Commissie Mans: De tijd is rijp - Omgevingsdienst NL

gezondheid en de orde in onze leefomgeving het hoofd te bieden. Regels
hebben alleen dan maatschappelijk nut als zij ook worden nageleefd. Naleving
van regelgeving is echter niet vanzelfsprekend. Er zijn verschillende motieven
om niet na te leven. Er is sprake van een nalevingspiramide met onderaan een
grote groep goedwillenden die incidenteel niet naleven, veelal uit gebrek aan
kennis; daarboven is er een minder grote groep die het niet zo nauw neemt
met het collectieve belang (houding van “moet kunnen”); dan komt een weer
kleinere groep calculerenden en tenslotte is er aan de top een kleine groep
criminelen. Een goed handhavingssysteem sluit bij deze indeling aan
(handhavingspiramide) en reageert al naar gelang het motief voor niet naleving
op een wijze die daarbij past (“aangepast optreden”).
Naast de houding en het gedrag van normadressaten zijn voor de te
kiezen handhavingsrespons nog drie omstandigheden van belang, die
betrekking hebben op de verschillen in de bron, het risico en de schaal van de
bedreigingen. Gaat het om eenmalige activiteiten, vaste bronnen of mobiele
bronnen Elk type bron vergt een eigen handhavingsaanpak. Wat de
bedreigingen betreft kan men voor het terrein van de omgevingsregulering
globaal onderscheiden tussen drie niveaus van risico van bedreigingen: hoog,
middel en laag risico. Het toezicht en de handhaving betreffende mobiele en
ketenactiviteiten met een hoog en middel risico vergen behalve
gespecialiseerde deskundigheid ook een handhavingsorganisatie die in staat is
om inzicht te verwerven in de gecompliceerde structuur waarin dit soort
activiteiten zich afspelen. Een derde kenmerk dat een rol moet spelen in de
aanpak en de inrichting van de handhaving is de schaal waarop verschillende
activiteiten met negatieve externe effecten voor de leefomgeving zich
afspelen.
De staat van de handhaving en de handhavingsorganisatie
Er is een handhavingstekort, niettegenstaande het feit dat er in de afgelopen
decennia aanzienlijke inspanningen zijn verricht om de aanpak en de inrichting
van de handhaving te verbeteren. Dat komt deels doordat de versterkingen van
de handhaving worden ingehaald door nieuwe ontwikkelingen, zoals
complexere technologie en globalisering van bijvoorbeeld afvalstromen. Het
komt voor een ander deel doordat de inrichting van de handhavingsorganisatie
niet is toegesneden op de handhavingstaak. Alle pogingen die in het verleden
zijn verricht om de inrichting meer toereikend te maken, hebben daar niet echt
verandering in kunnen brengen.
De handhavingsstructuur voor het omgevingsrecht kenmerkt zich door
een grote mate van fragmentatie. Er zijn meer dan 500 instanties bij betrokken.
De handhaving voldoet in veel gevallen niet aan de eisen van een effectieve,
efficiënte en voor burgers en bedrijven zo min mogelijk belastende
Commissie Herziening Handhavingsstelsel VROM-regelgeving | 6