RIA handleiding - Bestuurszaken

h a n d l e i d i n g
Richtlijnen voor de opmaak van een
Regulerings Impact Analyse
2de versie, mei 2006
Vlaamse Overheid - Kenniscel Wetsmatiging
Phoenixgebouw - Koning Albert II laan 19 - 1210 Brussel
tel 02-553.17.11 / fax 02-553.17.12
www.vlaanderen.be/wetsmatiging
wetsmatiging@vlaanderen.be
mei 2006
Richtlijnen voor de opmaak van een Regulerings Impact Analyse (2006). Brussel, Vlaamse Overheid.
© Deze uitgave van de Vlaamse Overheid valt onder de toepassing van de wetgeving en de reglementering op de bescherming van
de auteursrechten. Ze mag onder geen voorwaarde door het gebruik van druktechnische middelen, bandopnamen enzovoort
worden gekopieerd of vermenigvuldigd. Overname van informatie uit deze uitgave in andere publicaties is alleen toegestaan met
bronvermelding.
.

v o o r a f
Deze handleiding is bedoeld als hulpmiddel voor het uitvoeren van een
reguleringsimpactanalyse (RIA). Dit houdt zowel het doorlopen van het RIA-proces als de
opmaak van het RIA-document in.
Sinds 1 januari 2005 is het uitvoeren van een RIA verplicht voor alle voorontwerpen van
decreet en ontwerpbesluiten van de Vlaamse Regering die een regulerend effect hebben op de
burger, het bedrijfsleven of non-profit organisaties.
Het oorspronkelijke onderscheid tussen ‘lichte’ en ‘zware’ RIA met een afzonderlijk
toepassingsgebied is opgeheven. Er bestaat voortaan slechts één RIA-methodiek met één
toepassingsgebied maar deze moet toegepast worden volgens het proportionaliteitsbeginsel.
Voor belangrijke regelgeving moet een grondige analyse gebeuren, voor minder belangrijke is
een beperkte analyse voldoende. Dit uit zich ondermeer in het aantal opties dat behandeld
moeten worden of in de diepgang of omvang van de effectbeschrijving (bijv. de kwantificering
of de uitgebreide behandeling van externe evaluatiecriteria). De beoordeling of een dossier een
grondige dan wel een meer beperkte analyse vergt, wordt in de eerste plaats aan de opsteller
van de RIA zelf overgelaten.
Voor meer gedetailleerde informatie over de grondige toepassing van bepaalde onderdelen
of aandachtspunten van de RIA (bijvoorbeeld de impact van regelgeving/beleidsmaatregel op
menselijk gedrag, alternatieven voor regelgeving, handhaving) zullen afzonderlijke toelichtingen
of verduidelijkingen worden opgesteld. Deze zult u kunnen raadplegen op de website van de
Kenniscel Wetsmatiging (www.vlaanderen.be/wetsmatiging).
Met deze handleiding gaan we eerst dieper in op de algemene situering van de RIA als
concept, als systeem en als methodologie. Vervolgens lichten we de algemene aandachtspunten
toe die doorheen het gehele RIA-proces voor ogen gehouden moeten worden. Tenslotte
bespreken we de verschillende stappen of hoofdstukken die achtereenvolgens in de RIA aan
bod moeten komen, en geven hierover gebruikstips.
.

I n h o u d
Situering 7
Algemene aandachtspunten 17
Specifieke richtlijnen 21
1 Titel 24
2 Aanleiding en doel 24
3 Opties 25
4 Effecten 28
5 Uitwerking, uitvoering en administratieve lasten, handhaving en evaluatie 34
6 Consultatie 38
7 Informatie voor de Inspectie van Financiën 39
8 Samenvatting 40
9 Contactinformatie 40
Bijlage 41
.

S i t u e r i n g
.

Wat is RIA
De reguleringsimpactanalyse of RIA staat voor een gestructureerde analyse van de effecten van een voorgenomen
regelgeving of een beleidsmaatregel meer in het algemeen. Het resulteert in het doorlopen van
een ontwikkelingsproces en de opmaak van een document die voldoen aan de richtlijnen van deze handleiding.
RIA is geen specifiek Vlaams instrument. Veel landen gebruiken het reeds om het opmaak- en afwegingsproces
van regelgeving te verbeteren. Ook grote organisaties hanteren trouwens vergelijkbare technieken
om belangrijke investeringsbeslissingen te onderbouwen. De website van de Kenniscel Wetsmatiging bevat
voorbeelden van RIA’s die u kunt consulteren (http://www.vlaanderen.be/wetsmatiging).
Waarom moet ik een RIA opmaken
De Vlaamse Regering besliste op 4 juni 2004 en 17 december 2004 tot het invoeren van reguleringsimpact-analyse
vanaf 1 januari 2005. Zij wil daarmee bereiken dat regelgeving wordt opgesteld na overweging
of die wel nodig en doeltreffend is en met inzicht in de te verwachten effecten en neveneffecten. Zij wil
dat de kosten om de wetgeving uit te voeren, na te leven en te handhaven niet onnodig hoog oplopen, en
opwegen tegen de baten. Zij wil dat de regelgeving in één beleidsdomein rekening houdt met de effecten
op de realisatie van de doelstellingen in een ander beleidsdomein.
RIA helpt om regelgeving op te stellen die beantwoordt aan de acht kenmerken van goede of kwaliteitsvolle
regelgeving. De kenmerken van goede regelgeving werden op 7 november 2003 door de Vlaamse
Regering goedgekeurd.
Goede regelgeving:
• Is noodzakelijk en doeltreffend voor het bereiken van het beoogde doel. Overheidstussenkomst is
noodzakelijk en doeltreffend en regelgeving is het beste instrument.
• Is doelmatig en afgewogen. Ze draagt bij tot maatschappelijke welvaart en welzijn en realiseert het
beoogde doel tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten en minimaliseert ongewenste
neveneffecten.
• Is uitvoerbaar en afdwingbaar. Goede regelgeving houdt waarborgen in dat er in de praktijk gevolg aan
gegeven wordt.
• Is rechtmatig want ze respecteert de eisen en grenzen die het hogere recht aan de wetgeving stelt en
ze komt tegemoet aan democratische bekommernissen.
• Is samenhangend. Ze vertoont op zich of geplaatst naast andere regelgeving geen overlappingen en
tegenstrijdigheden en maakt deel uit van een coherent geheel.
• Is goed begrijpbaar, eenvoudig, concreet en vlot toegankelijk voor iedereen voor wie zij van belang kan zijn.
• Is onderbouwd en overlegd. Ze is zorgvuldig voorbereid en gebaseerd op alle nuttige wetenschappelijke
en empirische informatie die beschikbaar is. Over de doelstellingen, alternatieven, inhoud
en effecten ervan is ruim ambtelijk, maatschappelijk en politiek overleg gepleegd.
• Is blijvend relevant en actueel want ze verzekert dat de beoogde doelstellingen blijvend doelmatig en
doeltreffend bereikt worden.
Een goed RIA-proces moet aan al deze kenmerken aandacht besteden. Een goed RIA-document moet
kunnen aantonen dat de voorgestelde regelgeving beantwoordt aan deze kenmerken. De Kenniscel
Wetsmatiging heeft zowel een gids als een beknopte brochure opgesteld met meer informatie over deze
acht kenmerken van goede regelgeving. De gids en de brochure kunt u downloaden of bestellen via www.
vlaanderen.be/wetsmatiging.
.

RIA helpt u dus om:
• het inzicht in de feitelijke toestand waarop de regelgeving van toepassing zal zijn te vergroten;
• mogelijke opties voor de realisatie van de gewenste beleidsdoelstelling te detecteren;
• na te denken over de te verwachten kosten, baten en effecten van uw voorstellen;
• de betrokkenheid van belanghebbende andere overheden en doelgroepen te versterken;
• vooraf reeds rekening te houden met de uitvoering, handhaving en evaluatie;
• de politieke besluitvormers beter te informeren.
Wie moet een RIA opmaken
RIA is de verantwoordelijkheid van de persoon of de instantie in een beleidsdomein die nieuwe regelgeving
opstelt. Finaal is de minister die de ontwerpregelgeving voorlegt aan de Vlaamse Regering, verantwoordelijk
voor de inhoud van de RIA.
Het doorlopen van het RIA-proces en het opstellen van een RIA-document zal echter zelden het werk zijn
van één persoon. Reguleringsimpactanalyse wordt het best toegepast door het projectteam dat de regelgeving
voorbereidt.
De Vlaamse Regering besliste op 20 januari 2006 om binnen elk beleidsdomein een cel voor wetskwaliteit
op te richten. Deze cellen wetskwaliteit zullen dus minstens ook betrokken moeten worden bij het opstellen
van RIA-documenten binnen het betrokken beleidsdomein.
Waarvoor moet ik een RIA opmaken
Het is altijd nuttig een RIA op te maken om de besluitvormers op een gestructureerde en consistente
manier te informeren. Vanaf 1 januari 2005 is een RIA echter verplicht voor alle regelgeving die een regulerend
effect heeft op de burger, het bedrijfsleven of non-profit organisaties. Daaronder vallen alle voorontwerpen
van decreet en ontwerpen van besluit, behalve:
Autoregulering
U moet géén RIA opmaken voor regelgeving die de werking van de overheid zelf regelt, zoals het kaderdecreet
bestuurlijk beleid, de oprichtingsdecreten van verzelfstandigde agentschappen, de delegatiebesluiten voor de hoofden
van departementen en van IVA’s, de regelingen inzake personeelsstatuut, de regeling van advies- en overlegorganen,
de bepalingen die betrekking hebben op symboliek van de Vlaamse gemeenschap (volkslied, protocol, monument,
wapenschild, ...), enz.
Voor de regelgeving m.b.t. lokale besturen moet een onderscheid gemaakt worden. De regelgeving die de werking en
structuren van de lokale besturen zelf regelt (gemeentedecreet, provinciedecreet en de uitvoeringsbesluiten) vallen onder
de uitzonderingsgrond ‘autoregulering’. De regelgeving die aan de lokale besturen een plicht oplegt (bv. afleveren bouwvergunningen)
of een recht toekent (bv. mogelijkheid om subsidies aan te vragen) is wel aan RIA onderworpen.
Regelgeving inzake begroting en fiscaliteit, met uitzondering van beleidsheffingen en -belastingen
U moet géén RIA opmaken voor begrotingsdecreten, decreten tot begeleiding van de begroting wat de bepalingen
van louter budgettaire aard betreft, klassieke fiscale maatregelen en retributies (bv. successierechten, dossiertaksen).
Er kunnen wel belangrijke effecten ontstaan ten gevolge van (wijzigingen in) deze zuivere fiscale maatregelen, maar
de belasting op zich heeft niet de bedoeling om menselijk gedrag te wijzigen. U moet wél een RIA opmaken voor
beleidsbelastingen en beleidsheffingen (bv. leegstandsheffing, milieuheffingen, …). Deze beleidsbelastingen hebben immers de
bedoeling om menselijk gedrag te wijzigen.
Ook voor bepalingen in decreten tot begeleiding van de begroting (verzameldecreten of vuilbakdecreten) die geen
10.

