zelfredzaamheid van consumenten te verhogen door ze planmatig met geld te laten omgaan. Kennis over hoe huishou<strong>de</strong>ns<br />

<strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële adm<strong>in</strong>istratie organiseren, <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> hun betaal-, spaar en leengedrag en houd<strong>in</strong>g over geld is uitermate<br />

belangrijk om <strong>in</strong> te spelen op <strong>de</strong> behoeften en problemen van Ne<strong>de</strong>rlandse huishou<strong>de</strong>ns.<br />

F<strong>in</strong>anciële zelfredzaamheid krijgt steeds meer aandacht <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland. Toenemen<strong>de</strong> welvaart, marktwerk<strong>in</strong>g en een<br />

terugtre<strong>de</strong>n<strong>de</strong> overheid zorgen ervoor dat f<strong>in</strong>anciën en f<strong>in</strong>anciële producten steeds <strong>in</strong>gewikkel<strong>de</strong>r wor<strong>de</strong>n. Ook door <strong>de</strong><br />

huidige economische situatie en koopkrachtverlies wor<strong>de</strong>n veel consumenten geconfronteerd met f<strong>in</strong>anciële onzekerheid.<br />

Het <strong>Nibud</strong> omschrijft het begrip 'f<strong>in</strong>anciële zelfredzaamheid' als volgt:<br />

Iemand is f<strong>in</strong>ancieel zelfredzaam wanneer hij weloverwogen keuzes maakt, zodanig dat zijn f<strong>in</strong>anciën <strong>in</strong> balans zijn, zowel<br />

op <strong>de</strong> korte als op <strong>de</strong> lange termijn.<br />

Om je f<strong>in</strong>anciën <strong>in</strong> balans te krijgen en te hou<strong>de</strong>n is <strong>in</strong>zicht en overzicht <strong>in</strong> je eigen f<strong>in</strong>anciën belangrijk. In dit on<strong>de</strong>rzoek is<br />

bekeken hoe Ne<strong>de</strong>rlandse huishou<strong>de</strong>ns hun geldzaken <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk organiseren. De leidraad van dit rapport vormen <strong>de</strong><br />

competenties voor f<strong>in</strong>anciële zelfredzaamheid van het <strong>Nibud</strong>. Het doel van dit on<strong>de</strong>rzoek is <strong>in</strong>zicht krijgen <strong>in</strong> hoe<br />

huishou<strong>de</strong>ns hun f<strong>in</strong>anciën aanpakken en hoe dat doorwerkt op hoe zij rond kunnen komen. Dit on<strong>de</strong>rzoek richt zich niet op<br />

<strong>de</strong> competentie over voldoen<strong>de</strong> kennis beschikken. Deze komt wel terug, maar wordt niet expliciet beschreven om dat dit<br />

niet aansluit bij het doel van het on<strong>de</strong>rzoek.<br />

Dit on<strong>de</strong>rzoek is een vervolg op het on<strong>de</strong>rzoek <strong>Geldzaken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk uit 2009. Relevante verschillen tussen dit on<strong>de</strong>rzoek<br />

en het on<strong>de</strong>rzoek uit 2009 wor<strong>de</strong>n vermeld.<br />

9


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

1.2 Metho<strong>de</strong> van on<strong>de</strong>rzoek<br />

Vragenlijst:<br />

Onl<strong>in</strong>e vragenlijst on<strong>de</strong>r <strong>de</strong>elnemers van Op<strong>in</strong>ieland, het panel van Survey Sampl<strong>in</strong>g International<br />

(SSI).<br />

Veldwerkperio<strong>de</strong>: Oktober – november <strong>2011</strong>.<br />

Doelgroep:<br />

Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs tussen <strong>de</strong> 18 en 75 jaar die een eigen huishou<strong>de</strong>n voeren.<br />

Steekproef: N = 2196.<br />

De netto steekproef is zodanig gewogen dat <strong>de</strong> resultaten nationaal representatief zijn op geslacht,<br />

leeftijd en opleid<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g tussen 18 en 75 jaar.<br />

Rapportage: Deze rapportage geeft <strong>de</strong> belangrijkste resultaten weer. Voor aanvullen<strong>de</strong> vragen kunt u contact<br />

opnemen met <strong>de</strong> auteurs van dit rapport. Ook kan het <strong>Nibud</strong> <strong>in</strong> opdracht extra analyses uitvoeren op<br />

het databestand.<br />

Het resultaat <strong>in</strong> <strong>de</strong> tabellen wordt op <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> wijze weergegeven:<br />

Gewoon:<br />

Er zijn m<strong>in</strong>imaal vijftig waarnem<strong>in</strong>gen per cel en <strong>de</strong> waar<strong>de</strong> verschilt significant van gemid<strong>de</strong>ld en<br />

b<strong>in</strong>nen het kenmerk (bijvoorbeeld man ten opzichte van vrouw).<br />

Schu<strong>in</strong> gedrukt: De waarnem<strong>in</strong>g verschilt niet significant.<br />

1.3 Achtergrondvariabelen<br />

In tabel 1 wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> achtergrondvariabelen van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns gepresenteerd, die een <strong>in</strong>druk geven van <strong>de</strong> populatie. In<br />

het rapport wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> te verklaren variabelen besproken aan <strong>de</strong> hand van <strong>de</strong>ze variabelen.<br />

10


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Tabel 1: Achtergrondkenmerken respon<strong>de</strong>nten<br />

Totaal<br />

Totaal<br />

Totaal<br />

%<br />

%<br />

%<br />

Geslacht Inkomensniveau Religie<br />

Man 50 M<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan 1200 21 Geen 53<br />

Vrouw 50 1200-1700 19 Christendom 41<br />

Leeftijd 1700-2300 22 Islam 2<br />

18 t/m 24 jaar 10 2300-3100 18 Boeddhisme 1<br />

25 t/m 34 jaar 21 3100 of meer 21 H<strong>in</strong>doeïsme 0<br />

35 t/m 44 jaar 23 Dagactiviteit Jo<strong>de</strong>ndom 1<br />

45 t/m 54 jaar 21 Loondienst 52 An<strong>de</strong>rs 1<br />

55 t/m 64 jaar 15 Zzp'er/on<strong>de</strong>rnemer 4 Opleid<strong>in</strong>gsniveau<br />

65 t/m 75 jaar 11 Pensioen/VUT 13 Laag 35<br />

Huishoudtype Uitker<strong>in</strong>g 12 Mid<strong>de</strong>lbaar 42<br />

Alleenstaand 29 Stu<strong>de</strong>rend 6 Hoog 23<br />

Alleenstaan<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>r 7 Overige 13<br />

Paar 30 Won<strong>in</strong>g<br />

Paar met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 34 Huurwon<strong>in</strong>g 44<br />

An<strong>de</strong>rs 1 Koopwon<strong>in</strong>g 56<br />

Als <strong>in</strong> het rapport gesproken wordt over lagere <strong>in</strong>komens, dan wor<strong>de</strong>n daar <strong>in</strong>komens tot 2.300 netto euro per maand mee<br />

bedoeld. Met hogere <strong>in</strong>komens wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> <strong>in</strong>komens hoger dan 2.300 euro netto per maand bedoeld.<br />

1.4 Leeswijzer<br />

De volgen<strong>de</strong> hoofdstukken beschrijven <strong>de</strong> resultaten van het on<strong>de</strong>rzoek per on<strong>de</strong>rwerp. Het rapport kent <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong><br />

<strong>in</strong><strong>de</strong>l<strong>in</strong>g:<br />

11


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Hoofdstuk 2 gaat over <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële situatie. Hoe goed komen huishou<strong>de</strong>ns <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland rond met het <strong>in</strong>komen dat ze<br />

hebben<br />

In hoofdstuk 3 wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciën van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten <strong>in</strong> kaart gebracht. Er is gekeken of zij overzicht weten te<br />

hou<strong>de</strong>n op hun f<strong>in</strong>anciën, bijvoorbeeld door het bijhou<strong>de</strong>n van een geor<strong>de</strong>n<strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie.<br />

Hoofdstuk 4 han<strong>de</strong>lt over verantwoord beste<strong>de</strong>n. Plant een huishou<strong>de</strong>n <strong>de</strong> uitgaven goed Zijn er wel eens<br />

betal<strong>in</strong>gsproblemen<br />

In hoofdstuk 5 wordt stilgestaan bij <strong>de</strong> competentie ‘vooruit kijken’. Richten respon<strong>de</strong>nten zich alleen op <strong>de</strong> korte, of ook<br />

op <strong>de</strong> langere termijn Hoe staan huishou<strong>de</strong>ns tegenover roodstand en hoe gaan zij om met hun len<strong>in</strong>gen<br />

Het zes<strong>de</strong> hoofdstuk gaat over het kiezen van f<strong>in</strong>anciële producten. Er is gekeken naar hoe bewust mensen omgaan<br />

met <strong>de</strong> keuze van zaken als verzeker<strong>in</strong>gen en abonnementen.<br />

Wie op jonge leeftijd goed leert om te gaan met geld, zal daar als volwassene profijt van hebben. In hoofdstuk 7 gaat<br />

het over f<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g.<br />

Hoofdstuk 8 bevat <strong>de</strong> resultaten van het on<strong>de</strong>rzoek naar geluksbelev<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> <strong>in</strong>vloed van slecht kunnen rondkomen<br />

Bijlage 1 bevat <strong>de</strong> tabel ‘Rondkomen naar achtergrondkenmerken’. Bijlage 2 gaat na<strong>de</strong>r <strong>in</strong> op <strong>de</strong> analyses uit het<br />

on<strong>de</strong>rzoek naar geluksbelev<strong>in</strong>g.<br />

12


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

2 F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

F<strong>in</strong>anciële zelfredzaamheid is een belangrijk begrip als we het hebben over <strong>de</strong> huishoudf<strong>in</strong>anciën. Het <strong>Nibud</strong> omschrijft het<br />

begrip 'f<strong>in</strong>anciële zelfredzaamheid' als volgt:<br />

Iemand is f<strong>in</strong>ancieel zelfredzaam wanneer hij weloverwogen keuzes maakt zodanig dat zijn f<strong>in</strong>anciën <strong>in</strong> balans zijn, zowel<br />

op <strong>de</strong> korte als op <strong>de</strong> lange termijn.<br />

F<strong>in</strong>anciële zelfredzaamheid bevat meer<strong>de</strong>re componenten. In <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> hoofdstukken behan<strong>de</strong>len we <strong>de</strong>ze. Een<br />

objectieve manier om te meten hoe f<strong>in</strong>ancieel zelfredzaam mensen zijn, is door te kijken naar hoe goed zij kunnen<br />

rondkomen. Als huishou<strong>de</strong>ns kunnen rondkomen dan zou<strong>de</strong>n zij <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciën <strong>in</strong> elk geval op <strong>de</strong> korte termijn <strong>in</strong> balans<br />

moeten hebben. In hoofdstuk 5 komen we terug op <strong>de</strong> lange termijn.<br />

2.1 Rondkomen<br />

Figuur 1 geeft een beeld hoe huishou<strong>de</strong>ns nu rondkomen <strong>in</strong> categorieën van 'zeer moeilijk' tot 'z eer gemakkelijk'. 45 procent<br />

van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten komt zeer moeilijk tot eer<strong>de</strong>r moeilijk dan gemakkelijk rond. In 2009 was dit 37 procent.<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Alleenstaan<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs, respon<strong>de</strong>nten met een lage<br />

opleid<strong>in</strong>g en een <strong>in</strong>komen bene<strong>de</strong>n modaal komen<br />

relatief het moeilijkst rond. Rondkomen hebben we<br />

ver<strong>de</strong>eld <strong>in</strong> een groep eer<strong>de</strong>r gemakkelijk dan<br />

moeilijk, gemakkelijk en zeer gemakkelijk en een<br />

groep eer<strong>de</strong>r moeilijk dan gemakkelijk, moeilijk en<br />

zeer moeilijk. 34 procent van <strong>de</strong> alleenstaan<strong>de</strong>n met<br />

k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren komt gemakkelijk rond. Bij een<br />

samenwonend of getrouwd stel zon<strong>de</strong>r k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren komt<br />

68 procent gemakkelijk rond. De resultaten staan <strong>in</strong><br />

tabel 2. In bijlage 1 zijn <strong>de</strong> achtergrondkenmerken<br />

gekruist met alle zes <strong>de</strong> categorieën opgenomen.<br />

5%<br />

7% Zeer moeilijk<br />

10%<br />

Moeilijk<br />

19%<br />

Eer<strong>de</strong>r moeilijk dan gemakkelijk<br />

30% Eer<strong>de</strong>r gemakkelijk dan moeilijk<br />

29%<br />

Gemakkelijk<br />

Zeer gemakkelijk<br />

Figuur 1. Rondkomen<br />

13


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Tabel 2: Moeilijk of gemakkelijk rondkomen, naar achtergrondkenmerken<br />

Gemakkelijk rondkomen<br />

Moeilijk rondkomen<br />

Geslacht Man 58 42<br />

Vrouw 52 48<br />

Leeftijd 18-34 56 44<br />

34-54 51 49<br />

55-74 64 36<br />

Huishoudsamenstell<strong>in</strong>g Alleenstaand 51 49<br />

Alleenstaand met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 34 66<br />

Paar zon<strong>de</strong>r k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 68 32<br />

Paar met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 51 49<br />

Opleid<strong>in</strong>gsniveau Laag 46 54<br />

Mid<strong>de</strong>n 55 45<br />

Hoog 69 31<br />

Inkomen M<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan 1200 29 71<br />

1200-1699 48 52<br />

1700-2299 54 46<br />

2300-3100 63 37<br />

3100 of meer 76 24<br />

Totaal 55 45<br />

14


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

2.2 Re<strong>de</strong>n moeilijk rondkomen<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten die aangaven moeilijk rond te komen hebben we gevraagd wat zij zelf als <strong>de</strong> re<strong>de</strong>n zien dat ze<br />

moeilijk rondkomen, zie tabel 3. De meest voorkomen<strong>de</strong> re<strong>de</strong>n is hoge vaste lasten (39 procent). De respon<strong>de</strong>nten die<br />

an<strong>de</strong>rs hebben aangekruist geven meestal aan dat zij moeilijk kunnen rondkomen door <strong>de</strong> stijg<strong>in</strong>g van an<strong>de</strong>re lasten of hoge<br />

kosten voor bijvoorbeeld k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren of door ziekte.<br />

Tabel 3:<br />

Belangrijkste re<strong>de</strong>n dat huishou<strong>de</strong>n moeilijk rondkomt<br />

