jaarverslag 2012 - Gemeentemuseum Den Haag

JAARVERSLAG 2012

2 

INHOUDSOPGAVE 

Fondsen en schenkers 3 

Voorwoord Raad van Toezicht 4 

Missie 5 

Interview Benno Tempel, directeur 6 

Uitgelicht 9 

1. Collectie 10 

2. Tentoonstellingen 12 

Overzicht tentoonstellingen 

3. Educatie 24 

4. Publieksbereik 26 

5. Organisatie 29 

6. Financiën 30 

Afbeelding pagina 1: Zonder titel (maquette), zomer 1976 (Een uiteindelijk nooit gerealiseerd ontwerp 

van een stabile/mobile van Calder voor de beeldentuin van het Kröller-Müller Museum)

terug naar INHOUDSOPGAVE 

3 

FONDSEN EN SCHENKERS 

Zonder de steun van partners, subsidiënten, sponsors, 

schenkers en onze Vriendenvereniging zou het Gemeentemuseum 

zijn doelen niet kunnen realiseren. 

 

Gemeente Den Haag 

 

BankGiro Loterij 

 

Mondriaan Fonds 

 

Prins Bernhard Cultuurfonds 

 

Fonds 1818 

 

Stichting VSB Fonds 

 

Sikkens Foundation 

 

Stichting De Paleiswinkel 

 

Vereniging Rembrandt 

 

SNS Reaal Fonds 

 

Rabobank Den Haag e.o. 

 

ING Art Management 

 

Stichting Turing Foundation 

 

Stichting van Achterbergh-Domhof 

 

Stichting Art Worlds 

 

CATCHPlus projectbureau 

 

Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn N.V. 

 

Vrienden van het Gemeente museum Den Haag 

 

Diverse particuliere schenkers


4 

VOORWOORD 

Raad van Toezicht 

Een prachtig en opvallend gebouw dat ruimte biedt aan een 

fantastische, enorm gevarieerde collectie. Keer op keer zorgt 

een bezoek voor verwondering, want naast de semipermanente 

opstellingen met talloze hoogtepunten is er bijna altijd 

wel iets nieuws te zien. Van schitterende glazen objecten 

tot kleurrijke mode en van bijzondere installaties in de 

Projectenzaal tot verrassende werken op de ZomerExpo. Voor 

ons – en waarschijnlijk ook voor u – is het al jaren overduidelijk: 

het Gemeente museum Den Haag kan met recht een icoon van 

onze hofstad worden genoemd. 

Bezoekers uit het hele land, maar ook van ver buiten onze 

landsgrenzen, weten het museum in groten getale te vinden. 

Daar zijn we trots op. Maar weet u waar we eveneens ontzettend 

trots op zijn Op al die mensen die we bereiken in de 

stad zelf. Het Gemeente museum staat midden in de Haagse 

samenleving en weet jong en oud aan zich te binden door 

unieke initiatieven te ontplooien en actief partnerschappen 

aan te gaan. 

Neem het stadsdelenproject dat sinds 2009 tienduizenden 

Hagenaars en Hagenezen naar het museum heeft gebracht. 

Veel van deze bezoekers dachten dat het museum saai was. 

Totdat ze verleid werden tot een gratis bezoek en vaak ook 

deelnamen aan speciale stadsdelenavonden vol activiteiten. 

Kunst kwam tot leven door boeiende verhalen, workshops 

en simpelweg door ernaar te kijken en zelf te oordelen of iets 

mooi of lelijk is. Een ander initiatief was de eerste Ladiesnight 

waar ruim 1100 Haagse dames op af kwamen. Ze genoten van 

rondleidingen, een kleine preview van de modetentoonstelling 

over de jaren 50 en een borrel in de binnentuin. Maar er 

kon ook geshopt worden, bijvoorbeeld bij de stand van een 

modeontwerper. 

Om ook jongeren voor kunst te interesseren, is samen gewerkt 

met ADO. Twee typisch Haagse, maar totaal verschillende, 

instituten hebben elkaar gevonden om de jeugd te bereiken. 

Misschien heeft u de gezamenlijke posteracties gezien in de 

stad of wellicht heeft een (klein)kind de speciale ADO-kidstour 

gevolgd. Wij zijn erg enthousiast over dit verfrissende, 

toekomstgerichte partnerschap. In 2012 is ook de kiem gelegd 

voor de samenwerking met een andere Haagse instantie: 

Medisch Centrum Haaglanden (MCH). In 2013 wordt dit 

concreter uitgewerkt en het ziet er veelbelovend uit. 

