VO-magazine-jaargang-9-nr-4-feb-2015
VO-magazine-jaargang-9-nr-4-feb-2015
VO-magazine-jaargang-9-nr-4-feb-2015
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
WILLE STRAATHOF / ATHENEUM COLLEGE HAGEVELD:<br />
‘IK GELOOF IN RUIMTE GEVEN<br />
EN EISEN STELLEN’<br />
MAGAZINE<br />
15 jaar vmbo / Beroepsgericht pionieren<br />
op het Nuborgh College / <strong>VO</strong>2020-tour<br />
weer van start / Doe de <strong>VO</strong>2020-scan /<br />
Prof.dr. Jo Hermanns: ‘We zijn het<br />
opvoeden verleerd’<br />
Magazine voor voortgezet onderwijs<br />
<strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong> / <strong>jaargang</strong> 9 4
IN DIT NUMMER<br />
<strong>VO</strong>2020<br />
Mede dankzij ICT krijgt gepersonaliseerd<br />
leren steeds meer vorm<br />
op de Vlaardingse Openbare<br />
Scholengroep en het Tabor College<br />
in Hoorn. Weten waar uw school<br />
staat op deze en andere thema’s<br />
Doe dan de <strong>VO</strong>2020-scan.<br />
12 en 34<br />
LOB OP DE KAART<br />
Het project Stimulering LOB is in<br />
de slotfase. Projectleider Karen<br />
Oostvogel blikt tevreden terug:<br />
van een ‘hobby van de decaan’<br />
ontwikkelde LOB zich tot een<br />
onderwerp dat bijna overal op<br />
het netvlies staat.<br />
16<br />
MEEDOEN IS DUUR<br />
… als je ouders weinig te<br />
besteden hebben. In steeds<br />
meer gemeenten biedt de<br />
Stichting Leergeld uitkomst.<br />
19<br />
WILLE STRAATHOF<br />
Een ouderwetse, gedegen school waar veel kan: zo omschrijft<br />
rector Wille Straathof het Atheneum College Hageveld in<br />
Heemstede. Maatwerk ziet zij als hét middel tegen de<br />
verspilling van talent. Maar de financiering van al die<br />
extra’s vraagt wel steeds meer creativiteit.<br />
8<br />
EN VERDER<br />
4 Kort<br />
5 Agenda<br />
6 1 Minuutje<br />
22 <strong>VO</strong> in beeld<br />
29 Column Hendrik-Jan van Arenthals<br />
42 Wie werkt waar / Colofon<br />
2 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
15 JAAR VMBO<br />
Vakmanschap krijgt steeds meer waardering en<br />
de huidige vernieuwing van de beroepsgerichte<br />
programma’s wordt gedragen door scholen en<br />
docenten. Een tussenbalans na vijftien jaar<br />
voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs.<br />
24<br />
NUBORGH PIONIERT<br />
Het Nuborgh College Oostenlicht in Elburg<br />
begon in zijn geheel aan een groot avontuur:<br />
de vertaling van de nieuwe beroepsgerichte<br />
programma’s vmbo in het onderwijs. Nu wordt<br />
het tijd om de ervaringen te delen.<br />
30<br />
VERSCHIL MOET ER ZIJN<br />
Een taakbeleid uitgedrukt in klokuren richt<br />
de aandacht op de verkeerde dingen, vindt<br />
Gijsbert van der Beek, rector van het Altena<br />
College in Sleeuwijk. In een ingezonden artikel<br />
presenteert hij een alternatieve oplossing.<br />
36<br />
SCHOOLLEIDERSREGISTER<br />
Ziet het maar als een moderne versie van<br />
de meesterproef en de opname in een gilde.<br />
Leden van de nieuwe klankbordgroep vertellen<br />
over het nut en de noodzaak van het schoolleidersregister,<br />
dat komend jaar vorm krijgt.<br />
38<br />
HET OP<strong>VO</strong>EDEN VERLEERD<br />
Prof. dr. Jo Hermanns vindt het kwalijk dat<br />
we kinderen met wie het niet goed gaat,<br />
vanzelfsprekend laten behandelen door<br />
professionals. ‘Nederland heeft het meest<br />
exclusieve onderwijs ter wereld.’<br />
40<br />
PAUL ROSENMÖLLER / <strong>VO</strong>ORZITTER<br />
<strong>VO</strong>2020-TOUR: WERK IN UIT<strong>VO</strong>ERING<br />
Aan het begin van het nieuwe jaar hebben we elkaar thuis, op<br />
school en elders een gelukkig en gezond nieuw jaar gewenst. Een<br />
jaar waarin de uitdagingen zich opstapelen. Het is het eerste jaar<br />
waarin de uitvoering van het Sectorakkoord, waar u massaal mee<br />
instemde, centraal staat. Dit is ook het jaar van het debat over<br />
een nieuw curriculum, de invoering van de nieuwe wet onderwijs<br />
tijd met ruimte voor meer flexibiliteit in het onderwijsprogramma,<br />
de noodzakelijke doorbraak ICT en aandacht voor<br />
het 15-jarig bestaan van het vmbo. En over een goede gezondheid<br />
gesproken: ik hoop dat nog meer scholen dat in hun school<br />
laten zien. Van de aandacht voor sport en bewegen tot het<br />
aanbod van eten en drinken in een gezonde kantine. Een<br />
gezonde geest in een gezond lichaam; ik geloof er heilig in.<br />
Ook in het nieuwe jaar heb ik inmiddels weer diverse scholen<br />
bezocht. Binnen alle diversiteit en verscheidenheid die onze<br />
sector kenmerkt is elke school bezig met thema’s als gepersonaliseerd<br />
leren, nieuwe digitale leermiddelen en professiona lisering<br />
van docenten, schoolleiders en bestuurders. Kortom,<br />
het bruist in het vo.<br />
De grote uitdaging is om ideeën werkelijkheid te laten worden,<br />
plannen uit te voeren, de daad bij het woord te voegen. Dat is<br />
vaak makkelijker gezegd dan gedaan en daarbij kunnen we veel<br />
van elkaar leren. Vorig jaar organiseerden we voor het eerst<br />
een <strong>VO</strong>2020-tour die gezamenlijke input gaf voor het Sectorakkoord.<br />
De komende weken, op weg naar het <strong>VO</strong>-congres op<br />
26 maart, organiseren we een nieuwe tour, dit keer gericht op<br />
de uitvoering. Om goede voorbeelden uit te wisselen, elkaar te<br />
stimuleren en inzicht te krijgen in de vragen en dilemma’s die<br />
daarbij opkomen. Op die manier kan de <strong>VO</strong>-raad in zijn rol als<br />
netwerkorganisatie, u, de leden, ondersteunen én stimuleren bij<br />
de uitvoering van gemaakte afspraken.<br />
Wat bij de uitvoering zeker zal helpen is de <strong>VO</strong>2020-scan die<br />
vanaf 2 <strong>feb</strong>ruari beschikbaar is en zicht geeft op waar uw bestuur<br />
of school op dit moment staat en op welke manier u resultaatgericht<br />
kunt werken aan onze gezamenlijke ambities. Ik roep u<br />
op de scan te benutten en hoop u bij een van de vele <strong>VO</strong>2020-<br />
bijeenkomsten te ontmoeten, zodat we van elkaar kunnen leren<br />
en elkaar kunnen inspireren om ons onderwijs verder te verbeteren.<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
3
KORT<br />
k KIJK <strong>VO</strong>OR HET LAATSTE NIEUWS OP WWW.<strong>VO</strong>‐RAAD.NL<br />
<strong>VO</strong>-CONGRES <strong>2015</strong>:<br />
MELD U NU AAN!<br />
26 maart vindt het jaarlijkse<br />
<strong>VO</strong>‐congres plaats. Het thema van dit<br />
jaar is ‘Delen voor de toekomst’. Het<br />
is altijd al de taak van het onderwijs<br />
geweest om leerlingen voor te bereiden<br />
op de wereld, maar hoe doe je dat in<br />
de onzekere, complexe en snel<br />
veranderende wereld waarin we nu<br />
leven Wat vraagt dat van het onderwijs<br />
Op het <strong>VO</strong>-congres delen<br />
schoolleiders en bestuurders hun<br />
ervaringen met werken aan eigentijds<br />
en goed onderwijs, onder meer in<br />
26 verschillende subsessies.<br />
In het plenaire programma verneemt<br />
u de visie van André Kuipers op motivatie<br />
en inspiratie, technologie en<br />
inno vatie; de inzichten van dr. Yong<br />
Zhao, auteur van ‘World Class<br />
Learners, onderwijs voor een ondernemende<br />
generatie’; en maakt u<br />
kennis met kunstenaar en innovator<br />
Daan Rosegaarde. Inschrijven kan tot<br />
27 <strong>feb</strong>ruari!<br />
www.vo-congres.nl<br />
#vocongres /<br />
#delenvoor detoekomst<br />
ZORGEN OM REKENTOETS<br />
De <strong>VO</strong>-raad, AOb, FvOv, CNV<br />
Onderwijs, LAKS, Landelijke<br />
Ouderraad en de PO-Raad hebben in<br />
een gezamenlijke brief aan de Tweede<br />
Kamer hun zorgen geuit over de<br />
positie en het gewicht van de rekentoets<br />
en de manier waarop de lat van<br />
de rekentoets stapsgewijs wordt<br />
verhoogd.<br />
Voor de onderwijs- en ouderorganisaties<br />
zijn de voorstellen van<br />
de bewinds personen van OCW over<br />
de rekentoets onaanvaardbaar. Zij<br />
pleiten er met kracht voor om de<br />
rekentoets niet in de zak-/slaagregeling<br />
op te nemen maar in het<br />
plusdocu ment, vast te houden aan<br />
de bestaande referentieniveaus als<br />
ijkpunten, en te zorgen voor een<br />
kwalitatief goede rekentoets<br />
waarmee het niveau van elke leerling<br />
ten opzichte van de referentie niveaus<br />
kan worden bepaald.<br />
Leerlingen mogen op geen enkele<br />
manier de dupe worden van overhaaste<br />
regelgeving, slechte toetsen en<br />
onderwijs dat nog niet overal op peil<br />
is. De organisaties vinden opname van<br />
de rekentoets in de zak/-slaagregeling<br />
disproportioneel: daar waar de<br />
referentieniveaus bedoeld zijn om<br />
doorlopende leerlijnen te bewerkstelligen,<br />
vormt de rekentoets nu<br />
vanwege het gewicht in de<br />
examinering een obstakel in de<br />
overgang naar het vervolgonderwijs.<br />
WETS<strong>VO</strong>ORSTEL<br />
SOCIALE VEILIGHEID<br />
Schoolbesturen worden bij wet<br />
verplicht om zorg te dragen voor<br />
sociale veiligheid op school. Zij<br />
mogen grotendeels zelf bepalen hoe<br />
zij dit aanpakken. Staatssecretaris<br />
Dekker stuurde dinsdag 20 januari<br />
het wetsvoorstel dat dit regelt naar de<br />
Tweede Kamer.<br />
De <strong>VO</strong>-raad en PO-Raad vinden het<br />
belangrijk dat scholen en hun besturen<br />
leerlingen en personeel een sociaalveilige<br />
omgeving bieden. Veruit de<br />
meeste scholen zijn al voortvarend aan<br />
de slag met beleid tegen pesten en<br />
hebben zicht op de beleving van<br />
sociale veiligheid en op incidenten.<br />
Het wets voorstel maakt dit nu<br />
expliciet. Het wetsvoorstel is geen<br />
voorstel voor een hele nieuwe wet.<br />
Het gaat om aanpassingen van al<br />
bestaande wetten: de WPO, WEC<br />
en W<strong>VO</strong>.<br />
In het wetsvoorstel staat dat scholen<br />
een ‘gestandaardiseerd instrument’<br />
moeten gebruiken om te meten hoe<br />
het ervoor staat met het welbevinden<br />
van leerlingen en de veiligheid op<br />
school. Dat moet ten minste een keer<br />
per jaar worden gebruikt. De Inspectie<br />
van het Onderwijs zal zich buigen<br />
over de vraag wat een dergelijk<br />
monitoringsinstrument precies moet<br />
meten en zal de nadere invulling van<br />
deze voorwaarden na overleg met het<br />
scholenveld uitwerken in haar<br />
toezicht kader.<br />
4 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
AGENDA<br />
GEPERSONALISEERD LEREN<br />
IN EEN LEERLAB<br />
Bent of gaat u binnen uw school aan de<br />
slag met gepersonaliseerd leren Meld u<br />
dan aan voor een Leerlab. In de Leerlabs,<br />
een initiatief van de <strong>VO</strong>-raad, werkt u<br />
samen met andere scholen aan<br />
vraagstukken rondom gepersonaliseerd<br />
leren. U ontvangt hierbij ondersteuning<br />
vanuit het project Leerling 2020. Leerlabs<br />
richt zich op vraagstukken (versnellingsvragen)<br />
van gepersonaliseerd leren waarbij<br />
het leren van de leerling centraal staat.<br />
Dit kan variëren van het gebruik van<br />
digitale leermiddelen tot de rol van de<br />
docent in de klas.<br />
Scholen die mee willen doen aan een<br />
Leerlab kunnen hun vraagstuk waarmee<br />
ze aan de slag willen gaan, indienen bij<br />
het projectteam Leerling 2020. De eerste<br />
tien Leerlabs gaan in maart <strong>2015</strong> van<br />
start. Elk Leerlab telt ongeveer zes<br />
scholen. In het voorjaar van 2016 starten<br />
nog eens vijf Leerlabs. De Leerlabs duren<br />
tot 2017.<br />
Interesse Vraag een informatiepakket<br />
aan via de website van de<br />
<strong>VO</strong>-raad. U heeft tot 12 <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
de tijd om een voorstel aan te leveren.<br />
Neem voor vragen contact op met<br />
Leerling 2020 via 030-232 48 90 of<br />
leerling2020@schoolinfo.nl.<br />
02-03-04-09/02 en 02-04-12/03<br />
Bijeenkomst <strong>VO</strong>2020-tour<br />
Wie Schoolleiders en bestuurders<br />
Waar Door het hele land<br />
05/02 Havo-congres: trots op de havo<br />
Wie Schoolleiders en docenten<br />
Waar Ede<br />
10/02 Managementdag ICT in het <strong>VO</strong> – regio midden<br />
(<strong>VO</strong>-content)<br />
Wie Schoolleiders en docenten<br />
Waar Veenendaal<br />
11/02 Bijeenkomst voor huisacademies (<strong>VO</strong>-academie)<br />
Wie Betrokkenen bij huisacademies<br />
Waar Utrecht<br />
12/02 Informatiebijeenkomst Erkennen van Verworven<br />
Competenties (EVC)<br />
Wie Schoolleiders zonder afgeronde opleiding<br />
Waar Utrecht<br />
06/03 Bijeenkomst Kennisdeling registers (<strong>VO</strong>-academie)<br />
Wie Schoolleiders en bestuurders<br />
Waar Utrecht<br />
26/03 <strong>VO</strong>-congres <strong>2015</strong><br />
Wie Leden van de <strong>VO</strong>-raad<br />
Waar Nieuwegein<br />
Kijk voor meer informatie op<br />
www.vo-raad.nl/bijeenkomsten<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
5
KORT<br />
1 MINUUTJE<br />
Het gesprek over vrije meningsuiting en radicalisering stopt<br />
niet bij de schooldeur. Meer dan met radicalisering,<br />
worstelen scholen echter met dat gesprek zelf, signaleert<br />
Klaas Hiemstra, directeur van Stichting School en Veiligheid:<br />
Begrijpt u dat scholen worstelen met het debat over<br />
onderwerpen als radicalisering<br />
“Natuurlijk, scholen hebben daar mee te maken. En de excessen<br />
geven beroering. Maar ze maken vooral een structureler probleem<br />
zichtbaar: de polarisatie en verharding van standpunten onder<br />
leerlingen. Scholen worstelen ermee dat ze soms meer niet kunnen<br />
discussiëren over de Islam, seksuele diversiteit, of het geven van een<br />
hand aan de juf. Dat waait niet zomaar over. Als terughoudendheid<br />
van docenten en de ruimte die bepaalde visies daarmee krijgen, uit<br />
angst voortkomen, heb je een probleem.”<br />
Hoe moeten scholen omgaan met polarisering en verharding<br />
“Dat gaat over wat überhaupt voor sociale veiligheid nodig is, zoals<br />
bepaalde competenties van docenten. Andere dingen moet je op<br />
organisatieniveau benoemen: de regels die je opstelt, de<br />
gezamenlijke aanpak. Gaan we uit van de school die we willen zijn,<br />
of houden wij onze mond als te veel kinderen niet van seksuele<br />
diversiteit willen horen Geef je daar onvoldoende antwoord op,<br />
dan kunnen ook docenten er geen heldere lijn in brengen. En zoek<br />
je die lijn wél: op welke manier dan Communiceren we alleen met<br />
leerlingen of ook met ouders”<br />
Hoe kunnen organisaties als Stichting School en Veiligheid<br />
scholen ondersteunen<br />
“Het bepalen en bewaken van de grenzen die raken aan sociale<br />
veiligheid, is een doorlopend proces. We proberen scholen vooral<br />
in dat proces te steunen en te voorkomen dat ze het wiel telkens<br />
opnieuw uitvinden. Onze website* geeft informatie over het<br />
vormgeven van afspraken rond sociale veiligheid, over beschikbare<br />
materialen en over thema’s als radicalisering en de omgang met<br />
incidenten. Als Stichting hebben we bij de VNG ook<br />
aangedrongen op iets meer aandacht voor de problematiek van<br />
scholen en de steun die gemeenten kunnen bieden.”<br />
* www.schoolenveiligheid.nl<br />
ZOMERSCHOOL ALTERNATIEF<br />
<strong>VO</strong>OR ZITTENBLIJVEN<br />
Zittenblijven kost de samenleving<br />
jaarlijks circa 500 miljoen euro en is in<br />
veel gevallen niet effectief. Het is dus<br />
waardevol om met alternatieven voor<br />
zittenblijven te experimenteren. Dit<br />
concludeert het CPB in zijn rapport<br />
‘Zittenblijven in het po en vo’.<br />
Nederland kent een hoog percentage<br />
zittenblijvers. Van alle leerlingen die in<br />
2012 een diploma in het vo behaalden,<br />
deed bijna de helft langer over hun<br />
onderwijscarrière dan de duur die ervoor<br />
staat. Bovenop de 500 miljoen komen<br />
nog indirecte kosten: zittenblijvers<br />
betreden later de arbeidsmarkt en<br />
leveren de overheid dus minder<br />
belastinginkomsten op. Volgens het<br />
CPB gaat het hierbij om een bedrag<br />
van ongeveer 900 miljoen per jaar.<br />
Daarnaast is zittenblijven vaak erg<br />
demotiverend voor leerlingen.<br />
De <strong>VO</strong>-raad onderschrijft dit: we<br />
moeten investeren in verschillende<br />
vormen van maatwerk voor leerlingen,<br />
waaronder de zomerschool. In het<br />
Sectorakkoord <strong>VO</strong> hebben we met het<br />
ministerie van OCW afgesproken dat<br />
er via een subsidie maatregel jaarlijks<br />
negen miljoen beschik baar komt voor<br />
de i<strong>nr</strong>ichting van zomerscholen.<br />
Per 1 <strong>feb</strong>ruari kunnen scholen de financiële<br />
ondersteuning aanvragen om een<br />
zomerschool tegen zittenblijven in te<br />
richten. Ga hiervoor naar de<br />
projectwebsite<br />
www.zomerscholenvo.nl<br />
6 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
k KIJK <strong>VO</strong>OR HET LAATSTE NIEUWS OP WWW.<strong>VO</strong>‐RAAD.NL<br />
ONDERSTEUNING <strong>VO</strong>OR<br />
BEDRIJFS<strong>VO</strong>ERING<br />
Schoolbesturen die vermoeden dat hun<br />
bedrijfsvoering hiaten vertoont, kunnen<br />
zich nu aanmelden om deel te nemen aan<br />
het project ‘Verbetering bedrijfsvoering<br />
school besturen <strong>VO</strong>’ van de <strong>VO</strong>-raad. Zij<br />
ontvangen dan kosteloos een analyse van<br />
hun situatie en advies over verbeteracties.<br />
In 2013 en 2014 namen 25 schoolbesturen<br />
aan het project deel.<br />
Geïnteresseerde schoolbesturen kunnen<br />
zich melden bij projectleider Rick de Wit<br />
via verbeteringbedrijfsvoering@vo-raad.nl,<br />
of bij projectmedewerker Nico van Zuylen<br />
via 030-32 48 00. Na aanmelding volgt<br />