Totaal<br />

%<br />

Door hoge vaste lasten 39<br />

Als gevolg van een <strong>in</strong>komensterugval 29<br />

Door een gebeurtenis die afgelopen jaar heeft plaatsgevon<strong>de</strong>n 12<br />

Doordat ik graag geld uitgeef 5<br />

Door te we<strong>in</strong>ig <strong>in</strong>komsten 5<br />

Doordat mijn partner graag geld uitgeeft 2<br />

An<strong>de</strong>rs 8<br />

Uit voorgaan<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeken weten we dat het meemaken van een gebeurtenis, zoals verlies van baan, samenwonen of<br />

k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren krijgen, van <strong>in</strong>vloed kan zijn op <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële situatie van mensen (Ma<strong>de</strong>rn & Van <strong>de</strong>r Schors, <strong>2012</strong>; Antoni<strong>de</strong>s e.a.,<br />

2008; <strong>Nibud</strong>, 2009; Van Ommeren e.a., 2009). Aan alle respon<strong>de</strong>nten is gevraagd of zij het afgelopen jaar een gebeurtenis<br />

hebben meegemaakt. Bij 40 procent was dat het geval. In tabel 4 staat <strong>de</strong> top 5 van meegemaakte gebeurtenissen. An<strong>de</strong>re<br />

gebeurtenissen die niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> op 5 staan, zijn bijvoorbeeld gez<strong>in</strong>suitbreid<strong>in</strong>g, huwelijk, ga an stu<strong>de</strong>ren et cetera.<br />

Tabel 4:<br />

Gebeurtenissen die huishou<strong>de</strong>ns <strong>in</strong> <strong>de</strong> afgelopen 12 maan<strong>de</strong>n meemaakten (meer<strong>de</strong>re antwoor<strong>de</strong>n mogelijk)<br />

Totaal<br />

%<br />

Veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g/verkrijg<strong>in</strong>g van baan 9<br />

Verhuiz<strong>in</strong>g 8<br />

(Ge<strong>de</strong>eltelijk) werkloos gewor<strong>de</strong>n (ontslag) 6<br />

Meer uren gaan werken 5<br />

Samenwonen 4<br />

15


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten die een gebeurtenis hebben meegemaakt is gevraagd of dat <strong>in</strong>vloed had op hun f<strong>in</strong>anciële situatie. 39<br />

procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geeft aan dat <strong>de</strong> gebeurtenis tot gevolg had dat ze m<strong>in</strong><strong>de</strong>r geld had<strong>de</strong>n (tabel 5).<br />

Tabel 5:<br />

Veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>in</strong>komenssituatie na gebeurtenis (meer<strong>de</strong>re antwoor<strong>de</strong>n mogelijk)<br />

Totaal<br />

%<br />

Heb ik meer te beste<strong>de</strong>n 16<br />

Heb ik m<strong>in</strong><strong>de</strong>r te beste<strong>de</strong>n 39<br />

Heb ik ongeveer evenveel te beste<strong>de</strong>n 26<br />

Heb ik meer uitgaven 23<br />

Heb ik m<strong>in</strong><strong>de</strong>r uitgaven 6<br />

Meer zicht op f<strong>in</strong>anciële situatie 36<br />

M<strong>in</strong><strong>de</strong>r/geen overzicht op f<strong>in</strong>anciële situatie 16<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

Huishou<strong>de</strong>ns die aangeven na een gebeurtenis m<strong>in</strong><strong>de</strong>r te beste<strong>de</strong>n hebben, komen m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak gemakkelijk rond dan<br />

an<strong>de</strong>re huishou<strong>de</strong>ns. Van <strong>de</strong>ze huishou<strong>de</strong>ns geeft 14 procent aan gemakkelijk tot ze er gemakkelijk te kunnen rondkomen.<br />

Gemid<strong>de</strong>ld geeft 26 procent aan gemakkelijk tot zeer gemakkelijk te kunnen rondkomen.<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

16


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

2.3 Men<strong>in</strong>g over omgaan met geld en rondkomen<br />

24 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns v<strong>in</strong>dt geldzaken lastig, zie figuur 2. Jongeren (leeftijd 18 tot 25 jaar) geven vaker aan dat zij<br />

geldzaken lastig v<strong>in</strong><strong>de</strong>n. Bijna <strong>de</strong> helft van hen, 47 procent, is het eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik v<strong>in</strong>d geldzaken lastig’. Ook lage r<br />

opgelei<strong>de</strong>n v<strong>in</strong><strong>de</strong>n geldzaken vaak lastiger, 46 procent van hen is het met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g eens. Van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns met een<br />

<strong>in</strong>komen lager dan 1.200 euro is ruim <strong>de</strong> helft (51 procent) het eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g, 18 procent van <strong>de</strong>ze groep geeft zelfs<br />

aan het helemaal eens te zijn met <strong>de</strong>ze stell<strong>in</strong>g.<br />

De respon<strong>de</strong>nten die aangeven dat zij het helemaal eens zijn met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik v<strong>in</strong>d geldzaken lastig’, komen vaker dan<br />

gemid<strong>de</strong>ld moeilijk rond (19 procent ten opzicht van 12 procent gemid<strong>de</strong>ld), zie figuur 3.<br />

3%<br />

Helemaal mee oneens<br />

12%<br />

24%<br />

Meer oneens dan eens<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

27%<br />

34%<br />

Meer eens dan oneens<br />

Helemaal mee eens<br />

Geen men<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Figuur 2. Ik v<strong>in</strong>d geldzaken lastig<br />

Bijlagen<br />

100%<br />

80%<br />

60%<br />

40%<br />

20%<br />

0%<br />

19<br />

35<br />

29<br />

17<br />

Moeilijk rondkomen<br />

7<br />

22<br />

40<br />

31<br />

Makkelijk<br />

rondkomen<br />

Helemaal mee eens<br />

Meer eens dan oneens<br />

Meer oneens dan eens<br />

Helemaal mee oneens<br />

Figuur 3. Ik v<strong>in</strong>d geldzaken lastig naar rondkomen<br />

17


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

46 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns maakt zich vaak zorgen over hun f<strong>in</strong>anciën. Toch v<strong>in</strong>dt ruim driekwart van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns<br />

dat zij goed met geld kunnen omgaan. In tabel 6 staat weergegeven hoe <strong>de</strong> houd<strong>in</strong>g van mensen ten opzichte van geld is.<br />

Tabel 6: Stell<strong>in</strong>gen omgaan met geld (%)<br />

Helemaal<br />

mee<br />

oneens<br />

Meer<br />

oneens<br />

dan eens<br />

Meer<br />

eens dan<br />

oneens<br />

Helemaal<br />

mee eens<br />

Geen<br />

men<strong>in</strong>g<br />

Geld geeft mij zekerheid <strong>in</strong> het leven 3 7 47 41 2<br />

Ik v<strong>in</strong>d luxe belangrijk 18 37 34 8 2<br />

Geld is voor mij vooral een mid<strong>de</strong>l om leuke d<strong>in</strong>gen<br />

te kunnen doen<br />

5 18 48 28 2<br />

Ik maak mij vaak zorgen over mijn f<strong>in</strong>anciën 17 36 30 16 2<br />

Ik v<strong>in</strong>d dat ik goed met geld omga 3 12 46 37 2<br />

Ik ben niet zo met geld bezig 15 38 36 9 2<br />

Ik kom elke maand uit met mijn geld 7 17 37 39 1<br />

Gemak speelt een belangrijke rol bij mijn gedrag en<br />

mijn besluiten<br />

14 24 37 18 7<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Respon<strong>de</strong>nten die gemakkelijk rondkomen<br />

zijn het vaker eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik v<strong>in</strong>d dat<br />

ik goed met geld omga’ dan respon<strong>de</strong>nten die<br />

moeilijk rondkomen, zie figuur 4. Toch v<strong>in</strong>dt<br />

een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die moeilijk<br />

rondkomen wel dat zij goed met geld omgaan.<br />

100%<br />

80%<br />

60%<br />

40%<br />

20%<br />

0%<br />

27<br />

48<br />

46<br />

47<br />

20<br />

5 1<br />

6<br />

Moeilijk rondkomen Makkelijk<br />

rondkomen<br />

Helemaal mee eens<br />

Meer eens dan oneens<br />

Meer oneens dan eens<br />

Helemaal mee oneens<br />

Figuur 4. Ik v<strong>in</strong>d dat ik goed met geld omga naar rondkomen<br />

18


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

3 In kaart brengen van <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciën<br />

In kaart brengen van je geldzaken is een belangrijke competentie. Dit is als volgt ge<strong>de</strong>f<strong>in</strong>ieerd:<br />

De consument beschikt over een overzicht dat <strong>in</strong>zicht geeft <strong>in</strong> <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n om zijn huishoudf<strong>in</strong>anciën <strong>in</strong> balans te<br />

hou<strong>de</strong>n.<br />

Dit houdt on<strong>de</strong>r meer <strong>in</strong> dat consumenten <strong>in</strong> staat zijn om een <strong>in</strong>komen te verwerven, een overzicht van <strong>de</strong> <strong>in</strong>komsten en<br />

uitgaven te maken, hun adm<strong>in</strong>istratie overzichtelijk te bewaren en hun bankreken<strong>in</strong>g te beheren. Deze on<strong>de</strong>rwerpen staan <strong>in</strong><br />

dit hoofdstuk centraal.<br />

3.1 Inkomenson<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g en toeslagen<br />

Iemand met een laag <strong>in</strong>komen kan <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland rondkomen, mits hij aan <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> drie voorwaar<strong>de</strong>n voldoet:<br />

1. Hij kan goed met geld omgaan;<br />

2. Hij heeft geen onvermij<strong>de</strong>lijke persoonlijke uitgaven (zoals extra zorgkosten);<br />

3. Hij heeft alle <strong>in</strong>komenson<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g aangevraagd waar hij recht op heeft.<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is gevraagd of zij gebruik maken van zorgtoeslag. 51 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns maakt daar gebruik<br />

van. Aan <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die geen gebruik maken is gevraagd waarom niet, zie tabel 7. Van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is alleen hun<br />

netto-<strong>in</strong>komen bekend, daarom is niet met zekerheid te zeggen welke personen geen recht meer zou<strong>de</strong>n hebben op<br />

zorgtoeslag. Als we alleen naar het netto-<strong>in</strong>komen kijken, geven <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns met een hoger <strong>in</strong>komen vaker aan dat zij<br />

<strong>de</strong>nken dat ze teveel verdienen of er geen recht op hebben. Slechts 4 procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten met een <strong>in</strong>komen lager<br />

dan 1200 euro zon<strong>de</strong>r zorgtoeslag <strong>de</strong>nkt dat zij teveel verdienen. Bij <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten met een <strong>in</strong>komen hoger dan 3100<br />

euro is dat 55 procent.<br />

19


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

Tabel 7:<br />

Re<strong>de</strong>n waarom geen zorgtoeslag is aangevraagd<br />

Totaal<br />

%<br />

Ik heb <strong>de</strong> toeslag berekend, maar ik blijk hier geen recht op te hebben 26<br />

Ik verdien teveel 33<br />

Ik <strong>de</strong>nk dat ik teveel vermogen heb 2<br />

Ik v<strong>in</strong>d het aanvragen lastig 2<br />

Ik wil niet al mijn gegevens afstaan 2<br />

Ik ben bang dat ik het achteraf moet terugbetalen 5<br />

Ik <strong>de</strong>nk dat ik er geen recht op heb 15<br />

Ik ken <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n niet 7<br />

Nog nooit over nagedacht 17<br />

An<strong>de</strong>rs 3<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

3.2 Uitgaven<br />

Om goed je f<strong>in</strong>anciën te kunnen beheren is het belangrijk te weten wat er maan<strong>de</strong>lijks <strong>in</strong>komt en te weten wat eruit gaat. Op<br />

die manier weet je hoeveel geld er beschikbaar is voor leuke d<strong>in</strong>gen. Als iemand niet precies wist hoeveel geld hij aan<br />

bepaal<strong>de</strong> vaste lasten uitgeeft, is gevraagd om een schatt<strong>in</strong>g. Het blijkt dat een groot <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten helemaal<br />

niet op <strong>de</strong> hoogte is van hun vaste uitgaven. Een kwart van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten kan geen schatt<strong>in</strong>g maken van hun huur of<br />

hypotheek, zie tabel 8. Het m<strong>in</strong>st goed zijn <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten op <strong>de</strong> hoogte van <strong>de</strong> kosten van <strong>de</strong> verzeker<strong>in</strong>gen an<strong>de</strong>rs dan<br />

<strong>de</strong> zorgverzeker<strong>in</strong>g, 40 procent weet dat niet. 21 procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten weet niet hoe hoog alle vaste lasten<br />

(huur/hypotheek, energie, zorgverzeker<strong>in</strong>g, overige verzeker<strong>in</strong>gen) van het huishou<strong>de</strong>n zijn . Respon<strong>de</strong>nten met een<br />

<strong>in</strong>komen lager dan 1.200 euro en respon<strong>de</strong>nten met een laag opleid<strong>in</strong>gsniveau zijn het slechtst op <strong>de</strong> hoogte van hun vaste<br />

lasten. Dit zullen vaak <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> personen betreffen.<br />

20


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Tabel 8:<br />

Percentages respon<strong>de</strong>nten die niet weten hoeveel geld het huishou<strong>de</strong>n waar aan uitgeeft, naar <strong>in</strong>komen en<br />

opleid<strong>in</strong>gsniveau<br />

M<strong>in</strong><strong>de</strong>r<br />

dan<br />

1200<br />

1200-<br />

1699<br />

1700-<br />

2299<br />

2300-<br />

3099<br />

3100<br />

of<br />

meer<br />

Inkomen<br />

onbekend*<br />

Laag Mid<strong>de</strong>n Hoog Totaal<br />

Huur / hypotheek 24 19 15 15 13 49 31 24 18 25<br />

Energie 31 25 19 22 20 54 34 30 26 31<br />

Zorgverzeker<strong>in</strong>g 25 22 15 19 17 50 32 26 21 27<br />

An<strong>de</strong>re verzeker<strong>in</strong>gen 36 34 29 30 27 65 46 37 34 39<br />

Mobiele telefoon 22 21 16 16 14 45 32 22 16 24<br />

Internet, tv en vaste<br />

26 22 14 17 15 50 32 26 20 26<br />

telefoonabonnement<br />

Afloss<strong>in</strong>g studief<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g 33 33 22 23 17 51 42 30 19 32<br />