egelingen van louter budgettaire aard inhouden, moet een RIA worden opgesteld. Daar zal per inhoudelijk thema van het
verzameldecreet een afzonderlijke RIA moeten opgesteld worden.
Regelgeving ter goedkeuring van internationale en interregionale verdragen en akkoorden
U moet wél een RIA opmaken voor omzettingen van Europese richtlijnen of internationale akkoorden. In de RIA zullen de
bepalingen van de richtlijn of het internationaal akkoord als gegeven moeten worden beschouwd en zal de RIA zich beperken
tot de vrijheidsgraden die de richtlijn of het akkoord laat. Om te bepalen wat deze vrijheidsgraden zijn, zal dikwijls een
grondige juridische studie van de Europese richtlijn noodzakelijk zijn. Voor de omzetting van Europese richtlijnen in Vlaamse
regelgeving bestaat een specifiek ‘draaiboek Europese regelgeving’. U kunt dit draaiboek downloaden op http://docs.vlaanderen.
be/buitenland/europeseunie/omzetting_draaiboek.htm
De RIA zou kunnen gaan over het al dan opleggen van strengere eisen (goldplating) dan wat in de richtlijn is opgenomen.
Decreten en besluiten zonder inhoudelijke impact of met een louter formeel karakter
Zonder inhoudelijke impact
Indien de (wijziging van) regelgeving geen enkele nieuwe verplichting oplegt, geen nieuw recht toekent of ook geen
wijziging aanbrengt aan reeds bestaande rechten of verplichtingen, dan kan de betrokken regelgeving onder deze
uitzondering vallen. U hoeft dus géén RIA op te maken voor errata, consolidaties, coördinaties, schrappingen van
verouderde overgangsbepalingen. Het louter aanpassen van regelgeving ten gevolge van of door een wijziging van een
hogere rechtsnorm kan ook onder deze uitzondering vallen. Indien bijvoorbeeld een bestaand uitvoeringsbesluit niet
meer in overeenstemming is met een nieuwe decretale bepaling, dan zal het louter schrappen van deze tegenstrijdige
bepalingen in het uitvoeringsbesluit of het louter verwijzen naar de nieuwe decretale bepaling onder deze uitzondering
kunnen vallen. Zodra er sprake is van een verdere uitvoering of invulling van de nieuwe decretale bepaling zal dit niet
langer automatisch onder deze uitzonderingsgrond kunnen vallen.
Gelet op de toepassing van de proportionaliteitsregel, zoals hierboven reeds uiteengezet, kunnen ook zeer kleine
inhoudelijke aanpassingen, waarvan de effecten slechts zeer beperkt zijn, onder deze uitzonderingsgrond vallen. In een
dergelijk geval zal in de RIA-rubriek in de nota aan de Vlaamse Regering afdoende gemotiveerd moeten worden waarom
de beperkte effecten van deze kleine inhoudelijke aanpassing niet opwegen tegen de opmaak van een afzonderlijk RIAdocument.
Met een louter formeel karakter
Alle regelgeving zonder algemeen bindend karakter, die slechts een individuele rechtstoestand regelt, valt onder deze
uitzondering (benoemingen, toekenning van een subsidie, ...)
Regulering vervat in ruimtelijke plannen
U moet géén RIA opmaken voor ruimtelijke uitvoeringsplannen, bijvoorbeeld afbakening van GEN, GENO en IVON, ...
Beslissingen van de Vlaamse Regering of van een Vlaams minister die geen regelgeving inhouden
U moet géén RIA opmaken voor bijvoorbeeld convenanten, beheersovereenkomsten, standpuntbepaling over federale
regelgeving, enz...
Ministeriële besluiten
Als het decreet of besluit waarvoor u een RIA opmaakt, bestaat uit meerdere inhoudelijk te onderscheiden
onderdelen (bv. verzameldecreten) maakt u een RIA voor elke maatregel afzonderlijk. Ook hier moet het
beginsel van de proportionaliteit toegepast worden. Concentreer u dus vooral op de belangrijkste thema’s
in deze ‘verzamelregelgeving’.
Indien u twijfelt of u voor een bepaald decreet of besluit een RIA moet opmaken, kunt u contact opnemen
met de Kenniscel Wetsmatiging via ria@vlaanderen.be .
11.

Welke formele vereisten moet ik naleven
Wetgevingsadvies
Sinds de omzendbrief 2005/4 betreffende de wetgevingstechniek moet u vóór de agendering op de
Vlaamse Regering niet alleen de regelgeving zelf voor een taal- en legistiek advies, maar ook de RIA voor
advies overmaken via wetgevingsadvies@vlaanderen.be. Het RIA-advies wordt via ‘track changes’ in de RIA
zelf opgenomen en elektronisch terug aan de adviesvrager bezorgd.
RIA paragraaf
In de nota aan de Vlaamse Regering die de ontwerpregelgeving vergezelt voor eerste principiële
goedkeuring, moet u vanaf 1 januari 2005 een RIA paragraaf opnemen.
Die bevat
• ofwel een korte samenvatting van de RIA die als bijlage is toegevoegd,
• ofwel de motivering waarom, gelet op het toepassingsgebied van de RIA, voor de regelgeving in kwestie
geen RIA werd opgemaakt.
De aanwezigheid van dergelijke paragraaf wordt door de Secretarie van de Vlaamse Regering gecontroleerd.
Als de nota aan de Vlaamse Regering de vereiste RIA paragraaf niet bevat, kan die niet worden geagendeerd.
Deze verplichting werd immers opgenomen in het huishoudelijk reglement van de Vlaamse Regering.
RIA-controle
Na agendering wordt de kwaliteit van het RIA-document nogmaals beoordeeld door de Kenniscel
Wetsmatiging en deze controle wordt opgenomen in het regelgevingsdossier. Indien nodig wordt aan
de Vlaamse Regering geadviseerd om de regelgeving slechts goed te keuren onder voorbehoud van de
berekening van de administratieve lasten of de opmaak van een RIA-document dat beantwoordt aan de
minimale kwaliteitseisen voor de definitieve goedkeuring van de regelgeving.
Regelgevingsdossier
Eens op de Vlaamse Regering geagendeerd, maakt de RIA deel uit van het regelgevingsdossier en maakt
u de RIA samen met de regelgeving en de eventuele memorie van toelichting over aan uw strategische
adviesraad, de raad van state, het parlement, enz.
Het is de bedoeling dat het RIA-document wordt aangepast indien de regelgeving wijzigingen ondergaat
door de opmerkingen van de adviesraden. Er bestaat echter geen formele verplichting meer om het RIAdocument
bij te voegen bij agendering na de 1ste principiële goedkeuring. Het zou echter nutteloos zijn
om een verouderd RIA-document over te maken aan het Vlaams Parlement.
Het advies van de Inspectie van Financiën
Bij de aanvraag van het advies aan de Inspectie van Financiën moet voor de dossiers waarvoor een RIA
verplicht is, geen afzonderlijk document “met aan de Inspectie van Financiën voor te leggen beheers- en
beleidsinformatie in het kader van de a priori toetsing” worden opgemaakt. Deze beheers- en beleidsinformatie
wordt in het RIA-document geïntegreerd. Dit RIA-document wordt dan ook bij de adviesaanvraag
overgemaakt aan de Inspectie van Financiën.
Dit veronderstelt dat de methodologische vereisten, zoals bepaald in omzendbrief FB 2000 van 26 mei
2000 “met betrekking tot het voorleggen van beheers- en beleidsinformatie aan de Inspectie van Financiën
ter verantwoording van de dossiers in het kader van de a priori toetsing”, worden nageleefd bij de opmaak
van het RIA-document. Indien de door de Inspectie van Financiën vereiste beheers- en beleidsinformatie
niet in de eigenlijke RIA is opgenomen, moet deze informatie expliciet in een afzonderlijk hoofdstuk aan
het RIA-document worden toegevoegd. De Inspectie van Financiën moet immers over dezelfde informatie
blijven beschikken om haar adviesbevoegdheid uit te oefenen.
12.

Er bestaat geen formele regel die zegt dat het wetgevingsadvies voor of na het advies aan IF moet
gevraagd worden. Het is echter aangewezen om het advies aan IF aan te vragen nadat het wetgevingsadvies
werd aangevraagd. Op die manier kan IF zijn advies formuleren op basis van een RIA-document, dat al
getoetst is aan de minimale kwaliteitseisen.
Wat is de relatie met andere toetsen
Een van de doelstellingen van reguleringsimpactanalyse is om de veelheid van ‘toetsen’ en andere ex ante evaluatie
over geplande of voorgenomen Vlaamse regelgeving te stroomlijnen en te integreren in het RIA-document,
dat als bijlage aan de nota aan de Vlaamse Regering wordt toegevoegd.
De Vlaamse Regering heeft bij de evaluatie van de toepassing van RIA beslist dat alle bestaande niet-decretaal
geregelde en toekomstige toetsen afgestemd en ingebed zullen worden in de bestaande RIA-toets.
De andere verplichte toetsen moeten dus nog inhoudelijk worden uitgevoerd, maar het resultaat van deze
toetsen wordt in het RIA-document geïntegreerd. Dit geldt onder andere voor de weerslag op de lokale
besturen, het uitvoeringsplan met de gevolgen op overheidspersoneel en organisatorisch vlak, de kindeffectrapportage
(KER), ...
Hetzelfde geldt voor de beslissing van de Vlaamse Regering van 12 maart 2004 Vlaams actieplan armoedebestrijding
2004, dat “bij elk nieuw ontwerp van reglementering of beleidsmaatregel dat ter beslissing aan de
Vlaamse Regering wordt voorgelegd, rekening wordt gehouden met de sectorspecifieke doelstellingen en concrete
maatregelen voor 2004, zoals opgenomen in het Vlaams actieplan armoedebestrijding 2004”.
Het volstaat dan in al die gevallen in de nota aan de Vlaamse Regering in de rubriek ‘lokale besturen, enz...’ te
verwijzen naar het bijgevoegde RIA-document. Uiteraard blijven de bestaande regels en richtlijnen qua toepassingsgebied
en inhoud van die toetsen gelden.
Samengevat bevat het RIA-document dus op een geïntegreerde manier het resultaat van de toepassing van alle
toetsen.
Brengt RIA meer werk met zich mee
Er moet een RIA-document opgesteld worden dat de weerslag vormt van het doorlopen van de RIA als afwegingsproces
bij de opmaak van regelgeving. Dit vraagt tijd en vergt de nodige ervaring met de RIA-methodiek.
Toch mogen de inspanningen ook niet overschat worden. Door het doorlopen van de RIA als proces zal uiteindelijk
het uitschrijven van de regelgeving gemakkelijker verlopen, aangezien tijdens het proces alle aspecten
van de regelgeving onderzocht zijn. Er is achteraf ook minder ‘reparatiewetgeving’ nodig. De RIA is vooral
een kader om op een gestructureerde manier te rapporteren over vragen die normaal in elk goed besluitvormingsproces
over regelgeving aan de orde zijn. Voor ‘kleine’ dossiers volstaat in principe een weergave van de
informatie die al beschikbaar is of die u met een kleine inspanning gemakkelijk kunt verzamelen. Voor grotere
dossiers zal meer informatie en dus ook meer tijd en voorbereiding nodig zijn.
Bekijk uw inspanningen om een RIA op te maken dus in het licht van de meerwaarde die RIA biedt:
een beter geïnformeerde besluitvorming, betere regelgeving en meer tevreden ‘klanten’. De tijd die u in de
opmaak van een goede RIA steekt, kunt u bovendien terugwinnen in latere fasen van het goedkeuringsproces.
13.