Het Gemeente museum Den Haag is een icoon, een instituut, 

een onmisbaar onderdeel van de stad. Zeker, de bezuinigingen 

zorgen voor uitdagingen. Maar met de gemotiveerde 

medewerkers, het gevoel van ondernemerschap van de 

directie en de vele vernieuwende ideeën is het museum klaar 

voor de toekomst! 

J.N.A. van Caldenborgh (voorzitter) 

Drs. A. Birnie 

Drs. S.J. van Driel 

Mr. L.J. Griffith 

Mr. W.H.M. Pot 

G. Bekman 

C.J. van den Driest 

In 2012 heeft de Raad van Toezicht vier keer vergaderd. 

De raad volgt de richtlijnen voor Cultural Governance.


5 

MISSIE 

Het Gemeente museum Den Haag is als openbare instelling 

altijd op zoek naar nieuwe manieren om in contact te komen 

met grote en diverse bezoekersgroepen. We zien het als 

voornaamste opdracht onze vooraanstaande positie, zowel 

nationaal als internationaal, als hoogwaardig museum voor 

moderne en eigentijdse kunst te handhaven en voor zover 

nodig, verder uit te bouwen. Het Gemeente museum Den 

Haag wil een open, creatief en dynamisch museum zijn, met 

een sterke verankering in de samenleving. Dit wordt gerealiseerd 

door een zorgvuldig beheer en ontsluiting van de 

collectie, een actief en gedurfd tentoonstellingsbeleid en een 

verwervings beleid dat zich richt op uitzonderlijke en wezenlijke 

toevoegingen aan het openbaar kunstbezit.


6 

INTERVIEW 

Benno Tempel, directeur: 

“Musea zijn belangrijk voor het imago 

en internationale karakter van de stad.” 

De fantastische bezoekersaantallen in 2012 bewijzen 

eens te meer dat musea een enorme aantrekkingskracht 

hebben op zowel het Nederlandse publiek als op 

toeristen. “De cultuursector is inderdaad enorm sterk”, 

vertelt directeur Benno Tempel. “Bezoekersaantallen 

worden eerder hoger dan lager. Musea zijn dan ook 

belangrijk voor het imago, het aanzien en het internationale 

karakter van de stad.” Dat er ingrijpende extra 

bezuinigingen zijn doorgevoerd vindt hij spijtig, maar 

het neemt niet weg dat hij wederom terugkijkt op een 

mooi jaar. 

in Nederland vraagt meer aandacht. Door middel van dit 

programma, waar jonge, talentvolle kunstenaars aan deelnamen, 

konden we hedendaagse kunst over het voetlicht 

brengen op prime time tv.” 

COLLECTIE ONTSLOTEN 

De nieuwe website die in 2012 is gerealiseerd speelt ook een 

belangrijke rol bij het bereiken van publiek en pers. “Ik ben 

heel blij met de mooie nieuwe website, met name omdat 

we hiermee een groter deel van onze omvangrijke collectie 

hebben ontsloten. Dat werpt vruchten af. We worden meer 

“Natuurlijk zorgen de bezuinigingen voor onzekerheid en 

voor de nodige beleidsveranderingen. Dat zal ook het publiek 

merken, bijvoorbeeld doordat we minder kunnen organiseren 

en doordat het aantal tentoonstellingen wordt teruggebracht.” 

Achterover leunen is er echter zeker niet bij. Integendeel. 

BREED PUBLIEK BEREIKEN 

“We werken er hard voor om onze bezoekers een tentoonstellingsprogramma 

van een bijzonder hoog niveau te blijven 

bieden. Verder doen we aankopen, organiseren lezingen 

en activiteiten, brengen catalogi en kinderkunstboeken uit, 

schrijven columns, werken mee aan tv-programma’s en zo 

kan ik nog wel even doorgaan. Een van onze belangrijkste 

doelstellingen is om kunst begrijpelijk te maken voor een 

breed publiek. Het was daarom bijzonder fijn dat ik vanaf 

september 2012 de kans kreeg om maandelijks een column 

te schrijven in het Volkskrant Magazine. Daarin besteedde ik 

telkens aandacht aan een schilderij uit een museale collectie. 

Ook de deelname van het Gemeente museum Den Haag aan 

het AVRO-televisieprogramma ‘De Nieuwe Rembrandt’ sloot 

aan bij deze doelstelling. De uitleg van hedendaagse kunst


7 

INTERVIEW 

gevonden, ook door het buitenlandse publiek en de internationale 

media, en er zijn meer aanvragen voor bruiklenen. 

Mensen weten beter wat zich in onze collectie bevindt.” 