een vrijblijvend informatief gesprek,<br />
waarna u te horen krijgt of uw organisatie<br />
in aanmerking komt voor deelname. Ga<br />
voor meer informatie naar de projectpagina<br />
Verbetering bedrijfsvoering op<br />
de website van de <strong>VO</strong>-raad.<br />
SCHOOLKOMPAS UIT DE LUCHT<br />
De website Schoolkompas.nl gaat op<br />
1 <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong> uit de lucht. Vanaf dan<br />
worden bezoekers die naar Schoolkompas.nl<br />
gaan automatisch door gelinkt naar Scholenopdekaart.nl.<br />
Hier kunnen leerlingen uit<br />
groep 8 en hun ouders nu ook vo-scholen<br />
met elkaar vergelijken.<br />
Belangrijk is dat u de indicatoren met<br />
gegevens over uw school – op basis waarvan<br />
uw school vergeleken kan worden – goed<br />
heeft gevuld in uw SchoolVenster op mijn.<br />
vensters.nl. ‘Open Dagen’ is hier een aparte<br />
indicator geworden.<br />
KAMERDEBAT PRIVACY: MEER<br />
TEGENKRACHT<br />
Scholen, de onderwijssector en de overheid hebben een<br />
gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de privacy van<br />
leerlingen. Scholen dragen die verant woordelijkheid niet<br />
alleen. Om die privacy te borgen, moeten zij wel een stevigere<br />
vuist (kunnen) maken naar uitgeverijen. Niet commerciële<br />
partijen, maar scholen en hun besturen moeten kunnen<br />
bepalen welke digitale gegevens met uitgeverijen worden<br />
uitgewisseld en toezicht kunnen houden op wat met de<br />
gegevens gebeurt. Dat stelde staatssecretaris Dekker in het<br />
Kamer debat over privacy in het onderwijs op 21 januari jl.<br />
Dekker stelde dat bij het gebruik van digitaal lesmateriaal<br />
het uitwisselen van een beperkte set gegevens nodig is. Dit<br />
is ook wettelijk toegestaan, omdat het nodig is voor het<br />
geven van goed onderwijs. Maar hij benadrukte wel dat er<br />
verbeteringen mogelijk zijn als het gaat om het borgen van<br />
privacy.<br />
Binnen de sector wordt al gewerkt aan het organi seren van<br />
‘tegenkracht’. De sectorraden ontwik kelen momenteel –<br />
binnen het Doorbraakproject Onderwijs en ICT - samen<br />
met de aanbieders van digitaal lesmateriaal een convenant,<br />
waarin de rollen en verantwoordelijkheden van alle betrokken<br />
partijen zijn afgebakend en waarin duidelijke afspraken<br />
worden gemaakt over wat wel en niet mag gebeuren met<br />
de gegevens en onder welke voorwaarden. Dit convenant<br />
is naar verwachting gereed in het eerste kwartaal van <strong>2015</strong>.<br />
Om de privacy van leerlingen te borgen, zegde de staatssecretaris<br />
de Kamer ook toe dat in 2016 alle gegevens van<br />
leerlingen gepseudonimiseerd terechtkomen in de systemen<br />
van uitgeverijen en leveranciers en in bijvoorbeeld<br />
leerlingvolg systemen.<br />
MELD U AAN!<br />
Wilt u op de hoogte blijven van het laatste nieuws in het<br />
vo Meld u dan nu aan voor onze digitale nieuwsbrief!<br />
Ga naar www.vo‐raad.nl voor het aanmeldformulier.<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
7
INTERVIEW<br />
WILLE STRAATHOF (ATHENEUM COLLEGE<br />
HAGEVELD) OVER DIFFERENTIATIE<br />
‘HET ONDERWIJS<br />
IS AAN<br />
REVISIE TOE’<br />
8 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
Atheneum College Hageveld is één van de scholen waar de <strong>VO</strong>2020‐tour<br />
deze maanden neerstrijkt. Het motto van rector Wille Straathof is om geen<br />
talent en geen tijd te verspillen. “Ik ben ervan overtuigd dat een relatief<br />
kleinere school als Hageveld beter in staat is leerlingen individueel en op<br />
maat te bedienen.”<br />
Tekst: Hanneke van der Linden / Fotografie: Josje Deekens<br />
Atheneum College Hageveld is een begrip in Heemstede,<br />
al is het alleen maar vanwege de huisvesting in<br />
een voormalig seminarie op een statig landgoed. Het<br />
is een zelfstandig atheneum met 1300 leerlingen die<br />
naast de reguliere onderwijsprogramma’s kunnen<br />
kiezen uit een keur aan extra activiteiten en onderwijs.<br />
Van verbredings projecten tot een programma voor<br />
hoogbegaafden onder de naam VIA Hageveld, van<br />
maatwerk binnen de lessen tot buitenschoolse<br />
activiteiten. Leerlingen hoeven zich geen moment<br />
te vervelen.<br />
College Hageveld biedt leerlingen een enorme<br />
waaier aan mogelijkheden voor individuele<br />
ontwikkeling en scholing, al moet het initiatief<br />
uit de leerling zelf komen, die persoonlijk wordt<br />
aangesproken door mentoren of docenten.<br />
Werkt dat naar behoren<br />
“Onze school kent een diversiteit aan extra scholingsen<br />
ontwikkelingssystemen. Leerlingen weten dus waar<br />
ze voor kiezen als ze hier binnen komen. Ik geloof niet<br />
in het meten van verschillen in prestaties of mogelijkheden.<br />
Volgens mij hoef je die meetvraag helemaal niet<br />
te stellen als je de gelegenheid biedt. Ik geloof in ruimte<br />
geven en eisen stellen. We hebben binnen het reguliere<br />
onderwijssysteem een aantal manieren bedacht om het<br />
leerlingen mogelijk maken meer te doen als ze meer<br />
kunnen. Onze leerlingen hebben zelf de animo om<br />
extra vakken te kiezen, gezien de beperkende werking<br />
van profielen. Dat begint al heel vroeg. Zo bieden we<br />
in de onderbouw Latijn aan naast de drie vreemde talen<br />
Frans, Duits en Spaans, aangevuld met Engels. Aan het<br />
einde van het tweede jaar mogen ze kiezen welke twee<br />
vreemde talen ze willen houden, maar elk jaar er zijn er<br />
wel twintig tot veertig kinderen die de derde vreemde<br />
moderne taal niet willen laten vallen. Die mogen dat<br />
dan extra doen.<br />
Ander voorbeeld: voor de bovenbouw hebben we maatpakketten.<br />
Die bestaan al sinds het moment dat de<br />
profielkeuzes zijn ingevoerd; ze zijn bekend in de<br />
omgeving. Een leerling mag bij de decaan langskomen<br />
voor een rooster op maat als hij of zij naast de normale<br />
profielkeuzevakken nog drie extra andere vakken wil<br />
volgen. Dat kan. De leerling besteedt dan bijvoorbeeld<br />
minder uren aan een profielkeuzevak en redt het toch.<br />
De vrijgekomen tijd wordt besteed aan moderne<br />
filosofie, een derde vreemde taal of extra kunst-beeldend.<br />
Bijna de helft van alle bovenbouwleerlingen doet een<br />
maatpakket.<br />
In het kader van differentiatie hebben we verder nog het<br />
coach-uren systeem voor de bovenbouw, compacten,<br />
verrijken en verdiepen in de onderbouw, plus het hoogbegaafden-stroom-systeem<br />
VIA Hageveld, dat buiten<br />
het reguliere onderwijs plaatsvindt en het optimum van<br />
gepersonaliseerd leren is.”<br />
Hoe krijgt het personaliseren en differentiëren<br />
didactisch vorm<br />
“Docenten krijgen van mij de ruimte om zelf in te vullen<br />
wat hun past. Er is een grote rol voor hen weggelegd,<br />
want bij hen moet het gebeuren. We hebben met elkaar<br />
een onderwijskoers afgesproken die tien jaar min of meer<br />
hetzelfde blijft: ‘Zo lang mogelijk, zo breed mogelijk’.<br />
Die koers ligt vast en daarbinnen spelen maatwerk,<br />
differentiatie en rekening houden met verschillen<br />
tussen leerlingen een hele grote rol.<br />
‘Het politieke tij is langzamerhand<br />
aan het keren’<br />
Hoe docenten en secties dat vorm geven, bepalen zij<br />
in principe zelf. Wel draag ik dingen aan, we zoeken<br />
inspiratie in studiedagen of wisselen met elkaar van<br />
gedachten en gaan bij elkaar op lesbezoek. Als schoolleiding<br />
ondersteunen en faciliteren wij dit, bijvoorbeeld<br />
met tijd om gedifferentieerd materiaal te ontwikkelen.<br />
Het ontwikkelen van gedifferentieerd onderwijs gebeurt<br />
veelal in de secties zelf. Met een docententeam waarvan<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
9
INTERVIEW<br />
‘Ik droom er wel eens van een<br />
compleet nieuwe school op te starten’<br />
85 procent van de universiteit komt, verwachten we<br />
deskundigheid en kwaliteit van elkaar. Ik geef veel<br />
ruimte en stel eisen, zowel aan leerlingen als docenten.<br />
Zo moeten vernieuwingen passen binnen de koers van<br />
de school en recht doen aan de hoofdlijnen: leerproces<br />
centraal, optimaal leerrendement, differentiatie, zo veel<br />
mogelijk maatwerk en keuzemogelijkheden, de wereld<br />
de school in en vice versa, kleinschaligheid en optimaal<br />
gebruik van moderne media. Daarbinnen zijn docenten<br />
vrij om te ontwikkelen wat past, naast de gewone<br />
klassikale lessen. Die bestaan ook op Hageveld. We<br />
zijn wat mij betreft geen voorloperschool. We zijn een<br />
hele ouderwetse, gedegen school waar veel kan. Het<br />
gepersonaliseerde zit ‘m in de mogelijkheden die je<br />
als leerling worden aangereikt. En het is aan jou of je<br />
daar gebruik van maakt.<br />
‘Gepersonaliseerd leren is een<br />
nieuwe term voor het aloude<br />
principe dat alle mensen uniek<br />
zijn en dus niet op dezelfde<br />
manier te bedienen’<br />
Natuurlijk verkeren we in de gelukkige omstandigheid<br />
met atheneumleerlingen te werken. Het zijn de slimste<br />
leerlingen die ons door de basisscholen worden aangeleverd.<br />
Van de 1300 leerlingen die we momenteel<br />
hebben, zijn er bijvoorbeeld 200 met een IQ-score van<br />
130 of hoger.”<br />
Wat vindt u van gepersonaliseerd onderwijs<br />
als een van de toekomstscenario’s voor het<br />
onderwijs<br />
“Ach, het is gewoon een nieuwe term voor het aloude<br />
principe dat alle mensen uniek zijn. Dat we niet allemaal<br />
hetzelfde kunnen en dus niet op dezelfde manier te<br />
bedienen zijn. Toen ik hier tien jaar geleden binnenkwam,<br />
was er al een prettige bedding voor extra onderwijs<br />
en op maat gesneden trajecten. De meeste vormen<br />
van gepersonaliseerd leren functioneerden al, onder meer<br />
met behulp van studieplanners in verschillende tempo’s.<br />
Natuurlijk zijn we nu aan het bedenken hoe we met<br />
behulp van ICT het onderwijs in de toekomst vorm gaan<br />
geven. We staan op een kantelpunt en buigen ons over<br />
de vraag wanneer we leerlingen tablets gaan geven. Mijn<br />
visie is er één van blended learning: de combinatie van<br />
boeken en tablets zie ik het meest zitten. Mits een tablet<br />
geen boek achter glas wordt. Een enthousiast groepje<br />
docenten is bezig deze omslag voor te bereiden en ik<br />
moet zorgen dat er op enig moment geld beschikbaar<br />
is om het te kunnen aanschaffen.<br />
ICT is niet de enige manier om tot gepersonaliseerd<br />
onderwijs te komen, maar als het echt goed wordt<br />
gebruikt, met interactieve leermethodes, zie ik er de<br />
meerwaarde van in. Het is ook een ontwikkeling die<br />
niet te stoppen is. Leerlingen willen nu al tablets en<br />
smartphones mee de klas in nemen om informatie<br />
op te zoeken. Dan kunnen we het maar beter gaan<br />
organiseren. De ontwikkelingen en betaalbaarheid<br />
gaan verschrikkelijk snel, dus met een jaar of twee<br />
zou het best zo kunnen zijn dat leerlingen een tablet<br />
krijgen in plaats van een boekenlijst. Al moeten ze er<br />
van ons altijd een schrift naast houden om in te<br />
schrijven, daar hechten we veel belang aan.”<br />
Wat verwacht u van het onderwijs van de<br />
toekomst<br />
“Diep in mijn hart vind ik dat het onderwijs in<br />
Nederland aan revisie toe is. Onderwijs is nog steeds<br />
gebaseerd op de massaproductie van het industriële<br />
tijdperk. Op beheersing en logistieke organisatie. Dat<br />
systeem houdt zichzelf in stand en wordt steeds meer<br />
doorgereglementeerd door iedereen. Wil je voldoen<br />
aan de eisen van de toekomst, die we nog niet kennen,<br />
dan hebben we de beloofde flexibilisering van wet- en<br />
regelgeving nodig waar staatssecretaris Sander Dekker<br />
het over heeft. Dan kunnen er veel meer mogelijkheden<br />
voor gepersonaliseerd onderwijs ontstaan. Dat<br />
we bijvoor beeld ook virtuele klaslokalen kunnen organiseren,<br />
of leerlingen de gelegenheid geven binnen vier<br />
jaar het vwo te halen. Als je blijft meten en afrekenen<br />
volgens het bestaande systeem, help je vernieuwingen<br />
om zeep. Ik droom er wel eens van een compleet<br />
nieuwe school op te starten; dan zou ik onder andere<br />
het klassen systeem willen loslaten. Maar er is heel veel<br />
geld nodig om dat soort veranderingen goed te laten<br />
gaan.”<br />
Bekostigt Hageveld alle extra trajecten en<br />
maatwerk uit het reguliere budget<br />
“Nee. De extra’s konden gemakkelijker worden bekostigd<br />
toen we nog niet op de nullijn werden betaald. Ik heb<br />
de laatste drie jaar drie keer een bezuinigingsronde<br />
moeten houden onder het personeel en dat maakt<br />
mijn arbeidsplezier er een stuk minder op. Het zet het<br />
10 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
CV WILLE STRAATHOF<br />
Geboren<br />
Opleiding<br />
28 juli 1954, Heerhugowaard<br />
Engelse en Amerikaanse taal- en<br />
letterkunde, Vrije Universiteit<br />
Amsterdam<br />
Bijvakken Spaans, dramaturgie,<br />
filmkunde, sociale geografie<br />
Werk<br />
1978 – 1987 Docent Engels aan het City<br />
College, Kinkerbuurt, Amsterdam<br />
1993 – 1996 Hanneke Smit trainingen<br />
(timemanagement, coaching,<br />
angst en faalangst)<br />
1987 – 2005 Co<strong>nr</strong>ector onderwijs en leerlingbegeleiding,<br />
Rijksscholengemeenschap<br />
Schagen<br />
2002 – 2005 Freelance trainer APS<br />
onderwijsmanagement<br />
2005 – heden Rector Atheneum College<br />
Hageveld, Heemstede<br />
Wille Straathof heeft twee dochters, Yanna (31)<br />
en Roos (29), en is trotse oma van kleindochters<br />
Maud (3) en Floortje (1,5).<br />
onderwijs ernstig onder druk en we hebben dan ook<br />
een paar extra’s moeten opgeven, want de lessen moeten<br />
gewoon doorgaan. Dat is een droeve ontwikkeling.<br />
Ik heb voor de toekomst mijn hoop op het ministerie<br />
van OCW gevestigd. Er is ons beloofd dat er extra<br />
miljoenen in het onderwijs worden geïnvesteerd en dat<br />
wil ik wel zien gebeuren. Daar vestig ik mijn hoop op.<br />
Het politieke tij is langzamerhand aan het keren, mede<br />
dankzij Dekker. Hij snapt wat moet gebeuren en ook<br />
Paul Rosenmöller van de <strong>VO</strong>-raad profileert de<br />
behoeften van het onderwijs op een mooie manier.<br />
‘Ik stuur wel zestig verzoeken om<br />
sponsoring per jaar de deur uit’<br />
Gelukkig hebben we hier op Hageveld veel ondersteuning<br />
van vrijwilligers. Familieleden van leerlingen<br />
die een extra activiteit op zich willen nemen bijvoorbeeld.<br />
Ook dragen ouders vaak bij. Als kinderen extra<br />
vakken willen volgen, betalen de ouders, net als bij de<br />
leerroute voor hoogbegaafden VIA Hageveld. En we<br />
kunnen niet zonder sponsors, zowel particulieren als<br />
<strong>VO</strong>2020-TOUR OP HAGEVELD<br />
12 <strong>feb</strong>ruari doet de <strong>VO</strong>2020‐tour ook Hageveld<br />
aan (regio Noordwest). Wilt u er bij zijn<br />
Meld u nu aan via vo2020.nl!<br />
bedrijven uit de buurt. Ik stuur wel zestig verzoeken<br />
om sponsoring per jaar de deur uit; de papierwinkel<br />
is daardoor enorm toegenomen. Voor VIA Hageveld<br />
hebben we een private sponsor die vier jaar lang jaarlijks<br />
60 duizend euro geeft en dat hebben we keihard nodig,<br />
want de sponsoring door bedrijven is ook minder<br />
geworden. Laatst hadden we een schenking van tweeënhalfduizend<br />
euro. Daar kunnen we dan precies een half<br />
touchscreen voor aanschaffen. En daar moet dan een<br />
klein stickertje op ‘met dank aan...’. Tja, daar worden<br />
we ook niet wijzer van.<br />
Toch denk ik dat we het helemaal nog niet zo slecht<br />
doen in Nederland. Ik ben trots op Hageveld. Een<br />
relatief kleinere school past beter om leerlingen kleinschalig<br />
en individueel te bedienen. Laat de negatieve<br />
publieke opinie over het onderwijs voor wat-ie is.<br />
We creëren onze eigen kansen voor de toekomst en<br />
willen vooral laten zien wat er goed gaat.”<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
11
Individualisering, digitalisering, ontgroening, vergrijzing, maar ook een ontwikkeling als globalisering<br />
vragen om nieuwe antwoorden en oplossingen van scholen. De <strong>VO</strong>2020-tour maakte duidelijk dat veel<br />
schoolleiders en bestuurders ook vinden dat het anders kan en anders moet in het onderwijs. Veel scholen<br />
zijn al bezig vorm te geven aan goed en eigentijds onderwijs. De afspraken in het in april 2014 afgesloten<br />
Sectorakkoord <strong>VO</strong> helpen om de ambities van scholen versneld te realiseren. De sector zelf heeft echter de<br />
regie in de beweging die zij wil inzetten. In deze rubriek laten we zien hoe scholen de uitdagingen<br />
oppakken. Deze aflevering draait om ‘de leerling centraal’ en ‘eigentijdse voorzieningen’. Deze twee<br />
ambities staan ook centraal in de tweede <strong>VO</strong>2020-tour, die vanaf 2 <strong>feb</strong>ruari door het land trekt.<br />
Kijk voor meer informatie en data op www.vo2020.nl.<br />
ONDERWIJS DAT PAST<br />
ALS EEN HANDSCHOEN<br />
De Vlaardingse Openbare Scholengroep en het Tabor College in<br />
Hoorn zijn bezig om hun onderwijs te personaliseren. ICT speelt<br />
daarbij een belangrijke rol.<br />
Tekst: Marijke Nijboer / Fotografie: Dirk Kreijkamp<br />
De Vlaardingse Openbare Scholengroep (Vos) is al<br />
jaren bezig met onderwijsvernieuwing. Een excursie naar<br />
Zweden, ruim twee jaar geleden, bracht daar meer vaart<br />
in. “In Zweden zagen we onze eigen dromen terug,<br />
maar dan concreet,” vertelt bestuurder Wim Kokx.<br />
“Wij hadden al laptops, plusklassen en gaven extra ondersteuning,<br />
maar nu zagen we voor het eerst hoe je dat<br />