Waarom deze handleiding
De richtlijnen in deze handleiding moeten u dus helpen zowel om een goed RIA-proces te laten uitvoeren
als om een goed RIA-document op te maken. De verschillende hoofdstukken van het RIA-document zijn
immers opgebouwd als verschillende stappen die ook in het RIA-proces achtereenvolgens gevolgd of gezet
moeten worden. Het is dan ook van belang dat in het RIA-document de relevante informatie in het juiste
hoofdstuk wordt opgenomen.
Deze handleiding vormt het ‘algemeen kader’ en heeft niet de bedoeling een oplossing te bieden voor elk
specifiek geval of probleem. De opmaak van een RIA is dan ook maatwerk. Verschillende regelgeving zal
een verschillende klemtoon vereisen, afhankelijk van de aard en complexiteit van het onderwerp en de
beschikbare tijd, gegevens en middelen. U moet deze handleiding dan ook beschouwen als een hulpmiddel,
en niet als een stappenplan dat u in alle omstandigheden moet volgen.
Bij deze handleiding hoort een sjabloon voor de opmaak van een RIA. U kunt het sjabloon downloaden op
de website van de Kenniscel Wetsmatiging (www.vlaanderen.be/wetsmatiging). U vindt er ook een elektronische
versie van deze handleiding en aanvullend materiaal ter ondersteuning van de opmaak van RIA’s.
14.

15.

16.

A L G E M E N E A A N D A C H T S P U N T E N
17.

Wanneer heb ik een goede RIA
Een goede RIA:
• is een weergave van het eerste onderdeel van het wetgevingsproces, waar onderzocht werd hoe het
maatschappelijk probleem via verschillende opties opgelost kan worden en bevat tevens de
argumentatie hoe men de keuze heeft gemaakt voor de uiteindelijk gekozen optie;
• is qua diepgang en omvang evenredig met het belang van de regelgeving en de verwachte omvang van
de effecten (evenredigheids- of proportionaliteitsbeginsel);
• gebruikt de best beschikbare informatie, ook kwantitatief, voor de empirische onderbouwing van het
afwegingsproces;
• bevat een bespreking van alle relevante kosten en baten, samen met een behandeling van belangrijke
andere effecten, en maakt op basis hiervan een vergelijking van de opties;
• is bij de presentatie van de probleemstellingen, kosten, baten en andere effecten eerlijk over ramingen,
onzekerheden en hiaten;
• is overlegd met de belanghebbende doelgroepen en andere beleidsdomeinen.
Hoe ga ik tewerk
Hou het doel van RIA voor ogen.
Het doel van RIA is een beter geïnformeerde besluitvorming. Geen wetenschappelijk traktaat. Voor ‘kleine’
dossiers volstaat in principe een weergave van de informatie die al beschikbaar is of die u met een kleine
inspanning gemakkelijk kunt verzamelen. Voor grotere dossiers is meer informatie en dus ook meer tijd en
voorbereiding nodig.
Begin vroeg.
Start het RIA-proces zo vroeg mogelijk, en niet pas nadat de regelgevende ontwerptekst is uitgeschreven.
RIA is immers bedoeld om uw inzicht in de problematiek en in mogelijke oplossingen te vergroten. Niet
om al vooraf gemaakte keuzes te verantwoorden. Enkel wanneer u vroeg start, kunt u vermijden dat u in
een latere fase tot de vaststelling komt dat er een beter alternatief is voor de uitgewerkte nieuwe regeling.
Haal informatie waar ze te vinden is.
Neem contact op met collega’s, vertegenwoordigers van doelgroepen en andere deskundigen. Zij kunnen
u helpen bij het verzamelen van informatie en het aandragen van beleidsopties. Dikwijls is er al heel
wat informatie beschikbaar vanuit de ervaring en expertise in uw departement en daarbuiten. Die kan
voortkomen uit studies, onderzoek, statistieken en databanken. Raadpleeg dus de beschikbare databronnen:
onderzoeksrapporten, marktstudies, statistieken, internet, ...
Consulteer collega’s, doelgroepen en experts.
Betrek andere personen, en wanneer relevant beleidsdomeinen, overheidsniveaus en doelgroepen bij de
opmaak van uw RIA. Dat verhoogt de kwaliteit van en het draagvlak voor uw RIA en de voorgenomen
regelgeving.
Gebruik de beschikbare expertise en hulpmiddelen.
De Vlaamse Regering besliste op 20 januari 2006 om binnen elk beleidsdomein een cel voor wetskwaliteit
18.

op te richten. Deze cellen wetskwaliteit zullen dus minstens ook betrokken moeten worden bij het
opstellen van RIA-documenten binnen het betrokken beleidsdomein.
Hoe schrijf ik een RIA
Beschouw uw RIA als een presentatie. Dat wil zeggen:
• Wees duidelijk en beknopt. Zorg voor een goede structurering. Vermijd bijkomstigheden die de lezer
overstelpen met cijfers en technische details waardoor de hoofdzaak wordt gemist of verdoezeld.
Vermijd lange, moeilijke zinnen en paragrafen. Herwerk elke zin tot ieder woord telt.
• Gebruik begrijpbare taal. Hou uw leespubliek in het oog. Ga er niet vanuit dat iedereen dezelfde
voorkennis heeft. Vermijd jargon dat niet wordt begrepen door een leek. Laat uw ontwerpversie nalezen
door iemand die niet vertrouwd is met het onderwerp.
• Zorg dat uw RIA zelfstandig leesbaar is, zonder dat de lezer verplicht is er andere documenten bij te
nemen.
19.

20.

R I A R i c h t l i j n e n
21.

22.

RIA Richtlijnen
1
2
3
4
5
6
7
8
9
T i t e l
E e n R I A b e v a t a l t i j d d e
v o l g e n d e 9 k e r n e l e m e n t e n :
A a n l e i d i n g e n d o e l
O p t i e s
E f f e c t e n
U i t w e r k i n g , u i t v o e r i n g e n a d m i n i s t r a t i e v e
l a s t e n , h a n d h a v i n g e n e v a l u a t i e
C o n s u l t a t i e
I n f o r m a t i e v o o r d e I n s p e c t i e v a n F i n a n c i ë n
S a m e n v a t t i n g
C o n t a c t i n f o r m a t i e
23.

1
T i t e l
Geef een korte omschrijving van de regelgeving.
Vermeld de officiële titulatuur van de regelgeving. Als daaruit onvoldoende blijkt waarop zij precies betrekking
heeft, verduidelijkt u dit kort.
2A a n l e i d i n g e n d o e l
Er moet een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen de aanleiding en
de doelstelling. In de aanleiding moet het verleden beschreven worden. In de
doelstelling moet de toekomst beschreven worden.
2.1. Aanleiding
Maatschappelijk probleem:
Beschrijf de aanleiding voor de regelgeving. Welk maatschappelijk probleem stelt zich Wat zijn de risico’s,
in grootteorde en waarschijnlijkheidsgraad, die verbonden zijn aan de huidige toestand
Menselijk gedrag:
Welk menselijk gedrag ligt aan de grondslag van dit probleem Geef aan waardoor het menselijk gedrag in
dit specifiek geval beïnvloed of bepaald wordt of kan worden.
Omgevingsanalyse:
• Maak een omgevingsanalyse waarbinnen het maatschappelijk probleem zich situeert. Waarom voldoet
de huidige regelgeving niet Is er een evaluatie gemaakt van de (toepassing van de) huidige regelgeving
• Geef ook aan wat de vrije (juridische) beleidsruimte is waarbinnen het probleem zich situeert. Bestaat
er een hogere of dwingende rechtsnorm (Europese regelgeving, decreet, vernietiging door het
Arbitragehof) die de mogelijke keuzes reeds beperkt Zo ja, geef aan welke aspecten reeds vastliggen
en welke aspecten nog wel geregeld kunnen worden Kijk na of er al eerder studiewerk is uitgevoerd en
of er al regelgevende initiatieven over het onderwerp zijn geweest. Onderzoek de bevoegdheid van de
Vlaamse overheid om regelgevend op te treden. Is het een exclusieve Vlaamse bevoegdheid Is het een
aangelegenheid die samen met de federale overheid en/of andere gemeenschappen of gewesten moet
uitgewerkt worden Welke rechtsgrond is beschikbaar
• Wat is de verwachte evolutie van de problematiek zonder overheidsingrijpen (cfr. effecten van de
nuloptie)
2.2. Beleidsdoelstelling
Omschrijf daarna de (politieke) doelstelling en dus de politieke vrijheidsgraden:
• Wat is de doelstelling van de regelgeving Wat zijn de gewenste gevolgen van de regelgeving Welk
menselijk gedrag wenst men te beïnvloeden Zijn deze doelstellingen bepaald in het regeerakkoord of in
een in het Vlaams Parlement besproken beleidsnota/beleidsbrief
24.