Afbetal<strong>in</strong>g<br />

34 30 20 22 18 51 41 29 21 31<br />

len<strong>in</strong>gen/betal<strong>in</strong>gsregel<strong>in</strong>gen<br />

* Dit betreft respon<strong>de</strong>nten die <strong>de</strong> hoogte van hun <strong>in</strong>komen of het <strong>in</strong>komen van hun partner niet hebben <strong>in</strong>gevuld.<br />

3.3 Wie zorgt voor <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciën<br />

Ruim <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns regelt f<strong>in</strong>anciële zaken samen, maar slechts een vijf<strong>de</strong> geeft aan dat bei<strong>de</strong> partners<br />

evenveel doen (tabel 9). 44 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns met een partner geeft aan dat een van <strong>de</strong> twee <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie<br />

bijhoudt. On<strong>de</strong>r f<strong>in</strong>anciële zaken wordt niet alleen <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie verstaan, maar bijvoorbeeld ook het bijhou<strong>de</strong>n van <strong>de</strong><br />

<strong>in</strong>komsten en uitgaven tot het afsluiten van verzeker<strong>in</strong>gen.<br />

21


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Tabel 9:<br />

3%<br />

16%<br />

15%<br />

Wie zorgt voor <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële zaken<br />

1% Zodra <strong>de</strong> post of <strong>de</strong> reken<strong>in</strong>g<br />

6%<br />

b<strong>in</strong>nenkomt<br />

Meer<strong>de</strong>re keren per week<br />

22%<br />

Eens per week<br />

23%<br />

14%<br />

Meer<strong>de</strong>re keren peer maand<br />

Eens per maand<br />

M<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan eens per maand<br />

Nooit<br />

Totaal<br />

Mijn partner doet dit altijd 11<br />

Mijn partner doet het meeste, maar ik doe ook een <strong>de</strong>el 12<br />

Mijn partner en ik doen ongeveer evenveel 20<br />

Ik doe het meeste, maar mijn partner doet ook een <strong>de</strong>el 21<br />

Ik doe dit altijd 33<br />

Er zijn geen vaste regels: net hoe het uitkomt 2<br />

Geen van bei<strong>de</strong>n 2<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is ook gevraagd of zij hulp van buitenaf hebben bij het doen van <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie. 4 procent van <strong>de</strong><br />

huishou<strong>de</strong>ns heeft hulp van familie of vrien<strong>de</strong>n. 2 procent geeft aan vrijwillig <strong>in</strong> budgetbeheer te zitten en nog eens 2<br />

procent zit <strong>in</strong> een schuldregel<strong>in</strong>g. Naast hulp bij <strong>de</strong> dagelijkse adm<strong>in</strong>istratie geeft 3 procent aan dat zij <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële plann<strong>in</strong>g<br />

hebben uitbesteed aan een f<strong>in</strong>ancieel adviseur.<br />

3.4 Adm<strong>in</strong>istratie bijhou<strong>de</strong>n<br />

59 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns houdt m<strong>in</strong>imaal eens per week <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële adm<strong>in</strong>istratie bij, 15 procent doet dat meer<strong>de</strong>re<br />

keren per maand, zie figuur 5. In 2009 waren <strong>de</strong> resultaten nagenoeg gelijk.<br />

%<br />

Figuur 5. Hoe vaak <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie bijgehou<strong>de</strong>n wordt<br />

22


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Er is dui<strong>de</strong>lijk een leeftijdseffect te zien. 12 procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten tussen <strong>de</strong> 18 en 3 5 jaar geeft aan nooit hun<br />

f<strong>in</strong>anciële adm<strong>in</strong>istratie bij te werken ten opzichte van 1 procent gemid<strong>de</strong>ld. Ook alleenstaan<strong>de</strong>n zon<strong>de</strong>r k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren geven<br />

vaker aan nooit hun adm<strong>in</strong>istratie te doen (11 procent).<br />

Op <strong>de</strong> vraag of er wordt bijgehou<strong>de</strong>n wat er wordt uitgegeven, antwoordt 70 procent bevesti gend (tabel 10). In 2009 was dit<br />

iets hoger, namelijk 75 procent. Op <strong>de</strong> vraag op welke manier men <strong>de</strong> uitgaven bijhoudt, kon<strong>de</strong>n meer<strong>de</strong>re antwoor<strong>de</strong>n<br />

wor<strong>de</strong>n gegeven. De meest voorkomen<strong>de</strong> manier om <strong>de</strong> uitgaven bij te hou<strong>de</strong>n, is door <strong>de</strong> afschrijv<strong>in</strong>gen te contr oleren. Dat<br />

doet ruim een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns.<br />

Tabel 10:<br />

Percentage huishou<strong>de</strong>ns dat bijhoudt wat uitgegeven wordt (meer<strong>de</strong>re antwoor<strong>de</strong>n mogelijk)<br />

Totaal<br />

%<br />

Nee 30<br />

Ja, door af en toe <strong>de</strong> afschrijv<strong>in</strong>gen te bekijken (op papier of via <strong>in</strong>ternet) 20<br />

Ja, via een kasboek op <strong>de</strong> computer of op <strong>in</strong>ternet 20<br />

Ja, door het exact controleren van <strong>de</strong> afschrijv<strong>in</strong>gen (op papier of via <strong>in</strong>ternet) 17<br />

Ja, <strong>in</strong> mijn hoofd 15<br />

Ja, een kasboek op papier 11<br />

An<strong>de</strong>rs 1<br />

De frequentie waarmee huishou<strong>de</strong>ns hun uitgaven bijhou<strong>de</strong>n verschilt. Van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die <strong>de</strong> uitgaven bijhou<strong>de</strong>n doet<br />

15 procent dat meer<strong>de</strong>re keren per week (tabel 11). 27 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns houdt alleen <strong>de</strong> uitgaven bij als <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën afwijken van <strong>de</strong> dagelijkse uitgaven.<br />

23


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Tabel 11:<br />

Frequentie waar<strong>in</strong> uitgaven b<strong>in</strong>nen het huishou<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n bijgehou<strong>de</strong>n<br />

Totaal<br />

%<br />

We hebben/ ik heb een (digitaal) kasboek dat we meer<strong>de</strong>re keren per week <strong>in</strong>vullen 15<br />

1x per 2 weken 25<br />

1x per maand 21<br />

1x per half jaar 3<br />

Als ik een veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>in</strong>komsten heb of verwacht 6<br />

Als ik veel uitgaven heb of verwacht 13<br />

Alleen na een specifieke gebeurtenis 6<br />

Weet niet 12<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is ook gevraagd waarom zij <strong>de</strong> uitgaven bijhou<strong>de</strong>n. De meest gegeven antwoor<strong>de</strong>n waren:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

An<strong>de</strong>rs kom ik geld tekort;<br />

Om <strong>in</strong>zicht te hebben;<br />

Ter controle;<br />

Weten waar het geld heen gaat;<br />

Overzicht;<br />

Weten hoeveel geld ik overhoud.<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

24


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Het grootste <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns, 86 procent, geeft aan onrustig te wor<strong>de</strong>n als hun f<strong>in</strong>anciële adm<strong>in</strong>istratie niet op or<strong>de</strong><br />

is (zie tabel 12). De meeste huishou<strong>de</strong>ns geven aan dat zij hun adm<strong>in</strong>istratie regelmatig verwerken, namelijk 88 procent.<br />

Tabel 12: Stell<strong>in</strong>gen over bijhou<strong>de</strong>n adm<strong>in</strong>istratie (%)<br />

Helemaal<br />

mee oneens<br />

Meer oneens<br />

dan eens<br />

Meer eens<br />

dan oneens<br />

Helemaal<br />

mee eens<br />

Geen<br />

men<strong>in</strong>g<br />

Ik open post altijd meteen 3 5 17 75 0<br />

Ik houd mijn adm<strong>in</strong>istratie bij 3 7 25 63 2<br />

Als <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële adm<strong>in</strong>istratie niet op<br />

or<strong>de</strong> is, geeft mij dat een onrustig gevoel<br />

3 7 20 66 4<br />

Aan <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die aangeven dat zij <strong>de</strong> post niet meteen openen of die <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie niet of nauwelijks bijhou<strong>de</strong>n is<br />

gevraagd waarom ze dat niet doen. Zij geven aan dat zij er tegenop zien, dat zij er we<strong>in</strong>ig tijd voor hebben of dat ze an<strong>de</strong>re<br />

prioriteiten stellen.<br />

Om hun geldzaken te beheren maakt <strong>in</strong> totaal 90 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns gebruikt van <strong>in</strong>ternetbankieren.<br />

Jongvolwassen tussen <strong>de</strong> 18 en 25 jaar maken m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak gebruik van onl<strong>in</strong>e bankieren (82 procent), respon<strong>de</strong>nten<br />

tussen <strong>de</strong> 45 en 55 jaar maken juist meer gebruik van bankieren via het web (94 procent). 55-plussers maken niet m<strong>in</strong><strong>de</strong>r<br />

gebruik van <strong>in</strong>ternetbankieren dan gemid<strong>de</strong>ld.<br />

40 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns heeft moeite met digitale reken<strong>in</strong>gen en het overzicht bewaren. Zie tabel 13.<br />

Tabel 13: Stell<strong>in</strong>gen over adm<strong>in</strong>istratie opruimen (%)<br />

Ik bewaar belangrijke papieren, zoals<br />

garantiebewijzen, loonstrookjes en<br />

contracten altijd op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> plek<br />

Digitale bankafschriften pr<strong>in</strong>t ik en<br />

bewaar ik <strong>in</strong> een map<br />

Door digitale reken<strong>in</strong>gen is het moeilijk<br />

om overzicht te hou<strong>de</strong>n<br />

Helemaal<br />

mee oneens<br />

Meer oneens<br />

dan eens<br />

Meer eens<br />

dan oneens<br />

Helemaal<br />

mee eens<br />

Geen<br />

men<strong>in</strong>g<br />

4 3 11 81 1<br />

41 19 12 17 11<br />

28 24 22 18 8<br />

25


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

3.5 Overzicht hebben<br />

Het doel van bijhou<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie is overzicht krijgen <strong>in</strong> persoonlijke f<strong>in</strong>anciën, om daarmee aan <strong>de</strong> slag te<br />

kunnen gaan. 79 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns heeft overzicht over hun <strong>in</strong>komsten en uitgaven en 81 procent weet <strong>in</strong> welke<br />

maan<strong>de</strong>n er meer <strong>in</strong>komsten zijn en <strong>in</strong> welke maan<strong>de</strong>n er meer uitgaven zijn, zie tabel 14.<br />

Tabel 14: Stell<strong>in</strong>gen overzicht over <strong>in</strong>komsten en uitgaven (%)<br />

Ik maak elke maand een overzicht van<br />

mijn uitgaven<br />

Ik heb altijd overzicht over mijn<br />

<strong>in</strong>komsten en uitgaven<br />

Helemaal<br />

mee oneens<br />

Meer oneens<br />

dan eens<br />

Meer eens<br />

dan oneens<br />

Helemaal<br />

mee eens<br />

Geen<br />

men<strong>in</strong>g<br />

27 25 21 24 4<br />

8 11 34 45 2<br />

Ik weet altijd precies wat mijn saldo is 7 16 39 36 2<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

Ik weet <strong>in</strong> welke maan<strong>de</strong>n ik meer<br />

<strong>in</strong>komsten heb en <strong>in</strong> welke maan<strong>de</strong>n ik<br />

meer uitgaven heb<br />

7 9 31 50 4<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

19 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geeft aan dat zij we<strong>in</strong>ig overzicht hebben van hun <strong>in</strong>komsten en uitgaven. Aan <strong>de</strong>ze<br />

respon<strong>de</strong>nten is gevraagd waarom zij geen overzicht hebben. 14 procent van hen heeft aan dat zij geen <strong>in</strong>teresse hebben<br />

en 17 procent geeft aan an<strong>de</strong>re prioriteiten te hebben. 21 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geeft aan dat zij dit niet nodig v<strong>in</strong><strong>de</strong>n,<br />

want ze komen nooit geld tekort. 11 procent doet het niet omdat ze er erg tegenop zien.<br />

26


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3.6 Rondkomen en <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële adm<strong>in</strong>istratie<br />

Respon<strong>de</strong>nten die moeilijk rondkomen geven vaker aan dat zij het oneens zijn met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘ Ik heb altijd overzicht over<br />

mijn <strong>in</strong>komsten en uitgaven’ (figuur 6) en met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik weet <strong>in</strong> welke maan<strong>de</strong>n ik meer <strong>in</strong>komsten heb en <strong>in</strong> welke<br />

maan<strong>de</strong>n ik meer uitgaven heb’ (figuur 7). Opvallend is dat zij het wel vaker eens zijn met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik maak elke maand<br />

een overzicht van mijn uitgaven’.<br />

Lagere <strong>in</strong>komens (<strong>in</strong>komens tot 2.300 euro) die gemakkelijk rondkomen hebben meer overzich t over hun <strong>in</strong>komsten en<br />

uitgaven dan lagere <strong>in</strong>komens die moeilijk rondkomen. Hetzelf<strong>de</strong> geldt voor hogere <strong>in</strong>komens (<strong>in</strong>komen vanaf 2.300 euro).<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

100%<br />

80%<br />

43 48<br />

Helemaal mee eens<br />

5. Vooruit kijken<br />

60%<br />

Meer eens dan oneens<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

40%<br />

20%<br />

0%<br />

36<br />

34<br />

12<br />

11<br />

10 7<br />

Moeilijk<br />

rondkomen<br />

Makkelijk<br />

rondkomen<br />

Meer oneens dan eens<br />

Helemaal mee oneens<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Figuur 6. Ik heb altijd overzicht over mijn <strong>in</strong>komsten en uitgaven<br />

27


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

100%<br />

80%<br />

60%<br />

26 23<br />

24<br />

19<br />

Helemaal mee eens<br />

Meer eens dan oneens<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

40%<br />

20%<br />

0%<br />

25<br />

25 31<br />

Moeilijk<br />

rondkomen<br />

Figuur 7. Ik maak elke maand een overzicht van mijn uitgaven<br />

27<br />

Makkelijk<br />

rondkomen<br />

Meer oneens dan eens<br />

Helemaal mee oneens<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

28


Inhoudsopgave<br />

Respon<strong>de</strong>nten die moeilijk rondkomen zijn slordiger <strong>in</strong> hun adm<strong>in</strong>istratie. Ze hou<strong>de</strong>n <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie over het algemeen<br />

slechter bij en geven aan dat ze belangrijke papieren niet altijd op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> plek bewaren , zie tabel 15.<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