voor alle leerlingen integraal georganiseerd kon krijgen.”<br />
De scholen van de Vos scharen zich onder de beweging<br />
Zo.Leer.ik! In navolging van de Zweedse Kunskapsskolan<br />
onderzoeken de aangesloten scholen hoe zij kunnen<br />
inspelen op het talent van leerlingen, leeropbrengsten<br />
kunnen verhogen en de onderwijstijd goed kunnen<br />
benutten. Kokx: “In Zweden werken ze al jaren met<br />
individuele leerlijnen, waarbij de stof in stappen en<br />
thema’s wordt doorlopen. Dat betekent ook dat je<br />
niet meer kunt blijven zitten. Op dat punt vindt in<br />
Nederland nog zoveel verspilling plaats. Waarom zou je<br />
leerlingen een jaar laten overdoen, terwijl ze misschien<br />
80 procent van de stof beheersen”<br />
12 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
‘WAAROM ZOU JE LEERLINGEN EEN<br />
JAAR LATEN OVERDOEN, TERWIJL<br />
ZE MISSCHIEN 80 PROCENT VAN DE<br />
STOF BEHEERSEN’<br />
‘Dagstart’<br />
De Zo.Leer.Ik!-scholen hebben het Zweedse model<br />
vertaald naar de Nederlandse situatie. De koplopers<br />
hebben al pilots in huis; de andere scholen voeren<br />
komend jaar het gepersonaliseerd leren in. In 2016<br />
krijgt de nieuwe werkwijze z’n beslag. Sommige scholen<br />
beginnen binnen een vakgroep, andere starten met één<br />
klas of alle eerste klassen.<br />
Diverse onderdelen van de Vos zijn er al mee bezig.<br />
Zo begint de internationale schakelklas thematisch.<br />
Kokx: “Die heeft bijvoorbeeld al de dagstart ingevoerd.<br />
De docenten bespreken voordat de leerlingen binnenkomen<br />
hoe de dag gaat verlopen en wat er geregeld<br />
moet worden. De leerlingen bespreken ’s morgens met<br />
hun mentor hun persoonlijke planning en aan het eind<br />
van de dag kijken ze met de mentor terug.” Kennisnet<br />
en Schoolinfo ondersteunen de invoering. SLO zet het<br />
curriculum om in stappen en thema’s zodat de leerlingen<br />
ermee kunnen werken in een elektronisch leerportaal.<br />
Ook werkt een combinatieklas van drie vmbo basis/<br />
kader-groepen van Het College Vos met gepersonaliseerd<br />
leren. Vijf docenten begeleiden de leerlingen bij alle<br />
vakken. Leerlingen kunnen in overleg meer energie<br />
steken in bepaalde vakken. Iedere leerling stippelt<br />
binnen bepaalde kaders zijn eigen programma uit.<br />
Docent Monica Janssen: “Zelf je werk plannen, vinden<br />
onze leerlingen aanvankelijk heel moeilijk. Dat leren we<br />
hen met behulp van een soort kalender waarop de tijden<br />
al zijn ingevuld. Er zijn eigen kalenders voor kinderen<br />
die samenwerkend leren en anderen die volgens een<br />
strakke planning willen werken.” De klas volgt nog wel<br />
vaste pauzetijden en bepaalde gezamenlijke activiteiten.<br />
Ook moeten docenten de cijfers nog op bepaalde<br />
tijdstippen inleveren.<br />
De instructie gebeurt in kleine groepjes. Janssen: “We<br />
hebben ervoor gekozen de stof zo te differentiëren dat<br />
leerlingen vooruit kunnen werken of juist meer op hun<br />
gemak, op een hoger of lager niveau. Op vastgestelde<br />
momenten moeten bepaalde onderdelen klaar zijn.<br />
Door middel van toetsen controleren we of kinderen de<br />
verplichte stof beheersen. We checken dat ook wel op<br />
een andere manier, bijvoorbeeld door leerlingen een<br />
instructie te laten voorbereiden voor een andere groep.”<br />
Aan lesmateriaal geen gebrek. Janssen: “Dat is in overvloed<br />
op internet te vinden, uit allerlei bronnen. Daarnaast<br />
gebruiken we digitale methodes en maken we veel zelf.”<br />
Grote niveauverschillen<br />
Bij het Hoornse Tabor College werken komend<br />
schooljaar alle eerste klassen met de iPad. Altijd en op<br />
elke plek kunnen leren: dat is het ideaal. Maar er moet<br />
meer gebeuren. Stef Macke, directeur van de locatie<br />
d’ Ampte: “We zien op ons vmbo grote niveauverschillen,<br />
zelfs binnen één richting. Daar moesten<br />
we echt wat mee.” Dankzij de inzet van de digitale leeromgeving<br />
Pulseon kan de lesstof nu op maat worden<br />
aangeboden. Macke: “Wij gebruiken de methode Engels<br />
van Thieme. Die is zo door Pulseon bewerkt dat je<br />
‘HET IS EEN MEGARE<strong>VO</strong>LUTIE,<br />
MAAR WIJ MERKEN DAT<br />
HET WERKT’<br />
allerlei doelen kunt instellen. Je kunt bijvoorbeeld een<br />
leerling van niveau basis naar kader brengen. Je kunt<br />
onderdelen markeren als geschikt voor verbaal, visueel of<br />
auditief leren. Als je zo de hele methode ‘metadateert’,<br />
voegt het systeem zich naar de leerling die ermee werkt.<br />
Uiteindelijk moet het zo uitpakken dat de leerling<br />
helemaal op maat door de methode wordt geloodst.”<br />
Het Tabor College zet Pulseon in bij Nederlands en<br />
Engels in een bbl/kbl-klas en een mavoklas in de<br />
DE <strong>VO</strong>-AGENDA OVER ‘DE LEERLING CENTRAAL’<br />
De individuele talenten van leerlingen staan centraal.<br />
De structuur volgt de leerling. Leerlingen worden<br />
uitgedaagd, in alle schoolsoorten en op alle niveaus.<br />
Scholen leveren maatwerk, bijvoorbeeld door te<br />
differentiëren in niveau en tempo.<br />
De overheid: Zorgt voor meer flexibiliteit in het<br />
systeem zodat scholen kunnen inspelen op verschillen<br />
tussen leerlingen. Inventariseert knelpunten in<br />
wet- en regelgeving, biedt wettelijke experimenteerruimte,<br />
past regelgeving aan. Biedt een toezicht- en<br />
waarderingskader dat uitnodigt tot vernieuwing.<br />
De <strong>VO</strong>-raad: Faciliteert het bieden van maatwerk<br />
aan leerlingen door kaderafspraken te maken met<br />
MBO Raad, VHO, VSNU en OCW.<br />
Scholen: Zorgen samen met de omgeving dat<br />
geen kind langer dan drie maanden thuiszit zonder<br />
een passend onderwijsaanbod. In 2020 beheersen<br />
alle leraren de basis- en complexe vaardigheden.<br />
Afdelingen met het predicaat ‘zeer zwak’ verbeteren<br />
zich binnen één jaar; ‘zwakke’ afdelingen binnen<br />
twee jaar. Jaarlijks meten scholen de leerlingtevredenheid.<br />
Streven: het landelijk percentage<br />
zittenblijvers daalt van 5,8 naar 3,8 in 2020.<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
13
IK EN <strong>VO</strong>2020<br />
Monica Janssen / docent Het College Vos, Vlaardingen<br />
“Ik hoop dat we bereiken dat onze leerlingen zelfstandig kunnen werken en het naar hun zin hebben op<br />
school. Dat leren voor hen niet langer een negatieve lading heeft, maar iets dynamisch en positiefs wordt.<br />
Wat mij betreft wordt ons aanbod nog veelzijdiger en gaan onze leerlingen kritischer denken en zich nog<br />
breder ontwikkelen. Het zou geweldig zijn als de kinderen een manier van leren kunnen kiezen die bij hen<br />
past. Het is goed dat ze allemaal op hun eigen manier denken en handelen. Ik hoop ook dat het begrip<br />
voor elkaars anders-zijn gaat groeien. Ik denk dat deze vorm van onderwijs daar heel geschikt voor is.”<br />
onderbouw, experimenteerde ermee bij het vak uiterlijke<br />
verzorging en wil bij het vak mens en dienstverlening<br />
ook met Pulseon gaan werken.<br />
Docent Marieke Wenning: “Wij docenten zijn niet meer<br />
de alleswetende kennisdragers, maar coachen het<br />
groepsproces. Ik vind dat heel leuk. Ik instrueer bijna<br />
per leerling. Ik maak vaste rondjes door het lokaal en<br />
spreek iedereen even. Soms leg ik iets uit, soms kijken<br />
we samen na, soms maken we samen een planner voor<br />
de komende dagen of weken. De centrale instructie is<br />
weg.” Wenning hoeft niet langer materiaal en<br />
opdrachten van het juiste niveau klaar te zetten voor<br />
elk kind, of te bewaken of iedereen z’n doelen haalt:<br />
dat doet Pulseon. “Ik concentreer me volledig op de<br />
uitleg van grammatica en heb m’n handen vrij om te<br />
kijken of een kind uit de voeten kan met een opdracht<br />
en om iemand een planner te leren maken.”<br />
Spannend<br />
Wenning: “Zo werken is spannend en leuk, dat vinden<br />
de kinderen ook. Het ideaal is dat straks iedereen met<br />
z’n iPad met een eigen leerroute bezig is. Sommige<br />
leerlingen kennen al goed de weg en voelen zich veilig<br />
genoeg om helemaal los te gaan. De kinderen in de<br />
leerwegondersteuning pakken het wat langzamer op.”<br />
De docenten krijgen allemaal een extra taakuur per week<br />
om met de vernieuwing te leren omgaan. Wenning<br />
besteedt die tijd vooral aan uitwisseling met collega’s<br />
over de beste aanpak. “Het is een megarevolutie, maar<br />
wij merken dat het werkt. De kinderen komen graag<br />
naar school en mijn Pulseonklas scoort 0,8 punt beter<br />
dan de controlegroep. Sommige oudere collega’s voelen<br />
zich echter niet veilig met een iPad. Ik denk dat wij hen<br />
van hun angst moeten afhelpen.”<br />
Ook het Tabor College kan genoeg lesstof vinden.<br />
“Er zit al heel veel materiaal in Pulseon. Daarnaast zijn<br />
er kleine uitgevers die gratis materiaal aanbieden. Daar<br />
zijn leuke ondersteuningsopdrachten uit te halen. Verder<br />
komen de leerlingen met veel geschikt materiaal<br />
aanzetten. Bijvoorbeeld een leuke app waarmee je<br />
woordjes kunt leren, of een gratis app met allemaal<br />
Engelse verhalen.”<br />
Wenning vervolgt: “Ik had het gevoel dat ik een aantal<br />
kinderen niet kon geven wat ze nodig hadden. Nu wel,<br />
doordat de opdrachten zo gefaseerd en verschillend zijn.<br />
Ze komen met meer plezier de les in en gaan met hun<br />
14 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
IK EN <strong>VO</strong>2020<br />
Marieke Wenning / docent Tabor College, Hoorn<br />
“Ik zal tevreden zijn als leerlingen echt volledig hun eigen traject kunnen volgen. Dat een vmbo-leerling, als<br />
hij dat in zich heeft, zonder problemen Engels kan volgen op gymnasiumniveau. En leerlingen een traject uit<br />
kunnen stippelen met leervragen waar zij zelf het antwoord op gaan zoeken. Ik zie voor me dat zij dan bij<br />
de docent gaan halen wat zij nodig hebben en de docent hen als coach verder stimuleert. Misschien geven<br />
we soms colleges, maar het lijkt mij dat we eerder een Prezi-presentatie of filmpjes zullen inzetten. Daar<br />
kunnen kinderen gebruik van maken op het moment dat ze dat nodig hebben. Natuurlijk blijft de inzet van<br />
docenten nodig. Kinderen hebben behoefte aan persoonlijke contacten.”<br />
eigen leervragen aan de gang. Waarom zou je een<br />
kind dat al goed is in luisteroefeningen, daarbij steeds<br />
opnieuw met de rest laten meedoen”<br />
Directeur Macke: “Wij geloven hevig in deze manier van<br />
werken. Het Nederlandse onderwijs moet veel meer de<br />
kant op van gepersonaliseerd leren, gesteund door ICT.”<br />
Om dat geloof te onderbouwen laat Tabor College<br />
samen met het bestuur Scholen aan Zee onderzoek doen<br />
naar het effect van ICT op de differentiatie in het<br />
onderwijs. Macke: “Wat mij betreft mag de <strong>VO</strong>-raad<br />
nog steviger onderhandelen met het ministerie over<br />
financiële ondersteuning. Willen we de digitalisering van<br />
het onderwijs versnellen, dan moeten daar voldoende<br />
middelen voor zijn. Neem alleen al de aanschaf van<br />
iPads. Ik denk dat met voldoende middelen de personalisering<br />
van het Nederlandse onderwijs een enorme<br />
impuls zal krijgen.”<br />
Zo’n investering zal zich volgens hem dubbel en dwars<br />
terugbetalen. “Je komt helemaal tegemoet aan wat bij<br />
een kind past. Echt onderwijs op maat betekent een<br />
geweldige vooruitgang. Bovendien ondersteun je<br />
docenten op een geweldige manier bij de moeilijke<br />
taak van differentiatie.”<br />
OOK EEN LEERLAB<br />
De vraag naar gepersonaliseerd leren<br />
en het gebruik van ICT in de klas groeit.<br />
Leerling 2020, onderdeel van het Doorbraakproject<br />
Onderwijs & ICT, heeft als<br />
doel om scholen te ondersteunen om het<br />
proces van geperso naliseerd leren te<br />
versnellen én om te zorgen dat andere<br />
scholen er vervolgens ook mee aan de<br />
slag kunnen. Die ondersteuning vindt<br />
onder andere plaats in Leerlabs. Een<br />
Leerlab bestaat uit een groep scholen<br />
die gezamenlijk aan de slag gaan met<br />
een vraagstuk rondom gepersonaliseerd<br />
leren. Een vraagstuk hier voor kan door<br />
scholen uiterlijk 12 <strong>feb</strong>ruari worden<br />
ingediend. Ga naar www.leerling2020.nl<br />
voor alle informatie, en ook voor andere<br />
activiteiten rondom kennisdeling.<br />
Leerling 2020 wordt uitgevoerd door<br />
School info in opdracht van de <strong>VO</strong>-raad<br />
en als onderdeel van het Doorbraakproject<br />
Onderwijs & ICT.<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
15
BIJPRATEN<br />
Vijf jaar project Stimulering LOB<br />
‘WE WETEN NU WAT,<br />
HOE EN WAAROM’<br />
Van en voor het veld. Zo inspireerde project Stimulering LOB van de<br />
<strong>VO</strong> raad vijf jaar lang het ‘loopbaanleren’ van leerlingen. Eerst vanuit<br />
de overtuiging, daarna vanuit de wetenschap dat het werkelijk bijdraagt<br />
aan individuele ontwikkeling en de maatschappelijke verantwoordelijkheid<br />
van de sector. ‘Dit effect mag niet wegsmelten.’<br />
Tekst: Martijn Laman / Fotografie: Dirk Kreijkamp<br />
Projectleider Karen Oostvogel kijkt trots terug op de<br />
afgelopen vijf jaar: “LOB staat op de kaart. We hebben<br />
ontzettend veel kennis ontsloten en het veld heeft zelf<br />
een kwaliteitsslag bewerkstelligd.” Het grootste succes<br />
is voor Oostvogel de constante wisselwerking van het<br />
project met de scholen en experts met knowhow van<br />
loopbaanoriëntatie en -begeleiding: “Alle inzichten<br />
en instrumenten die we nu landelijk kunnen delen,<br />
komen daaruit voort. Scholen bleken enorm betrokken.”<br />
Nog maar vijf jaar geleden gold LOB<br />
als een wat obscure afkorting voor<br />
‘iets van de decaan’<br />
Rink Oord was afdelingsleider havo van RSG Slingerbos|Levant<br />
toen hij ruim vier jaar geleden met het<br />
project in aa<strong>nr</strong>aking kwam: “We hadden nog een eerstelijnsdecanaat.<br />
Onze havo-decaan had de LOB-scan<br />
gemaakt en vroeg of ik die ook wilde invullen. Tijdens<br />
een LOB-congres van het project werd het ons heel<br />
helder waarom investeren in loopbaanleren zo urgent<br />
is.” Oord heeft er begrip voor dat het project nu stopt.<br />
Liefst had hij wel gezien dat de aanleiding was dat LOB<br />
overal integraal in het onderwijs terecht was gekomen.<br />
“Jammer genoeg weet ik dat de rol van de decaan en<br />
van loopbaanleren nog niet overal op waarde wordt<br />
geschat. Laat ik zeggen dat ik dat heel opmerkelijk vind.<br />
Al proef ik inmiddels wel dat de sector het als opdracht<br />
ziet om leerlingen voor te bereiden op meer dan een<br />
diploma.”<br />
Scharniermoment<br />
Vanuit de hoek van het voorkomen van voortijdig<br />
schoolverlaten kon RSG Slingerbos|Levant middelen<br />
vrijmaken om expert Marinka Kuijpers binnen te halen<br />
voor het aanzwengelen van loopbaa<strong>nr</strong>eflectiegesprekken.<br />
Oord: “Naast de LOB-scan zorgde dat voor het<br />
momentum waarmee we ons LOB-beleid verder konden<br />
ontwikkelen. We doen de dingen inmiddels echt anders.<br />
Als school hebben we LOB een gezamenlijke verantwoordelijkheid<br />
en een integraal onderdeel van ons<br />
onderwijs gemaakt. Alle LOB-activiteiten zijn ondergebracht<br />
in een jaarplanning, er staat een tweedelijnsdecanaat<br />
ondersteund door schoolcoaches en we hebben<br />
honderdtwintig mentoren getraind in het voeren van<br />
loopbaa<strong>nr</strong>eflectiegesprekken.”<br />
De ontwikkeling in het veld weerspiegelt de verbreding<br />
die het project zelf doormaakte. Oostvogel: “Onze eerste<br />
stap vooruit was de ontwikkeling van de LOB-scan in de<br />
loop van 2009. Vervolgens vroegen we het veld naar de<br />
vervolgvraag, waaruit loopbaanleren in het vmbo als<br />
speerpunt tevoorschijn kwam. Van daaruit verlegden<br />
we de focus naar havo/vwo en de aansluiting met het<br />
vervolgonderwijs. Alles kwam uiteindelijk samen in<br />
de online leergang, die alle kennis borgt.”<br />
16 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
De LOB-bus op het <strong>VO</strong>-congres in 2012<br />
Een spannend moment was het onderzoek naar de<br />
effectiviteit van LOB door ResearchNed, gepresenteerd<br />
in het rapport ‘LOB en Studiesucces’ (onderdeel van<br />
de Startmonitor 2012-2013). “Alles wees erop dat we<br />
op de goede weg waren, maar hier hielden we even de<br />
adem in: wat als er iets anders uitrolt”, herinnert Oostvogel<br />
zich. Het project kon al snel opgelucht ademhalen.<br />
Het onderzoek toonde aan dat LOB-activiteiten in het<br />
voortgezet onderwijs de uitval in het eerste studiejaar<br />
zelfs met een derde kunnen verminderen. Lachend:<br />
“Heel fijn dat ons beeld juist werd bevestigd!”<br />
Aanjager<br />
Nog maar vijf jaar geleden gold LOB als een wat<br />
obscure afkorting voor ‘iets van de decaan’. Mede<br />
onder invloed van het project staat loopbaanoriëntatie<br />
en –begeleiding er nu heel anders voor. “Bijna elke<br />
school heeft inmiddels een heldere visie op LOB”,<br />
vertelt Oostvogel. “Iedereen weet nu dat je goede<br />
LOB breed moet definiëren, dat het erom gaat<br />
leerlingen de vaardigheden te bezorgen waarmee zij<br />
hun hele loopbaan kunnen sturen. En we hebben een<br />
duidelijk antwoord op de vraag hoe scholen, vanuit<br />
die brede definitie, LOB moeten i<strong>nr</strong>ichten.”<br />
Corrie de Koning, decaan en loopbaanbegeleider van<br />
Beroepsonderwijs aan Zee uit Den Helder, vond het<br />
antwoord op die vraag met name in de online leergang<br />
van het project: “In 2013-2014 kreeg ik de opdracht<br />