t i p s
• Besteed zorg aan de probleemanalyse. Zonder goede probleemformulering is een goede RIA, en dus ook een goede
regelgeving, onmogelijk. Zo kan blijken dat regelgeving alleen nodig is voor een bepaalde periode. Of dat sommige problemen
niet te wijten zijn aan een tekort aan regelgeving, maar aan een gebrekkige uitvoering of handhaving van bestaande
regels. In dergelijke situatie dreigt nieuwe regelgeving de bestaande uitvoeringsproblemen alleen maar te versterken in
plaats van het probleem op te lossen.
• Formuleer de doelstelling bij voorkeur als een te behalen resultaat en niet als in te zetten middelen. Bijvoorbeeld: “vermijden
dat kinderen ongewenst in aanraking komen met geneesmiddelen” in plaats van “meer veilige schroefdoppen op
geneesmiddelen”. Zo houdt u de meest relevante opties.
• Geef de probleemstelling, doelstelling en gewenste gevolgen bij voorkeur aan in meetbare termen. Hoe concreter u het probleem
en de doelstelling kunt formuleren, hoe gemakkelijker u nadien de kosten, baten en effecten kunt weergeven en beoordelen.
• Bij uitvoeringsbesluiten zal de juridische vrijheidsgraad beperkt zijn door wat in het decreet is opgenomen. De RIA zal in dit
geval over de ‘uitvoeringsaspecten’ handelen en niet meer over de keuze voor het instrument zelf dat reeds in het decreet
is vastgelegd. Ook op het vlak van de uitvoeringen en de handhaving van regelgeving kan de RIA een nuttig instrument zijn.
• Bij de omzetting van Europese richtlijnen moet in de aanleiding nauwkeurig worden aangegeven wat de ‘minimale en dwingende’
bepalingen zijn die in de richtlijn zijn bepaald en welke vrijheid aan de lidstaten nog is overgelaten bij de omzetting.
De RIA zal immers over deze vrije beleidsruimte moeten gaan. Dit vergt een grondige juridische analyse van de Europese
richtlijn.
• Uit de formulering van de ‘politieke’ doelstelling kan weliswaar een beperking van de opties voortvloeien, maar deze is niet
onvoorwaardelijk. Om deze beperking van de opties mogelijk te maken, is het noodzakelijk dat deze ‘politieke doelstelling’
reeds gevalideerd is, ofwel door de Vlaamse Regering, ofwel door het Vlaams Parlement. Er moet dus een politiek
akkoord over bestaan.
3
O p t i e s
Vermeld de meest relevante opties om de beoogde doelstelling te realiseren
binnen de beschikbare juridische en politieke vrijheidsgraden. Vermeld geen
opties die niet realistisch zijn of die de doelstellingen niet kunnen bereiken.
Geef de meest relevante opties aan om de doelstelling te realiseren. Onderscheid minimaal drie opties:
• ‘niets’ doen (nuloptie),
• de gekozen optie,
• een inhoudelijk alternatief voor de gekozen optie.
Afhankelijk van de omvang en het belang van de verwachte effecten van de regelgeving, is het soms wenselijk
meer dan drie opties te overwegen. Onderzoek, indien de vrijheidsgraden het toelaten, ook een
alternatief beleidsinstrument naast traditionele dwingende regelgeving..
Maak een vergelijking tussen inhoudelijk verschillende opties. Een formeel juridisch-technisch onderscheid
is voor de doelgroep van de regelgeving niet van belang. Het al dan niet bestaan van rechten of plichten is
van belang, niet de manier waarop deze in regelgeving worden omgezet. Formuleer opties in functie van
wat zal leiden tot een gedragsverandering.
De keuze van de opties hangt volledig af van de vrijheidsgraden, zoals beschreven in de rubriek aanleiding
en doelstelling. Indien er reeds door een hogere rechtsnorm (bv. decreet) of door een politieke gevalideerde
norm (bv. regeerakkoord) een keuze voor een bepaalde optie is gemaakt, dan moet dit niet opnieuw in
de rubriek opties in vraag gesteld worden. In dat geval beperkt de keuze van de opties zich tot de aspecten
waar nog wel een keuze gemaakt kan worden.
25.

Bij een ontwerp van decreet of besluit waar meerdere inhoudelijke problemen/doelstellingen worden
behandeld (verzameldecreet/verzamelbesluit) moet ook bij de opties dit onderscheid gemaakt worden. In
dit geval zal men per inhoudelijk thema verschillende (sub)opties moeten onderscheiden. Indien de thema’s
te groot zijn om in eenzelfde RIA-document te behandelen, is het aangewezen om verschillende RIA-documenten
op te stellen voor het verzamelbesluit of verzameldecreet.
Soms is één optie onvoldoende om het maatschappelijk probleem op te lossen, maar is een ‘mix’ van
instrumenten nodig. Daarbij worden de inhoudelijke zwakheden van een bepaalde instrument gecompenseerd
door de inhoudelijke sterkte van een andere optie. Hierover worden nadere richtlijnen ontwikkeld.
‘Niets’ doen
Betreft de situatie zonder nieuwe maatregelen of overheidstussenkomst. Die is niet noodzakelijk dezelfde als de ‘huidige’
situatie. Het betreft immers een inschatting van de evolutie van de toestand en effecten bij ongewijzigd beleid. Die kan
‘slechter’ of ‘beter’ zijn dan de huidige, afhankelijk van de verwachte demografische, economische en maatschappelijke
ontwikkelingen en van de evoluties in andere regelgeving en beleidsdomeinen.
Traditionele regulering
Betekent gebruik maken van dwingende wettelijke voorschriften en verplichtingen, zoals:
• gedragsregels
• vergunningen
• installatie-eisen
• middel- en doelvoorschriften
• inplantingsnormen
• beheersvoorschriften
• afstandsregels
• vormen van producentenverantwoordelijkheid
• productnormen
• ...
• quota
Alternatieven voor traditionele of dwingende regulering
Ook voor de alternatieven voor traditionele regulering is een juridische basis nodig en dus soms regelgeving.
Het onderscheid is dus inhoudelijk (met name dwang om gedragswijzigingen bij de ‘rechtsonderhorige’ te verkrijgen)
en niet formeel (is al dan niet regelgeving nodig).
zelfregulering
• codes van goede praktijk
• gedragscodes en –engagementen
• zorgsystemen
• ...
sociaal-communicatieve instrumenten
• informatie- en sensibiliseringscampagnes
• voorlichting
• vorming en opleiding
• voorbeeldgedrag van de overheid
• demonstratieprojecten
• labels
• benchmarking (prestatievergelijking)
• audits (doorlichtingen)
• checklists
• rapportageregels
• ...
economische instrumenten
• heffingen
• subsidies
• verhandelbare rechten en certificaten
• aansprakelijkheidsregels
• statiegeldsystemen
• waarborgstelsels
• fiscale stimuli
• ...
privaatrechtelijke instrumenten
• convenanten
• beheersovereenkomsten
• ...
26.

institutionele instrumenten
• toewijzing van specifieke bevoegdheden aan
reguleringsinstanties of normalisatie-instellingen
• erkenningsregelingen
• certificatie en accreditatie
• ...
collectieve maatregelen
• creatie van nieuwe voorzieningen en infrastructuur
• overheidsinvesteringen
• overheidsaankopen
• ...
t i p s
Beperk u tot een loutere beschrijving van elke optie. ‘Vervuil’ die beschrijving niet met een bespreking van effecten. Die
bespreking neemt u op onder het deel 'effecten’.
Start de beschrijving van uw opties met de nuloptie (‘niets doen’). Die is nodig omdat ze de referentie vormt waarmee in
een RIA kosten, baten en effecten van andere opties worden vergeleken.
Denk ruim na over alternatieven, zelfs wanneer u meent dat de oplossing voor de hand ligt. De grootst mogelijke fout in
een RIA is immers een interessant alternatief vergeten. Spreek erover met de doelgroep. Zij zijn vaak een belangrijke inspiratiebron.
Soms zal de vrijheid om opties te onderscheiden beperkt zijn omdat op een hoger niveau al werd beslist over de inhoud
van de voorgenomen regulering (bv. regeerakkoord, internationale verbintenis, omzetting Europese richtlijn, rechtspraak).
Maar zelfs in die gevallen bestaat meestal ruimte om alternatieve implementatie-opties te onderscheiden zoals varianten
inzake fasering en overgangstermijnen, specifieke regels voor bepaalde doelgroepen of regio’s, verschillende handhavingsstrategieën,
enz. De formulering “er zijn geen alternatieven” is bijgevolg slechts mogelijk in zeer uitzonderlijke gevallen.
Overweeg altijd of het nuttig is de optie van een meer effectieve beleidsuitvoering met behulp van bestaande regelgeving,
instrumenten of instituties te onderzoeken, in plaats van nieuwe regels uit te vaardigen. Overweeg tevens of het nuttig is de
optie te onderzoeken om het probleem op een hoger of lager bestuursniveau aan te pakken.
Selecteer de meest relevante opties. U moet niet alle denkbare opties opnemen in de RIA, enkel de meest relevante. U zult
wellicht een afweging moeten maken tussen meer alternatieven of een meer gedetailleerde analyse van de effecten van een
kleiner aantal alternatieven. Bespreek die keuze met de doelgroep en experts. Geef deze afweging ook weer in het RIAdocument.
Verzeker u ervan dat Vlaanderen ook bevoegd is voor de gekozen opties.
Geef aan welke andere opties u heeft overwogen en waarom u ze niet verder onderzoekt.
Probeer minstens één alternatief voor traditionele dwingende regulering op te nemen in de RIA. Uit onderzoek blijkt dat die
in vergelijking met traditionele dwingende regulering niet zelden doeltreffender en doelmatiger zijn. De Vlaamse Regering
hanteert bovendien het beginsel dat de overheid in principe niet moet tussenkomen als blijkt dat de doelstellingen spontaan
door de betrokkenen zelf kunnen worden verwezenlijkt, of wanneer met minder ingrijpende vormen van regulering hetzelfde
resultaat kan worden behaald.
27.

4
E f f e c t e n
Analyseer de verwachte voor- en nadelen van elke optie:
• Geef aan voor welke doelgroepen of betrokken partijen er gevolgen zijn.
• Geef aan wat de verwachte directe effecten zijn.
• Geef aan of er belangrijke verdelingseffecten zijn.
• Geef aan of er belangrijke indirecte effecten zijn.
Begin met een opsomming en beschrijving van alle doelgroepen en betrokken partijen. Vermeld in alle opties dezelfde
doelgroepen, zelfs indien er in een bepaalde optie geen effect is voor een bepaalde doelgroep. Vermeld bij de doelgroepen
ook om hoeveel personen/bedrijven/organisaties het gaat. Indien er geen exacte cijfers beschikbaar zijn, maak dan een
inschatting. Deze onderverdeling van doelgroepen en betrokken partijen is belangrijk omdat de impact op menselijk gedrag
centraal staat.
In de effectbeschrijving wordt een conceptueel onderscheid gemaakt tussen directe, indirecte en verdelingseffecten. De
doelgroepen worden in de directe effecten opgenomen, terwijl de betrokken partijen eerder in de indirecte en verdelingseffecten
opgenomen worden. Het is wel de bedoeling dat de afweging van de opties gebeurt op basis van alle effecten en
dus niet alleen op basis van de directe effecten voor de doelgroepen. Om die reden is de opmaak van een vergelijkingstabel
met alle doelgroepen en betrokken partijen een nuttig hulpinstrument.
A L G E M E N E t i p s
Het onderdeel effecten is normaal het omvangrijkste deel van de RIA. U beschrijft daarin op een systematische en goed
gestructureerde manier de nadelen (of kosten), voordelen (of baten) en andere effecten van elk van de opties voor de
verschillende doelgroepen.
Idealiter moet uw analyse van effecten kunnen aantonen dat de voorgenomen regelgeving de meest geschikte optie is en
dat de baten ervan de kosten overtreffen.
De analyse van effecten heeft tevens tot doel te verzekeren dat de voorgenomen regelgeving geen te negatieve impact
heeft op het vermogen om een duurzame ontwikkeling te realiseren. Dat wil zeggen dat u - waar relevant - de mogelijke
sociale, economische en milieu-effecten voor zowel huidige als toekomstige generaties in kaart brengt.
Het detail van de analyse zal afhangen van de omvang van de verwachte effecten en in tweede orde van de beschikbare
informatie en tijd.
Als het bij voorbaat voor iedereen duidelijk is dat een bepaalde optie naar verwachting resulteert in positieve netto baten
en dat ze te verkiezen is boven alle andere, kan een kwalitatieve analyse van de effecten volstaan.
In andere gevallen is het pas naarmate u meer kwantitatieve informatie opneemt dat u ook beter onderbouwde afwegingen
tussen opties kunt maken, in het bijzonder wanneer u op basis van intuïtie, overleg of uit een initiële analyse vaststelt dat:
• de kosten en baten van opties weinig lijken te verschillen, zodat geen enkele optie duidelijk beter lijkt dan de andere;
• de kans bestaat dat de kosten van overheidstussenkomst groter zijn dan de baten;
• de voorgenomen regelgeving grote of verstrekkende gevolgen heeft op de economie, de sociale beleidsdoelstellingen of
het leefmilieu (duurzame ontwikkeling).
28.