Tabel 15: Stell<strong>in</strong>gen overzicht naar rondkomen (%)<br />

Helemaal mee<br />

oneens<br />

Meer oneens<br />

dan eens<br />

Ik weet <strong>in</strong> welke maan<strong>de</strong>n ik meer <strong>in</strong>komsten heb en <strong>in</strong> welke maan<strong>de</strong>n ik meer uitgaven heb<br />

Meer eens dan<br />

oneens<br />

Helemaal mee<br />

eens<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Moeilijk 9 11 33 47<br />

Makkelijk 5 7 32 55<br />

Ik bewaar belangrijke papieren, zoals garantiebewijzen, loonstrookje, contracten, altijd op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> plek<br />

Moeilijk 5 4 13 77<br />

Makkelijk 3 2 10 85<br />

Ik houd mijn adm<strong>in</strong>istratie bij<br />

Moeilijk 4 8 28 60<br />

Makkelijk 2 6 24 68<br />

Door digitale reken<strong>in</strong>gen is het moeilijk om overzicht te hou<strong>de</strong>n<br />

Moeilijk 27 24 27 22<br />

Makkelijk 34 28 20 18<br />

29


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

4 Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

Een an<strong>de</strong>re belangrijke competentie is verantwoord beste<strong>de</strong>n. Dit is als volgt ge<strong>de</strong>f<strong>in</strong>ieerd:<br />

De consument besteedt zijn <strong>in</strong>komsten zodanig dat zijn huishoudf<strong>in</strong>anciën op <strong>de</strong> korte termijn <strong>in</strong> balans zijn.<br />

Dit houdt on<strong>de</strong>r meer <strong>in</strong> dat consumenten hun uitgaven bewaken, hun betal<strong>in</strong>gsverplicht<strong>in</strong>gen nakomen, zich assertief<br />

opstellen en eventuele f<strong>in</strong>anciële problemen aanpakken.<br />

4.1 Uitgaven plannen<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is gevraagd of zij hun uitgaven van tevoren plannen (tabel 16). Het maken van een boodschappenlijst<br />

is een mid<strong>de</strong>l om planmatig <strong>de</strong> dagelijkse of wekelijkse boodschappen te doen. In totaal geeft 70 procent van alle<br />

huishou<strong>de</strong>ns aan het eens te zijn met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g, zij maken altijd tot regelmatig een bo odschappenlijstje. In 2009 gaf<br />

driekwart van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns aan vaak of regelmatig een boodschappenlijstje te maken, 45 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns<br />

maakt altijd een boodschappenlijstje. Paren maken vaker een boodschappenlijstje dan alleenstaan<strong>de</strong>n, 49 procen t van <strong>de</strong><br />

paren is het helemaal eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ten opzichte van 38 procent van <strong>de</strong> alleenstaan<strong>de</strong>n.<br />

Bij een grote aankoop hou<strong>de</strong>n <strong>de</strong> meeste huishou<strong>de</strong>ns reken<strong>in</strong>g met hun budget. Slechts 6 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns<br />

zegt dat zij meestal niet eerst kijken of ze een grote aankoop kunnen betalen. Huishou<strong>de</strong>ns met een lager <strong>in</strong>komen (tot<br />

2.300 euro) zijn het vaker eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik plan elke maand wat ik ga uitgeven’ (53 procent), dan huishou<strong>de</strong>ns met<br />

een hoger <strong>in</strong>komen (47 procent). 92 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns met een lager <strong>in</strong>komen is het eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ’Ik reken<br />

altijd uit of ik voldoen<strong>de</strong> geld heb voordat ik iets koop’. Bij <strong>de</strong> hogere <strong>in</strong>komens is 87 procent het hier mee eens.<br />

30


Tabel 16: Stell<strong>in</strong>gen plannen (%)<br />

Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Helemaal<br />

mee oneens<br />

Meer<br />

oneens dan<br />

eens<br />

Meer eens<br />

dan oneens<br />

Helemaal<br />

mee eens<br />

Geen<br />

men<strong>in</strong>g<br />

Ik plan elke maand wat ik ga uitgeven 22 26 28 21 3<br />

Ik maak altijd een boodschappenlijstje 13 15 25 45 2<br />

Als ik iets groots / duurs wil kopen, bekijk ik<br />

eerst welke (grote) uitgaven ik op korte<br />

termijn nog meer verwacht<br />

Als ik iets groots / duurs wil kopen, bekijk ik<br />

eerst of ik dat kan betalen<br />

Ik kijk altijd wat een product <strong>in</strong> een an<strong>de</strong>re<br />

w<strong>in</strong>kel of op <strong>in</strong>ternet kost voordat ik het<br />

koop<br />

Ik let altijd op of ik wat ik wil kopen <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />

aanbied<strong>in</strong>g kan krijgen<br />

Ik be<strong>de</strong>nk altijd waar een product aan moet<br />

voldoen voordat ik het koop<br />

Ik reken altijd uit of ik voldoen<strong>de</strong> geld heb<br />

voordat ik iets koop<br />

5 6 27 59 3<br />

3 3 14 78 2<br />

7 15 35 42 2<br />

4 10 33 53 1<br />

4 10 38 47 2<br />

3 7 28 61 1<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is gevraagd wat zij doen als zij onvoldoen<strong>de</strong> geld hebben voor een aankoop, zie tabel 17. 40 procent<br />

van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geeft aan dat zij dan niets doen. Bij <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns met een <strong>in</strong>komen tot 2.300 euro, ligt dit percentage<br />

iets hoger, namelijk 41 procent, bij <strong>de</strong> hogere <strong>in</strong>komens is dit 36 procent. Gemid<strong>de</strong>ld geeft 16 procent aan dat het nooit<br />

voorkomt dat er geen geld is voor een aankoop, bij <strong>de</strong> lagere <strong>in</strong>komens is dat 12 procent en <strong>de</strong> <strong>in</strong>komens boven <strong>de</strong> 2.300<br />

euro is dit 18 procent. Hoger opgelei<strong>de</strong>n (28 procent) kiezen vaker voor <strong>de</strong> optie om te gaan bezu<strong>in</strong>igen dan lager<br />

opgelei<strong>de</strong>n (21 procent). 19 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns gaat een vorm van een len<strong>in</strong>g aan als zij geld tekort komen.<br />

Respon<strong>de</strong>nten tussen <strong>de</strong> 25 en 35 jaar lenen vaker dan gemid<strong>de</strong>ld (26 procent), ook alleensta an<strong>de</strong>n zon<strong>de</strong>r k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren lenen<br />

sneller (23 procent), lager opgelei<strong>de</strong>n lenen juist m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak dan gemid<strong>de</strong>ld (17 procent). Huishou<strong>de</strong>ns met een lager<br />

<strong>in</strong>komen lenen vaker bij familie/vrien<strong>de</strong>n dan huishou<strong>de</strong>ns met een hoger <strong>in</strong>komen, respectievelijk 8 en 4 procent.<br />

31


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Tabel 17:<br />

Oploss<strong>in</strong>gen als er geen geld voor een aankoop is (meer<strong>de</strong>re antwoor<strong>de</strong>n mogelijk)<br />

Totaal<br />

%<br />

Ik doe niets, op=op 40<br />

Ik neem geld op van mijn spaarreken<strong>in</strong>g 26<br />

Ik ga bezu<strong>in</strong>igen/sparen 24<br />

Dat komt nooit voor 16<br />

Ik ga rood staan 7<br />

Ik ga meer werken om extra geld te hebben 7<br />

Ik leen geld bij familie/vrien<strong>de</strong>n 5<br />

Ik koop op afbetal<strong>in</strong>g 5<br />

Ik betaal met een creditcard 4<br />

Ik sluit een len<strong>in</strong>g af, bijvoorbeeld bij een bank of f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>gsmaatschappij 2<br />

Ik vraag een voorschot op mijn loon 1<br />

An<strong>de</strong>rs 2<br />

4.2 Uitgaven controleren<br />

Het controleren van je uitgaven (afschriften) is belangrijker dan veel mensen <strong>de</strong>nken. Vaak wordt alleen gedacht aan <strong>de</strong><br />

hoogte van het saldo, maar controleren gaat ook over ervoor zorgen dat automatische afschrijv<strong>in</strong>gen daadwerkelijk wor<strong>de</strong>n<br />

gedaan en controleren of er geen onrechtmatige afschrijv<strong>in</strong>gen hebben plaatsgevon<strong>de</strong>n. 11 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns is<br />

het oneens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik controleer altijd of mijn reken<strong>in</strong>gen en afschriften kloppen’ , zie figuur 8.<br />

32


Inhoudsopgave<br />

2%<br />

7%<br />

4%<br />

Helemaal mee oneens<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

66%<br />

Het overgrote <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns, 66 procent, controleert m<strong>in</strong>stens één keer per week <strong>de</strong> bankreken<strong>in</strong>g.<br />

Alleenstaan<strong>de</strong>n controleren <strong>de</strong> bankafschriften m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak dan paren. 62 procent van <strong>de</strong> alleenstaan<strong>de</strong>n bekijkt <strong>de</strong><br />

bankreken<strong>in</strong>g m<strong>in</strong>imaal één keer per week, bij <strong>de</strong> paren is dat 73 procent. Jongeren controleren m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak hun<br />

reken<strong>in</strong>gen, 13 procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten tot 25 jaar bekijkt m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan eens per maand hun reken<strong>in</strong>gen, bij <strong>de</strong><br />

respon<strong>de</strong>nten tussen <strong>de</strong> 25 en 35 jaar is dat 8 procent.<br />

Huishou<strong>de</strong>ns bekijken hun bankreken<strong>in</strong>g vaker als ze meer uitgaven verwachten of hun saldo laag is, maar ook wanneer er<br />

extra <strong>in</strong>komsten verwacht wor<strong>de</strong>n (tabel 18).<br />

Tabel 18:<br />

21%<br />

Meer oneens dan eens<br />

Meer eens dan oneens<br />

Helemaal mee eens<br />

Geen men<strong>in</strong>g<br />

Figuur 8. Ik controleer altijd of mijn reken<strong>in</strong>gen en afschrijv<strong>in</strong>gen kloppen<br />

Momenten waarop respon<strong>de</strong>nten hun bankreken<strong>in</strong>g(en) of afschriften vaker bekijken (meer<strong>de</strong>re antwoor<strong>de</strong>n mogelijk)<br />

%<br />

Als ik meer uitgaven heb of verwacht (bijvoorbeeld tij<strong>de</strong>ns<br />

44<br />

verbouw<strong>in</strong>g, of rondom <strong>de</strong> feestdagen)<br />

Als mijn saldo aan <strong>de</strong> lage kant is 37<br />

Als ik extra <strong>in</strong>komsten verwacht 33<br />

Aan het e<strong>in</strong><strong>de</strong> van <strong>de</strong> maand 26<br />

Als ik m<strong>in</strong><strong>de</strong>r <strong>in</strong>komsten verwacht 9<br />

Als mijn saldo aan <strong>de</strong> hoge kant is 5<br />

An<strong>de</strong>rs 7<br />

33


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

4.3 Betal<strong>in</strong>gsproblemen<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is gevraagd of zij van zichzelf v<strong>in</strong><strong>de</strong>n dat zij <strong>de</strong> reken<strong>in</strong>gen altijd op tijd betalen. Van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten<br />

is 67 procent het helemaal eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g, 23 procent geeft aan dat ze het er meer eens dan oneens mee zijn (figuur<br />

9). In 2009 was nog 91 procent het eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik ben netjes <strong>in</strong> het betalen van mijn reken<strong>in</strong>gen’. Een kwart van <strong>de</strong><br />

huishou<strong>de</strong>ns heeft het afgelopen jaar een aanman<strong>in</strong>g ontvangen, <strong>in</strong> 2009 was dat 21 procent.<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

2%<br />

3%<br />

5%<br />

Helemaal mee oneens<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

23%<br />

Meer oneens dan eens<br />

Meer eens dan oneens<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

67%<br />

Helemaal mee eens<br />

Geen men<strong>in</strong>g<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Figuur 9. Ik betaal mijn reken<strong>in</strong>gen altijd op tijd<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

34


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

In totaal heeft 63 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> afgelopen twaalf maan<strong>de</strong>n een of meer van gebeurtenissen <strong>in</strong> tabel 19<br />

meegemaakt. De helft heeft afgelopen jaar rood gestaan. In hoofdstuk 5 gaan we ver<strong>de</strong>r <strong>in</strong> op <strong>de</strong> roodstand en an<strong>de</strong>re<br />

soorten len<strong>in</strong>gen.<br />

Tabel 19:<br />

9%<br />

Gebeurtenissen die huishou<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> afgelopen 12 maan<strong>de</strong>n meemaakten (meer<strong>de</strong>re antwoor<strong>de</strong>n mogelijk)<br />

3%<br />

17%<br />

4%<br />

Helemaal mee oneens<br />

Meer oneens dan eens<br />

Totaal<br />

%<br />

Roodstand op <strong>de</strong> lopen<strong>de</strong> reken<strong>in</strong>g 50<br />

Reken<strong>in</strong>gen te laat betaald 31<br />

Een aanman<strong>in</strong>g ontvangen 25<br />

Geen geld meer kunnen opnemen 18<br />

Weiger<strong>in</strong>g van een automatische <strong>in</strong>casso 17<br />

De huur/hypotheek te laat betaald 11<br />

Loonbeslag gelegd op uw salaris 4<br />

Energie afgesloten door te laat betalen 3<br />

Voorschot op salaris aangevraagd 3<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g voorgelegd: ‘Ik on<strong>de</strong>rneem direct ac tie wanneer ik merk dat ik achterloop met<br />

betal<strong>in</strong>gen’. 67 procent geeft aan dat zij het helemaal eens zijn met <strong>de</strong>ze stell<strong>in</strong>g, zie figuur 10.<br />

Meer eens dan oneens<br />

67%<br />

Helemaal mee eens<br />

Geen men<strong>in</strong>g<br />

Figuur 10. Ik on<strong>de</strong>rneem direct actie wanneer ik merk dat ik achterloop met betal<strong>in</strong>gen<br />