ELEMENTEN <strong>VO</strong>OR SUCCES<strong>VO</strong>LLE LOB:<br />
p Werken aan loopbaancompetenties<br />
p LOB integreren in het onderwijs<br />
p LOB-visie verbinden aan schoolvisie<br />
p Samenwerken met andere scholen, ouders,<br />
vervolg onderwijs en bedrijfs leven.<br />
p Inzien dat LOB geen moment is, maar<br />
een proces<br />
p De juiste randvoorwaarden scheppen:<br />
mindset, betrokkenheid, tijd, omgeving<br />
en reflectiemomenten.<br />
een LOB-beleidsplan te schrijven. Dat wilde ik goed<br />
aanpakken en precies op dat moment kondigde de<br />
<strong>VO</strong>-raad de leergang aan. Die heb ik met veel plezier<br />
gevolgd; je kunt hem aanpassen aan je eigen agenda<br />
en toepassen op je eigen situatie.”<br />
Bijna elke school heeft inmiddels<br />
een heldere visie op LOB<br />
Sinds Beroepsonderwijs aan Zee LOB-beleid is gaan<br />
ontwikkelen, heeft de school ontdekt dat er in de<br />
praktijk al veel aan LOB wordt gedaan. De Koning:<br />
“Onze activiteiten hangen vooral te weinig samen.<br />
Daarom willen we toe naar een doorlopende leerlijn.<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
17
BIJPRATEN<br />
‘De enorme hoeveelheid geld<br />
die er gaat zitten in spijtoptanten<br />
en mensen op de verkeerde<br />
plek, was voor ons bestuurlijk<br />
een krachtig signaal’<br />
De trend hier is dat iedereen straks coach moet<br />
kunnen zijn van leerlingen en reflectiegesprekken<br />
moet kunnen voeren.” Over het algemeen werkt<br />
iedereen daar graag aan mee, merkt De Koning:<br />
“Aan betrokken heid ontbreekt het niet.”<br />
Aantal scholen betrokken middels<br />
projecten & bijeenkomsten<br />
139<br />
2012<br />
523<br />
2013<br />
Visie aanwezig<br />
Visie op papier<br />
90%<br />
699<br />
2014*<br />
LOB op <strong>VO</strong>-scholen in 2014<br />
84%<br />
62%<br />
*stand van zaken<br />
september 2014<br />
2014<br />
2010<br />
Stroompunt<br />
Karen Oostvogel werkt begin <strong>2015</strong> nog aan de<br />
afronding én voortzetting van vijf jaar Project<br />
Stimulering LOB: “Dit effect mag niet wegsmelten.<br />
Opbrengsten die specifiek gericht zijn op de rol<br />
van de decaan of LOB-coördinator, kunnen waarschijn<br />
lijk prima worden overgedragen aan de<br />
decanen verenigingen. Maar we willen er met de<br />
<strong>VO</strong>-raad ook voor zorgen dat de ingezette lijn op<br />
beleidsniveau door blijft lopen. Ons advies aan<br />
OCW omvat daarom ook de i<strong>nr</strong>ichting van een<br />
soort stroom punt, waar de kennis uit het veld<br />
verbonden blijft worden met de vraag van het<br />
veld. Daarnaast helpt het enorm als bestuurders<br />
en school leiders op dit punt een aanjager hebben.<br />
Voor beleids aspecten als brede vorming is<br />
investeren in LOB tenslotte het geijkte<br />
instrument.”<br />
Ook Rink Oord hoopt dat bepaalde activiteiten<br />
worden voortgezet: “Er zijn altijd scholen die<br />
wat later instappen. Die moeten de kans krijgen<br />
de vruchten te plukken van bijvoorbeeld de<br />
Ambassadeursconstructie van het project, waarin<br />
good practices worden gekoppeld aan de vraag van<br />
andere scholen. Zo hebben wij onze eigen good<br />
practice ook gedeeld. Onze morele opdracht om<br />
leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op<br />
de toekomst, heeft tevens een maatschappelijke<br />
context: de enorme hoeveelheid geld die er gaat<br />
zitten in spijt optanten en mensen op de verkeerde<br />
plek, was voor ons bestuurlijk een heel krachtig<br />
signaal.”<br />
Beroepsonderwijs aan Zee gaat eveneens verder<br />
op de ingeslagen weg, vertelt Corrie de Koning:<br />
“Met de vernieuwde examen structuur vmbo is<br />
een goed LOB-beleid alleen maar belangrijker<br />
geworden. En gezien onze gedrevenheid heb ik er<br />
alle vertrouwen in dat we ons doel gaan halen.”<br />
18 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
STICHTING LEERGELD<br />
Voor sommige ouders is de weg naar Rome te duur<br />
‘EEN (ON)BETAAL-<br />
BARE ERVARING’<br />
Regelmatig organiseren vo-scholen extra activiteiten, van<br />
dagjes uit tot buitenlandse reizen. Die activiteiten benadrukken<br />
de schoolidentiteit, realiseren onderwijskundige verdieping<br />
of stimuleren brede vorming. Voor steeds meer ouders vormen<br />
de kosten echter een struikelblok. Dat werkt mogelijk sociale<br />
tweedeling in de hand. Hoe is dat te voorkomen<br />
Tekst: Martijn Laman / Fotografie: Josje Deekens<br />
In Nederland is het voortgezet onderwijs wettelijk en<br />
principieel gratis toegankelijk. Dat houdt onder meer<br />
in dat scholen ouders niet mogen verplichten tot het<br />
betalen van een bijdrage in de schoolkosten. Tenminste:<br />
niet voor activiteiten of leermiddelen die noodzakelijk<br />
zijn voor, of door de school verplicht worden gesteld bij<br />
het volgen van regulier onderwijs. Anders ligt het met de<br />
‘extra’ activiteiten die scholen voor hun leerlingen organiseren,<br />
zoals bepaalde schoolreizen, een (niet verplicht)<br />
sporttenue of het aanbod van tweetalig onderwijs naast<br />
regulier onderwijs. In die gevallen mogen scholen de<br />
voorwaarde stellen dat ouders een bijdrage betalen.<br />
Het onderscheid lijkt helder. Voor leerlingen zelf heeft<br />
wat ‘noodzakelijk’ is, echter ook een sociale component.<br />
Die blijft veelal onderbelicht, weet Gaby van den<br />
Biggelaar, directeur van Stichting Leergeld Nederland:<br />
“Als je volwassenen vraagt wat voor hen nou de mooiste<br />
schoolervaring was, is dat heel vaak die schoolreis. Dus<br />
je zult maar steeds dat kind zijn dat niet mee kan.”<br />
‘Je zult maar steeds dat kind<br />
zijn dat niet mee kan’<br />
Onder het motto ‘nu meedoen is straks meetellen’ wil<br />
Stichting Leergeld sociale uitsluiting voorkomen van<br />
kinderen die opgroeien in armoede. Sommige kinderen<br />
vallen bij extra schoolactiviteiten telkens buiten de boot,<br />
simpelweg omdat hun ouders de gevraagde bijdrage niet<br />
kunnen opbrengen. Van den Biggelaar: “Zo kunnen<br />
activiteiten van scholen leiden tot een sociale tweedeling.<br />
Op het gebied van schoolkosten zien we helaas ook<br />
zaken gebeuren die in strijd zijn met de regelgeving.<br />
Ouders die bij ons aankloppen, blijken van school<br />
vaak niet te hebben meegekregen dat hun ouderbijdrage<br />
vrijwillig is.”<br />
De stichting merkt dat niet alle scholen beseffen hoe<br />
reëel armoede voor een deel van hun leerlingen is:<br />
“In Nederland groeien bijna 400.000 kinderen op in<br />
een armoedesituatie. Die vind je ook op scholen waar<br />
je het misschien niet verwacht. Het is lastig om een<br />
goed beeld van de werkelijkheid te krijgen. De ouders<br />
van deze leerlingen zijn ondervertegenwoordigd in de<br />
ouderraad en MR, en schaamte speelt een rol.”<br />
Straks meetellen<br />
Onder Leergeld Nederland vallen momenteel 78 lokale<br />
Leergeld-stichtingen, die tezamen in zo’n 200 gemeenten<br />
hulp bieden aan kinderen. Dat doen ze door rechtstreekse<br />
bekostiging van activiteiten en middelen op de gebieden<br />
onderwijs, sport, cultuur en welzijn. Leergeld is daarvoor<br />
afhankelijk van donaties van overheden, bedrijven,<br />
particulieren – maar ook onderwijsorganisaties dragen<br />
bij. Van den Biggelaar: “Schoolkosten maken ook<br />
ongeveer een kwart van alle aanvragen uit. Wat we<br />
inhoudelijk doen, verschilt wel per lokale stichting.”<br />
Een van die lokale stichtingen is Leergeld Gemert e.o..<br />
Bestuursvoorzitter Ton Valckx: “We zijn onbezoldigd,<br />
hebben nauwelijks overhead en zijn volledig transparant.<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
19
Al het geld dat bij ons binnenkomt, gaat direct naar de<br />
doelgroep. Om zoveel mogelijk kinderen te kunnen<br />
helpen, hanteren we een maximum van 500 euro steun<br />
per kind, op een budget van 75.000 euro.” Ook Valckx<br />
signaleert het gevaar van sociale tweedeling omdat de<br />
kosten van bepaalde activiteiten in het voortgezet<br />
onderwijs voor ouders te hoog zijn: “Dat mag om<br />
facultatieve activiteiten gaan, maar die kinderen missen<br />
toch een hele ervaring.”<br />
Voor Van den Biggelaar zit in die ervaring de crux:<br />
“Natuurlijk zijn scholen bezig met thema’s als internatio<br />
nalisering en sociale ontwikkeling en organiseren<br />
ze daaromheen bijvoorbeeld reizen. Maar als dergelijke<br />
activiteiten zo belangrijk zijn, wil je als school toch dat<br />
ál je leerlingen ervan profiteren”<br />
Problemen voorblijven<br />
Het Commanderij College in Gemert probeert de<br />
kosten van extra schoolactiviteiten bij voorbaat laag<br />
te houden, vertelt bestuursvoorzitter Carla Grootjen<br />
(tevens bestuurslid van de <strong>VO</strong>-raad). “We leggen<br />
kosten voor extra activiteiten niet vanzelfsprekend<br />
bij ouders neer. Door zoveel mogelijk uit te gaan van<br />
eigen middelen en bescheiden te zijn in de vrijwillige<br />
ouderbijdrage, blijven we problemen al enigszins voor.”<br />
Grootjen vindt het belangrijk dat scholen nadenken<br />
over betaal bare alternatieven om doelen te bereiken<br />
op thema’s als interna tionalisering of brede vorming:<br />
“Met een school in Melle, in Duitsland, organiseren<br />
we al vijfentwintig jaar een jaarlijkse uitwisseling van<br />
leerlingen. Doordat onze leerlingen logeren bij<br />
gastouders, is die reis relatief goedkoop. Terwijl de<br />
leerlingen echt in aa<strong>nr</strong>aking komen met de Duitse<br />
taal en cultuur. Dat vinden we heel waardevol.”<br />
Tegelijkertijd weet Grootjen dat niet bij elke activiteit<br />
kan worden voorkomen dat er kinderen teleurgesteld<br />
zijn doordat ze niet mee kunnen. “Wel proberen we<br />
ervoor te zorgen dat die kinderen niet in een uitzonderings <br />
positie terechtkomen. Jaarlijks organiseren we bijvoorbeeld<br />
een skireis met een beperkt aantal plaatsen.<br />
Daar door valt het niet op als je niet meegaat: dat geldt<br />
voor de helft van de klas.”<br />
Grootjen vindt dat alle aangeboden schoolactiviteiten<br />
in principe onderwijskundig nut moeten hebben,<br />
WAT ZEGT DE WET<br />
De ouderbijdrage in de schoolkosten is juridisch omkaderd<br />
in de Wet op het voortgezet onderwijs (W<strong>VO</strong>)<br />
en de Wet medezeggenschap op scholen (WMS).<br />
Volgens de W<strong>VO</strong> mag toelating van leerlingen tot<br />
nood zake lijke en verplichte activi teiten en middelen<br />
niet afhankelijk zijn van ouderbijdragen. Ook als (de<br />
ouder geleding van) de MR instemt met een bepaalde<br />
bijdrage, moeten individuele ouders ervoor kunnen<br />
kiezen deze niet te betalen, zonder gevolgen voor<br />
het onderwijs aan hun kinderen (art 27, lid 2 W<strong>VO</strong>).<br />
In dat geval moeten scholen zelf de benodigde<br />
middelen beschik baar stellen (art 6e W<strong>VO</strong>).<br />
Belangrijk in de communicatie is dat in elk geval de<br />
schoolgids ‘adequate informatie’ moet bevatten én<br />
de vrijwil lige basis van ouderbijdragen expliciet moet<br />
vermelden (art. 24a W<strong>VO</strong>). Alleen daarom al probeert<br />
het Grift land College helder over de gevraagde bijdragen<br />
te communi ceren, vertelt rector Koos Nieuwland:<br />
“Tegen het eind van het schooljaar benoemen we per<br />
brief de gevraag de bijdragen: één ouder bijdrage voor<br />
extra voor zieningen op het gebied van ICT en zorg,<br />
één voor overige kosten, zoals tekendozen, kluisjes<br />
of excursies, en, wanneer dat aan de orde is,<br />
een bijdrage voor onze werkweken. We vermelden<br />
bij de ouder bijdrage expliciet dat deze vrijwillig is.”<br />
20 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
STICHTING LEERGELD<br />
maar acht het niet wenselijk om dat nut heel rigide<br />
te definiëren: “We hebben zeker onze dilemma’s.<br />
Weinig mensen kijken raar op als biologieleerlingen<br />
op veldexcursie gaan, maar op een van onze scholen<br />
gaan alle examen leerlingen op de laatste schooldag<br />
naar de Efteling en vragen we om een bijdrage in de<br />
entree kosten. Nu kun je zeggen: je moet als school<br />
niet naar een pretpark willen. Maar juist deze leerlingen<br />
waarderen het ontzet tend dat we dat organiseren.<br />
Tegelijkertijd zijn we vrij goed op de hoogte van leerlingen<br />
die in armoede situaties verkeren. We nemen als<br />
school in dat geval graag onze verantwoordelijkheid.”<br />
‘Ouders die bij ons aankloppen,<br />
blijken van school vaak niet te<br />
hebben meegekregen dat hun<br />
ouderbijdrage vrijwillig is’<br />
Dat laatste is een van de redenen waarom de schoolleiding<br />
van Commanderij is vertegenwoordigd in het<br />
bestuur van de Stichting Leergeld Gemert e.o.,<br />
vervolgt Grootjen: “We organiseren ook regelmatig<br />
acties waarmee we Leergeld sponsoren.” Ton Valckx<br />
is blij met de steun van scholen: “Ons bestuur vergadert<br />
op het Commanderij College en onze coördinator heeft<br />
gratis bureauruimte bij een koepel voor het basisonderwijs.<br />
Dat vind ik super.”<br />
Portemonnee<br />
Van den Biggelaar ziet dat steeds meer scholen bewust<br />
met dit thema omgaan: “Onze lokale samenwerking<br />
met scholen krijgt steeds meer vorm. In meerdere<br />
Leergeld-besturen zijn schoolleiders vertegenwoordigd.”<br />
Een van die schoolleiders is Koos Nieuwland, rector<br />
van het Griftland College in Soest. Het Griftland werkt<br />
actief samen met de stichting Leergeld Soest-Baarn,<br />
vertelt Nieuwland: “We willen niet zelf in de portemonnee<br />
van ouders kijken. Als ouders aangeven dat ze een<br />
werkweek niet kunnen betalen, verwijzen we hen door<br />
naar Leergeld. Die beschikt over de criteria en de<br />
werkwijze om objectief te onderbouwen of ouders<br />
ondersteuning nodig hebben.”<br />
Leergeld werkt met vrijwillige intermediairs die onder<br />
meer via een huisbezoek de situatie van steunaanvragers<br />
in kaart brengen. Op basis van hun rapportage besluit<br />
Leergeld al dan niet tot ondersteuning. Nieuwland:<br />
“Wij nemen dat standpunt over. En in het geval van<br />
ondersteuning voor bijvoorbeeld een werkweek, hebben<br />
we afgesproken dat de school en de stichting ieder de<br />
helft van de kosten betalen.”<br />
Veranderende doelgroep<br />
In 2013 ondersteunde Stichting Leergeld in totaal<br />
47.000 kinderen. “We krijgen steeds meer aanvragen”,<br />
vertelt Van den Biggelaar. “Door groeiende naamsbekendheid<br />
en doordat onze doelgroep verandert.<br />
Ook in ‘gewone’ gezinnen met twee of drie kinderen<br />
moeten ouders steeds vaker serieuze offers brengen om<br />
hun kinderen mee te laten draaien. Dat heeft ook op<br />
scholen een weerslag.”<br />
‘Ook in ‘gewone’ gezinnen met twee<br />
of drie kinderen moeten ouders steeds<br />
vaker serieuze offers brengen om hun<br />
kinderen mee te laten draaien’<br />
Ton Valckx heeft er alle vertrouwen dat scholen hun<br />
verantwoordelijkheid hiervoor kunnen en willen pakken:<br />
”De manier waarop wordt alleen begrensd door je<br />
creativiteit. En die is er op scholen genoeg.” Het Griftland<br />
College gaat zo bewust mogelijk om met verschillen<br />
in de financiële situaties van ouders, vertelt rector Nieuwland:<br />
“Betaalbaarheid is een vast criterium bij met name<br />
meerdaagse, buitenlandse excursies. We willen niet het<br />
risico lopen dat we het ouders moeilijk maken. Onze<br />
werkweken liggen qua prijs bewust dicht bij elkaar.<br />
We willen dat ouders hun keus maken op inhoude lijke<br />
gronden, niet uit financiële overwegingen.”<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
21
22 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
<strong>VO</strong> IN BEELD<br />
Waar Trajectum-College, Utrecht<br />
Wanneer zaterdag 17 januari, 10.30 uur<br />
Waarom Tijdens het Open Huis kijken toekomstige leerlingen en<br />
ouders hun ogen uit in de keuken van de afdeling horeca.<br />
Fotografie: Josje Deekens<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
23
360°<br />
THEMA 15 jaar vmbo<br />
Misschien wel het innovatiefste onderwijs van Nederland<br />
VIER HET VMBO<br />
Vijftien jaar geleden werd het vmbo geïntroduceerd. Een goed moment om de<br />
balans op te maken. Krijgt vakmanschap eindelijk meer waardering Hoe gaat het<br />
met de nieuwe beroepsgerichte profielen en hoe ziet gepersonaliseerd leren eruit<br />
Twee punten komen steeds terug: het onderwijs moet zijn institutionele grenzen<br />
durven loslaten en ervoor zorgen dat topdocenten maatwerk kunnen leveren.<br />
Tekst: Carolien Nout / Fotografie: Dirk Kreijkamp<br />
“De huidige vernieuwing van de beroepsgerichte<br />
program ma’s in het vmbo komt echt uit het onderwijs<br />
zelf, van scholen, docenten en platforms”, zegt Jan van<br />
Nierop, voorzitter van het college van bestuur van het<br />
DaCapo College in Sittard en voorzitter van de<br />
Stichting Platforms VMBO (SPV). “Ik proef een sfeer<br />
van verwachting op de drukbezochte bijeen komsten en<br />
dat is een goede zaak. Vijftien jaar geleden ging dat er<br />
heel anders aan toe. De discussies rond de invoering<br />
van het vmbo waren politiek beladen.”<br />
Het DaCapo College werkt als een van de pilotscholen<br />
aan de vakvernieuwing. “De indeling in tien brede<br />
beroepsprofielen is veel eenduidiger”, vindt Van Nierop.<br />
“De vakinhoud is gemoderniseerd en sluit beter aan op<br />
het mbo. Keuzevakken worden samen met regionale<br />
bedrijven ontwikkeld. Dat is goed voor de leerling en<br />
voor de regio. Ik vind helemaal niet dat bedrijven daardoor<br />
te veel een vinger in de pap krijgen. Integendeel.<br />