a l g e m e n e t i p s
Onderbouw zoveel mogelijk de verwachte effecten met cijfermateriaal, rekening houdend met de omvang en de diepgang
van de voorgenomen beleidsmaatregel. Dit is van cruciaal belang om afwegingen en vergelijkingen – wat de kern van de RIA
uitmaakt – objectief te kunnen motiveren. Indien er voor een bepaald onderdeel geen cijfers beschikbaar zijn, vermeldt u dit
in de RIA. Ook het gebrek aan beschikbaarheid van cijfermateriaal is immers een relevant gegeven.
Wees concreet genoeg bij de omschrijving van de effecten voor de doelgroepen en betrokken partijen en verval niet in te
algemene beschrijvingen. Geef aan welk menselijk gedrag gewijzigd zal worden door de onderzochte opties, en geef aan
door welk onderdeel van de onderzochte optie het concrete effect wordt veroorzaakt. Dit wil echter niet zeggen dat er in
de beschrijving van de effecten een artikelsgewijze bespreking van de regelgeving moet worden opgenomen.
Presenteer die informatie zoveel mogelijk in tabelvorm. Besteed naast kwantitatieve aspecten ook voldoende aandacht aan
kwalitatieve bevindingen. Voeg geen nieuwe informatie toe die niet elders in de RIA al is vermeld.
Beëindig de beschrijving van de effecten van de verschillende opties met een conclusie en beschrijf welke optie gekozen
werd en motiveer deze keuze op basis van de afweging van de verschillende effecten.
Oplijsting van doelgroepen en betrokken partijen
Voor wie/wat zijn er effecten Over hoeveel bedrijven / gezinnen / personen / organisaties /... gaat het
Het is daarbij van belang dat u een breed perspectief hanteert. RIA wil immers de globale effecten van
regelgeving analyseren. Niet enkel die voor een welbepaalde doelgroep.
Soms zal een onderverdeling in bedrijven, consumenten (gezinnen) en overheid volstaan. Maar vaak
zijn andere indelingen relevanter. Bijvoorbeeld voor onderwijs in leerlingen, personeel, directies,
scholengemeenschap, schoolbesturen, onderwijsbesturen, inspectie, begeleidingsdiensten, enz. Soms
dringt zich bovendien een verdere detaillering in subgroepen op. Voor consumenten/gezinnen
bijvoorbeeld naargelang woonplaats, leeftijd of sociale categorie; voor bedrijven naargelang bedrijfstak,
omvang of specialisatie; voor organisaties naargelang type, omvang; voor het milieu naargelang regio,
milieucompartiment, ..., enz.
Analyse van de directe effecten (kosten en baten)
Inventariseer vervolgens de activiteiten die elk van die groepen zal of moet ondernemen om de regelgeving
na te leven en de verwachte gedragsveranderingen, bijvoorbeeld extra opleiding, aanschaf installaties
en materialen, verandering in de arbeidsorganisatie en productieprocessen, bijhouden van informatie,
rapporteringen aan de overheid, ...
Besteed naast de bedoelde effecten ook aandacht aan onverwachte of onbedoelde neveneffecten en
gedragsreacties.
Besteed aandacht aan de evolutie van de effecten in de tijd. Afhankelijk van de opties of modaliteiten,
kunnen de effecten op korte termijn dicht bij elkaar liggen maar op termijn sterk gaan verschillen wanneer
ze bijvoorbeeld de technologische innovatie belemmeren of juist stimuleren.
Verdeel alle effecten in baten en kosten. Baten en kosten zijn begrippen die we hanteren om de voor- en
nadelen te beschrijven. Baten zijn alle effecten die een bepaalde groep ten goede komen. Kosten zijn alle
effecten die een bepaalde groep benadelen of de welvaart of het welzijn verminderen.
Ook hier moet u een breed perspectief hanteren en u niet beperken tot financiële kosten en baten. U
inventariseert de belangrijkste effecten los van het feit of ze gekwantificeerd kunnen worden.
29.

Voorbeelden van kosten en baten:
Deze voorbeelden zijn op een algemene wijze geformuleerd. In een concrete RIA moeten deze verder
worden uitgewerkt en toegelicht en bovendien moet worden aangeduid door welk aspect van de
onderzochte optie deze effecten worden bereikt.
Baten voor burgers of consumenten
Betere toegang tot informatie, lagere prijzen, veiliger producten, meer kwaliteitsgaranties, betere arbeidsomstandigheden, enz.
Baten voor bedrijven
Lagere productiekosten, kortere procedures, subsidies, meer rechtszekerheid, transparantie en voorspelbaarheid, lagere
grondstofprijzen, ontstaan van nieuwe markten, enz.
Baten voor de overheid
Beter afgestemde regelgeving en procedures, ontvangsten uit heffingen, lagere monitoring- en handhavingslasten, minder
administratieve formaliteiten, enz.
Baten voor de samenleving
Een hoger opleidingsniveau, betere kwaliteit van het leefmilieu, zuiniger ruimte- en grondstofgebruik, veiliger verkeer,
hogere economische groei, toename van de levensstandaard, rechtvaardiger inkomensverdeling, enz.
Kosten voor burgers of consumenten
Een stijging van de prijzen, vermindering van de variëteit aan goederen en diensten, toename van de onveiligheid, hogere
gezondheidsuitgaven, enz.
Kosten voor bedrijven
Hogere energie- en grondstofprijzen, investerings- en exploitatiekosten door aanpassingen van productieprocessen,
heffingen, kosten door handelsbelemmeringen, grotere complexiteit van de regelgeving, nieuwe administratieve lasten, enz.
Kosten voor de overheid
Investeringen in infrastructuur en opleiding om de regelgeving uit te voeren, bijkomend personeel, kosten van
informatieverzameling en databeheer, hogere controle- en handhavingslasten, enz.
Kosten voor de samenleving
Een ongewenste herverdeling van inkomen of vermogen, belemmering van de innovatie, lagere werkgelegenheid,
verminderde economische groei, toename van milieuschade, uitputting van grondstoffen, enz.
Beperk uw analyse in eerste instantie tot de directe effecten voor de rechtstreeks betrokken doelgroepen.
Bespreek de indirecte effecten voor andere partijen pas bij de analyse van verdelingseffecten en indirecte
effecten (zie verder).
Verzamel zoveel mogelijk kwantitatieve informatie over die effecten, zowel financiële als andere
kwantitatieve informatie. Bijvoorbeeld over de tijd dat die activiteiten van een bedrijf vergen, de kosten van
investeringen, materialen en personeel, de verwachte daling van emissies, enz.
Bij die kwantificering gaat het niet om exacte cijfers achter de komma, maar om indicaties en ordes van
grootte. Als er onzekerheid is over de schattingen, is het beter om een vork aan te geven in plaats van één
cijfer.
Probeer in uw analyse te focussen op de belangrijkste effecten en tracht die cijfermatig te onderbouwen.
Minder belangrijke effecten kunt u louter vermelden, triviale kunt u achterwege laten. Ook hier geldt dat de
inspanning om bijkomende informatie op te nemen, moet opwegen tegen het nut van die informatie. Maak
een duidelijk onderscheid tussen effecten waarvan de gevolgen niet kwantitatief of financieel worden uitgedrukt
omdat ze onbelangrijk zijn en effecten waarvoor kwantificering omwille van andere redenen niet is gebeurd.
30.