35


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

4.4 Uitgaven doen<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is een aantal stell<strong>in</strong>gen voorgelegd over hoe zij <strong>de</strong>nken over hoe zij geld uitg even. Opvallend is dat 64<br />

procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten het eens is met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik v<strong>in</strong>d het moeilijk om grote uitgaven te doen’, zie tabel 20. Een<br />

lager percentage, <strong>in</strong> totaal 49 procent, geeft aan dat ze het eens zijn met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘ Ik v<strong>in</strong>d het moeilijk om geld uit te<br />

geven, ik ben zu<strong>in</strong>ig’. Slechts 4 procent is het helemaal eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik geef mijn geld het liefst direct uit’. Hogere<br />

<strong>in</strong>komens (meer dan 2.300 euro) zijn meer geneigd om hun geld direct uit te geven, maar huishou<strong>de</strong>ns met een lag er<br />

<strong>in</strong>komen komen vaker <strong>in</strong> <strong>de</strong> verleid<strong>in</strong>g dan huishou<strong>de</strong>ns met een hoger <strong>in</strong>komen.<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

Tabel 20: Stell<strong>in</strong>gen uitgaven doen, naar <strong>in</strong>komen (%)<br />

Totaal Lagere <strong>in</strong>komens Hogere <strong>in</strong>komens<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Ik geef gemakkelijk geld uit 47 45 50<br />

Ik v<strong>in</strong>d het moeilijk om geld uit te geven, ik ben zu<strong>in</strong>ig 49 52 42<br />

Ik v<strong>in</strong>d het moeilijk om grote uitgaven te doen 64 70 58<br />

Ik kom vaak <strong>in</strong> <strong>de</strong> verleid<strong>in</strong>g om d<strong>in</strong>gen te kopen 33 36 31<br />

Geld is voor mij vooral een mid<strong>de</strong>l om leuke d<strong>in</strong>gen te<br />

kunnen doen<br />

76 75 81<br />

Ik geef mijn geld het liefst direct uit 20 19 21<br />

Noot: alleen <strong>de</strong> percentages op <strong>de</strong> antwoordmogelijkhe<strong>de</strong>n ‘helemaal mee eens’ en ‘meer eens dan oneens’ staan<br />

weergegeven.<br />

Van <strong>de</strong> alleenstaan<strong>de</strong>n zon<strong>de</strong>r k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren geeft 51 procent aan dat zij gemakkelijk geld uitgeven. Lager opgelei<strong>de</strong>n zijn het<br />

vaker oneens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g (41 procent).<br />

Jongeren tot 25 jaar v<strong>in</strong><strong>de</strong>n het moeilijker dan gemid<strong>de</strong>ld om grote uitgaven te doen (76 procent v<strong>in</strong>dt het moeilijk, ten<br />

opzichte van 65 procent gemid<strong>de</strong>ld). Ook alleenstaan<strong>de</strong>n met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren (77 procent) en lager opgelei<strong>de</strong>n (73 procent) v<strong>in</strong><strong>de</strong>n<br />

grote uitgaven doen lastiger.<br />

36


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

4.5 Rondkomen en verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

Respon<strong>de</strong>nten die moeilijk rondkomen, geven vaker aan <strong>in</strong> <strong>de</strong> verleid<strong>in</strong>g te komen en zijn het vaker eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik<br />

geef mijn geld het liefst direct uit’, zie tabel 21. Van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die een lager <strong>in</strong>komen hebben en die moeilijk<br />

rondkomen is 42 procent het eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik geef gemakkelijk geld uit’. Bij <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns met een hoger <strong>in</strong>komen<br />

en die moeilijk rondkomen is dit 51 procent. De helft van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns met een lager <strong>in</strong>komen en die moeilijk rondkomen<br />

v<strong>in</strong><strong>de</strong>n het moeilijk om geld uit te geven, omdat ze zu<strong>in</strong>ig zijn. Van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die moeilijk rondkomen met een hoger<br />

<strong>in</strong>komen geeft 38 procent aan zu<strong>in</strong>ig te zijn en daardoor moeilijker geld uit te geven. Van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die moeilijk<br />

rondkomen, komen lagere <strong>in</strong>komens m<strong>in</strong><strong>de</strong>r snel <strong>in</strong> <strong>de</strong> verleid<strong>in</strong>g dan hogere <strong>in</strong>komens, 40 procent ten opzichte van 50<br />

procent. Ook geven <strong>de</strong> hogere <strong>in</strong>komens vaker hun geld het liefst direct uit ten opzichte van <strong>de</strong> lagere <strong>in</strong> komens,<br />

respectievelijk 35 en 27 procent.<br />

Tabel 21: Stell<strong>in</strong>gen verantwoord beste<strong>de</strong>n, naar rondkomen (%)<br />

Ik geef gemakkelijk geld uit<br />

Helemaal mee<br />

oneens<br />

Meer oneens<br />

dan eens<br />

Meer eens dan<br />

oneens<br />

Helemaal mee<br />

eens<br />

Moeilijk 22 34 30 14<br />

Makkelijk 16 36 39 10<br />

Ik v<strong>in</strong>d het moeilijk om geld uit te geven, ik ben zu<strong>in</strong>ig<br />

Moeilijk 16 35 31 18<br />

Makkelijk 12 38 36 14<br />

Ik kom vaak <strong>in</strong> <strong>de</strong> verleid<strong>in</strong>g om d<strong>in</strong>gen te kopen<br />

Moeilijk 25 34 29 12<br />

Makkelijk 28 45 23 5<br />

Ik geef mijn geld het liefst direct uit<br />

Moeilijk 36 37 21 7<br />

Makkelijk 43 42 13 2<br />

37


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

5 Vooruit kijken<br />

In dit hoofdstuk beste<strong>de</strong>n we aandacht aan <strong>de</strong> competentie ‘vooruit kijken’. Die is als volgt ge<strong>de</strong>f<strong>in</strong>ieerd:<br />

De consument realiseert zich dat wensen en gebeurtenissen op <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>llange en <strong>de</strong> lange termijn f<strong>in</strong>anciële gevolgen<br />

hebben en stemt zijn huidige bested<strong>in</strong>gen hierop af.<br />

Deze competentie gaat over vooruit plannen en anticiperen op verwachte en onverwachte gebeurtenissen. Sparen, lenen en<br />

verzekeren zijn metho<strong>de</strong>n om met <strong>de</strong>ze gebeurtenissen te kunnen omgaan. Het gaat hierbij niet om <strong>de</strong> keuze voor het<br />

product, maar om het <strong>in</strong>schatten wat voor type producten je nodig hebt en het omgaan met het product, bijvoorbeeld een<br />

len<strong>in</strong>g. Het kiezen van een specifiek product komt <strong>in</strong> het volgen<strong>de</strong> hoofdstuk aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>.<br />

5.1 Denken aan morgen<br />

19 procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is het helemaal eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik richt me alleen op <strong>de</strong> korte termijn. De toekomst<br />

wijst zichzelf wel uit’ (tabel 22). Alleenstaan<strong>de</strong>n met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren zijn vaker op <strong>de</strong> korte termijn gericht. Van hen geeft 26<br />

procent aan het helemaal eens te zijn met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g. Hoog opgelei<strong>de</strong>n zijn het juist vaker helemaal oneens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g<br />

(25 procent). Een groot <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns v<strong>in</strong>dt geld opzij leggen voor later wel belangrijk, 49 procent is het helemaal<br />

eens met <strong>de</strong>ze stell<strong>in</strong>g.<br />

Tabel 22: Stell<strong>in</strong>gen vooruit kijken (%)<br />

Ik richt me alleen op <strong>de</strong> korte termijn. De<br />

toekomst wijst zichzelf wel uit<br />

Helemaal<br />

mee<br />

oneens<br />

Meer<br />

oneens dan<br />

eens<br />

Meer eens<br />

dan oneens<br />

Helemaal<br />

mee eens<br />

Geen<br />

men<strong>in</strong>g<br />

19 29 30 19 4<br />

Ik leef meer voor <strong>de</strong> dag van vandaag dan voor<br />

<strong>de</strong> dag van morgen<br />

Ik v<strong>in</strong>d het belangrijk om wat opzij te leggen voor<br />

later<br />

Als ik geen geld achter <strong>de</strong> hand heb, maak ik<br />

mij zorgen<br />

20 33 28 16 4<br />

3 10 33 49 5<br />

5 14 40 39 3<br />

38


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

5.2 Sparen<br />

Een huishou<strong>de</strong>n heeft f<strong>in</strong>anciële reserves nodig om f<strong>in</strong>anciële tegenvallers te kunnen opvangen.<br />

82 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns spaart. In 2009 was dit nog driekwart van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns. De manier waarop <strong>de</strong><br />

huishou<strong>de</strong>ns geld opzij zetten verschilt: <strong>de</strong> meesten zetten een vast bedrag per maand opzij. 22 procent van <strong>de</strong><br />

respon<strong>de</strong>nten spaart alleen als er geld overblijft. Diegenen die sparen, zetten gemid<strong>de</strong>ld 225 euro per maand opzij. In 2009<br />

was dit nog 261 euro per maand.<br />

15 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geeft aan dat zij geen spaargeld achter <strong>de</strong> hand hebben. 29 procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten<br />

wil niet zeggen hoeveel geld zij op hun spaarreken<strong>in</strong>g hebben staan. Van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die geld op hun spaarreken<strong>in</strong>g<br />

hebben staan, heeft 20 procent m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan 2.000 euro.<br />

40 procent van alle respon<strong>de</strong>nten geeft aan het helemaal eens te zijn met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik spaar elke maand’, 24 procent is<br />

het meer eens dan oneens, zie tabel 23.<br />

Tabel 23: Stell<strong>in</strong>gen sparen (%)<br />

Helemaal<br />

mee<br />

oneens<br />

Meer<br />

oneens dan<br />

eens<br />

Meer eens<br />

dan oneens<br />

Helemaal<br />

mee eens<br />

Geen<br />

men<strong>in</strong>g<br />

Ik spaar elke maand 16 16 24 40 3<br />

Als ik onverwacht een keer extra geld krijg, geef<br />

ik dat nooit meteen uit<br />

Ik spaar altijd wanneer ik iets wil kopen dat ik<br />

niet meteen kan betalen<br />

5 11 31 52 2<br />

5 9 31 52 4<br />

Ik v<strong>in</strong>d het zon<strong>de</strong> om geld van mijn<br />

spaarreken<strong>in</strong>g te halen<br />

Als ik geld van mijn spaarreken<strong>in</strong>g haal, probeer<br />

ik het zo snel mogelijk weer aan te vullen<br />

6 14 35 35 10<br />

4 10 32 43 11<br />

39


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

5.3 Lenen<br />

Deze paragraaf gaat <strong>in</strong> op het leengedrag van huishou<strong>de</strong>ns. Bewust lenen is een belangr ijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> competenties<br />

van het <strong>Nibud</strong>. Volwassenen moeten <strong>in</strong> staat zijn om kredietvormen af te sluiten die b<strong>in</strong>nen het budget en bij <strong>de</strong> persoonlijke<br />

wensen passen. Dit hoofdstuk behan<strong>de</strong>lt roodstand, het soort len<strong>in</strong>gen en <strong>de</strong> hoogte van <strong>de</strong> schuld.<br />

5.3.1 Rood staan<br />

50 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns stond het afgelopen jaar rood stond (figuur 11). Daarbij zijn ook <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns<br />

meegenomen die slechts een enkele keer rood hebben gestaan. 18 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns staat maar zel<strong>de</strong>n rood,<br />

bijna een vijf<strong>de</strong> van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns staat elke maand rood. Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs tussen 25 en 45 jaar en respon<strong>de</strong>nten met een<br />

uitker<strong>in</strong>g zijn vaker vertegenwoordigd <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze groep.<br />

In 2009 stond 46 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns nooit rood, 16 procent kon niet rood staan en 30 procent had wel <strong>de</strong><br />

mogelijkheid. Het percentage huishou<strong>de</strong>ns dat niet rood kan staan is dus toegenomen. Re<strong>de</strong>nen hiervoor kunnen zijn dat<br />

dit vanuit <strong>de</strong> bank is opgelegd vanwege langdurige roodstand, of dat huishou<strong>de</strong>ns zichzelf ‘beschermd’ hebben en het zo<br />

<strong>in</strong>gesteld hebben dat zij niet rood kunnen staan. Van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die niet rood kunnen staan, heeft 47 procent een<br />

len<strong>in</strong>g en 42 procent heeft het afgelopen jaar een betal<strong>in</strong>gsprobleem gehad. Huishou<strong>de</strong>ns die nooit rood staan, maar wel <strong>de</strong><br />

mogelijkheid daartoe hebben, hebben m<strong>in</strong><strong>de</strong>r betal<strong>in</strong>gsproblemen en len<strong>in</strong>gen. 15 procent heeft het afgelopen jaar een<br />

betal<strong>in</strong>gsprobleem gehad, 23 procent heeft een len<strong>in</strong>g. Het percentage len<strong>in</strong>gen en betal<strong>in</strong>gsproblemen 2 is het grootst bij <strong>de</strong><br />

huishou<strong>de</strong>ns die elke maand rood staan, van hen heeft 73 procent een len<strong>in</strong>g en 70 procent heeft het afgelopen jaar een<br />

betal<strong>in</strong>gsprobleem gehad.<br />

Bijlagen<br />

2 On<strong>de</strong>r betal<strong>in</strong>gsprobleem wordt <strong>de</strong> opsomm<strong>in</strong>g <strong>in</strong> tabel 19 bedoeld, exclusief <strong>de</strong> roodstand.<br />

40


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

13%<br />

9%<br />

19%<br />

9%<br />

22%<br />

28%<br />

Figuur 11. Rood staan op betaalreken<strong>in</strong>g<br />

Nooit, want we kunnen niet roodstaan<br />

Nooit, maar we hebben wel <strong>de</strong><br />

mogelijkheid om rood te staan<br />

Ongeveer één keer per jaar<br />

Ongeveer twee keer per jaar<br />

Ongeveer één keer per kwartaal<br />

Elke maand<br />

Huur<strong>de</strong>rs staan vaker maan<strong>de</strong>lijks rood (22 procent) dan huishou<strong>de</strong>ns met een koopwon<strong>in</strong>g (17 procent). Jongvolwassenen<br />

tussen 18 en 25 jaar en personen ou<strong>de</strong>r dan 55 jaar staan m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak rood dan mensen tussen 25 en 55 jaar, zie tabel 24.<br />