Wij richten ons op kansen voor jongeren om werk te<br />
vinden en dan moet je juist aansluiten bij de regionale<br />
behoefte. De meeste leerlingen blijven immers in de<br />
buurt wonen; ze gaan op de brommer naar hun werk.”<br />
Waardering vakmanschap<br />
Het vmbo werd eind jaren negentig ingevoerd om meer<br />
eenheid te brengen in het versplinterde voorbereidend<br />
beroepsonderwijs, minder leerlingen naar het speciaal<br />
onderwijs te verwijzen en meer leerlingen uit de onderste<br />
onderwijsregionen op te leiden naar een diploma. De<br />
samenvoeging met de mavo en de instroom van leerlingen<br />
uit het speciaal onderwijs maakte de verscheidenheid<br />
in de leerlingpopulatie groot. Dat bracht problemen<br />
met zich mee die het imago van het vmbo geen goed<br />
deden: voortijdig schoolverlaten en weinig waardering<br />
voor vakmanschap.<br />
‘Maak van LOB geen<br />
administratief monster’<br />
“Daar zie ik de laatste jaren echt een kentering”, vindt<br />
Van Nierop. “De economische crisis en het verdwijnen<br />
van veel middenbanen hebben ervoor gezorgd dat<br />
vakmanschap veel meer waardering krijgt. Positief is<br />
dat de instroom in de beroepsgerichte richting al drie<br />
jaar licht groeit”(zie grafiek). “Techniek en Groen<br />
groeien het meest. Ik vind dat hoopvol.”<br />
Vmbo en mbo<br />
De versterking van het vakmanschap komt bijvoorbeeld<br />
sterk tot uiting in de samenwerking tussen vmbo- en<br />
mbo-scholen. Ze weten elkaar steeds beter te vinden.<br />
Er is de vakmanschapsroute: een doorlopende leerroute<br />
waarbij 3 en 4 vmbo zijn samengevoegd met de eerste<br />
twee jaren van het mbo en variaties daarop. Zo kunnen<br />
leerlingen binnen vier jaar een mbo niveau 2-diploma<br />
halen, de startkwalificatie. Een ander mooi voorbeeld is<br />
de vorming van vakcolleges, vmbo-opleidingen met<br />
accent op de beroepspraktijk en vakmanschap, ook in<br />
een doorlopende lijn. Deze opleidingsroute van zes jaar<br />
24 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
is een samenwerking van vmbo en mbo die leerlingen<br />
opleidt tot en met een mbo-diploma.<br />
‘De structuur van het onderwijs<br />
moet ondergeschikt zijn aan de leerling’<br />
En dan zijn er dus die nieuwe profielen, waarmee alle<br />
scholen in het derde leerjaar moeten gaan werken vanaf<br />
2016. Van Nierop denkt dat het goed te doen is. “Wij<br />
merken op de pilotscholen dat docenten het fijn vinden<br />
om weer na te denken over hun vak. Mijn advies is om<br />
samen, in een team, te werken aan de vernieuwing van<br />
de beroepsgerichte vakken. Docenten moeten ook de<br />
professionalisering aangeboden krijgen die daarbij past.<br />
En dat hoeft heus niet altijd van een externe partij te<br />
zijn. Op het DaCapo College leveren onze eigen vakdocenten<br />
ICT of Media en vormgeving bijvoorbeeld<br />
kennis aan andere vakdocenten.”<br />
Voor het leven<br />
Aandacht voor loopbaanoriëntatiebegeleiding (LOB) is<br />
een ander speerpunt in het toekomstgerichte onderwijs,<br />
zo schrijft staatssecretaris Dekker in een brief aan de<br />
Tweede Kamer. Het is een verplicht onderdeel in de<br />
nieuwe beroepsgerichte examenprogramma’s, verankerd<br />
in de nieuwe profielen. De pilotscholen blijken ermee te<br />
worstelen, zegt Van Nierop: “Want hoe leg je precies<br />
vast wat de leerling doet Het gaat erom dat hij echte<br />
ervaring opdoet en een goed gesprek over zijn toekomst<br />
en talenten voert. Het is belangrijk er geen administratief<br />
monster van te maken. Het hoort ook bij de leerling zelf,<br />
hij moet er verslag van doen.”<br />
Vijf loopbaancompetenties die belangrijk zijn om<br />
waardevol werk te vinden, vormen de basis van LOB,<br />
aldus bijzonder hoogleraar Leeromgeving en leer loopbaan<br />
Marinka Kuijpers. Het zijn vaardigheden die<br />
iedereen zijn hele leven kan gebruiken om zijn talent<br />
te ontwikkelen. Om scholen houvast te geven bij het<br />
realiseren van dit onderdeel in het onderwijs heeft het<br />
project Vernieuwingvmbo.nl onlangs een Handreiking<br />
LOB gepubliceerd. Het is een groeidocument waarin de<br />
ervaringen van scholen zullen worden verwerkt.<br />
Beroepenfeest<br />
Kennismaken met bedrijven en beroepen, een droom<br />
hebben over later en trots mogen zijn op je vak: die<br />
elementen brachten Corine Korrel op het idee om een<br />
Beroepenfeest voor het vmbo te organiseren. “Juist deze<br />
kinderen worden eerst verliefd op een beroep of een<br />
organisatie en dan pas zoeken ze er informatie over.”<br />
VAKMANSCHAP IN DE SCHIJNWERPERS<br />
Op 12 maart <strong>2015</strong> vindt in Zwolle de finale<br />
plaats van Skills Talents, de vakwedstrijd voor<br />
laatstejaars vmbo’ers. Welk provincie team is<br />
het beste vakteam van Nederland Ook per<br />
vakteam worden winnaars uitgeroepen.<br />
Kijk op www.skillstalents.nl.<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
25
360° THEMA 15 jaar vmbo<br />
DURF TE DROMEN<br />
Om vijftien jaar vmbo te vieren, worden leraren,<br />
leerlingen en ouders uit het po, vo en mbo<br />
uitgenodigd hun droom voor het vmbo in te<br />
sturen. Een selectie van deze dromen zal worden<br />
uitgevoerd. Insturen kan tot en met 20 maart<br />
<strong>2015</strong>, via www.vmbo15jaar.nl. Durf te dromen<br />
wordt georganiseerd door de ministeries van<br />
OCW, EZ en de Stichting Platforms VMBO.<br />
Zij organiseerde in 2007 het eerste beroepenfeest On<br />
Stage in Delft.<br />
Het feest voor zo’n duizend leerlingen en 250 beroepsbeoefe<br />
naren is geen beurs of speeddate-evenement, maar<br />
helpt leerlingen een beter beeld te krijgen van bedrijven<br />
en beroepen. Ze leggen contacten met organisaties en<br />
bedrijven waar ze later op kunnen terugvallen.<br />
Netwerkbewustzijn, netwerkgedrag en relatiebeheer zijn<br />
sleutelwoorden. Het onderwijsconcept wordt lokaal<br />
uitgevoerd, met gemeenten, scholen, bedrijven en andere<br />
betrokkenen. Inmiddels worden er jaarlijks in negen<br />
gemeenten Beroepenfeesten georganiseerd. Koningin<br />
Maxima opent op 5 <strong>feb</strong>ruari On Stage in Almere.<br />
Vmbo-leerlingen hebben het hart gestolen van Corine<br />
Korrel. “Misschien is er in de media wel eens te veel<br />
aandacht voor de negatieve kanten, maar mijn ervaring<br />
is dat het ontzettend leuke kinderen zijn die helaas niet<br />
de waardering krijgen die ze verdienen. Zij hebben<br />
bevlogen docenten nodig die met ze praten over hun<br />
toekomst, met een warm hart. LOB zou het hart moeten<br />
zijn van het onderwijs en dat zie ik nu nog te weinig. Ik<br />
ben bang dat het verwatert als het niet bij een centrale<br />
persoon in de school wordt belegd: een decaan, met een<br />
eigen budget. Ook voor docenten is het trouwens<br />
belangrijk om goede contacten te onderhouden met<br />
bedrijven om de hoek, want zo kweek je goodwill voor<br />
je school en je leerlingen.”<br />
Gepersonaliseerd leren<br />
Dit is ook het advies van de Organisatie voor Economische<br />
Samenwerking en Ontwikkeling (OESO): het<br />
Nederlandse beroepsonderwijs moet een intensievere<br />
verbinding aangaan met de buitenwereld. Dat vertelde<br />
Marc van der Meer, hoogleraar Onderwijsarbeidsmarkt,<br />
aan de circa driehonderd vmbo-schoolleiders en docenten<br />
op het zesde Vmbo Jaarcongres in Ede, dat in het teken<br />
stond van gepersonaliseerd leren. De OESO spreekt vol<br />
lof over de kracht van het Nederlandse beroepsonderwijs.<br />
Het niveau is goed en er is een relatief lage jeugdwerkloosheid.<br />
Maar er is winst te halen in nauwere contacten<br />
met bedrijven en een betere doorstroming tussen mbo<br />
en hbo.<br />
<strong>VO</strong>-raad-voorzitter Paul Rosenmöller is het daar<br />
helemaal mee eens. Hij droeg op het congres met verve<br />
de bijzondere positie van het vmbo uit. “In het voortgezet<br />
onderwijs zijn vmbo-basis en -kader het meest<br />
dynamisch. De combinatie van theorie en beroepspraktijk,<br />
de verbindingen met het bedrijfsleven: daar<br />
kunnen anderen wat van leren.”<br />
Vijftien jaar geleden luidde de titel van een belangrijk<br />
adviesrapport over de totstandkoming van het vmbo<br />
‘Recht doen aan verscheidenheid’. Hoe staat het daar nu<br />
mee Rosenmöller komt de begrippen ‘gepersonaliseerd<br />
leren’ en ‘maatwerk leveren’ regelmatig tegen als hij<br />
vmbo-scholen bezoekt. Leerlingen gebruiken met gemak<br />
een iPad tijdens een praktijkopdracht en kunnen dan de<br />
instructie nog eens nakijken, om maar een voorbeeld te<br />
noemen.<br />
‘EEN PLEK WAAR IK KAN SHINEN’<br />
Naam: Zoë Noble (23), vmbo-tl in 2009, sector Economie, ’t Atrium,<br />
Amersfoort<br />
Terugblik op vmbo: “School was bijzaak voor mij, ik was meer bezig<br />
met het leven te ontdekken. Mijn slechte ervaring op de havo maakte me<br />
ongemotiveerd. Ik voelde me onderschat op het vmbo - haalde toetsen<br />
zonder te leren.”<br />
Vervolg: “Ik ben gaan werken in de horeca en bij Pepperminds. Veel gereisd<br />
en het leven geplukt. Vorig jaar kreeg ik weer zin om te leren; ik heb net mijn<br />
diploma mbo 4 Luchthavendienstverlening (IAS) op het ROC Hoofddorp<br />
gehaald.”<br />
Nu: “Ik zoek werk maar wil ook verder leren, een hbo-opleiding biologie<br />
misschien. Ik wil later werken in Kenia, een plek waar ik kan ‘shinen’. Het kan nog<br />
wel even duren, maar ik kom er wel.”<br />
26 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
‘NIET ACHTER EEN BUREAU’<br />
Naam: Tim Groen (26), vmbo-kbl in 2005, sector Techniek,<br />
Den Helder<br />
Terugblik op vmbo: “Ik was altijd al bezig met knutselen en vond<br />
de praktijkvakken leuk. Had wel moeite met wiskunde en taal. Dat<br />
zou beter aangeboden moeten worden, door leraren die strenger zijn<br />
en niet te veel zelfstandigheid verwachten van leerlingen.”<br />
Vervolg: “Mbo 4 elektrotechniek. Daarna koos ik voor werktuigbouwkunde<br />
op het hbo. Best een zware studie, maar ook leuk. Verder ben ik<br />
voorzitter van de studentensoos geweest.”<br />
Nu: “Ik studeer af in september en zou graag in de warmtetechniek willen<br />
werken, of in het onderhoud. In ieder geval werk ik graag met mijn handen en<br />
wil ik niet de hele dag achter een bureau zitten.”<br />
ICT is een belangrijk hulpmiddel en om daar meer<br />
vaart en sturing in aan te brengen. Daarom participeert<br />
<strong>VO</strong>-raad in het doorbraakproject Onderwijs & ICT.<br />
Rosenmöller: “Geen leerling is hetzelfde: de niveauverschillen<br />
zijn soms groot in het vmbo. In essentie<br />
gaat het daarover. Scholen moeten maatwerk bieden,<br />
differentiëren om die talenten te ontwikkelen, maar<br />
ook durven ‘ontschotten’. Een vmbo-kader leerling die<br />
op vwo-niveau Frans doet, zou dat moeten kunnen<br />
afsluiten met een examen. Soepele overgangen naar het<br />
mbo, maar ook naar het hbo zijn nodig. De structuur<br />
van het onderwijs moet ondergeschikt zijn aan de<br />
ADVERTENTIE<br />
www.associatie.nl<br />
Associatiediploma Elementair Boekhouden<br />
Kans voor leerlingen, meerwaarde voor uw school!<br />
Bent u een ambitieuze docent Economie of Management &<br />
Organisatie En wilt u havo- of vwo leerlingen meer kansen<br />
bieden met een waardevol en erkend diploma<br />
Informeer ze over de waarde van het erkende diploma<br />
Elementair Boekhouden: een onafhankelijk en erkend<br />
diploma dat vele deuren zal openen.<br />
Meer weten<br />
Meer weten over hoe u uw school een streepje voor<br />
bezorgt Maak er werk van! Bel 033 – 461 21 59 of<br />
kijk op www.associatie.nl.<br />
Leverancier van vertrouwen<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
27
360° THEMA 15 jaar vmbo<br />
VMBO Beroepsgericht<br />
- instroom<br />
3e leerjaar per<br />
sector<br />
Cijfers gebaseerd op<br />
gegevens DUO.<br />
Bewerking DUO-gegevens<br />
door Ruud van Leeuwen<br />
OnderwijsOntwikkeling.<br />
90000<br />
80000<br />
70000<br />
60000<br />
50000<br />
40000<br />
30000<br />
24.188<br />
22.151<br />
9.619<br />
24.141<br />
22.506<br />
9.561<br />
23.549<br />
21.387<br />
9.458<br />
20.476<br />
18.893<br />
9.508<br />
18.957<br />
17.726<br />
9.287<br />
16.752<br />
16.206<br />
8.488<br />
16.094<br />
14.777<br />
8.386<br />
15.768<br />
14.027<br />
7.900<br />
15.242<br />
13.527<br />
7.954<br />
14.961<br />
13.840<br />
8.292<br />
13.849<br />
14.033<br />
8.957<br />
20000<br />
5.643<br />
8.784<br />
10.862<br />
13.172<br />
15.702<br />
18.424<br />
20.662<br />
22.069<br />
10000<br />
23.037<br />
22.340<br />
21.370<br />
18.860<br />
16.957<br />
16.184<br />
14.904<br />
13.703<br />
12.957<br />
11.852<br />
11.862<br />
0<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
2007<br />
2008<br />
2009<br />
2010<br />
2011<br />
2012<br />
2013<br />
2014<br />
Economie<br />
Intersectoraal<br />
Landbouw<br />
Techniek<br />
Zorg & Welzijn<br />
leerling. Dat is ingewikkeld, inderdaad. Je moet durven<br />
loslaten. Dat vergt lef en ondernemerschap.”<br />
De pilotscholen die met de nieuwe examenprogramma’s<br />
werken, merken dat ook zij last hebben van bestaande<br />
regels die maatwerk moeilijk maken. Zo zouden zij graag<br />
zien dat de volgorde van het schoolexamen en het<br />
landelijke centraal examen voor de beroepsgerichte<br />
vakken omgedraaid kan worden. Andere wensen zijn<br />
meerdere examenmomenten in een jaar, of de mogelijkheid<br />
om leerlingen in sommige vakken op andere<br />
niveaus examen te laten doen. Staatssecretaris Dekker<br />
wil onderzoeken of knellende regels maatwerk in de weg<br />
staan en die aanpassen als het “een aanvulling op het<br />
huidige onderwijsaanbod vormt”, zo schrijft hij in de<br />
eerdergenoemde brief aan de Tweede Kamer.<br />
Rosenmöller: “Onderwijsinnovatie kunnen we alleen<br />
samen voor elkaar krijgen. De behoefte van de leerling<br />
centraal stellen, houdt in dat de docent een cruciale rol<br />
speelt. Hij moet gedifferentieerd kunnen lesgeven, zijn<br />
professionaliteit op peil houden en kunnen omgaan met<br />
deze zo verschillende leerlingengroepen. Voor die professionalisering<br />
van het beroepsgerichte vmbo is extra geld<br />
beschikbaar, 5,5 miljoen. Belangrijk is dat de docent<br />
eigenaar is van de vernieuwing, vanuit de basis.”<br />
Rosenmöller komt op zijn schoolbezoeken vaak leerlingen<br />
tegen die met trots en een twinkeling in de ogen laten<br />
zien wat zij gemaakt hebben. “Of het nu een taart is of<br />
een bouwwerk, de waardering van ‘doe-dingen’ moet in<br />
evenwicht zijn met cognitieve prestaties. Deze leerlingen<br />
verdienen het om nu de waardering te voelen die ze straks<br />
als vakman of -vrouw ook zullen krijgen.”<br />
‘EEN EIGEN SALON’<br />
Naam: Romy Rutten (18), vmbo-bbl in 2013, sector Zorg en<br />
Welzijn, Emma College, Heerlen<br />
Terugblik op vmbo: “Ik heb veel geleerd over de verschillende<br />
kanten van de zorg, zoals de keuken, werken met ouderen en<br />
uiterlijke verzorging.”<br />
Vervolg: “Vanaf mijn achtste deed ik op verjaardagen al de haren<br />
van mijn nichtjes. Dus ik koos voor de tweejarige kappersvakschool.”<br />
Nu: “Ik loop nu een dag per week stage, over een half jaar ben ik<br />
klaar. Ik wil ook nog opmaak en nagels erbij doen en gaan werken<br />
om ervaring op te doen. Het leukst vind ik klanten te laten zien wat ik<br />
kan en het ze naar de zin te maken. Mijn droom is een eigen salon te<br />
beginnen.”<br />
28 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
Eigen kunnen<br />
Als één docent daarvan overtuigd is, dan is<br />
het Sandra Bolkenbaas, docente op het<br />
vmbo Lentiz Maasland. Tot zo’n drie jaar<br />
terug zag ze weinig verandering in het<br />
vmbo, maar sindsdien heeft de school een<br />
omslag gemaakt. Vakinhoudelijk, door<br />
meer verbindingen te leggen met bedrijven<br />
in de buurt, maar vooral door de leerling<br />
als vertrekpunt te nemen. Bolkenbaas:<br />
“Vmbo-leerlingen zijn vaak enorm leergierig<br />
en authentiek. Een probleem is<br />
wel dat velen een negatieve leerervaring<br />
hebben. Je moet ze leren geloven in hun<br />
eigen kunnen. Wij voeren reflectiegesprekken<br />
met ze; leerlingen kunnen heel goed<br />
aangeven wat ze aan de hand van<br />
competenties nog willen en moeten leren.<br />
Je kunt met deze leerlingen heel veel<br />
bereiken, maar je moet daarvoor wel<br />
een relatie met ze aangaan en oprechte<br />
interesse in ze tonen. Je moet hoge<br />
verwachtingen hebben en in ze geloven.”<br />
‘Ik heb het mooiste beroep<br />
in het vmbo: ik zie leerlingen<br />
groeien voor mijn ogen’<br />
Toch is de lage zelfwaardering van vmboleerlingen<br />
hardnekkig. Dat ervoer Bolkenbaas<br />
toen zij samen met haar leerlingen<br />
vol spanning wachtte op de finale van de<br />
Leraar van het jaar waarvoor zij genomineerd<br />
was. De keuze viel helaas nét niet<br />
op haar. Een van haar leerlingen zei:<br />
“Jammer, he juf. Het komt zeker omdat<br />
wij vmbo zijn.”<br />
Wat had Bolkenbaas graag gewonnen,<br />
niet voor haarzelf, maar om deze grote<br />
en onderschatte groep leerlingen op een<br />
positieve manier voor het voetlicht te<br />
kunnen brengen. “Ik heb het mooiste<br />
beroep in het vmbo: ik zie leerlingen<br />
groeien voor mijn ogen. Ik zou willen<br />
dat veel meer mensen, ook prominenten,<br />
de mooie kanten van het vmbo laten zien<br />
met positieve publiciteit.”<br />
Binnen bereik<br />
Innovatieve vakontwikkeling, de leerling<br />
als vertrekpunt, de focus op vakmanschap,<br />
sterkere verbinding met de buitenwereld:<br />