Maak een totaaloverzicht van kosten en baten per optie. Daarvoor voegt u de informatie over
effecten overzichtelijk samen en telt u financiële informatie op waar mogelijk. Draag er zorg voor
dat u kwantitatieve informatie niet laat primeren boven belangrijke kwalitatieve effecten. Sorteer niet
kwantificeerbare kosten en baten naar geschatte omvang of belang.
Neem bij de indeling en beschrijving van effecten in kosten en baten de onderstaande vuistregels in acht.
Druk kosten en baten uit ten opzichte van de nuloptie
De kosten en baten van de verschillende opties evalueert u ten opzichte van eenzelfde referentiepunt. Bespreek dus
enkel de extra kosten en baten in vergelijking met de nuloptie. Kosten en baten omvatten dus géén effecten die zich
ook los van de regulering voordoen.
Vermijd dubbeltellingen
Wanneer u bijvoorbeeld een toename van de productiekosten bij bedrijven verwacht, maar zij die volledig zullen
doorrekenen in de prijzen voor hun afnemers, moet u in de RIA aangeven dat er kosten zijn voor zowel bedrijven als
consumenten maar mag u die kosten slechts één keer meetellen bij de presentatie van de totale kosten.
Andere voorbeelden van dergelijke overdrachten zijn belastingen, heffingen en subsidies. Die vormen voor de ene groep
(bv. gezinnen) een extra uitgave, maar voor een andere groep (de overheid) een even grote extra ontvangst. Zij zijn
dan ook geen maatschappelijke kost en mogen niet meegeteld worden in het totaaloverzicht van kosten en baten. De
aangewezen plaats om ze te behandelen is bij de bespreking van de verdelingseffecten (zie verder), behalve wanneer het
gaat om overdrachten van of naar het buitenland. Die rekent u wel mee bij de totale baten of kosten.
Hou rekening met risico’s
Met risico bedoelen we de waarschijnlijkheid dat een bepaalde uitkomst zich voordoet. Extreme gevolgen voor de
volksgezondheid bijvoorbeeld moet u wegen met de kans dat ze zich daadwerkelijk voordoen.
Vergelijk kosten en baten op basis van hun actuele waarde
Vaak situeren kosten en baten zich op verschillende momenten in de tijd of zijn er zowel structurele als éénmalige
kosten en baten. Om dan een betekenisvolle vergelijking te kunnen maken, is het nodig dat u die kosten en baten
omzet naar hun actuele of huidige waarde. De actuele waarde van een bepaalde financiële kost of baat in jaar n bij een
discontovoet van r kunt u berekenen door die te vermenigvuldigen met 1/(1+r)n.
In een RIA gebruikt u een discontovoet van 4% als basiswaarde. U kunt desgewenst andere waarden gebruiken als
onderdeel van een sensitiviteitsanalyse (zie hierna).
De periode waarover u verdisconteert hangt af van het beleidsvoornemen in kwestie. Tien jaar is meestal een goede
keuze. De tijdshorizon kan ook langer zijn als belangrijke effecten zich verder in de tijd voordoen. Als de belangrijkste
kosten samenhangen met een bepaalde investering, kunt u de economische levensduur van die investering gebruiken.
Als het om een tijdelijke regeling gaat, neemt u het aantal jaren dat de regeling zou lopen.
Expliciteer de gebruikte hypothesen en onzekerheden
Gebruik dezelfde basishypothesen voor de analyse van kosten en baten en dezelfde voor elke optie. Als de kosten
en baten in belangrijke mate afhangen van een bepaalde hypothese, is een sensitiviteitsanalyse aangewezen. In een
sensitiviteitsanalyse gaat u na hoe gevoelig de bekomen uitkomsten zijn voor wijzigingen in de gebruikte hypothesen en
parameters (bv. discontovoet, referentiescenario, ...). Het laat u toe mogelijke boven- en ondergrenzen aan te geven.
Vermeld indien relevant ook de beperkingen, hiaten en onzekerheden in de analyse.
Vermeld uw bronnen
Vermeld in de RIA op welke databronnen en studies uw analyse gebaseerd is.
31.

Analyse van verdelingseffecten
Bespreek in een afzonderlijke paragraaf eventuele belangrijke verdelingseffecten. Een regelgeving kan
immers positieve netto baten hebben voor de samenleving, maar niettemin ongewenste effecten hebben
omdat de baten in belangrijke mate terecht komen bij één bepaalde groep terwijl de kosten onevenredig
zwaar drukken op een andere. Of de kosten voor bijvoorbeeld het bedrijfsleven kunnen globaal
beschouwd verwaarloosbaar zijn, maar wel heel sterk verschillen tussen sectoren.
Neem, indien betekenisvol, in de RIA informatie op over wie ‘wint’ en wie ‘verliest’ bij een bepaalde optie.
Besteed zowel aandacht aan grote doelgroepen met kleine gevolgen per actor als aan kleine doelgroepen
met grote effecten per actor. Hou daarbij het gelijkheidsbeginsel in het oog.
De verdelingseffecten zijn ook de aangewezen plaats voor de analyse van overdrachten tussen en binnen
doelgroepen (doorberekening van kosten in de prijzen, heffingen, subsidies, ...).
Wanneer effecten zich op lange termijn situeren of intergenerationele effecten van belang zijn, mag u zich
in de RIA niet beperken tot de verdisconteerde kosten en baten, maar geeft u ook inzicht in de verdeling
van die kosten en baten in de tijd.
Analyse van indirecte effecten
In de RIA kunt u bij de bespreking en vergelijking van opties ingaan op andere effecten als die voor de
betrokken regelgeving van belang zijn. Daarmee bedoelen we onder meer:
Indirecte effecten
Bespreek de indirecte effecten als u verwacht dat die voor de regelgeving in kwestie significant zijn. Indirecte effecten zijn
tweede orde effecten als gevolg van gestegen directe kosten of baten. Zo kan een regelgeving met grote nalevingskosten voor
de bedrijven gevolgen hebben voor hun draagkracht, de concurrentiepositie, de marktwerking en de macro-economische
prestaties (werkgelegenheid, loonkosten, import export, ...).
Effecten voor kleine entiteiten
Nalevingskosten vallen dikwijls disproportioneel ten laste van kleine organisaties zoals KMO’s. Ze hebben dikwijls ook
minder mogelijkheden om gespecialiseerd personeel in te zetten om aan de verplichtingen te voldoen. Het is dan
ook van belang in de RIA bijzondere aandacht te besteden aan de effecten op KMO’s en andere kleine entiteiten. U
moet zich hierbij wel verzekeren dat dit er niet toe leidt dat ze een voorkeursbehandeling krijgen die de concurrentie
vertekent of die leidt tot een te complexe regelgeving.
Vlaamse overheid
Vermeld ook de Vlaamse overheid als belanghebbende. De Inspectie van Financiën moet haar advies over de
doelmatigheid van de voorgestelde maatregel kunnen baseren op deze effectbeschrijving. Wees concreet genoeg in de
effectbeschrijving voor de overheid. Geef niet alleen de effecten weer voor de overheid als behartiger van het ‘algemeen
belang’, maar ook als organisatie. Maak onderscheid tussen verschillende aspecten van het overheidsoptreden (dossiers
beoordelen, handhaving, aansprakelijkheid). Vermeld ook de gevolgen op overheidspersoneel en organisatorisch vlak.
Volgens het huishoudelijk reglement van de Vlaamse Regering moet u die effecten eveneens aangeven voor elke
beslissing die u aan de Vlaamse Regering voorlegt. Als u die informatie opneemt in de RIA, volstaat het ook hier dat u in
de nota aan de Vlaamse Regering verwijst naar de bijgevoegde RIA.
Lokale besturen
Neem indien relevant de verwachte weerslag op de lokale besturen op in de RIA. Volgens het huishoudelijk reglement
van de Vlaamse Regering moet u voor elke beslissing die u aan de Vlaamse Regering voorlegt de gevolgen voor de
lokale besturen op het vlak van personeel, werkingsuitgaven en investeringen aangeven. Als u die informatie opneemt in
32.

de RIA, volstaat het dat u in de nota aan de Vlaamse Regering verwijst naar de bijgevoegde RIA.
Ook bij lokale besturen is het meestal van belang om een onderscheid te maken tussen grote en kleine gemeenten.
Kleine gemeenten hebben immers niet dezelfde mogelijkheden als grotere gemeenten en steden. Hou hier rekening
mee bij de effectbeschrijving en vooral bij de uitwerking van de gekozen optie.
Denk ruim genoeg na over de effecten voor lokale besturen. Zelfs indien de lokale besturen in de nieuwe regelgeving
geen nieuwe taak toebedeeld krijgen, kunnen er toch belangrijke effecten zijn. De lokale overheid kan omwille van haar
rol van eerste aanspreekpunt en informatieverstrekker voor de burger immers ook indirect beïnvloed worden door
nieuwe regelgeving.
De burgemeester heeft ook belangrijke politionele bevoegdheden. Op basis hiervan kan Vlaamse regelgeving ook
belangrijke indirecte effecten hebben.
Federale overheid
Ook de federale overheid kan een betrokken partij zijn. Indien de Vlaamse overheid een nieuwe strafsanctie invoert
of een bestaande strafsanctie omzet in administratieve boetes dan zal er een verschuiving van taken zijn, die ook in de
effectbeschrijving aan bod moet komen.
Kindeffecten
Gelet op het decreet van 15 juli 1997 moet u een kindeffectrapport opmaken voor elk voorontwerp van decreet voor
zover de voorgenomen beslissing kennelijk het belang van het kind rechtstreeks raakt. U kunt op eigen initiatief ook
de kindeffecten beschrijven voor ontwerpbesluiten. Daarover is een specifieke handleiding beschikbaar via de website
Kinderrechten (www.vlaanderen.be/kinderrechten). U kunt voor de analyse van kindeffecten best contact opnemen met het
aanspreekpunt Kinderrechten in uw administratie. U moet tot op vandaag nog steeds een afzonderlijk ‘kindeffectrapport’
opstellen. Deze rapportageverplichting is immers decretaal opgelegd. Het is wel aangewezen dat indien er belangrijke
kindeffecten zijn, deze ook in de RIA vermeld worden. De RIA heeft immers de bedoeling om een ‘overkoepelende’ toets
te zijn.
Armoedetoets
De Vlaamse Regering besliste op 12 maart 2004 dat bij elk nieuw ontwerp van reglementering of beleidsmaatregel die
ter beslissing aan de Vlaamse Regering wordt voorgelegd, rekening moet worden gehouden met de sectorspecifieke
doelstellingen en concrete maatregelen, zoals opgenomen in het Vlaams actieplan armoedebestrijding. Als u die informatie
opneemt in de RIA, volstaat het dat u in de nota aan de Vlaamse Regering verwijst naar de bijgevoegde RIA.
Brusseltoets en Vlaamse rand
De Vlaamse Regering heeft in het regeerakkoord aangekondigd dat alle Vlaamse decreet- en regelgeving moet worden
getoetst op de toepasbaarheid in Brussel en hun effect op de band met Vlaanderen. Als u die informatie opneemt in de
RIA, volstaat het dat u in de nota aan de Vlaamse Regering verwijst naar de bijgevoegde RIA.
Europese regels
De Vlaamse Regering heeft in het regeerakkoord aangekondigd dat bij de omzetting van Europese richtlijnen enkel verder
en/of vlugger kan worden gegaan dan wat Europees voorzien is, als er een brede maatschappelijke consensus is of een
duidelijk toegevoegde waarde op het vlak van voedselveiligheid, verkeersveiligheid, volksgezondheid of voor het opbouwen
van een technologische voorsprong die leidt tot een hogere eco-efficiëntie. U kunt in voorkomend geval in de RIA rapporteren
of aan die voorwaarde is voldaan. Meer informatie over de omzetting van Europese regels kan men vinden in het draaiboek
dat gedownload kan worden op http://docs.vlaanderen.be/buitenland/europeseunie/omzetting_draaiboek.htm .
Keuze van de optie:
Vermeld op het einde van de effectbeschrijving voor welke optie men gekozen heeft en motiveer deze
keuze grondig. Dit vormt het resultaat waar de RIA om draait.
33.