Op tentoonstellingsgebied was de tentoonstelling over 

Alexander Calder een enorme publiekstrekker die ook van de 

(inter)nationale pers en publiek veel lof oogstte. “Dankzij de 

prestigieuze Turing Toekenning die wij voor dit tentoonstellingsconcept 

mochten ontvangen, konden we dit grote overzicht 

en de prachtige catalogus realiseren. De tentoonstelling 

sloot naadloos aan bij onze ambitie om internationaal belangwekkende 

tentoonstellingen te maken over klassiek-moderne 

kunst. Dat gebeurt in Nederland veel te weinig.” 

SEMIPERMANENTE OPSTELLINGEN 

Door bezuinigingen en veranderde speerpunten is ervoor 

gekozen om nieuwe presentaties te tonen van de vaste 

collectie. “Door een deel van onze highlights semipermanent 

te tonen, bedienen we de (buitenlandse) markt beter. Dat 

begon in 2011 al bij ‘Mondriaan & De Stijl’ en dit jaar zijn 

‘Ontdek het Moderne’ en ‘Het wonder van Delfts Blauw’ 

geopend. ‘Ontdek het Moderne’ toont aan de hand van 

het werk van topkunstenaars als Claude Monet, Wassily 

Kandinsky, Pablo Picasso, Piet Mondriaan en Francis Bacon 

vooral de persoonlijke kant van kunst. Het is geen chronologische 

presentatie, maar de kunst wordt getoond aan de 

hand van thema’s. De presentatie van Delfts blauw in onze 

stijlkamers is adembenemend mooi ingericht. Dat doet recht 

aan onze collectie Delfts aardewerk, een van de mooiste en 

grootste ter wereld. Zeker voor toeristen een topattractie.” 

Tempel stipt nog enkele bijzondere tentoonstellingen aan. 

“De combinatie van een modetentoonstelling over de jaren 50 

en een presentatie over Haagse kunst in diezelfde periode 

pakte geweldig uit en trok ontzettend veel publiek. Verder 

hebben we ongelooflijk veel enthousiaste reacties gehad 

op de fantasievolle, kleurrijke en deels flonkerende objecten 

van Hans van Bentem in de setting van de stijlkamers. Die 

ontmoeting van heden en verleden zorgde voor een ware 

sprookjes wereld. En ik noem ook nog graag de bijna twintig 

meter lange muurschildering van de Britse kunstenaar Bridget 

Riley in onze Projectenzaal. Aanleiding hiervoor was de gezaghebbende 

Sikkens Prijs die zij mocht ontvangen. Er werden 

bovendien vroege en meer recente werken getoond. En 

natuurlijk noem ik ook nog graag de prachtige collectie van 

het Mauritshuis die tijdelijk onderdak bij ons heeft gevonden.” 

GEM/FOTOMUSEUM 

Tempel is ook trots op het programma dat in GEM en het 

Fotomuseum is gepresenteerd. In het Fotomuseum staat 

regelmatig het mensbeeld centraal. “Ook dit jaar was dat 

het geval tijdens twee bijzondere tentoonstellingen. De ene 

van een grootmeester, Arnold Newman, met zijn indrukwekkende 

omgevingsportretten. De andere van een hedendaagse 

kunstenaar: Pieter Hugo. Dit jonge talent staat internationaal 

zeer hoog aangeschreven. In zijn monumentale foto’s – die 

later ook op andere locaties binnen Europa zijn getoond – 

staat met name het hedendaagse Afrika centraal.” In GEM is 

met een tentoonstelling over Robert Zandvliet bewezen dat 

Nederland nog altijd een schildersland pur sang is. 

“Het publiek zat duidelijk te wachten op dit overzicht van 

recent werk van een van de belangrijkste hedendaagse 

kunstenaars van ons land. Verder hebben we in GEM onder 

andere bijzondere werken getoond van Matthew Day Jackson, 

een jonge, Amerikaanse kunstenaar die we al een aantal jaar 

volgen en waarvan we ook een werk hebben aangekocht.” 

FANTASTISCHE VERWERVING 

Naast het werk van Matthew Day Jackson zijn in 2012 nog 

meer bijzondere stukken aangekocht. Het meest opgetogen 

is Tempel over de aankoop van het drieluik van Paul Thek; 

‘Life is just a bowl of cherries’. “Thek heeft een lange


8 

INTERVIEW 

geschiedenis in Nederland, hij verbleef hier veel. Toch waren 

er tot nu toe geen substantiële werken van hem in ons land 

te vinden. Het is dus fantastisch dat we dit stuk konden 

aan kopen. Deze verwerving is niet alleen belangrijk voor 

Den Haag, maar ook voor de Collectie Nederland.” 