in de vijftien jaar dat het vmbo bestaat,<br />
krijgt het allemaal een duidelijker gezicht.<br />
De belofte dat de vmbo’er de waardering<br />
krijgt die hij verdient, lijkt binnen bereik.<br />
COLUMN<br />
HENDRIK-JAN VAN ARENTHALS<br />
TUSSEN MIJN OREN<br />
‘Werkdruk zit vooral tussen de oren.’ Het komt er zo<br />
makkelijk uit. ‘In het bedrijfsleven lachen ze daarom.’<br />
Soms is het goed om te relativeren. Zo lang het daar<br />
maar niet bij blijft. Ook de beleving is onderdeel van de<br />
werkelijkheid van een organisatie. ‘Onderwijs is topsport.’<br />
Voorbereiden, nakijken, vergaderen, gepersonaliseerd<br />
doceren, je persoonlijk ontwikkelplan afwerken, nerveuze<br />
schoolleiders op je huid die opgejaagd door tendentieuze<br />
lijstjes en toezichtkaders vooral op rendement lijken te<br />
sturen; en dat straks tot je zevenenzestigste, in scholen<br />
die vaak geen geld hebben om je minder lessen te geven,<br />
maar wel willen dat je nog jaren mee gaat op iedere hype.<br />
Wat nou, ‘tussen de oren’<br />
De waarheid moge in het midden liggen. Zeker is dat<br />
werkdruk niet zomaar in getallen is te vatten. Er zijn ook<br />
geen paardenmiddelen voor. De cao heeft het in artikel<br />
acht, in het kader van het transitieplan, bij ‘werkdruk<br />
beïnvloedende maatregelen’ onder meer over ‘vermindering<br />
van lessen en verkleining van klassen.’ Om met de laatste<br />
maatregel te beginnen: het is maar zeer de vraag in welke<br />
mate kleinere klassen nu zorgen voor een geringere<br />
werkdruk, afgezet tegen de complexiteit van die klas, de<br />
problematiek in die klas of de competenties van de vrouw of<br />
man in kwestie. De eerste maatregel, minder lessen, vinden<br />
we een bladzijde daarvoor in de beruchte voetnoot waarin<br />
sociale partners het erover eens zijn dat het bij de status quo<br />
‘mogelijk is te komen tot een aantal van 23,8 lesuren per<br />
week’. Wie wil met droge ogen beweren dat zestig minuten<br />
per week echt blijvend zorgt voor een beleving van minder<br />
werkdruk Ligt de nadruk niet vooral hierop, omdat het wel<br />
in getallen is weer te geven Omdat bonden ermee kunnen<br />
scoren<br />
Gaat dit niet enorm afleiden van waar het echt om gaat bij<br />
beleving van werkdruk Taken en verantwoordelijkheden<br />
eerlijk verdelen, heldere kaders, open communiceren, samen<br />
voor een klus staan vanuit een gemeenschappelijk ideaal.<br />
Misschien ben ik tussen de harde getallen te soft. Dat kan<br />
ik niet helpen. Dat zit nu eenmaal tussen mijn oren.<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
29
IN DE PRAKTIJK<br />
THEMA 15 jaar vmbo<br />
Nuborgh College Oostenlicht vernieuwt beroepsgerichte programma’s<br />
‘LOB IS<br />
LEIDEND’<br />
De beroepsgerichte programma’s in het vmbo worden vernieuwd. De nieuwe<br />
programma’s worden eenvoudiger en duidelijker en sluiten straks beter aan<br />
op de actualiteit. Het Nuborgh College Oostenlicht in Elburg is een van de<br />
pilotscholen die al onderwijs geven volgens de nieuwe examenprogramma’s.<br />
De eerste leerlingen ‘nieuwe stijl’ doen dit jaar examen.<br />
Tekst: Cindy Curré / Fotografie: Dirk Kreijkamp<br />
“De houdbaarheid van onze bestaande opzet was<br />
beperkt”, bekent Wijnand Westerink, teamleider<br />
bovenbouw op het Nuborgh College Oostenlicht in<br />
Elburg. “Sommige afdelingen hadden weinig leerlingen.<br />
We waren al aan het overwegen om de afdelingen<br />
metaal en elektrotechniek samen te voegen. Binnen<br />
vijf jaar zou dat zijn gebeurd. Nu kunnen we die vakken<br />
in stand houden én worden leerlingen breder opgeleid.”<br />
Unaniem<br />
Nuborgh College Oostenlicht is pilotschool voor zes<br />
profielen: Economie en Ondernemen; Zorg & Welzijn;<br />
Bouwen, Wonen en Interieur (BWI); Produceren,<br />
Installeren en Energie (PIE); Mobiliteit en Transport;<br />
en Groen. Het was een bewuste keuze om met de hele<br />
school het avontuur aan te gaan. Westerink: “We waren<br />
al van plan om in het schooljaar 2013-2014 serieus werk<br />
te maken van LOB. Daarvoor hadden we een uitgangsdocument<br />
geschreven en aan collega’s gepresenteerd.<br />
Toen kwam het aanbod om deel te nemen aan de pilot.<br />
We hebben alle collega’s van beroepsgericht bij elkaar<br />
gehaald, en ze gevraagd of ze mee wilden denken over de<br />
vernieuwingen. LOB is een belangrijk onderdeel van de<br />
nieuwe programma’s en het zou een goed alternatief zijn<br />
voor onze eigen plannen. Hun oordeel was unaniem: ze<br />
wilden allemaal meedoen, zonder uitzondering. Dat vond<br />
ik heel bijzonder. We zijn dankbaar dat zoveel collega’s<br />
tijd en energie hierin willen steken. Tot op de dag van<br />
vandaag hebben ze nog nooit gezegd dat het te veel is.<br />
Dat we er met z’n elkaar voor hebben gekozen, maakt al<br />
het verschil. En omdat we met zijn allen meedoen,<br />
is het ook in de praktijk gemakkelijker. We kunnen<br />
nu bijvoorbeeld simpel keuzevakken uitwisselen.”<br />
Heftrucks beladen<br />
Hoe heeft het Nuborgh College het onderwijs voor de<br />
nieuwe profielen vormgegeven “We zijn afgelopen<br />
schooljaar begonnen met het invullen van de lesstof van<br />
de profielen in jaar drie. Halverwege vorig jaar zijn we<br />
de keuzeonderdelen gaan ontwikkelen”, legt Westerink<br />
uit. “Collega’s hebben gekeken wat we in huis hadden<br />
aan materialen en methodes, en wat we aan lesmateriaal<br />
nog nodig hadden. Vervolgens hebben zij met het mbo<br />
overlegd wat er miste, en hebben ze bij uitgevers geïnformeerd<br />
naar hoe we zouden kunnen samenwerken.<br />
Per afdeling verschilde de manier van werken; collega’s<br />
hebben het allemaal zelf opgepakt. Ze hebben bijvoorbeeld<br />
een nieuw programma schilderen ontwikkeld, en<br />
het beladen van een aanhanger met een heftruck was een<br />
nieuw onderdeel voor Mobiliteit en Transport.”<br />
30 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
Auke Oosten (links), sectieleider Produceren, Installeren en Energie, en Wijnand Westerink, teamleider bovenbouw<br />
Autonomie<br />
Een van de belangrijkste veranderingen vindt Westerink<br />
de verankering van LOB in het onderwijs. “Dat komt<br />
vooral terug in de beroepsgerichte keuzevakken. Je gaat<br />
echt met leerlingen in gesprek: welke vakken wil je volgen,<br />
en waarom Wat wil je daar later mee doen Wil je je breed<br />
oriënteren of kies je voor verdieping Wat past bij jou<br />
Voorheen werkte je naar het centraal schriftelijk en<br />
praktisch examen toe en was het programma vastgesteld.<br />
Nu kunnen leerlingen hun eigen smaak volgen.”<br />
Auke Oosten, sectieleider Produceren, Installeren Energie,<br />
begon vorig schooljaar op het Nuborgh ten tijde van<br />
het begin van de pilot. Hij is erg enthousiast over de<br />
vernieuwing van het vmbo. “Het is belangrijk dat je<br />
leerlingen opleidt richting banen in hun regio en het<br />
bedrijfsleven betrekt bij de school.” Dat verrijkt hun<br />
ervaringen en laat bedrijven zien wat er aan talent te<br />
halen valt!”<br />
“Met de integratie van LOB krijgen leerlingen meer<br />
autonomie”, vervolgt hij, “en kunnen ze ontdekken<br />
waar hun talenten en gaven liggen. Ze moeten echt aan<br />
de slag met hun loopbaan, zelf een route uitzetten.<br />
Tijdens het opzetten van de keuzevakken zijn we in<br />
gesprek gegaan met leerlingen: welke kant wilden zij op<br />
Wat me verbaasde, is dat een grote groep leerlingen<br />
het graag breed wilde houden. Slechts een klein groepje<br />
wilde versmallen.”<br />
Duidelijk beroepsbeeld<br />
Leerlingen die nog niet weten wat ze willen worden,<br />
kunnen met de nieuwe programma’s breder kiezen.<br />
Westerink: “Als je twijfelt tussen Zorg & Welzijn en<br />
Groen, kies je bijvoorbeeld twee keuzevakken Groen en<br />
twee keuzevakken Zorg & Welzijn. Een leerling kan zich<br />
breed oriënteren en buiten zijn eigen afdeling kijken. Het<br />
moet natuurlijk wel kloppen vanuit LOB. LOB is leidend.<br />
Als je nog niet weet wat je wilt worden, dan moet je voor<br />
de breedte kiezen. We hopen natuurlijk dat dan minder<br />
leerlingen zullen switchen in het mbo.”<br />
‘Volgend jaar kunnen leerlingen<br />
die zzp’er willen worden, ook een<br />
vak boekhouding volgen’<br />
Er zijn ook mooie voorbeelden van leerlingen die juist wel<br />
een heel duidelijk beroepsbeeld hebben: “Een leerling die<br />
heel graag hovenier wil worden, wilde ook straten leren<br />
maken, dat is natuurlijk handig om te kunnen. En een<br />
leerling van PIE deed een keuzevak van BWI omdat hij<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
31
in de interieurbouw wil. Sommige afdelingen gaan heel<br />
ver en houden een keuzevak zelfs open voor maar één<br />
leerling als die echt heel goed weet wat hij wil worden.”<br />
Er wordt sowieso goed naar leerlingen geluisterd, vertelt<br />
Westerink. “PIE wilde vijf keuzevakken aanbieden.<br />
Omdat alle leerlingen zich breed wilden oriënteren,<br />
werden dat vijf brede keuzevakken. En volgend jaar<br />
kunnen leerlingen die zzp’er willen worden, ook een<br />
vak boekhouding volgen. Dan gaan we zelfs over<br />
afdelingen heen.”<br />
Geen nieuwe budgetten<br />
Maar er zijn ook nog struikelblokken. Westerink: “Het<br />
examen bijvoorbeeld. Wij hebben gekozen om de profielvakken<br />
in jaar drie te doen, maar het centraal schriftelijk<br />
en praktisch examen mag alleen in het vierde jaar. We<br />
moesten dus ruimte maken om aan het einde van de<br />
vierde in vijf weken tijd de stof voor het cspe op te halen.<br />
Het zou mooier zijn als het cspe in jaar drie kan natuurlijk.<br />
Maar het duurt nog even voordat dit in de wet kan<br />
worden veranderd.”<br />
Ook het gebrek aan materiaal bezorgt het Nuborgh soms<br />
hoofdbrekens. “We hebben geen aangepaste budgetten,<br />
en elektrische fietsen of een nieuw schilderlokaal in de<br />
begroting krijgen, valt nog niet mee. Ook een heftruck<br />
is niet goedkoop. Dus gaan we veelvuldig in overleg met<br />
het bedrijfsleven in de regio. Zo hebben we nu een<br />
heftruck kunnen overnemen. Glas zetten doen we bij<br />
Deltion in Zwolle (een mbo-opleider, red.) en leerlingen<br />
van PIE volgen CNC-les bij de machinefabriek. Je moet<br />
als school creatief zijn.”<br />
Mooi en moeilijk<br />
De grote LOB-component in de nieuwe programma’s<br />
is het mooiste, maar ook het moeilijkste deel, zegt zowel<br />
Westerink als Oosten. Westerink: “Het afleveren van een<br />
vakman ligt de collega’s van de techniek echt na aan het<br />
hart. Nu gebeurt dat niet altijd meer.” Oosten vult aan:<br />
“Het is nu meer beroepsoriënterend. Ik snap wel dat<br />
dit soms moeilijk kan zijn. Ik was vroeger sectieleider<br />
metaaltechniek, ook een ‘smal’ vak. Toch waren van mijn<br />
leerlingen er toen soms maar twee echt met het vak bezig.<br />
De anderen wilden eigenlijk liever iets anders doen of<br />
wisten het gewoon niet.”<br />
‘Met de integratie van LOB<br />
krijgen leerlingen meer autonomie’<br />
Bovendien krijgen veel docenten er een taak bij met het<br />
voeren van LOB-gesprekken met leerlingen. LOB vindt<br />
op het Nuborgh namelijk plaats binnen de beroepsgerichte<br />
afdelingen. Oosten: “Dat is bewust gedaan,<br />
want die docenten zien de leerlingen op de werkvloer.<br />
Maar het vraagt wel iets van de beroepscollega’s. In<br />
gesprek gaan met leerlingen is een hele stap. Dat voelt<br />
soms nog onwennig. Ze moeten zich afvragen ‘wie is<br />
die leerling echt’.”<br />
32 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
THEMA 15 jaar vmbo<br />
IN DE PRAKTIJK<br />
TIEN PROFIELEN,<br />
VIJFTIG PILOTSCHOLEN<br />
Na de profielvakken volgt een belangrijk gesprek waarin<br />
wordt geëvalueerd wat een leerling leuk vindt, en hoe<br />
leerjaar vier eruit moet gaan zien. Welke keuzeonderdelen<br />
kiest de leerling, wat voor stage “Als een leerling al<br />
weet dat hij de elektrotechniek in wil, zoeken we daar<br />
een stageplek bij. We gaan met het met mbo in gesprek,<br />
bespreken wat we van elkaar verwachten en proberen<br />
een beeld te schetsen van het beroep.”<br />
‘We zijn dankbaar dat zoveel<br />
collega’s tijd en energie hierin<br />
willen steken’<br />
De nieuwe beroepsgerichte programma’s op<br />
het vmbo moeten leerlingen beter voorbereiden<br />
op hun vervolgopleiding en toekomstige<br />
beroep. In 2016 worden ruim dertig afdelingsprogramma’s<br />
vervangen door tien profielen,<br />
die elk bestaan uit een beroepsgericht profielvak<br />
en beroepsgerichte keuzevakken. Deze<br />
profielen maken het mogelijk onderwijs op<br />
maat aan te bieden en optimale leerlijnen naar<br />
het mbo vorm te geven. Bijna vijftig pilotscholen<br />
zijn nu bezig de examen- programma’s te<br />
vertalen in onderwijs. Van hun ervaringen<br />
kunnen alle vmbo-scholen gebruikmaken. <br />
www.vernieuwingvmbo.nl<br />
Oosten is naast zijn werk als sectieleider ook een van<br />
de schoolcoaches die de LOB-mentoren ondersteunen.<br />
Hij heeft de docenten beroepsgericht binnen de techniek<br />
onder zijn hoede. “Als coach probeer je de LOB-mentoren<br />
vooral te enthousiasmeren en te ondersteunen bij de<br />
moeilijke onderdelen, zoals het reflectiegesprek na het<br />
afronden van de profielvakken. We maken ook opnames<br />
van die gesprekken om ze in een klein team te bekijken<br />
en elkaar positieve feedback te geven.”<br />
Onderwijs vormen<br />
Westerink en Oosten zijn ondanks de obstakels heel<br />
enthousiast over hun deelname aan de pilot. Oosten:<br />
“We zijn nu aan het pionieren. We leren elke dag meer<br />
en stellen elke dag bij, maar het is leuk dat je de kans<br />
krijgt om onderwijs te vormen. Deelnemen aan een pilot<br />
is ook handig voor als we echt starten met de nieuwe<br />
programma’s; wij hebben immers al veel ervaring<br />
opgedaan. De komende tijd zullen we in platforms<br />
ervaringen delen met scholen die volgend jaar beginnen<br />
en hen op weg proberen te helpen.”<br />
Plannen om het onderwijs verder te stroomlijnen, zijn er<br />
genoeg. Westerink: “We willen bijvoorbeeld met het mbo<br />
overleggen of er mogelijkheden zijn om het programma te<br />
verkorten door samen een vak te schrijven dat daar meetelt.<br />
We hebben al een werkgroep samengesteld om in het<br />
profiel Zorg & Welzijn een deel van het mbo-programma<br />
te laten indalen.”<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
33
<strong>VO</strong>2020<br />
DOE DE<br />
<strong>VO</strong>2020-SCAN<br />
Waar staat uw school in het realiseren van uw ambities richting 2020 en<br />
welke stappen kunt u nog maken Om scholen hier inzicht in te geven, heeft<br />
de <strong>VO</strong>-raad de <strong>VO</strong>2020-scan ontwikkeld.<br />
Fotografie: Josje Deekens<br />
De <strong>VO</strong>2020-scan bestaat uit een vragenlijst op<br />
mijn.vensters.nl. Wie de scan invult, ontvangt een<br />
nulmeting voor zijn eigen school of bestuur, en ziet<br />
ook waar hij of zij staat ten opzichte van het landelijke<br />
gemiddelde van vergelijkbare scholen en besturen. Zo<br />
helpt de scan scholen te bepalen welke stappen ze nog<br />
moeten zetten om hun ambities te realiseren. Op de<br />
website <strong>VO</strong>2020.nl staan vervolgens de onder steuningsmogelijkheden<br />
die de <strong>VO</strong>-raad op dit vlak biedt.<br />
Ambities uit het Sectorakkoord<br />
De lancering van de <strong>VO</strong>2020-scan valt samen met de<br />
start van de tweede <strong>VO</strong>2020-tour op 2 <strong>feb</strong>ruari. Begin<br />
2014 organiseerde de <strong>VO</strong>-raad deze tour voor het eerst,<br />
met als doel van schoolleiders, bestuurders en docenten<br />
te horen wat nodig is om het onderwijs toekomstbestendig<br />
te maken. De opbrengsten liggen aan de<br />
basis van het Sectorakkoord <strong>VO</strong> dat in het voorjaar<br />
van 2014 werd afgesloten. In dit Sectorakkoord zijn<br />
de vijf centrale ambities van de vo-sector vastgelegd en<br />
zijn afspraken gemaakt over wat de scholen, overheid<br />
en <strong>VO</strong>-raad gaan doen om deze ambities te behalen.<br />
‘We moeten ervoor zorgen<br />
dat we onze innovatieagenda<br />
weer oppakken’<br />
Op nadrukkelijk verzoek van de scholen is in het<br />
Sectorakkoord ook afgesproken dat de sector zelf de<br />
regie heeft in het toekomstbestendig maken van het<br />
onderwijs. Iedere school heeft een eigen visie op<br />
onderwijs en legt daarom ook eigen accenten als het<br />
gaat om de vijf ambities.<br />
Peilen<br />
De <strong>VO</strong>2020-scan brengt in beeld hoe ver de school<br />
daarmee is. “Het invullen van de scan is niet moeilijk”,<br />
vertelt Rob Fens, voorzitter van de centrale directie van<br />
de Wolfert van Borselen Scholengroep in Rotterdam en<br />
tevens voorzitter van het Schoolleidersplatform (SLP)<br />
van de <strong>VO</strong>-raad. “Ik heb het zelf ook gedaan en het<br />
kost natuurlijk even tijd, maar het belang dat ermee is<br />
gediend, is groot. We moeten ervoor zorgen dat we onze<br />
innovatieagenda weer oppakken. De bezuinigingen op<br />
onderwijs van het kabinet Rutte I zorgden ervoor dat<br />
scholen zich beperkten tot hun basisdoelen. Alle extra’s<br />
sneuvelden, innovaties vervielen en veel scholen kwamen<br />
in financiële problemen. Nu die bezuinigingen voor een<br />
groot deel zijn of worden teruggedraaid, is het van<br />
belang dat de sector weer aan de slag gaat met die<br />
agenda. De belangen van de staatssecretaris lopen op<br />
dit punt parallel aan die van de scholen en de <strong>VO</strong>-raad.”<br />