Tabel 24: Roodstand naar leeftijd (%)<br />

Nooit, want we kunnen niet<br />

rood staan<br />

Nooit, maar we hebben wel <strong>de</strong><br />

mogelijkheid om rood te staan<br />

Totaal 18-24<br />

jaar<br />

25-34<br />

jaar<br />

35-44<br />

jaar<br />

45-54<br />

jaar<br />

55-64<br />

jaar<br />

65 jaar<br />

en ou<strong>de</strong>r<br />

22 40 30 25 17 11 11<br />

28 23 17 21 29 41 49<br />

Maximaal 1x per jaar 9 11 8 7 12 8 12<br />

Maximaal 2x per jaar 9 6 5 9 10 11 9<br />

Maximaal 1x per kwartaal 13 8 14 14 13 15 10<br />

Elke maand 19 13 26 24 19 14 9<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is gevraagd wat <strong>de</strong> belangrijkste re<strong>de</strong>n is dat zij rood kunnen staan. De meeste huishou<strong>de</strong>ns (38<br />

procent) geeft aan rood te kunnen staan voor <strong>de</strong> zekerheid als ze een keer krap zitten. 17 procent geeft aan dat zij <strong>de</strong><br />

41


Inhoudsopgave<br />

f<strong>in</strong>anciële ruimte echt nodig hebben. Een kwart heeft er eigenlijk niet over nagedach t en het aanbod van <strong>de</strong> bank<br />

aangenomen. De personen die <strong>de</strong>ze re<strong>de</strong>n geven, staan wel m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak dan gemid<strong>de</strong>ld rood.<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

9%<br />

11%<br />

Dat v<strong>in</strong>d ik makkelijk<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

37%<br />

26%<br />

17%<br />

Ik heb die extra f<strong>in</strong>anciële<br />

ruimte nodig<br />

Niet over nagedacht, <strong>de</strong> bank<br />

bood het aan<br />

Voor <strong>de</strong> zekerheid, mochten we<br />

een keertje krap zitten<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

An<strong>de</strong>rs<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Figuur 12. Re<strong>de</strong>n voor roodstand<br />

5.3.2 Len<strong>in</strong>gen<br />

De respon<strong>de</strong>nten is gevraagd of ze bij een <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g, familie of kennis een len<strong>in</strong>g h ebben afgesloten. Hypotheken wor<strong>de</strong>n<br />

hier niet meegenomen. Ruim <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten heeft een len<strong>in</strong>g, zie tabel 25. In 2009 had bijna twee<strong>de</strong>r<strong>de</strong> van<br />

<strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geen len<strong>in</strong>g, het aantal huishou<strong>de</strong>ns met een len<strong>in</strong>g is dus toegenomen. Wanneer we <strong>de</strong> 50 procent van <strong>de</strong><br />

respon<strong>de</strong>nten die rood hebben gestaan meenemen, dan heeft zelfs 62 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns een len<strong>in</strong>g. Jongere<br />

mensen hebben vaker een len<strong>in</strong>g. Van <strong>de</strong> 65-plussers heeft 31 procent een len<strong>in</strong>g (zon<strong>de</strong>r roodstand), bij <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten<br />

tussen <strong>de</strong> 25 en 35 jaar is dit 63 procent.<br />

42


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Tabel 25:<br />

Percentage huishou<strong>de</strong>ns met een len<strong>in</strong>g, naar achtergrondkenmerken<br />

Totaal<br />

%<br />

18-24 jaar 61<br />

25-34 jaar 63<br />

35-44 jaar 58<br />

45-54 jaar 52<br />

55-64 jaar 39<br />

65 jaar en ou<strong>de</strong>r 31<br />

Getrouwd/samenwonend, zon<strong>de</strong>r k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 42<br />

Getrouwd/samenwonend, met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 58<br />

Alleenstaand, zon<strong>de</strong>r k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 55<br />

Alleenstaand, met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 61<br />

Huur 57<br />

Koop 49<br />

Totaal 52<br />

De meest voorkomen<strong>de</strong> len<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland zijn die bij een bank (23 procent) en die bij familie, vrien<strong>de</strong>n of kennissen (9<br />

procent), zie tabel 26. Het aantal huishou<strong>de</strong>ns met een len<strong>in</strong>g bij vrien<strong>de</strong>n en familie was <strong>in</strong> 2009 een stuk lager namelijk 5<br />

procent. Daarnaast is er een toename te zien van creditcardschul<strong>de</strong>n. In 2009 had 3 procent een creditcardschuld, nu is dat<br />

7 procent. In 2009 stond <strong>de</strong> studieschuld op <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> plaats (7 procent <strong>in</strong> 2009). Van alle huishou<strong>de</strong>ns heeft 40 procent<br />

één type len<strong>in</strong>g, 8 procent heeft twee type len<strong>in</strong>gen, 3 procent heeft drie type len<strong>in</strong>gen en 1 procent heeft 4 of meer type<br />

len<strong>in</strong>gen.<br />

43


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Tabel 26:<br />

Type len<strong>in</strong>gen die huishou<strong>de</strong>ns nu of <strong>de</strong> afgelopen 12 maan<strong>de</strong>n hebben gehad (meer<strong>de</strong>re antwoor<strong>de</strong>n mogelijk)<br />

Totaal<br />

%<br />

Ik heb geen len<strong>in</strong>gen 48<br />

Een len<strong>in</strong>g bij een bank of f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>gsmaatschappij 23<br />

Een len<strong>in</strong>g bij familie, kennissen of vrien<strong>de</strong>n 9<br />

Een schuld op <strong>de</strong> creditcard 7<br />

Een studieschuld 6<br />

Iets gekocht op afbetal<strong>in</strong>g 5<br />

Een afbetal<strong>in</strong>gsregel<strong>in</strong>g 5<br />

Een len<strong>in</strong>g bij een postor<strong>de</strong>rbedrijf 4<br />

Een len<strong>in</strong>g via mijn werkgever 1<br />

Wil ik niet zeggen 5<br />

Geen men<strong>in</strong>g 4<br />

An<strong>de</strong>rs 1<br />

Ook is gevraagd naar <strong>de</strong> hoogte van <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g. Een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> heeft aangegeven een len<strong>in</strong>g on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> 500 euro te hebben<br />

afgesloten, 12 procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten die lenen, heeft een len<strong>in</strong>g tussen <strong>de</strong> 500 en 2.500 euro. Ook wil 12 procent<br />

van <strong>de</strong> leners niet zeggen hoe hoog hun len<strong>in</strong>g is.<br />

De hoogte van <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g is fors toegenomen. In 2009 had 44 procent m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan 500 euro geleend, afgelopen jaar had nog<br />

geen kwart m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan 500 euro geleend. Zowel <strong>in</strong> 2009 als nu geeft een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns aan dat zij niet weten<br />

hoeveel spaargeld ze hebben of dat zij dat niet willen zeggen. Dat betreft ongeveer een vijf<strong>de</strong> van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns, zij zijn<br />

niet meegenomen <strong>in</strong> tabel 27.<br />

44


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Tabel 27:<br />

Totale hoogte van <strong>de</strong> len<strong>in</strong>gen en schul<strong>de</strong>n die een huishou<strong>de</strong>n heeft (<strong>in</strong>clusief roodstand), exclusief hypotheek/schuld<br />

voor eigen won<strong>in</strong>g (2009 en <strong>2011</strong>-<strong>2012</strong>).<br />

2009<br />

%<br />

<strong>2011</strong>-<strong>2012</strong><br />

%<br />

M<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan 500 euro 44 29<br />

500 tot 2.000 euro 16 18<br />

2.000 tot 5.000 euro 9 15<br />

5.000 tot 10.000 euro 13 12<br />

10.000 tot 25.000 euro 13 15<br />

25.000 tot 50.000 euro 5 6<br />

Meer dan 50.000 euro 3 5<br />

Van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die een len<strong>in</strong>g en schul<strong>de</strong>n hebben, spaart 76 procent. Van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten met een len<strong>in</strong>g of schuld<br />

tot 500 euro, heeft 72 procent m<strong>in</strong>imaal 500 euro achter <strong>de</strong> hand. Bij een len<strong>in</strong>g of schuld van 500 tot 2.000 euro heeft 40<br />

procent tenm<strong>in</strong>ste 2.000 euro achter <strong>de</strong> hand. Bij een len<strong>in</strong>g of schuld van 2.000 tot 5.000 euro heeft 28 procent meer dan<br />

5.000 euro spaargeld. Uit <strong>de</strong> spaarbedragen blijkt dat een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns die lenen, genoeg geld gespaard heeft<br />

om het geleen<strong>de</strong> bedrag te kunnen bekostigen.<br />

Met een aantal stell<strong>in</strong>gen is gemeten hoe leners hun eigen leengedrag ervaren (tabel 28). Deze stell<strong>in</strong>gen zijn voorgelegd<br />

aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten die <strong>in</strong> <strong>de</strong> afgelopen 5 jaar een officiële len<strong>in</strong>g afsloten. Hoeveel rente zij moeten betalen voor hun<br />

len<strong>in</strong>g weet 13 procent van hen niet. 71 procent had liever m<strong>in</strong><strong>de</strong>r geleend en 61 procent ervaart <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g als een last. In<br />

2009 gaf 67 procent aan dat zij liever m<strong>in</strong><strong>de</strong>r had<strong>de</strong>n geleend en ervoer 58 procent hun len<strong>in</strong>g als een last.<br />

45


Tabel 28: Stell<strong>in</strong>gen lenen (%)<br />

Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Helemaal<br />

mee oneens<br />

Meer<br />

oneens dan<br />

eens<br />

Meer eens<br />

dan oneens<br />

Helemaal<br />

mee eens<br />

Geen<br />

men<strong>in</strong>g<br />

Ik weet hoeveel rente ik moet betalen voor<br />

4 9 19 59 8<br />

mijn len<strong>in</strong>g<br />

Ik had liever m<strong>in</strong><strong>de</strong>r geleend 10 11 25 46 8<br />

Mijn leengedrag is geheel verantwoord 6 8 23 55 7<br />

Mijn len<strong>in</strong>gen ervaar ik als een last 12 20 26 35 7<br />

Ik sta liever rood dan dat ik geld van mijn<br />

spaarreken<strong>in</strong>g haal<br />

31 23 23 15 8<br />

Aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten die aangeven dat zij hun len<strong>in</strong>g als een last ervaren is gevraagd waarom zij <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g als een last<br />

beschouwen (tabel 29). 27 procent geeft aan dat zij het moeilijk v<strong>in</strong><strong>de</strong>n om ie<strong>de</strong>re maand <strong>de</strong> afloss<strong>in</strong>g te betalen en 24<br />

procent geeft zelfs aan dat zij door <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g meer betal<strong>in</strong>gsproblemen hebben. In totaal is dat 15 procent van alle<br />

huishou<strong>de</strong>ns met een len<strong>in</strong>g. Bij ‘an<strong>de</strong>rs’ werd vooral genoemd dat <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g een vervelend gevoel geeft. Respon<strong>de</strong>nten<br />

kon<strong>de</strong>n niet goed aangeven waardoor dat wordt veroorzaakt.<br />

Tabel 29:<br />

Re<strong>de</strong>nen waarom <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g als een last ervaren wordt (meer<strong>de</strong>re antwoor<strong>de</strong>n mogelijk)<br />

Totaal<br />

%<br />

Het is moeilijk om ie<strong>de</strong>re maand <strong>de</strong> afloss<strong>in</strong>g te betalen 27<br />

Door <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g heb ik nu meer betal<strong>in</strong>gsproblemen 24<br />

Ik had onvoldoen<strong>de</strong> over <strong>de</strong> consequenties nagedacht 17<br />

De len<strong>in</strong>g lever<strong>de</strong> me m<strong>in</strong><strong>de</strong>r plezier op dan ik had gedacht 14<br />

De len<strong>in</strong>g was om iets f<strong>in</strong>ancieren dat eigenlijk niet gewenst / <strong>de</strong> bedoel<strong>in</strong>g was 11<br />

Ik heb <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g gebruikt om iets te kopen dat ik nu niet meer gebruik 8<br />

An<strong>de</strong>rs 26<br />

46


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Aan alle respon<strong>de</strong>nten met een len<strong>in</strong>g is gevraagd hoe zij <strong>de</strong> maan<strong>de</strong>lijkse afbetal<strong>in</strong>gen ervaren (tabel 30). In totaal geeft 22<br />

procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten aan moeite te hebben met <strong>de</strong> betal<strong>in</strong>gen. Respon<strong>de</strong>nten die aangeven moeilijker aan <strong>de</strong><br />

maan<strong>de</strong>lijkse verplicht<strong>in</strong>gen te kunnen voldoen, hebben een hogere maan<strong>de</strong>lijkse afloss<strong>in</strong>g.<br />

Tabel 30:<br />

Ervar<strong>in</strong>gen met het betalen van <strong>de</strong> rente en afloss<strong>in</strong>g (<strong>de</strong> maan<strong>de</strong>lijkse verplicht<strong>in</strong>gen) van len<strong>in</strong>gen en schul<strong>de</strong>n<br />

Ik ben goed <strong>in</strong> staat om aan <strong>de</strong> maan<strong>de</strong>lijkse verplicht<strong>in</strong>gen te<br />

voldoen<br />

Gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> afloss<strong>in</strong>g<br />

Totaal<br />

per maand<br />

€<br />

%<br />

109 31<br />

Ik kan aan <strong>de</strong> maan<strong>de</strong>lijkse verplicht<strong>in</strong>gen voldoen 114 25<br />

Ik kan met moeite voldoen aan <strong>de</strong> maan<strong>de</strong>lijkse verplicht<strong>in</strong>gen 190 15<br />

Ik kan eigenlijk niet aan <strong>de</strong> maan<strong>de</strong>lijkse verplicht<strong>in</strong>gen voldoen; ik<br />

296 5<br />

maak daarom keuzes <strong>in</strong> wat ik wel en niet betaal<br />

Ik kan <strong>de</strong> maan<strong>de</strong>lijkse betal<strong>in</strong>gen niet meer opbrengen, ik ben<br />

130 2<br />

gestopt met betalen<br />

Ik heb geen maan<strong>de</strong>lijkse afloss<strong>in</strong>gen 14 11<br />

Geen men<strong>in</strong>g 62 12<br />

5.4 Rondkomen en vooruit kijken<br />

Huishou<strong>de</strong>ns die een len<strong>in</strong>g hebben komen moeilijker rond dan huishou<strong>de</strong>ns zon<strong>de</strong>r len<strong>in</strong>g , zie figuur 13.<br />