5U i t w e r k i n g , u i t v o e r i n g e n a d m i n i s t r a t i e v e
l a s t e n , h a n d h a v i n g e n e v a l u a t i e
Algemeen
Ook dit onderdeel van de RIA is zeer belangrijk en hier moet de nodige aandacht aan besteed worden.
Als uitvoeringsaspecten, (administratieve lasten of handhavingsaspecten) van doorslaggevend belang zijn
voor de keuze van de optie, dan moeten deze ook in de aanleiding, in de verschillende opties én in hun
effectbeschrijving worden besproken. Indien deze niet bepalend zijn geweest voor de keuze van de optie,
is het voldoende om ze in deze rubriek te beschrijven voor de gekozen optie.
In deze rubrieken moeten vier aspecten afzonderlijk aan bod komen:
• Geef aan hoe de verkozen optie juridisch-technisch zal uitgewerkt worden.
• Geef aan hoe de verkozen optie zal uitgevoerd worden.
• Geef aan hoe de verkozen optie gehandhaafd zal worden.
• Geef aan hoe de regelgeving zal opgevolgd worden.
Juridisch-technische uitwerking:
Geef aan hoe de verkozen optie juridisch-technisch zal uitgewerkt worden.
Is een decreet vereist of is een besluit van de Vlaamse Regering voldoende Heeft de regelgeving een
duidelijke structuur Is er bij herhaaldelijke wijzigingen gedacht aan een coördinatie van de betrokken
regelgeving Voldoet de ontworpen regelgeving aan alle taalkundige, vormelijke en wetgevingstechnische
voorschriften, zoals bepaald in omzendbrief VR 2000/4 Is de mate van detaillering, op welk niveau ook, in
verhouding tot de middelen voor de uitvoering en de controle Is een uitgebreide regelgeving noodzakelijk
Volstaat het dat in de regelgeving een algemeen kader wordt uitgewerkt Is voldoende aandacht besteed
aan de inwerkingtredingsbepalingen Zijn overgangsbepalingen voorzien
Bespreek de effecten die de ontworpen regelgeving heeft op andere, bestaande regelgeving. Onderzoek
zowel de interne (binnen hetzelfde beleidsveld) als externe (andere beleidsvelden) consistentie van de
ontworpen regelgeving en geef aan of er geen afstemming of harmonisatie tussen de verschillende regelgevingen
mogelijk is. Indien er redenen bestaan om de afstemming niet of nog niet toe te passen, vermeld dit
dan.
Uitvoering en administratieve lasten:
Geef aan hoe de verkozen optie zal uitgevoerd worden en wat de verwachte uitvoeringskosten zijn: Hoe
en wanneer zal de regelgeving ingevoerd worden Wat zijn de administratieve lasten verbonden aan de
regelgeving
De beschrijving van deze uitvoeringsaspecten moeten niet beperkt zijn tot wat in de regelgeving zelf is
opgenomen. Indien bijvoorbeeld opleidingen of infosessies gegeven worden aan een doelgroep, moet dit
ook in deze rubriek vermeld worden. Geef aan wat nog verder geregeld moet worden. Wat moet nog
in een uitvoeringsbesluit (besluit van de Vlaamse Regering of een ministerieel besluit) geregeld worden Is
reeds nagedacht over deze nog te regelen aspecten Zullen er administratieve lasten worden opgelegd in
deze uitvoeringsbesluiten Deze rapportering van de administratieve lasten is ook noodzakelijk in het kader
van de toepassing van de ‘compensatieregel administratieve lasten’.
34.

Handhaving:
Geef aan hoe op de naleving van de regelgeving zal toegezien worden en hoe ze zal gehandhaafd worden.
Worden strafsancties en/of administratieve boetes voorzien Is een specifieke inspectiedienst bevoegd Zijn
andere diensten (federale of lokale overheden) bevoegd om vaststellingen te doen
Indien er belangrijke handhavingsaspecten verbonden zijn aan de regelgeving kan gebruik gemaakt worden
van een in Nederland ontwikkeld instrument, zijnde ‘de tafel van Elf’. De Tafel van Elf omvat 11 samenhangende
factoren die elk afzonderlijk een invloed kunnen hebben op de mate waarin regels of voorschriften
door een doelgroep al dan niet worden nageleefd. Een eerste reeks van vijf factoren heeft betrekking
op de spontane naleving van de wetgeving; een tweede reeks van zes zijn handhavingsfactoren. Met spontane
naleving bedoelen we de mate waarin de doelgroep de regelgeving zal naleven, zonder dat de overheid
handhavingsmaatregelen onderneemt. Het gaat om de volgende vijf factoren:
1. Kennis en duidelijkheid regels: hoe bekend zijn de regels bij de doelgroep en worden de regels begrepen
Wanneer de doelgroep de regels niet kent of begrijpt, berust de naleving ervan op toeval. Sancties
worden niet in rekening gebracht.
2. Kosten en baten van naleven en overtreden: wat zijn de directe kosten en baten (administratief, tijd,
financieel, sociaal) voor de naleving van de regelgeving* Wanneer deze kosten opwegen tegen de
baten, verkleint de kans dat de doelgroep de regels naleeft.
3. Acceptatie van het beleid: dit verwijst naar het draagvlak voor de regelgeving (zowel de doelstellingen als
de strategie) bij de doelgroep. Als het draagvlak klein is, verlaagt dit de nalevingsgeneigdheid.
4. Normgetrouwheid: in welke mate volgt de doelgroep doorgaans het overheidsgezag Bepaalde doelgroepen
kunnen – naargelang het thema - meer of minder gezagsgetrouw zijn.
5. Informele controlekans: dit verwijst naar de informele sociale controle (door familie, vrienden, voorbijgangers,...),
die op de doelgroep wordt uitgeoefend om de regelgeving na te leven óf te overtreden.
Hoe groter de spontane geneigdheid tot naleving, hoe kleiner de nood aan handhaving vanwege de overheid.
Het is dus belangrijk om deze eerste vijf elementen maximaal te benutten/te stimuleren. Men mag
eigenlijk pas terugvallen op een overheidsingrijpen nadat men elk van deze factoren volledig heeft ‘gebruikt’.
Om de invloed te evalueren die uitgaat van overheidsingrijpen onderscheidt de Tafel van Elf zes handhavingsfactoren:
1. Informele meldingskans: wat is de perceptie van de potentiële overtreder van de kans dat een overtreding
anders dan door overheidscontrole aan het licht komt (bijvoorbeeld via klachten)
2. Controlekans: wat is de perceptie van de potentiële overtreder van de kans dat een overtreding door
overheidscontrole aan het licht komt
3. Detectiekans: dit verwijst naar de kans dat de overtreding effectief ontdekt wordt bij een controle.
4. Selectiviteit: deze factor handelt over de inschatting van de potentiële overtreder dat overtreders een
grotere kans hebben om gecontroleerd te worden dan anderen.
5. Sanctiekans: een overtreder zal minder geneigd zijn de regels op te volgen wanneer er bij ontdekking
van een overtreding geen sanctie volgt.
6. Sanctiezwaarte en -aard: de zwaarte en de aard (burgerrechtelijk of strafrechtelijk) van de sanctie beïnvloedt
de mate waarin de doelgroep al of niet de regels navolgt.
De Kenniscel Wetsmatiging zal nog bijkomende verduidelijkingen ontwikkelen i.v.m. de problematiek van
de handhaving van regelgeving.
* Sancties worden niet in rekening gebracht.
35.

Evaluatie
Geef tot slot aan of en op welke manier de regelgeving zal worden opgevolgd en geëvalueerd: Hoe zullen
de effectiviteit en efficiëntie van de regelgeving worden opgevolgd Is er een evaluatiemoment gepland
Overweeg om een evaluatiebepaling in de regelgeving op te nemen. Dat kan onder verschillende vormen:
Een automatische herzieningsclausule of ‘horizonartikel’ (“sunsetting”)
Leg een eindtermijn voor wetten of sommige bepalingen ervan vast. Een evaluatie moet dan uitmaken of de regeling
wordt verlengd.‘Sunsetting’ kan in het bijzonder aangewezen zijn bij
• regelgeving die een crisissituatie moet beheersen zodat er weinig tijd is voor voorafgaandelijke onderbouwing en
overleg;
• regelgeving uit voorzorg, waarbij de wetenschappelijke onzekerheid groot is op het moment van het opstellen van de
regelgeving; maar waarbij men verwacht dat na verloop van tijd belangrijke informatie beschikbaar zal komen;
• regelgeving in zeer dynamische situaties, waar bijvoorbeeld technologieën snel evolueren en regelingen snel
verouderen.
Een ‘wetsevaluatief artikel’
Verplicht een evaluatie van de regelgeving binnen een bepaalde termijn of met een bepaalde frequentie.
Een ‘rapportageartikel’
Verplicht een periodieke verslaggeving door de Vlaamse Regering, een minister of een administratieve entiteit over
bepaalde aspecten van de reglementering.
Een evaluatiebevoegdheid
Ken een evaluatiebevoegdheid toe aan een bepaald orgaan (bv. evaluatiecommissie, adviesraad, ...).
Onderzoek welke aspecten van de regelgeving voor evaluatie in aanmerking komen: de mate van verwezenlijking
van de beoogde doelstelling, de neveneffecten, de kosten-batenverhouding, de verdelingseffecten,
de uitvoerbaarheid, de handhaafbaarheid, de consistentie met andere regelgeving, de subsidiariteit, wijzigende
omstandigheden, eenvoud, duidelijkheid, toegankelijkheid, administratieve lasten, ...
De Kenniscel Wetsmatiging zal nog bijkomende toelichtingen en hulpinstrumenten ontwikkelen m.b.t. de
evaluatie en opvolging van regelgeving, o.a. in het kader van de RIE (regelgevingsimpactevaluatie).
Bespreek met de overheden of diensten die de regelgeving zullen uitvoeren de maatregelen en tijd die nodig zijn voor
de implementatie (bv. opleidingen die moeten worden georganiseerd, richtlijnen die moeten worden uitgevaardigd, enz.).
Ga tevens na welke maatregelen de doelgroep moet nemen om de regelgeving te kunnen naleven. Bespreek met hen de
geschikte invoerings- en overgangsmaatregelen en –termijnen.
t i p s
Zorg dat de regels goed uitvoerbaar en afdwingbaar zijn. Ga na of de gekozen oplossing ook een aanpassing van andere
regelgeving teweegbrengt of de toepassing van andere regelgeving op een andere wijze beïnvloedt. Overweeg of harmonisatie
of coördinatie met bestaande regelgeving mogelijk is (bv. of de uitgewerkte procedures in te schakelen zijn in bestaande
procedures). Ga ook na wat de handhavingsbehoefte en -inzet zijn. Zorg dat het gekozen handhavingsinstrument en de
strafmaat in verhouding staan tot de aard en gevolgen van de potentiële overtreding.
36.