34 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
Schrijf nu in voor de <strong>VO</strong>2020-tour<br />
Net als vorig jaar organiseert de <strong>VO</strong>-raad ook<br />
de komende maanden weer een tour die in zeven<br />
weken langs twintig scholen trekt. Tijdens de tour<br />
delen besturen en schoolleiders ervaringen en<br />
goede voorbeelden rond de vraag hoe scholen<br />
werken aan de ambities voor verdere verbetering<br />
van het onderwijs richting 2020. Doet u mee<br />
Meld u aan voor een van de bijeenkomsten:<br />
• 2 <strong>feb</strong>ruari in de regio Zuid (Roermond)<br />
• 3 <strong>feb</strong>ruari in de regio West (Rotterdam)<br />
• 4 <strong>feb</strong>ruari in de regio Midden (Nijkerk)<br />
• 9 <strong>feb</strong>ruari in de regio Amsterdam (Amsterdam)<br />
• 12 <strong>feb</strong>ruari in de regio Noordwest (Heemstede)<br />
• 2 maart in de regio Zuidwest (Roosendaal)<br />
• 4 maart in de regio Oost (Doetinchem)<br />
• 12 maart in de regio Noord (Meppel)<br />
Rob Fens over de <strong>VO</strong>2020-scan: ‘Het is goed om te peilen waar je als school staat’<br />
De <strong>VO</strong>2020-scan kan hierbij helpen, vindt Fens:<br />
“Vorig jaar is de <strong>VO</strong>2020-tour ook in Rotterdam<br />
geweest en daar waren ontzettend veel mensen aanwezig,<br />
die allemaal heel enthousiast waren. Het is<br />
goed om te peilen waar je als school een jaar later<br />
staat.”<br />
U hebt van maandag 2 <strong>feb</strong>ruari (de dag waarop<br />
de <strong>VO</strong>2020-tour van start gaat) tot en met 13 maart<br />
de tijd om de vragenlijst in te vullen en mee te doen<br />
aan de landelijke benchmark. U vindt de scan op<br />
mijn.vensters.nl. Met vragen over de scan kunt u<br />
contact opnemen met de servicedesk van Vensters,<br />
tel 030-232 48 90 of servicedeskvensters@<br />
schoolinfo.nl.<br />
<strong>VO</strong>2020.NL GEEFT INSPIRATIE EN INFORMATIE<br />
Vanaf 22 januari kunnen scholen voor onder steuning,<br />
best practices, handige instrumenten, inspiratie en<br />
informatie terecht op www.vo2020.nl.<br />
<strong>VO</strong>2020 staat voor eigentijds, toekomstbestendig<br />
voortgezet onderwijs. Steeds meer scholen zoeken<br />
naar mogelijkheden om meer maatwerk te bieden.<br />
Schoolleiders en bestuurders geven aan graag te<br />
willen leren van de ervaringen van anderen.<br />
<strong>VO</strong>2020.nl, een initiatief van de <strong>VO</strong>‐raad, is een<br />
van de middelen die wordt ingezet om scholen<br />
daarin te ondersteunen.<br />
Inspirerende voorlopers<br />
De <strong>VO</strong>-raad werkt intensief samen met het veld om de<br />
innovatieve doorbraak die de sector richting 2020<br />
wil realiseren, te bewerkstelligen. Op <strong>VO</strong>2020.nl zijn<br />
onder andere inspirerende voorbeelden, ervaringen<br />
van andere scholen en ondersteuningsmogelijkheden te<br />
vinden rond de vijf ambities uit het Sectorakkoord <strong>VO</strong>.<br />
Is uw school een voorloper en wilt u graag op deze<br />
website staan Hebt u een goed praktijk voorbeeld voor<br />
een van de ambities Of andere suggesties voor interessante<br />
content Laat het weten via info@vo2020.nl.<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
35
DE WERKGEVER<br />
TAAKBELEID IN KLOK-<br />
UREN WEG ERMEE!<br />
Het Altena College in Sleeuwijk was in 2012 onderwijswerkgever van het jaar.<br />
Opmerkelijk is dat deze school nooit taakbeleid in klokuren op jaarbasis heeft<br />
geformuleerd. Sterker nog: in dit ingezonden artikel betoogt rector Gijsbert van<br />
der Beek dat dergelijk taakbeleid fundamenteel niet deugt.<br />
Tekst: Gijsbert van der Beek<br />
Het doel van het taakbeleid, dat begin jaren negentig<br />
ontstond, was drieledig: grip krijgen op het totaal van<br />
alle taken in de school, het werk goed verdelen en<br />
rekening houden met de ieders draagkracht. Het<br />
meest gebruikte middel is het uitdrukken van taken in<br />
klokuren op jaarbasis. Bij een gemiddelde fulltimer<br />
moeten die taken opgeteld zo dicht mogelijk bij de<br />
1659 uur komen. Maar veel docenten die onder de<br />
1659 uitkomen, ervaren helemaal niet dat ze te weinig<br />
doen. En velen die boven de 1659 uitkomen, zijn ook<br />
ontevreden: zij moeten leuke taken afstoten naar<br />
anderen. Ook veel leidinggevenden zijn ontevreden.<br />
Zij worden gedwongen tot keuzes die ze inhoudelijk<br />
liever niet maken. Verder leidt een taakbeleid in uren<br />
vaak tot een verkeerde gerichtheid op urenstaatjes in<br />
plaats van op goed onderwijs. De dieper liggende<br />
oorzaak van al deze ontevredenheid is dat een taakbeleid<br />
in klokuren wordt gevoeld als georganiseerd<br />
wantrouwen.<br />
Onmogelijk<br />
Waar zit het probleem Ten eerste is het onmogelijk<br />
alle taken van een docent in klokuren op jaarbasis te<br />
kwantifi ceren. Grote brokken binnen het taakbeleid<br />
(met name voor- en nawerk en deskundigheidsbevordering)<br />
zijn niet meer dan gegokte gemiddelden<br />
die vervolgens worden gemani puleerd om rekensommen<br />
kloppend te krijgen. Verder worden allerlei elementen<br />
die wel van invloed zijn op iemands werkdruk<br />
veronacht zaamd. Daardoor spoort de uitkomst van de<br />
rekensommen vaak niet met de ervaring en het gevoel<br />
van mensen. Voorts laat het model geen ruimte voor<br />
maatwerk: iedereen wordt in dezelfde mal geperst.<br />
Wat ook niet deugt, is het uitgangspunt dat alleen<br />
gekeken wordt naar feitelijke tijd en niet naar intensiteit.<br />
Iedereen die in het onderwijs werkt, weet dat de werkdruk<br />
van een lesuur in een volle vmbo 3-klas heel anders<br />
is dan die van een lesuur achter je bureau. Tot slot staat<br />
een model met een stopwatch haaks op de professionaliteit<br />
van hoogopgeleiden.<br />
Weersta de verleiding om het<br />
ingewikkeld te maken<br />
Er is slechts één conclusie mogelijk: we moeten toe naar<br />
een nieuw model. In gesprekken merk ik dat velen dat<br />
willen. Waarom gebeurt het dan niet massaal De eerste<br />
reden is dat velen denken dat de cao een taakbeleid in<br />
klokuren voor schrijft. Volgens mij is dat niet zo. Een<br />
school moet wel een model hebben om het werk te<br />
verdelen, maar niet per se in klokuren op jaarbasis. De<br />
tweede reden is de angst om los te laten. Het is als een<br />
verslaving: we weten dat het slecht is, maar durven niet<br />
zonder. Daarbij helpt maar één ding: gewoon radicaal<br />
anders gaan denken. Het is zaak je daarbij niet te laten<br />
afleiden door discussies in de trant van ‘daardoor neemt<br />
mijn hoeveelheid werk toe of af’. As je het oude model<br />
wegdoet als ondeugdelijk, moet je het ook niet meer als<br />
referentie gebruiken.<br />
Vertrouwen<br />
Een nieuw model moet mijns inziens gebaseerd zijn<br />
op vertrouwen. Samengevat:<br />
• Onderwijs is een ambacht en een roeping.<br />
• Gegeven door hoogopgeleide mensen die je ruimte<br />
en verantwoordelijkheid moet geven in ruim<br />
omschreven taken.<br />
• Die je stimuleert tot ontwikkeling, positief coacht,<br />
vertrouwen geeft en niet achtervolgt met een<br />
stopwatch.<br />
36 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
Johan Smits is secretaris van de MR en de PMR<br />
van het Altena College. Hij was in het verleden<br />
zelf locatiedirecteur op een andere school en<br />
geeft inmiddels twaalf jaar les op het Altena<br />
College in de functie van docent. “Het gaat bij<br />
ons op school precies zoals Gijsbert schrijft.<br />
We kunnen veel dingen doen omdat we goed<br />
overleggen en eerlijke afspraken maken. Elk jaar<br />
kijken we bijvoorbeeld naar taakuren en naar<br />
wat daar tegenover staat. Die besprekingen zijn<br />
transparant en besluiten nemen we met respect<br />
voor iedereen. En als er toch wat is, zoeken we<br />
samen een adequate oplossing. Ik heb zelf ook<br />
taakbeleid moeten invoeren als locatiedirecteur<br />
en weet hoe vervelend dat kan zijn. Hier is de<br />
sfeer mede door open overleg en besluitvorming<br />
echt geweldig. Ik ga fluitend naar mijn werk.”<br />
• Zodat mensen ambitie tonen, oog hebben voor<br />
elkaar en de dingen doen omdat ze er plezier in<br />
hebben.<br />
• En daar geef je als leidinggevende het voorbeeld in.<br />
In de uitwerking van het model accepteer je dat:<br />
• Er verschillen zijn per vak, maar daar doe je niets<br />
mee (hooguit in de hoeveelheid surveillance bij<br />
het centraal examen).<br />
• Er verschillen zijn per leerjaar of afdeling,<br />
maar daar doe je niets mee.<br />
• Er verschillen zijn als gevolg van invoering van<br />
nieuwe methodes, groepsgrootte, enzovoort,<br />
maar ook daar doe je niets mee.<br />
• Er verschillen zijn tussen mensen, maar daar doe<br />
je alleen wat mee in de persoonlijke coaching en<br />
persoonlijke finetuning.<br />
Samengevat: weersta de verleiding om het model<br />
ingewikkeld te maken.<br />
Een nieuw model moet<br />
gebaseerd zijn op vertrouwen<br />
Om te komen tot zo’n nieuw model zet je de stappen<br />
zoals beschreven in het kader rechts. That’s all.<br />
Simpel, geen hele bureaucratie, geen gezeur over<br />
uren, geen gevoel van wantrouwen, geen verkeerde<br />
gerichtheid op urenstaatjes, maar een goede sfeer,<br />
veel plezier en goede resultaten. Op mijn school doen<br />
we het al jaren zo en we willen niet anders. Ik kan het<br />
iedereen aanbevelen.<br />
Uitwerking<br />
1 Bepaal in samenspraak met de personeelsgeleding<br />
in de MR de maximale lessentaak<br />
bij een fulltime baan.<br />
2 Kies dit aantal vrij hoog, zodat je ruimte<br />
hebt voor substantiële taken en zodat je de<br />
klassengrootte in de hand houdt, met name<br />
in de moeilijkere leerjaren. Realiseer je dat<br />
de gevoelde werkdruk veel meer zit in de<br />
hanteer baarheid van klassen dan in het<br />
maximale aantal lessen per week.<br />
3 Mentoraat wordt uitgedrukt in lessen.<br />
4 Iemand die de maximale lessentaak uitvoert<br />
met alles wat daarbij hoort en die zijn deel<br />
doet van de kleine verdeelklusjes, doet genoeg.<br />
5 Er is een lijst van substantiële taken waarvan<br />
de omvang wordt uitgedrukt in lesequivalenten.<br />
De kleinste eenheid is 0,5 les.<br />
6 Deze lijst wordt jaarlijks met de PMR vastgesteld<br />
en beslaat maximaal 1 A4-tje.<br />
Dat vraagt om scherpe keuzes van hetgeen<br />
je als school wilt aanpakken.<br />
7 Bij iemand die taken uit die lijst uitvoert,<br />
wordt het lesequivalent afgetrokken van<br />
zijn betrekkingsomvang. Het restant is het<br />
aantal lesuren dat hij geeft. Bij diverse taken<br />
zijn er sollicitatieprocedures en is er sprake<br />
van roulatie na een aantal jaren.<br />
8 De klusjes die overschieten, zoals surveillance<br />
in pauzes, worden eerlijk verdeeld,<br />
rekening houdend met betrekkingsomvang<br />
en persoonlijke omstandigheden.<br />
9 De leiding zorgt ervoor dat de admini stratieve<br />
processen soepel lopen en helder zijn.<br />
Er wordt alleen vergaderd als dat nodig is.<br />
Een langere versie van dit artikel is op te<br />
vragen bij de auteur: bg@altenacollege.nl<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
37
<strong>VO</strong>‐ACADEMIE<br />
SCHOOLLEIDERSREGISTER ONDERSTEUNT PROFESSIONALISERING<br />
UITDAGEND EN<br />
STIMULEREND INSTRUMENT<br />
In <strong>2015</strong> zal de <strong>VO</strong>-academie samen met de beroepsgroep werken<br />
aan de realisatie van het schoolleidersregister. De leden van de<br />
nieuwe klankbordgroep hebben er zin in: ‘Het allerbelangrijkst is<br />
dat het de professionele ontwikkeling van schoolleiders bevordert.’<br />
Tekst: Cindy Curré / Fotografie: Dirk Kreijkamp<br />
Schoolleiders besteden steeds meer tijd aan professionalisering.<br />
Uit onderzoek van het Kohnstamm Instituut<br />
blijkt dat ruim 77% van de schoolleiders in het schooljaar<br />
2013/2014 heeft deelgenomen aan een of meer<br />
professionaliseringsactiviteiten; ruim driekwart deed<br />
dat op eigen initiatief.<br />
‘Het is normaal dat er eisen worden<br />
gesteld aan schoolleiders’<br />
Na de beroepsstandaard, vastgesteld in november 2014,<br />
is het schoolleidersregister een volgend hulpmiddel om<br />
richting te geven aan de professionele ontwikkeling van<br />
schoolleiders, zodat zij hun vakbekwaamheid kunnen<br />
onderhouden, monitoren en verantwoorden. Een onderliggende<br />
notitie stelt dat het register nadrukkelijk geen<br />
doel op zich is, maar een instrument dat professio nalisering<br />
in brede zin ondersteunt.<br />
Schoolleiders en teamleiders spraken zich in 2014 in<br />
een veldraadpleging al uit over het nut van het beroepsregister.<br />
Maar liefst 88% van de schoolleiders en 91%<br />
van de teamleiders vindt het belangrijk dat het register<br />
de kwaliteit en status van het beroep waarborgt.<br />
Respectievelijk 94% en 96% vindt het van belang dat<br />
het register de professionele ontwikkeling bevordert.<br />
Inhoudelijk aanspreekpunt<br />
Uiteraard dient het register gedragen te worden door<br />
de beroepsgroep van schoolleiders. Zij zullen daarom<br />
vanaf het eerste moment betrokken worden bij de<br />
ontwikkeling van hun register. Tot de zomer van <strong>2015</strong><br />
worden alle inhoudelijke beslissingen op hoofdlijnen<br />
voorbereid door de <strong>VO</strong>-academie. Een nieuwe klankbord<br />
groep met negen schoolleiders zal hier steeds op<br />
reageren en is het eerste inhoudelijke aanspreekpunt<br />
voor de <strong>VO</strong>-academie. Daarnaast heeft het schoolleidersplatform<br />
van de <strong>VO</strong>-raad een belang rijke<br />
adviesfunctie bij de opzet van het schoolleiders register.<br />
De leden van de klankbordgroep zijn enthousiast over<br />
de komst van een register. “Het is een goede zaak om<br />
via de professionalisering van schoolleiders te werken<br />
aan de kwaliteit van het onderwijs”, vindt Wim Huiberts.<br />
Kirsten Slot-Lim onderschrijft dit: “Ik vind het goed dat<br />
er ook voor deze beroepsgroep nu eindelijk een register<br />
wordt opgericht. Het geeft het beroep een bepaalde<br />
status, die je als schoolleider ook behoort waar te maken.<br />
Je hebt een verantwoordelijkheid. Als je geregistreerd<br />
staat als schoolleider, mag dat wat betekenen.”<br />
‘Je hebt als schoolleider een<br />
verantwoordelijkheid’<br />
Ook Sixtus Haverkamp wijst op die verantwoordelijkheid:<br />
“Dit geeft helderheid voor zowel de betrokken<br />
(aspirant-)schoolleiders als voor andere mensen in<br />
scholen en voor partners zoals de overheid. Het is<br />
normaal dat er eisen worden gesteld aan schoolleiders.<br />
Maar het allerbelangrijkst is dat het de eigen professionele<br />
ontwikkeling van schoolleiders bevordert.”<br />
38 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
DE KLANKBORDGROEP SCHOOLLEIDERSREGISTER BESTAAT UIT:<br />
Wim Huiberts, directeur van het Sterrencollege in Haarlem / Bert Kozijn, directeur van Lyceum de Grundel in Hengelo (op de foto links)/ Kirsten Slot-Lim, rector<br />
van het Meandercollege in Zwolle en het Agnietencollege in Nieuwleusen / Alle van Steenis, rector van het Kaj Munk College in Hoofddorp (in het midden<br />
op de foto onder) / Bas Iliohan, team- leider van het Da Vinci College in Purmerend / Nol van Beurden, algemeen directeur van het Sondervick College in<br />
Veldhoven (op de foto rechts onder, midden onder) / Jessica Baart, directeur van het BC Broekhin in Roermond (op de foto rechtsboven) / Leezan van Wijk,<br />
locatieleider van het Wellantcollege Dordrecht (rechts op de foto onder) / Sixtus Haverkamp, rector-bestuurder van RSG Sneek (uiterst rechts op de foto boven)<br />
Keuzes<br />
De komende periode moeten voor het register veel<br />
keuzes worden gemaakt, zoals de beschrijving van<br />
de startkwalificaties, het formuleren van een visie op<br />
professionalisering, het formuleren van (her)registratiecriteria<br />
en validatie van het scholings- en nascholingsaanbod.<br />
Ook het betrekken van zoveel mogelijk leden<br />
van de beroepsgroep is van groot belang.<br />
De klankbordgroep zal steeds nauw betrokken zijn bij<br />
deze keuzes. Haverkamp: “Het register kan een succes<br />
worden wanneer er voldoende draagvlak is onder de<br />
doelgroep en wanneer men merkt dat het een levend<br />
register is.” Huiberts sluit zich daarbij aan: “Het<br />
systeem moet gebruiksvriendelijk en transparant zijn.<br />
Daarnaast dient de beroepsgroep het te omarmen.<br />
Nut en noodzaak van het schoolleidersregister moeten<br />
door elke schoolleider worden ingezien.”<br />
Expertise<br />
De leden van de klankbordgroep zullen elk hun eigen<br />
expertise inzetten bij het toetsen van de stappen.<br />
Slot‐Lim vindt het proces naar de implementatie<br />
en daadwerkelijke vormgeving van het register erg<br />
belangrijk: “Het toetreden tot het register mag niet<br />
verworden tot het simpelweg afvinken van de<br />
competenties en bekwaamheden. Het moet op de<br />
een of andere manier bijdragen aan een professioneel<br />
ontwikkelingstraject. Een leven lang leren, ook als<br />
schoolleider.” Vragen die Slot-Lim zal stellen, zijn<br />
bijvoorbeeld: Wat is de betekenis van een registratie<br />
Op basis waarvan kan iemand zich registreren, en<br />
welke vorm wordt daarvoor gekozen<br />
Haverkamp – zelf rector-bestuurder - zal extra letten<br />
op de groep van directeur-bestuurders, die in de<br />
beroepsstandaard immers tot de categorie van schoolleiders<br />
wordt gerekend. “Verder vind ik het van belang<br />
dat de competenties in duidelijke en begrijpelijke taal<br />
geschreven zijn en herkenbaar in de dagelijkse praktijk.<br />