Ook bij Escher in het Paleis is een bijzonder werk aangekocht, 

een feeërieke installatie van Otto Piene. “Dat noem ik graag, 

omdat het de belangrijke rol die is weggelegd voor Escher in 

het Paleis onderstreept. Dit museum maakt, onder de paraplu 

van het Gemeente museum, een gigantische vlucht. De bezoekersaantallen 

blijven maar toenemen. Een werk als dat van 

Piene, maar ook andere Optische en Kinetische Kunst, zorgt 

voor een verrassende combinatie met de werken van Escher. 

Hiermee wordt een nieuw publiek aangesproken, een publiek 

dat niet eerder met moderne kunst in aanraking kwam. Deze 

nieuwe opstelling laat mensen ontdekken dat moderne kunst 

helemaal niet moeilijk, saai of onbegrijpelijk is, maar juist interessant 

en leuk.” 

BIJZONDER PROJECT 

Dit uitgangspunt is helemaal in lijn met de belangrijkste doelstelling 

van het Gemeente museum die Tempel eerder al 

aanhaalde: het bereiken van een zo breed mogelijk publiek. 

“Daar maken we ons op alle fronten sterk voor. Ook ons 

succesvolle stadsdelenproject en de eerste, zeer geslaagde 

Ladiesnight zijn daar mooie voorbeelden van. We hebben 

daarmee veel inwoners van Den Haag naar binnen gehaald 

die de drempel eerder te hoog vonden. In 2012 hebben we 

ook een start gemaakt met een bijzonder project dat vooral 

gezinnen zal aanspreken die een leuk en bovendien goedkoop 

uitje zoeken dat ook hun kinderen in de leeftijd van 

10 tot 16 jaar aanspreekt. We zijn namelijk begonnen met de 

hernieuwde invulling van Wonderkamers. Het resultaat belooft 

spectaculair te worden, maar daarover vertel ik graag meer in 

het nieuwe jaar.”


9 

UITGELICHT 

BEZOEKERSAANTALLEN 

Gemeentemuseum/GEM/Fotomuseum 383.790 

Escher in het Paleis 104.268 

Totaal 488.058 

TENTOONSTELLINGEN 

Gemeente museum 22 

GEM 5 

Fotomuseum 7 

GROOTSTE PUBLIEKSTREKKERS 

GEMEENTE MUSEUM 

 

Alexander Calder – De grote ontdekking 

 

Fabulous Fifties – Fabulous Fashion 

 

Het Wonder van Delfts Blauw 

GEM 

 

Matthew Day Jackson – In Search of… 

 

Robert Zandvliet – I Owe You The Truth In Painting 

1650-2012 

FOTOMUSEUM 

 

Arnold Newman – Masterclass 

 

Pieter Hugo – ‘This Must Be The Place’- selected works 

2003 – 2011 

STADSDELENPROJECT 

Ook in 2012 mochten inwoners uit twee stadsdelen 

het Gemeente museum gratis bezoeken. Hier maakten 

15.000 mensen gebruik van. 

BRUIKLENEN 

In 2012 heeft het Gemeentemuseum diverse kunstwerken 

uitgeleend aan musea in binnen- en buitenland. Zo zijn er 

onder andere werken uit onze collectie getoond in: 

 

Museum of Modern Art (New York) 

 

Japan (o.a. Seoul Arts Center in Kyoto en Miyaga 

Prefectural Museum in Hiroshima) 

 

Louisiana Museum (Kopenhagen) 

 

National gallery of Scotland (Edingburgh) 

 

Finnish national Gallery (Helsinki) 

 

National Gallery of Canada (Ottawa) 

 

Philadelphia Museum of Art 

 

Peggy Guggenheim Collection (Venetië) 

 

Institut Néerlandais (Parijs) 

 

Van Gogh Museum (Amsterdam) 

 

Kunsthal (Rotterdam) 

EDUCATIE 

 

17.518 basisschoolleerlingen en 12.549 leerlingen van het 

voortgezet onderwijs bezochten het museum. 

 

Op vijftien zondagen konden kinderen onder professionele 

begeleiding vrij beelden werken in het Open Kinderatelier.