100%<br />

80%<br />

60%<br />

40%<br />

9% 4%<br />

13%<br />

26%<br />

34%<br />

25%<br />

36%<br />

Zeer gemakkelijk<br />

Gemakkelijk<br />

Eer<strong>de</strong>r gemakkelijk dan moeilijk<br />

Eer<strong>de</strong>r moeilijk dan gemakkelijk<br />

20%<br />

0%<br />

24%<br />

6%<br />

2%<br />

Geen len<strong>in</strong>g<br />

13%<br />

8%<br />

Wel een len<strong>in</strong>g<br />

Moeilijk<br />

Zeer moeilijk<br />

Figuur 13. Rondkomen naar <strong>de</strong> aanwezigheid van een len<strong>in</strong>g<br />

47


Inhoudsopgave<br />

Respon<strong>de</strong>nten die moeilijk rondkomen geven vaker aan dat zij het eens zijn met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik richt me alleen op <strong>de</strong> korte<br />

termijn. De toekomst wijst zichzelf wel uit’ (figuur 14).<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

100%<br />

80%<br />

60%<br />

24%<br />

38%<br />

16%<br />

26%<br />

Helemaal mee eens<br />

Meer eens dan oneens<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

40%<br />

20%<br />

0%<br />

23%<br />

15%<br />

Moeilijk<br />

36%<br />

22%<br />

Makkelijk<br />

Meer oneens dan eens<br />

Helemaal mee oneens<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

Figuur 14. Stell<strong>in</strong>g ‘Ik richt me alleen op <strong>de</strong> korte termijn’ naar rondkomen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

48


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

6 Bewust f<strong>in</strong>anciële producten kiezen<br />

De vorige drie competenties zijn met name gericht op <strong>de</strong> huidige f<strong>in</strong>anciën van een persoon, van het op or<strong>de</strong> hou<strong>de</strong>n tot<br />

producten beheren. De competentie ‘bewust f<strong>in</strong>anciële producten kiezen’ kijkt naar het keuzeproces bij het aangaan van een<br />

f<strong>in</strong>anciële langetermijnverplicht<strong>in</strong>g en het af<strong>de</strong>kken van risico’s. De competentie is als volgt ge<strong>de</strong>f<strong>in</strong>ieerd:<br />

De consument kiest f<strong>in</strong>anciële producten op basis van budgettaire overweg<strong>in</strong>gen en passend bij zijn persoon en persoonlijke<br />

omstandighe<strong>de</strong>n.<br />

6.1 Afsluiten<br />

73 procent van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns geeft aan dat zij het meer eens dan oneens of helemaal eens zijn met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Als ik een<br />

verzeker<strong>in</strong>g of een abonnement wil afsluiten, vraag ik verschillen<strong>de</strong> offertes aan’ (figuur 15).<br />

5% 6%<br />

Helemaal mee oneens<br />

16%<br />

Meer oneens dan eens<br />

8. Geld en geluk<br />

39%<br />

Meer eens dan oneens<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

34%<br />

Helemaal mee eens<br />

Geen men<strong>in</strong>g<br />

Figuur 15. ‘Als ik een verzeker<strong>in</strong>g of een abonnement wil<br />

afsluiten, vraag ik verschillen<strong>de</strong> offertes aan’<br />

De stell<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> tabel 31 zijn alleen voorgelegd aan <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten die <strong>in</strong> <strong>de</strong> afgelopen vijf jaar een len<strong>in</strong>g hebben<br />

afgesloten. 66 procent is het helemaal eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Voordat ik <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g heb afgesloten, h eb ik bekeken of ik <strong>de</strong><br />

afloss<strong>in</strong>g kan betalen’. Ruim <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is het helemaal eens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik let altijd op <strong>de</strong> hoogte van<br />

<strong>de</strong> rente voordat ik een len<strong>in</strong>g afsluit’.<br />

49


Tabel 31: Stell<strong>in</strong>gen afsluiten van een len<strong>in</strong>g (%)<br />

Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

Voordat ik <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g heb afgesloten, heb ik<br />

bekeken of ik <strong>de</strong> afloss<strong>in</strong>g kan betalen.<br />

Voor ik een len<strong>in</strong>g afsluit, vergelijk ik<br />

verschillen<strong>de</strong> leenvormen met elkaar<br />

Ik let altijd op <strong>de</strong> hoogte van <strong>de</strong> rente<br />

voordat ik een len<strong>in</strong>g afsluit<br />

6.2 On<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n<br />

Helemaal<br />

mee oneens<br />

Meer<br />

oneens dan<br />

eens<br />

Meer eens<br />

dan oneens<br />

Helemaal<br />

mee eens<br />

Geen<br />

men<strong>in</strong>g<br />

7 7 14 66 6<br />

7 9 27 48 9<br />

6 10 24 52 9<br />

Ruim <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> huishou<strong>de</strong>ns controleert verzeker<strong>in</strong>gen af en toe of regelmatig op <strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong>n (figuur 16).<br />

5%<br />

13%<br />

Helemaal mee oneens<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

22%<br />

Meer oneens dan eens<br />

8. Geld en geluk<br />

28%<br />

Meer eens dan oneens<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

32%<br />

Helemaal mee eens<br />

Geen men<strong>in</strong>g<br />

Figuur 16. Stell<strong>in</strong>g ‘Ik bekijk regelmatig of ik nog wel <strong>de</strong> juiste<br />

verzeker<strong>in</strong>gen tegen <strong>de</strong> gewenste voorwaar<strong>de</strong>n heb afgesloten’<br />

50


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

29 procent van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten is het oneens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Ik heb nog nooit spijt gehad van een f<strong>in</strong>ancieel product dat ik<br />

heb aangeschaft’ (figuur 17). Aan <strong>de</strong>ze respon<strong>de</strong>nten is gevraagd wat zij <strong>in</strong> <strong>de</strong> toekomst an<strong>de</strong>rs zou<strong>de</strong>n doen. 56 procent<br />

antwoord ‘niets’, <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten die het wel an<strong>de</strong>rs willen gaan doen hebben daar vaak geen concreet plan voor. Zij geven<br />

antwoor<strong>de</strong>n als ‘niet meer doen’ en ‘beter oriënteren’.<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

35%<br />

9% 10%<br />

Helemaal mee oneens<br />

Meer oneens dan eens<br />

19%<br />

Meer eens dan oneens<br />

Helemaal mee eens<br />

5. Vooruit kijken<br />

27%<br />

Geen men<strong>in</strong>g<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

Figuur 17. ‘Ik heb nog nooit spijt gehad van een f<strong>in</strong>ancieel<br />

product dat ik heb aangeschaft’<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

6.3 Rondkomen en bewust f<strong>in</strong>anciële producten kiezen<br />

Huishou<strong>de</strong>ns die gemakkelijk rondkomen bekijken vaker of ze <strong>de</strong> afloss<strong>in</strong>g kunnen betalen, voordat zij een len<strong>in</strong>g afsluiten.<br />

Ook hebben zij m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak spijt gehad van een f<strong>in</strong>ancieel product dat zij hebben afgesloten en vergelijken zij vaker<br />

verschillen<strong>de</strong> leenvormen met elkaar. Als laatste letten zij vaker op <strong>de</strong> hoogte van <strong>de</strong> rente voordat zij een len<strong>in</strong>g afsluiten.<br />

Bij <strong>de</strong>ze stell<strong>in</strong>gen over len<strong>in</strong>gen, gaat het alleen om <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten die een len<strong>in</strong>g hebben . Zie tabel 32.<br />

51


Tabel 32: Stell<strong>in</strong>gen bewust f<strong>in</strong>anciële producten kiezen, naar rondkomen (%)<br />

Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

Helemaal mee<br />

oneens<br />

Meer oneens dan<br />

eens<br />

Meer eens dan<br />

oneens<br />

Helemaal mee eens<br />

Als ik een verzeker<strong>in</strong>g of een abonnement wil afsluiten, vraag ik verschillen<strong>de</strong> offertes aan<br />

Moeilijk 8 18 33 41<br />

Makkelijk 5 16 38 40<br />

Voordat ik <strong>de</strong> len<strong>in</strong>g heb afgesloten, heb ik bekeken of ik <strong>de</strong> afloss<strong>in</strong>g kan betalen<br />

Moeilijk 10 8 18 64<br />

Makkelijk 5 5 12 77<br />

Ik heb nog nooit spijt gehad van een f<strong>in</strong>ancieel product dat ik heb aangeschaft<br />

Moeilijk 14 24 30 33<br />

Makkelijk 8 18 30 44<br />

Voor ik een len<strong>in</strong>g afsluit, vergelijk ik verschillen<strong>de</strong> leenvormen met elkaar<br />

Moeilijk 11 12 29 49<br />

Makkelijk 5 8 30 57<br />

Ik let altijd op <strong>de</strong> hoogte van <strong>de</strong> rente voordat ik een len<strong>in</strong>g afsluit<br />

Moeilijk 9 14 28 49<br />

Makkelijk 4 7 24 66<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

52


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

7 F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g speelt een belangrijke rol om later problem en te kunnen voorkomen. Door op jonge leeftijd te leren<br />

omgaan met geld, leren om keuzes te maken en wensen te kunnen afstemmen op het budget, kunnen problemen <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />

toekomst wor<strong>de</strong>n voorkomen. In dit hoofdstuk kijken we naar <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g die <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten vroeger hebben<br />

gehad.<br />

7.1 Zak- en kleedgeld en een bijbaan<br />

Driekwart van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten geeft aan dat zij als scholier zakgeld kregen (tabel 33). Het percentage dat kleedgeld kreeg,<br />

ligt veel lager. 40 procent betaal<strong>de</strong> vroeger kostgeld aan ou<strong>de</strong>rs.<br />

Tabel 33: F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

Ja Nee Weet ik niet<br />

Als scholier kreeg ik zakgeld 75 19 6<br />

Als scholier kreeg ik kleedgeld 28 66 6<br />

Als scholier had ik een vast bijbaantje 54 40 6<br />

Als scholier werkte ik <strong>in</strong> <strong>de</strong> zomervakantie vaak 63 31 6<br />

Ik betaal<strong>de</strong> kostgeld aan mijn ou<strong>de</strong>rs 40 53 7<br />

7.2 Thuissituatie<br />

Zakgeld is een goed mid<strong>de</strong>l om te leren omgaan met geld, maar het goe<strong>de</strong> voorbeeld krijgen is ook belangrijk. Slechts 16<br />

procent is het meer oneens of oneens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Goed omgaan met geld heb ik van huis uit goe d meegekregen’ (tabel<br />

34).<br />

53


Tabel 34: Stell<strong>in</strong>gen f<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g (%)<br />

Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

Bij ons thuis werd vroeger altijd zu<strong>in</strong>ig aan<br />

gedaan<br />

Goed omgaan met geld heb ik van huis uit goed<br />

meegekregen<br />

Helemaal<br />

mee oneens<br />

Meer<br />

oneens dan<br />

eens<br />

Meer eens<br />

dan oneens<br />

Helemaal<br />

mee eens<br />

Geen<br />

men<strong>in</strong>g<br />

5 11 29 46 8<br />

7 9 29 48 7<br />

Mijn ou<strong>de</strong>rs kon<strong>de</strong>n niet met geld omgaan 56 20 10 5 9<br />

Mijn ou<strong>de</strong>rs en ik <strong>de</strong>nken hetzelf<strong>de</strong> over hoe je<br />

met geld moet omgaan<br />

7.3 F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g en lenen<br />

8 12 32 33 15<br />

Gekeken is of er verschillen zijn tussen huishou<strong>de</strong>ns met een len<strong>in</strong>g en zon<strong>de</strong>r len<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g die zij<br />

hebben gehad (tabel 35). Respon<strong>de</strong>nten die lenen, geven m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak aan dat er vroeger thuis zu<strong>in</strong>ig aan werd gedaan, dat<br />

zij goed met geld omgaan van huis uit hebben meegekregen en dat ze hetzelf<strong>de</strong> over geld <strong>de</strong>nken als hun ou<strong>de</strong>rs. Zij geven<br />

vaker dan respon<strong>de</strong>nten die niet lenen aan, dat hun ou<strong>de</strong>rs niet met geld om kon<strong>de</strong>n gaan.<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

54


Tabel 35: Stell<strong>in</strong>gen f<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g, naar lenen (%)<br />

Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Helemaal mee Meer oneens dan Meer eens dan Helemaal mee eens<br />

oneens<br />

eens<br />

oneens<br />

Bij ons thuis werd vroeger altijd zu<strong>in</strong>ig aan gedaan<br />

Niet lenen 4 10 30 57<br />

Wel lenen 7 14 34 46<br />

Goed omgaan met geld heb ik van huis-uit goed meegekregen<br />

Niet lenen 5 6 29 61<br />

Wel lenen 9 15 34 43<br />

Mijn ou<strong>de</strong>rs kon<strong>de</strong>n niet met geld omgaan<br />

Niet lenen 67 20 8 5<br />

Wel lenen 56 24 13 7<br />

Mijn ou<strong>de</strong>rs en ik <strong>de</strong>nken hetzelf<strong>de</strong> over hoe je met geld moet omgaan<br />

Niet lenen 7 10 37 47<br />

Wel lenen 13 18 38 31<br />

7.4 F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g en rondkomen<br />

Uit het on<strong>de</strong>rzoek Kans op f<strong>in</strong>anciële problemen (Ma<strong>de</strong>rn & Van <strong>de</strong>r Schors, <strong>2012</strong>) bleek dat iemand die van huis uit heeft<br />

meegekregen hoe met geld om te gaan, een lager risico heeft op f<strong>in</strong>anciële problemen. Dit geldt ook voor rondkomen,<br />

Respon<strong>de</strong>nten die een goed voorbeeld thuis had<strong>de</strong>n, geven vaker aan dat ze goed kunnen rondkomen. Respon<strong>de</strong>nten die<br />

moeilijk rondkomen zijn het vaker helemaal oneens met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Bij ons thuis werd vroeger altijd zu<strong>in</strong>ig aan gedaan’ en<br />

met <strong>de</strong> stell<strong>in</strong>g ‘Goed omgaan met geld heb ik van huis uit goed meegekregen’.<br />

55


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Bij ons thuis werd vroeger Goed omgaan met geld heb ik<br />

altijd zu<strong>in</strong>ig aan gedaan van huis-uit goed meegekregen<br />

100%<br />

80%<br />

44%<br />

50% 52%<br />

58%<br />

Helemaal mee eens<br />

60%<br />

Meer eens dan oneens<br />

40%<br />

31%<br />

Meer oneens dan eens<br />

29%<br />

34%<br />

31% Helemaal mee oneens<br />

20%<br />

12%<br />

14%<br />

11%<br />

7%<br />

8%<br />

10%<br />

0%<br />

3%<br />

5%<br />

Moeilijk Makkelijk Moeilijk Makkelijk<br />

Figuur 18. Stell<strong>in</strong>gen f<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