t i p s
Geef aan wat de administratieve lasten voor de doelgroep zijn en tracht die tot het minimum te beperken.
Administratieve lasten zijn de kosten die doelgroepen moeten maken om te voldoen aan informatieverplichtingen van de
overheid (bijvoorbeeld: een formulier invullen, een financieel plan opstellen, een subsidieaanvraag indienen, een erkenningsdossier
indienen, ...). De kosten die de overheid maakt, noemen we beheerskosten. De beschrijving van deze beheerskosten
hoort thuis onder de rubriek Effecten. Meer informatie over het begrippenkader en het meten van administratieve lasten
vindt u in de handleiding Meten om te Weten. (http://www.wetsmatiging.be/general/publicaties.cfm)
In de RIA rapporteert u over de administratieve lasten die het gevolg zijn van de gekozen optie, tenzij deze van doorslaggevend
belang zijn bij de keuze van de optie (cf. supra). U beschrijft en berekent elke wijziging in administratieve lasten voor
elke doelgroep. Zowel stijgingen van administratieve lasten door nieuwe of bijkomende informatieverplichtingen, als dalingen
van administratieve lasten door schrappen of wijzigen van bestaande informatieverplichtingen, worden uitgedrukt in euro,
per doelgroep en totaal.
De samenstellende bestanddelen van administratieve lasten zijn: tijd (het aantal minuten of uren dat men besteedt aan het
naleven van de informatieverplichting), tarief (bruto-uurloonkost van de uitvoerder, inclusief 25% overhead), aantal actoren
die de verplichting moeten naleven en periodiciteit (het aantal keer per jaar dat men de verplichting moet naleven. Het produkt
van deze vier parameters levert de administratieve last op die verbonden is aan de gemaakte keuze.
U vermeldt brongegevens voor het gebruikte cijfermateriaal. Ook eigen ervaring of ervaring van collega’s kan een bron zijn,
het is belangrijk dat u dit vermeldt. Ook veronderstellingen, extrapolaties en keuzes die u maakt bij het inschatten van de
administratieve lasten worden uitgeschreven.
Sinds 1 januari 2005 is in dit kader ook de Compensatieregel voor administratieve lasten van toepassing. Die regel bepaalt
dat elke verhoging van administratieve lasten als gevolg van een regeringsbeslissing (decreet, besluit, ...), gepaard moet gaan
met een evenwaardige daling van andere administratieve lasten binnen hetzelfde beleidsdomein.
De cijfers die u in de RIA rapporteert, worden door de Kenniscel Wetsmatiging gebruikt om de toepassing van de
Compensatieregel voor administratieve lasten te beheren. Via het extranet van de Kenniscel Wetsmatiging kunt u de stand
van zaken per beleidsdomein bekijken. Elk kwartaal wordt per beleidsdomein het saldo van stijging en daling van administratieve
lasten berekend en gecommuniceerd.
37.

6
C o n s u l t a t i e
Vermeld de consultaties die hebben plaatsgevonden en hun resultaten.
Geef aan welke consultaties hebben plaatsgevonden. U kunt daarvoor volgende richtvragen hanteren:
Welke andere overheidsdiensten werden geconsulteerd Welke doelgroepen werden geconsulteerd Hoe
gebeurde die consultatie Wat was de doelstelling daarvan Wat waren de resultaten van die raadpleging
Geef ook aan of er nog steeds groepen gekant zijn tegen het voorstel.
Vermeld ook op welke manier rekening werd gehouden met de opmerkingen tijdens de consultatie.
Vermeld ook welke consultaties nog zullen plaatsvinden. Bij de 1ste principiële goedkeuring door de
Vlaamse Regering moeten de verplichte consultaties (SERV, Raad van State, ...) nog plaats vinden, maar
moet het RIA-document reeds bijgevoegd worden. Het is dan ook nuttig om deze toekomstige consultaties
te vermelden. Het RIA-document zal in voorkomend geval moeten worden aangevuld in functie van de wijzigingen
naar aanleiding van de opmerkingen in deze consultaties.
Consultatie van alle relevante betrokkenen is een centraal instrument om de kwaliteit van en het draagvlak voor de regelgeving
te verbeteren. Ook bij de opmaak van een RIA kan de waarde van consultaties moeilijk worden onderschat. Zelfs
kleine modaliteiten zoals overgangstermijnen kunnen grote gevolgen hebben voor de doelgroep. Daarom moet u in de
RIA vermelden welke consultaties plaatsvonden en wat de resultaten daarvan waren.
t i p s
Waak erover dat de consultatie er niet toe leidt dat de regelgeving uitermate casuïstisch wordt uitgewerkt.
Zoals ook voor andere onderdelen van het RIA-proces het geval is, moeten de omvang van de consultaties in verhouding
staan tot het belang van de regelgeving. Als u consultaties organiseert, pas dan zoveel mogelijk de onderstaande principes
toe om te vermijden dat consultatie ineffectief is, hoge kosten met zich meebrengt voor zowel de overheid als de doelgroep,
of achteraf leidt tot vertragingen in de besluitvorming.
Consulteer vroeg genoeg
Laat consultatie in een vroeg stadium van de opmaak van de RIA plaatsvinden. De consultatie hoeft overigens niet op één tijdstip te
gebeuren, maar kan ook gefaseerd verlopen.
Maak consultatie transparant
Zorg dat de consultatie evenwichtig is, zodat ook minder goed georganiseerde doelgroepen en belangen aan bod komen. Probeer
zowel organisaties als onafhankelijke experten en individuen werkzaam in de betrokken sector te consulteren. Als u niet weet wie u best
consulteert, kunt u contact opnemen met de strategische adviesraad van uw beleidsdomein. Die kan u verder helpen.
Kies een geschikte consultatiemethode
De consultatie zelf kan op verschillende manieren gebeuren, gaande van eenmalig tot min of meer continu, en van informele consultaties
tot gerichte bevraging van doelgroepen, openbare onderzoeken, webforums, focusgroepen, testpanels, hoorzittingen, raadpleging van
adviesraden, enz. De beste keuze zal afhangen van de kenmerken van het onderwerp en de doelgroep, en van de omstandigheden
(ervaring, beschikbare tijd, wettelijke regels, ...).
38.

t i p s
Hou de drempel laag
Geef de doelgroep voldoende, toegankelijke en relevante informatie. Geef duiding bij het doel van de consultatie en bij de selectie van
de doelgroep die u consulteert.
Als u een consultatiedocument verspreidt:
• zorg dan dat het duidelijk, beknopt en doelgericht is;
• neem een lijst met vragen op;
• als u kwantitatieve informatie vraagt, maak dan duidelijk dat u daarvan een onderbouwing verwacht om overdrijvingen van de kosten
of baten te vermijden.
Maximaliseer de respons
Maak het de doelgroep gemakkelijk om te reageren:
• gebruik elektronische hulpmiddelen;
• werk met een antwoordformulier;
• gebruik bij het ontwerpen van dat formulier de formulierenhandleiding en de Checklist formulieren;
• zorg voor minimale formaliteiten en administratieve lasten;
• trek voldoende tijd uit voor de doelgroep om te reageren (een goed minimum voor een consultatieperiode is 12 weken);
• vermijd consultaties tijdens verlofperiodes;
• en als dat niet mogelijk is, verleng dan de consultatieperiode.
Vermijd dat consultatiemoeheid ontstaat. Zorg voor een goede planning en hou rekening met de reeds lopende consultaties bij de
doelgroep. Overleg zo mogelijk met collega’s en de doelgroep over de agenda en timing.
Geef feedback
Analyseer de reacties zorgvuldig en zorg altijd voor een reactie en argumentatie. Bedenk dat de doelgroep er tijd en moeite heeft in
gestoken.
7
I n f o r m a t i e v o o r d e I n s p e c t i e v a n F i n a n c i ë n
De door de Inspectie van Financiën vereiste beheers- en beleidsinformatie die niet in de voorgaande
hoofdstukken van de eigenlijke RIA is opgenomen, moet in dit afzonderlijk hoofdstuk aan het RIA-document
worden toegevoegd. Het is niet de bedoeling dat er effectbeschrijvingen worden opgenomen in deze
rubriek van de RIA. In deze rubriek moet de eerder begrotingstechnische informatie worden opgenomen,
zoals de basisallocatie waarop de middelen zullen worden aangerekend.
Om te weten welke informatie in dit hoofdstuk moet opgenomen worden, kunt u de omzendbrief FB
2000 van 26 mei 2000 “met betrekking tot het voorleggen van beheers- en beleidsinformatie aan de
Inspectie van Financiën ter verantwoording van de dossiers in het kader van de a priori toetsing” raadplegen.
De Inspectie van Financiën moet immers over dezelfde informatie blijven beschikken om haar adviesbevoegdheid
uit te oefenen.
39.

8S a m e n v a t t i n g
Geef een korte samenvatting van de argumentatie waarom voor de gekozen beleidsmaatregel/regelgeving
werd geopteerd. U kunt daarvoor volgende richtvragen hanteren: Wat is de verkozen beleidsoptie en
waarom Waarom werd niet besloten tot een meer/minder verdergaande optie Welke zijn de voornaamste
afwegingen bij de gemaakte keuze
Deze samenvatting moet worden opgenomen in de nota aan de Vlaamse Regering. Het moet niet zozeer
een samenvatting zijn van de gekozen optie, maar eerder van het RIA-document als weerslag van het RIAproces.
De functie of de rol van de nota aan de Vlaamse Regering bestaat er vooral in een overtuigingsdocument
of pleidooi voor het invoeren van de voorgestelde beleidsmaatregel/regelgeving van een Minister naar de
overige leden van de Vlaamse Regering te zijn.
De samenvatting is het meest gelezen deel van de RIA. Ze moet beknopt, volledig en vlot leesbaar zijn voor een breed
publiek. Ze moet aangeven waarom voor de geselecteerde optie werd gekozen, rekening houdend met de kosten, baten
en effecten ervan in vergelijking met alternatieven.
t i p s
Uit de samenvatting moet blijken dat u van oordeel bent dat de voorgenomen regelgeving de meest geschikte optie is en
dat de baten ervan de kosten overtreffen. In het geval er (naast de nuloptie) maar één optie werd geanalyseerd, moet blijken
dat u van oordeel bent dat de baten daarvan de kosten overtreffen.
9
C o n t a c t i n f o r m a t i e
Vermeld de naam en contactgegevens van de persoon die beschikbaar is voor
vragen over de impactanalyse of de voorgestelde regelgeving.
40.

i j l a g e : s j a b l o o n R I A
41.

42.

43.

44.

45.

46.

C O L O F O N
Vlaamse overheid
Samenstelling
Kenniscel Wetsmatiging
Departement Bestuurszaken
Verantwoordelijke uitgever
Dhr. Lathouwers
Departement Bestuurszaken
Koning Albert II-laan 20 (bus 2)
1000 Brussel
Tel.: 02 553 72 02
Fax: 02 553 72 05
Redactie
Kenniscel Wetsmatiging
Contact
Johan Van Steelandt
Hoofd Kenniscel Wetsmatiging
Tel.: 02 553 17 11
Depotnummer
D/2006/3241/125
Bestellen
Via mail: wetsmatiging@vlaanderen.be
Telefonisch: 02-553 17 11
Via site: http://www.vlaanderen.be/wetsmatiging
Uitgave
mei 2006
47.