Het moet dus geen papieren tijger of verplicht nummer<br />
worden, maar een uitdagend en stimulerend<br />
instrument.”<br />
‘Het systeem moet<br />
gebruiks vriendelijk en<br />
transparant zijn’<br />
Jessica Baart ziet het register graag verankerd in de bredere<br />
ontwikkeling van een sterke beroepsgroep: “Werken in<br />
het onderwijs is een ambacht. Dat geldt zowel voor<br />
leraren als voor schoolleiders. In de middeleeuwen werd<br />
de kwaliteit van ambachten in stand gehouden door<br />
gilden. Het schoolleidersregister zou de moderne<br />
uitvoering van de meesterproef en de registratie bij een<br />
gilde kunnen zijn. Daar hoort wat mij betreft de rest van<br />
de gildeorganisatie bij – een sterke beroepsgroep van<br />
schoolleiders die zelf de verantwoordelijkheid nemen<br />
voor de kwaliteit van hun werk en daarbij ook in de<br />
maatschappij vanuit hun vakkennis en verantwoordelijkheidsgevoel<br />
hun rol opeisen.”<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
39
BLIK VAN BUITEN<br />
‘ZET KINDEREN<br />
NIET APART’<br />
Naam k prof. dr. Jo Hermanns (66)<br />
Achtergrond k onder andere emeritus-hoogleraar Universiteit van Amsterdam, specialisatie opvoedondersteuning. Werkte in<br />
verschillende functies in de jeugdhulpverlening, onder meer als directeur van een jeugdinstelling. Sinds 1998 onafhankelijk<br />
adviseur jeugd en jeugdbeleid.<br />
Gespreksonderwerp k passend onderwijs en jeugdzorg<br />
Standpunt k het gaat goed met onze kinderen<br />
Tekst: Emmanuel Naaijkens / Fotografie: Dirk Kreijkamp<br />
U komt uit een arbeidersgezin in<br />
Heerlen en mocht naar het gymnasium<br />
van het Bernardinus College.<br />
Begin jaren zestig nog heel<br />
uitzonderlijk. Hoe kwam dat<br />
“Dat had ik te danken aan de broeders<br />
op de lagere school, die zagen dat ik<br />
goed kon leren. De broeders waren<br />
heel modern; er was geen klassenverschil<br />
en het was eigenlijk een brede<br />
school avant la lettre, met veel activiteiten.<br />
Ik had het er erg naar mijn zin.<br />
Op het Bernardinus kijk ik met<br />
gemengde gevoelens terug. Het regime<br />
was behoorlijk autoritair, het onderwijs<br />
heel prestatiegericht. Je had als leerling<br />
het idee dat je voort durend op de huid<br />
werd gezeten. Ik heb er een flinke<br />
culturele en intellectuele basis opgedaan,<br />
maar er was geen oog voor het kind in<br />
zijn ontwikkeling en zijn relatie met de<br />
samenleving.”<br />
In welke mate kan een school het<br />
gedrag van leerlingen beïnvloeden<br />
“Heel sterk. Op de eerste plaats: je moet<br />
er vroeg mee beginnen, liefst nog voor<br />
de basisschool. Investeren in die eerste<br />
levensjaren is veel effectiever. Het gaat<br />
er niet zozeer om dat kinderen al leren,<br />
maar dat ze leren leuk vinden. En je<br />
moet het gezin erbij betrekken. We<br />
weten uit onderzoek dat alle investeringen<br />
in voor- en vroegschoolse educatie<br />
(vve) en achterstandsprogramma’s hun<br />
doel missen als je de ouders er niet bij<br />
betrekt. Van jongs af aan investeren in<br />
gezinnen heeft groot effect op het leren,<br />
voorkomen van kindermishandeling of<br />
gedragsproblemen, voorkomen van<br />
criminaliteit.”<br />
‘Wat mij dwars zit, is<br />
de behoefte om alles te<br />
diagnosticeren en een<br />
label te geven’<br />
Maar er wordt geklaagd dat ouders<br />
prinsjes en prinsesjes van hun<br />
kinderen maken.<br />
“Tegen dat beeld verzet ik me al jaren.<br />
Bijna alle ouders krijgen tegenwoordig<br />
bewust kinderen en die zien ze als een<br />
verrijking van hun leven. Maar alle<br />
onderzoeken, recent nog van het SCP,<br />
laten zien dat het idee dat ouders hun<br />
kinderen alleen maar verwennen, niet<br />
klopt. Wat wel klopt, is dat kinderen<br />
eerder serieus worden genomen en<br />
gesprekspartner zijn. En dat merken<br />
de leerkrachten: kinderen praten terug.<br />
Er ontstaan conflicten. Mensen denken<br />
dan: dat gaat helemaal mis, maar het is<br />
juist goed, want dan leert een kind dat<br />
je een conflict niet oplost met het argument<br />
‘omdat ik het zeg’, of erger nog,<br />
met schreeuwen en slaan. Niet voor<br />
niets blijkt uit allerlei internationale<br />
vergelijkende studies dat onze jeugd<br />
de best opgevoede ter wereld is. Er is<br />
boven dien een spectaculaire daling<br />
van onge wenst maatschappelijk gedrag.<br />
Mensen kunnen dat maar moeilijk<br />
geloven.”<br />
Toch is het aantal voorzieningen<br />
voor begeleiding en hulpverlening<br />
enorm gegroeid. Tijdens lezingen<br />
houdt u de zaal voor dat een op de zes<br />
kinderen een of ander label heeft.<br />
“Dat is paradoxaal. We hebben er de<br />
afgelopen decennia hard aan gewerkt<br />
om naast het reguliere onderwijs allerlei<br />
vormen van speciaal onderwijs te<br />
creëren. Maar met de problemen die ze<br />
hebben, kunnen die kinderen beter in<br />
het gewone onderwijs worden geholpen.<br />
De cijfers van de inspectie wijzen dat<br />
ook uit. Het apart zetten van probleemkinderen<br />
leidt uiteindelijk tot slechtere<br />
schoolprestaties. Een kind kan beter met<br />
een rugzakje naar het voortgezet onderwijs<br />
dan naar het vso, want daar is de<br />
toekomst te vaak weer een vervolg van<br />
zorg en uiteindelijk de Wajong.”<br />
40 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
Dus: helemaal opheffen, dat<br />
speciaal onderwijs<br />
“Er zijn altijd kinderen die daarop<br />
aangewezen zijn, maar dat is een heel<br />
kleine groep. Nu is het speciale een soort<br />
standaardoplossing. Wat mij dwars zit,<br />
is de behoefte om alles te diagnosticeren<br />
en een label te geven. Het zit niet in de<br />
opvoeding, is nu de houding. En dus is<br />
er hulp nodig. In mijn oratie heb ik<br />
gezegd: wij zijn het opvoeden verleerd.<br />
Als het met een kind niet goed gaat, dan<br />
vinden we dat geen pedagogische of<br />
didactische opdracht, maar een opdracht<br />
voor professionals die het kind behandelen.<br />
De school zegt: dat kind kunnen we<br />
niet helpen; er wordt naar onmogelijkheden<br />
in plaats van mogelijkheden<br />
gekeken. Als een school onder druk<br />
wordt gezet om een oplossing te vinden,<br />
lukt dat bijna altijd, zo weten we uit<br />
ervaring. Het kan dus wel.”<br />
‘Onze jeugd is de best<br />
opgevoede ter wereld’<br />
Moeten we naar meer inclusief<br />
onderwijs<br />
“Ja, Nederland heeft het meest exclusieve<br />
onderwijs ter wereld. Is het meest<br />
selectief. Aan beide zouden we iets<br />
kunnen doen, bijvoorbeeld met de<br />
voorselectie aan het eind van de basisschool.<br />
Die moet je zo lang mogelijk<br />
uitstellen, zoals bijna alle andere landen<br />
doen. Daar is in ons land weerstand<br />
tegen. Maar uit onderzoek blijkt dat de<br />
prestaties van andere kinderen niet<br />
achter uit gaan door het integreren van<br />
kinderen met problemen in het onderwijs,<br />
zoals ouders vrezen, maar vooruit.”<br />
De nieuwe jeugdzorg en passend<br />
onderwijs moeten voor een kanteling<br />
gaan zorgen. Veel mensen, ook in het<br />
onderwijs, zijn huiverig.<br />
“De beeldvorming in de media over<br />
passend onderwijs was afgelopen jaren<br />
vrijwel alleen maar negatief. Überhaupt<br />
is het hele beeld dat de jeugd problematischer<br />
wordt, terwijl de feiten anders<br />
uit wijzen. Als ik lezingen geef voor grote<br />
schoolbesturen, dan krijg ik te horen:<br />
‘Er klopt niets van wat u zegt. Kinderen<br />
worden steeds moeilijker, we kunnen<br />
niet nog meer lastige kinderen in de klas<br />
hebben’.”<br />
Gaat er echt wat veranderen<br />
“Dat is wel de bedoeling, althans<br />
wat betreft de Jeugdwet: normaliseren,<br />
ontspecialiseren, demedicaliseren,<br />
integreren. In de eigen omgeving, het<br />
gezin; community based. Dat vind je in<br />
alle beleidsnota’s terug. Ik kwam daar<br />
al achter toen ik nog directeur was van<br />
een jeugdinstelling. Het bleek dat het<br />
in gezinnen die zelf hun steun georganiseerd<br />
hadden, veel beter ging met de<br />
kinderen.<br />
‘Er is een spectaculaire<br />
daling van ongewenst<br />
maatschappelijk gedrag’<br />
Maar de Wet op het passend onderwijs<br />
is teleurstellend, want die is tamelijk<br />
ambigu. Er staat nergens dat we willen<br />
dat kinderen steeds meer in het gewone<br />
onderwijs terecht komen. Er staat zelfs<br />
dat het speciaal onderwijs blijft zoals het<br />
is en dat het aan de schoolbesturen is<br />
om dat in te vullen. Die zorgplicht is<br />
prima, maar het zegt nog niks over<br />
inclusie. Je kunt als samenwerkingsverband<br />
wel auti-klasjes maken, maar<br />
dat is pseudo-speciaal onderwijs. De<br />
verantwoordelijkheid voor verandering<br />
ligt bij de schoolbesturen. In de Jeugdwet<br />
is dat een taak van de gemeenten;<br />
die willen wel, en dan moeten de instellingen<br />
meegaan. Onder de huidige<br />
Wet passend onderwijs is het voor<br />
school besturen nog te gemakkelijk<br />
om te zeggen: het lukt ons niet.”<br />
<strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong><br />
41
WIE WERKT WAAR<br />
STICHTING MARKLAND COLLEGE<br />
Markland College, Zevenbergen<br />
Richard Rovers volgt op 1 <strong>feb</strong>ruari Peter<br />
Wagemakers op als directeur van het Markland<br />
College in Zevenbergen. Rovers werkte eerder als<br />
docent aardrijkskunde, teamleider havo-vwo en<br />
teamleider vwo.<br />
DORENWEERD COLLEGE,<br />
DOORWERTH<br />
Het Dorenweerd College krijgt per april een<br />
nieuwe rector. De huidige co<strong>nr</strong>ector, Gabri<br />
Maessen (50), volgt Rex Couzijn (63) op. Couzijn,<br />
die sinds oktober 2006 de scepter zwaaide, gaat<br />
met pensioen.<br />
VERENIGDE SCHOLEN J.A.<br />
ALBERDINGK THIJM PO-<strong>VO</strong><br />
Saskia Makker-Velthuis is per 1 augustus <strong>2015</strong><br />
benoemd tot bestuursvoorzitter van de Verenigde<br />
Scholen J.A. Alberdingk Thijm PO-<strong>VO</strong>. Zij volgt<br />
terugtredend bestuursvoorzitter Theo Brok op.<br />
Makker gaat samen met Bart van den Haak het<br />
bestuur van de twee stichtingen voor katholiek<br />
primair en voortgezet onderwijs in ‘t Gooi vormen.<br />
Makker is sinds augustus 2012 bestuurslid en was<br />
daarvoor rector van het Alberdingk Thijm College.<br />
STICHTING CARMELCOLLEGE<br />
Bonhoeffer College<br />
Locatiedirecteur Henk Verbeek is per 1 januari<br />
vertrokken bij de Bonhoefferlocatie van de<br />
Scholings boulevard. Zijn positie wordt over genomen<br />
door Elma Kats, directeur mavo aan de Wethouder<br />
Beversstraat. Zij is per 1 januari <strong>2015</strong> benoemd tot<br />
locatiedirecteur en gaat de veranderingen in het<br />
vmbo-onderwijs van het Bonhoeffer College<br />
begeleiden.<br />
HET RHEDENS<br />
Het Rhedens Rozendaal<br />
Clemy Oomens is per 1 januari benoemd tot<br />
locatiedirecteur van Het Rhedens Rozendaal.<br />
Daarvoor werkte zij als plaatsvervangend<br />
voorzitter sectordirectie bij het Udens College.<br />
ONDERWIJSGROEP NOORD<br />
Astrid Berendsen is benoemd tot voorzitter van<br />
het College van Bestuur van Onderwijsgroep<br />
Noord met ingang van 1 januari. Zij volgt Roel<br />
Schilt op, die aan het eind van dit jaar zijn carrière<br />
bij de organisatie beëindigt. De afgelopen drie jaar<br />
was Astrid Berendsen lid van het CvB. Daarvoor<br />
was zij bestuurder in de zorgsector.<br />
VELUWSE ONDERWIJSGROEP<br />
Tjeerd Biesterbosch (47) is per 1 <strong>feb</strong>ruari de<br />
nieuwe algemeen directeur vo bij de Veluwse<br />
Onderwijsgroep. Hij geeft daarmee leiding aan<br />
het Christelijk Lyceum, de Heemgaard, Sprengeloo<br />
en het Veluws College. Biesterbosch volgt<br />
Wim Hoetmer op die 1 juli voorzitter werd van<br />
het CvB van de onderwijsgroep.<br />
SINGELLAND<br />
Singelland Surhuisterveen<br />
Ralf Buiter (36) uit Marum is per 1 januari de<br />
nieuwe locatiedirecteur van Singelland Surhuisterveen.<br />
Hij is sinds oktober 2000 werkzaam bij de<br />
school als docent lichamelijke opvoeding, decaan<br />
en kernteamleider. Buiter is ook de beoogd<br />
gemeenschappelijk directeur van Voortgezet<br />
Onderwijs Surhuisterveen als de bestuurlijke<br />
samenwerking een feit is. Buiter volgt de huidige<br />
locatiedirecteur Jur Moorlag uit Heerenveen op.<br />
Colofon <strong>VO</strong>‐<strong>magazine</strong> is een uitgave van de<br />
<strong>VO</strong>‐raad, de sector organisatie van het voortgezet<br />
onderwijs. <strong>VO</strong>‐<strong>magazine</strong> verschijnt 7 keer per jaar<br />
in een oplage van 4.500 exemplaren.<br />
Redactie Cindy Curré, Ingrid Janssen, Suzanne<br />
Visser (eind redactie), Linda Zeegers.<br />
Medewerkers: Hendrik-Jan van Arenthals,<br />
Truus Groenewegen, Hanneke van der Linden,<br />
Emmanuel Naaijkens, Marijke Nijboer, Carolien<br />
Nout, Martijn Laman en Eva van Teeseling.<br />
Redactieadres <strong>VO</strong>‐raad, Postbus 8282,<br />
3503 RG UTRECHT, T 030 232 48 00,<br />
redactie@vo‐raad.nl, www.vo‐raad.nl.<br />
Fotografie Josje Deekens (ook voorpagina),<br />
iStockphoto, Dirk Kreijkamp<br />
Ontwerp OSAGE / communicatie en ontwerp, Utrecht<br />
Druk Roto Smeets GrafiServices, Utrecht<br />
Advertenties Uitgeverij Recent Amsterdam,<br />
T 020 330 89 98 (Ray Aronds), www.recent.nl.<br />
Issn 1873-1163<br />
Abonnementen Besturen en de daarbij horende<br />
scholen, die lid zijn van de <strong>VO</strong>‐raad ontvangen het<br />
<strong>VO</strong>‐<strong>magazine</strong> gratis. Een abonnement kost € 75,-<br />
per jaar. Beëindiging van het abon ne ment dient<br />
schriftelijk te geschieden voor 1 juli.<br />
42 <strong>VO</strong>-<strong>magazine</strong> 4 / <strong>feb</strong>ruari <strong>2015</strong>
ADVERTENTIE<br />
Wim Bos Jan Looise Ton van Iwaarden<br />
U kent Infinite Financieel alleen van ons begrotingsmodel voor<br />
samenwerkingsverbanden passend onderwijs <strong>VO</strong><br />
Dan introduceren wij onze controllers en begrotingsexperts werkzaam<br />
voor schoolbesturen in het <strong>VO</strong> graag bij u.<br />
U kunt ze ontmoeten op het congres van de <strong>VO</strong>-raad op 26 maart <strong>2015</strong>.<br />
En vandaag al leest u op www.infinitebv.nl wat ze voor de bedrijfsvoering<br />
van uw organisatie kunnen betekenen.<br />
Infinite Financieel: meesters in bedrijfsvoering met verstand van onderwijs.<br />
Infinite Financieel B.V.<br />
Savannahweg 17<br />
3542 AW Utrecht<br />
t 085-8769437<br />
e info@infinitebv.nl<br />
i www.infinitebv.nl<br />
Master<br />
Integraal Leiderschap<br />
(NVAO-erkend)<br />
Deze master biedt leidinggevenden<br />
in het onderwijs verdieping om<br />
leerprocessen op alle niveaus van<br />
de schoolorganisatie duurzaam te<br />
verbeteren.<br />
Start jaarlijks in september.<br />
Zie voor informatiebijeenkomsten<br />
en brochures onze website.<br />
www.centrumvoornascholing.nl/mil<br />
Ik ga verder<br />
met onderwijs.<br />
U ook<br />
“De naadloze aansluiting bij de praktijk was<br />
voor mij een belangrijke reden om te kiezen<br />
voor de Master Integraal Leiderschap bij<br />
het Centrum voor Nascholing. Wat ik in<br />
de opleiding leer kan ik direct toepassen<br />
op mijn school. Daarnaast merk ik dat ik<br />
kritischer ben geworden en meer evidence<br />
based te werk ga.”<br />
093-193 Adv. <strong>VO</strong> Magazine Jackie B 179,5x131mm-3.indd 1 06-02-14 15:07
ADVERTENTIE<br />
Congresagenda voorjaar <strong>2015</strong><br />
Komend voorjaar organiseert Medilex Onderwijs<br />
weer interessante congressen voor u als schoolleider<br />
in het voortgezet onderwijs, maar ook voor<br />
uw docenten en zorgcoördinatoren.<br />
Al onze dagen kenmerken zich door een praktische<br />
insteek met theoretische onderbouwing zodat de<br />
opgedane kennis de volgende dag direct toe te<br />
passen is op school.<br />
Volledige congresprogramma’s bekijken en inschrijven<br />
kan via www.medilexonderwijs.nl/vo.<br />
WOENSDAG 25 MAART<br />
BURN-OUT BIJ JONGEREN<br />
Een (dreigende) burn-out<br />
signaleren, aanpakken en<br />
voorkomen<br />
www.medilexonderwijs.nl/burnout<br />
DONDERDAG 2 APRIL<br />
GEDRAGSSTOORNISSEN<br />
BIJ JONGEREN<br />
Theoretische basis en praktische<br />
tips voor het onderwijs<br />
www.medilexonderwijs.nl/gedrag<br />
DINSDAG 3 MAART<br />
GESCHEIDEN BELANGEN<br />
Omgaan met gescheiden<br />
ouders en hun kinderen in het<br />
onderwijs<br />
www.medilexonderwijs.nl/gescheidenbelangen<br />
WOENSDAG 8 APRIL<br />
DIFFERENTIEER EN<br />
ACTIVEER<br />
Aan de slag met<br />
gedifferentieerd lesgeven<br />
www.medilexonderwijs.nl/differentiatie<br />
WOENSDAG 11 MAART<br />
PESTEN ANNO <strong>2015</strong><br />
Actuele kennis en handvatten<br />
voor een effectieve aanpak van<br />
(cyber)pesten op school<br />
www.medilexonderwijs.nl/pestenvo<br />
DINSDAG 14 APRIL<br />
TRAUMA BIJ KINDEREN<br />
EN JONGEREN<br />
Werken met getraumatiseerde<br />
kinderen en jongeren in het<br />
onderwijs<br />
www.medilexonderwijs.nl/trauma<br />
DONDERDAG 19 MAART<br />
WEDDEN DAT JIJ BETER<br />
KAN<br />
Signaleren en aanpakken van<br />
onderpresteren in de klas<br />
www.medilexonderwijs.nl/onderpresteren<br />
DINSDAG 21 APRIL<br />
WANHOPIGE JONGEREN<br />
Omgaan met zelfbeschadiging<br />
en zelfdoding bij<br />
scholieren<br />
www.medilexonderwijs.nl/zelfbeschadiging<br />
Postbus 289 | 3700 AG Zeist | Telefoon 030-6575157 | info@medilexonderwijs.nl | www.medilexonderwijs.nl<br />
MEDI14144 adv agenda_<strong>VO</strong><strong>magazine</strong>_1795x2665.indd 1 05-01-15 11:28
Change language