56


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

8 Geld en geluk<br />

8.1 Geld en geluk<br />

In dit on<strong>de</strong>rzoek is gevraagd naar <strong>de</strong> geluksbelev<strong>in</strong>g. Op <strong>de</strong> vraag hoe gelukkig huishou<strong>de</strong>ns zijn over allerlei zaken, lopen<br />

<strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n uiteen. Gemid<strong>de</strong>ld genomen scoren <strong>de</strong> oor<strong>de</strong>len over <strong>de</strong> economische situatie <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland en<br />

carrièremogelijkhe<strong>de</strong>n een onvoldoen<strong>de</strong>, zie tabel 36. Ver<strong>de</strong>r zijn <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten het m<strong>in</strong>st gelukkig met hun baan en hun<br />

f<strong>in</strong>anciële situatie. Het hoogst scoren <strong>de</strong> woonsituatie, <strong>de</strong> gez<strong>in</strong>ssituatie, <strong>de</strong> hoeveelheid vrije tijd en het leven <strong>in</strong> zijn geheel.<br />

Tabel 36: Geluksbelev<strong>in</strong>g<br />

Gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong><br />

2009<br />

Gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong><br />

<strong>2011</strong>-<strong>2012</strong><br />

Uw woonsituatie 7,8 7,7<br />

Uw relatie, <strong>de</strong> gez<strong>in</strong>ssituatie 7,4 7,5<br />

De hoeveelheid vrije tijd 7,3 7,4<br />

Uw leven <strong>in</strong> zijn geheel 7,5 7,4<br />

De manier waarop u uw vrije tijd besteedt 7,3 7,2<br />

Uw gezondheid 7,3 7,1<br />

Uw sociale leven 7,1 7,1<br />

Uw bank 6,9 6,8<br />

Het milieu 6,2 6,4<br />

Uw f<strong>in</strong>anciële situatie 6,7 6,3<br />

Uw baan 6,9 5,6<br />

Uw carrièremogelijkhe<strong>de</strong>n 6,2 5,2<br />

De economische situatie <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland 5,4 4,9<br />

57


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

Vergeleken met 2009 zijn respon<strong>de</strong>nten nu een stuk ongelukkiger met hun f<strong>in</strong>anciele situatie, baan, carrièremogelijkhe<strong>de</strong>n<br />

en <strong>de</strong> economische situatie <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland. Op slechts enkele gebie<strong>de</strong>n zijn respon<strong>de</strong>nten gemid<strong>de</strong>ld genomen iets<br />

gelukkiger.<br />

Met <strong>de</strong> scores van geluksbelev<strong>in</strong>g is bekeken wat <strong>de</strong> <strong>in</strong>vloed van bepaal<strong>de</strong> achtergrondkenmerken is op het geluk. In 2009<br />

is dit ook gedaan. Toen is on<strong>de</strong>rscheid gemaakt tussen psychologische en economische geluksbelev<strong>in</strong>g. Ook nu weer<br />

blijken <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> dimensies waar te nemen. Het on<strong>de</strong>rscheid tussen psychologische en economische geluksbelev<strong>in</strong>g is<br />

aangeduid <strong>in</strong> figuur 19.<br />

De conclusie van 2009 was dat niet alleen <strong>in</strong>komen gelukkig maakt, maar dat <strong>de</strong> manier waarop huishou<strong>de</strong>ns omgaan met<br />

geld ook een belangrijke rol speelt <strong>in</strong> <strong>de</strong> geluksbelev<strong>in</strong>g. Dit beeld wordt <strong>in</strong> dit on<strong>de</strong>rzoek bevestigd. De gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> score<br />

voor huishou<strong>de</strong>ns die gemakkelijk rondkomen is hoger voor zowel economisch geluk als voor psychologisch geluk (figuur<br />

19). De <strong>in</strong>vloed van rondkomen is wel groter op economisch geluk dan op psychologisch geluk.<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Ook is een regressieanalyse uitgevoerd waaruit blijkt wat<br />

<strong>de</strong> belangrijkste verklaren<strong>de</strong> variabelen van <strong>de</strong><br />

geluksbelev<strong>in</strong>g zijn. De resultaten zijn te v<strong>in</strong><strong>de</strong>n <strong>in</strong> bijlage<br />

2. De hoogte van het <strong>in</strong>komen heeft geen significante<br />

<strong>in</strong>vloed op <strong>de</strong> psychologische geluksbelev<strong>in</strong>g en een licht<br />

positief effect op economisch geluk. Rondkomen heeft een<br />

positief effect op zowel psychologische als economische<br />

geluksbelev<strong>in</strong>g.<br />

8<br />

6<br />

4<br />

2<br />

0<br />

Psychologisch geluk<br />

Economisch geluk<br />

Figuur 19. Geluk uitgezet naar rondkomen<br />

58


Inhoudsopgave<br />

Literatuurlijst<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Antoni<strong>de</strong>s, G., Groot, I. M. <strong>de</strong> & Raaij, W. F. van, (2008). Resultaten F<strong>in</strong>ancieel <strong>in</strong>zicht van Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs.<br />

Publiekson<strong>de</strong>rzoek over 4280 consumenten <strong>in</strong> opdracht van CentiQ. Den Haag: CentiQ.<br />

Ma<strong>de</strong>rn, T. & Schors, A. van <strong>de</strong>r, (<strong>2012</strong>). Kans op f<strong>in</strong>anciële problemen. Utrecht: <strong>Nibud</strong>.<br />

<strong>Nibud</strong> (2009). <strong>Geldzaken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk. Utrecht: <strong>Nibud</strong>.<br />

Ommeren C.M. van, Ruig, L.S. <strong>de</strong> & Vroonhof, P. (2009). Huishou<strong>de</strong>ns <strong>in</strong> <strong>de</strong> ro<strong>de</strong> cijfers. Panteia: Zoetermeer.<br />

59


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Bijlagen<br />

Bijlage 1: Rondkomen naar achtergrondkenmerken (%)<br />

Zeer moeilijk Moeilijk Eer<strong>de</strong>r<br />

moeilijk dan<br />

Eer<strong>de</strong>r<br />

gemakkelijk<br />

Gemakkelijk<br />

Zeer<br />

gemakkelijk<br />

gemakkelijk dan moeilijk<br />

Geslacht<br />

Man 5 10 27 29 21 8<br />

Vrouw 6 10 33 30 17 5<br />

Leeftijd<br />

18-24 6 12 24 25 26 9<br />

25-34 7 11 30 24 20 9<br />

35-44 6 10 36 29 15 5<br />

45-54 7 10 31 33 18 3<br />

55-64 4 7 29 31 22 8<br />

65-74 0 8 24 37 23 8<br />

Huishoudtype<br />

Paar zon<strong>de</strong>r<br />

2 7 24 34 25 10<br />

k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren<br />

Paar met<br />

5 10 35 30 18 3<br />

k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren<br />

Alleenstaand 7 12 30 27 18 7<br />

Alleenstaand<br />

met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren<br />

13 16 37 20 9 5<br />

60


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Zeer moeilijk Moeilijk Eer<strong>de</strong>r<br />

moeilijk dan<br />

Eer<strong>de</strong>r<br />

gemakkelijk<br />

Gemakkelijk<br />

Zeer<br />

gemakkelijk<br />

gemakkelijk dan moeilijk<br />

Inkomen<br />

Tot 1200 euro 15 21 36 18 8 2<br />

1200-1699 7 11 35 31 14 3<br />

1700-2299 4 9 34 34 15 4<br />

2300-3100 2 7 28 32 25 6<br />

3100 of meer 1 4 19 33 30 14<br />

Woonsituatie<br />

Huur 9 14 36 25 13 4<br />

Koop 2 6 26 33 24 8<br />

Opleid<strong>in</strong>g<br />

Laag 9 12 34 27 15 5<br />

Mid<strong>de</strong>l 4 11 30 31 19 5<br />

Hoog 3 5 23 30 26 12<br />

Werkstatus<br />

Loondienst 4 8 30 31 21 6<br />

On<strong>de</strong>rnemer 7 8 30 29 18 10<br />

Gepensioneerd 1 6 22 37 26 8<br />

Uitker<strong>in</strong>g 15 19 40 18 6 2<br />

Totaal 5 10 30 29 19 7<br />

61


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

Bijlage 2 Geluk<br />

Met behulp van een factoranalyse zijn <strong>de</strong> scores op het leven <strong>in</strong> zijn geheel, <strong>de</strong> huishoudsituatie, het sociale leven, <strong>de</strong><br />

hoeveelheid vrije tijd en <strong>de</strong> manier waarop men <strong>de</strong> vrije tijd besteedt, <strong>de</strong> woonsituatie en <strong>de</strong> gezondheid <strong>in</strong> te <strong>de</strong>len <strong>in</strong> één<br />

cluster. Dit noemen we psychologische geluksbelev<strong>in</strong>g.<br />

De gegeven scores op het werk, <strong>de</strong> f<strong>in</strong>anciële situatie, <strong>de</strong> carrièremogelijkhe<strong>de</strong>n en <strong>de</strong> economische situatie <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />

zijn <strong>in</strong> te <strong>de</strong>len <strong>in</strong> het cluster economische geluksbelev<strong>in</strong>g.<br />

In figuur 20 staat het <strong>in</strong>komen uitgezet tegen het psychologische en economische geluk. Bij een hoger <strong>in</strong>komen geeft men<br />

een hogere score aan <strong>de</strong> psychologische geluksbelev<strong>in</strong>g. Hetzelf<strong>de</strong> geldt voor het economische geluk. In figuur 21 staat <strong>de</strong><br />

huishoudsamenstell<strong>in</strong>g uitgezet tegen geluk. Paren zon<strong>de</strong>r en met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren zijn het meest gelukkig en eenou<strong>de</strong>rgez<strong>in</strong>nen<br />

het meest ongelukkig.<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

8<br />

6<br />

4<br />

2<br />

8<br />

6<br />

4<br />

2<br />

0<br />

Tot 1200 1200 - 1699 1700 - 2299 2300 - 3099 3100 of<br />

meer<br />

0<br />

Alleenstaand Eenou<strong>de</strong>r-gez<strong>in</strong><br />

Paar zon<strong>de</strong>r<br />

k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren<br />

Paar met<br />

k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren<br />

Psychologisch geluk<br />

Economisch geluk<br />

Psychologisch geluk<br />

Economisch geluk<br />

Figuur 20. Inkomen en geluk<br />

Figuur 21. Hishoudsamenstell<strong>in</strong>g en geluk<br />

62


Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

Respon<strong>de</strong>nten die met (vroeg) pensioen zijn, kennen <strong>de</strong> hoogste scores toe aan psychologische geluksbelev<strong>in</strong>g,<br />

respon<strong>de</strong>nten met een uitker<strong>in</strong>g <strong>de</strong> laagste (zie figuur 22). Gepensioneer<strong>de</strong>n en respon<strong>de</strong>nten met een uitker<strong>in</strong>g zijn niet<br />

meegenomen <strong>in</strong> dit figuur, omdat niet alle <strong>de</strong>elaspecten van economisch geluk op hen van toepass<strong>in</strong>g zijn, zoals<br />

carrièremogelijkhe<strong>de</strong>n.<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

10<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

8<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

6<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

4<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

2<br />

0<br />

Werkend On<strong>de</strong>rnemer<br />

(Vroeg)<br />

pensioen<br />

Uitker<strong>in</strong>g<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

Psychologisch geluk<br />

Economisch geluk<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Bijlagen<br />

Figuur 22. Inkomstenbron en geluk<br />

Ook is een regressieanalyse uitgevoerd naar geluk, om te on<strong>de</strong>rzoeken welke factoren van <strong>in</strong>vloed zijn op geluk. Bij <strong>de</strong><br />

regressie met als afhankelijke variabele economisch geluk zijn <strong>de</strong> gepensioneer<strong>de</strong>n en respon<strong>de</strong>nten met een uitker<strong>in</strong>g niet<br />

meegenomen. Uit <strong>de</strong> regressies blijkt dat huishou<strong>de</strong>ns die gemakkelijker rondkomen, gelukkiger zijn. Het resultaat van <strong>de</strong><br />

regressie is te v<strong>in</strong><strong>de</strong>n <strong>in</strong> tabel 37.<br />

63


Tabel 37:<br />

Richt<strong>in</strong>g significante gestandaardiseer<strong>de</strong> bèta coëfficiënten uit regressieanalyse<br />

Inhoudsopgave<br />

Samenvatt<strong>in</strong>g en<br />

conclusies<br />

1. Inleid<strong>in</strong>g<br />

2. F<strong>in</strong>anciële situatie<br />

3. In kaart brengen van <strong>de</strong><br />

f<strong>in</strong>anciën<br />

4. Verantwoord beste<strong>de</strong>n<br />

5. Vooruit kijken<br />

6. Bewust f<strong>in</strong>anciële<br />

producten kiezen<br />

7. F<strong>in</strong>anciële opvoed<strong>in</strong>g<br />

8. Geld en geluk<br />

Literatuurlijst<br />

Psychologisch geluk<br />

Economisch geluk<br />

Leeftijd ++ - -<br />

Opleid<strong>in</strong>gsniveau -<br />

Geslacht (vrouw) +<br />

Inkomen +<br />

Activiteit (werk) 1 ++<br />

Activiteit (pensioen) 1<br />

Activiteit (uitker<strong>in</strong>g) 1 - - XX<br />

Paar zon<strong>de</strong>r k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 2 ++<br />

Paar met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 2 ++<br />

Alleenstaan<strong>de</strong> zon<strong>de</strong>r k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren 2<br />

Rondkomen ++ ++<br />

++ is statistisch positief significant op 99%, + is statistisch positief significant op 95%<br />

- - is statistisch negatief significant op 99%, - is statistisch negatief significant op 95%<br />

XX betekent variabele is niet meegenomen <strong>in</strong> <strong>de</strong> regressie<br />

1<br />

Referentiegroep is Activiteit (on<strong>de</strong>rnemer)<br />

2 Referentiegroep is Alleenstaan<strong>de</strong> met k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren<br />

R 2 (psychologisch geluk) = 0,228, R 2 (economisch geluk) = 0,232<br />

XX<br />

Bijlagen<br />

64

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!