10 

1. COLLECTIE 

AANKOPEN EN SCHENKINGEN 

SPECTACULAIR DRIELUIK 

De meest spectaculaire aankoop van 2012 op het gebied van 

de moderne kunst voor de Collectie Nederland is ongetwijfeld 

het grote drieluik uit 1971 van de Amerikaanse kunstenaar 

Paul Thek (1933-1988). Spectaculair, omdat werk van Thek 

van deze kwaliteit hoogst zelden op de markt komt. Als een 

vroege uiting van de opleving van de figuratieve schilderkunst 

in de laat twintigste eeuw, sluit het schilderij naadloos aan op 

de nieuwe figuratie van kunstenaars als Daniel Richter, Michael 

Raedecker en René Daniels wier oeuvre in de collectie van het 

Gemeente museum goed is vertegenwoordigd. De verwerving 

werd mogelijk gemaakt door de Vereniging Rembrandt/Titus 

Fonds, Mondriaan Fonds, SNS Reaal Fonds, BankGiro Loterij 

en de Vriendenvereniging Gemeente museum Den Haag. 

Transparant en spelend met het licht, dat zijn de twee fraaie 

filigraanglazen die voor de collectie kunstnijverheid zijn aangekocht. 

De zestiende-eeuwse glazen zijn vroege en knappe 

staaltjes van de Venetiaanse glasblazerskunst of façon de 

Venise. Vooral het vaasje met zijn wonderlijk golvende lichaam 

is een zeldzaam huzarenstukje in glas, te meer daar de meeste 

bloemenvazen in het gebruik verloren zijn gegaan. Beide voorwerpen 

zijn verworven met steun van het Joanna en Jaap van 

der Lee-Boersfonds/Vereniging Rembrandt. 

De mode- en kostuumverzameling is verrijkt met een prachtige 

schenking van Jeanette Sanders uit Amsterdam. Haar 

gulle gebaar omvat creaties uit de jaren 1970-1990 van toonaangevende 

ontwerpers als Armani, Dolce & Gabbana, Jean 

Paul Gaultier, Kenzo, Lanvin, Claude Montana, Thierry Mugler 

en Yves Saint Laurent. Uit de nalatenschap van Tony Sijmons, 

een representant van de Amsterdamse beau monde, is een 

aantal ontwerpen van de Nederlandse couturiers Fong Leng, 

Max Heijmans en Carla V geschonken alsmede werk van de 

internationale labels Burberry, Dior en Givenchy. 

WETENSCHAPPELIJKE ONTSLUITING 

De grote focus op recente aankopen en schenkingen hebben 

de neiging dat wat al aanwezig is te overschaduwen. Des 

te verheugender is het dat in 2012 een drietal publicaties 

is verschenen waarin de eigen collectie voor het voetlicht 

wordt gebracht. Eén daarvan is Goud uit Java die een lang 

verborgen schat aan het licht brengt: de kleine, maar zeer 

bijzondere verzameling gouden sieraden. Aan deze kostbare 

objecten werd in de Javaanse hofcultuur een goddelijke 

macht toegekend, wat tot uiting komt in hun rijke verschijningsvorm. 

Minder verborgen is de unieke verzameling koloniaal 

zilver die in de publicatie Zilver uit Batavia centraal staat. 

De derde publicatie betreft Het Wonder van Delfts aardewerk, 

verschenen ter gelegenheid van de gelijknamige semipermanente 

presentatie in de stijlkamers. In dit boek wordt de rijkheid 

van onze wereldberoemde collectie Delfts getoond. 

PROJECTEN 

Een mijlpaal is bereikt met de ‘oplevering’ van het standplaatsregistratieproject. 

Op een deel van de kostuumcollectie na 

hebben alle objecten voortaan hun eigen, unieke standplaats. 

Mede dankzij dit project zijn van de 5650 items die sinds de 

introductie van de nieuwe site van het Gemeente museum 

online te bekijken zijn, maar liefst ruim 1500 objecten afkomstig 

uit de kostuumverzameling. 

Paul Thek, Zonder titel, 1971, Olieverf op doek, drie delen, elk deel 124 x 183 cm.


11 

1. COLLECTIE 

Net zoals in de voorgaande jaren is hard gewerkt aan de 

restauratie van de Mondriaancollectie. Een project dat mede 

mogelijk is gemaakt dankzij de BankGiroloterij. 

UITBREIDING VAN DE COLLECTIE 

MODERNE KUNST 

Langdurig 

bruikleen 

schenking aankoop TOTAAL 

schilderijen 350 7 357 

prenten 279 6 680** 965 

tekeningen 257 68*** 325 

beeldobjecten 296 12 313 

KUNSTNIJVERHEID 

oude 33 1 4 38 

moderne 2 1 3 

MODE & KOSTUUM 201 2 203 

MUZIEK 

TOTAAL 1.215 222 767 2.212 

* het langdurig bruikleen Moderne kunst betreft 1165 werken van de collectie miniatuurmuseum Daniëls 

** waaronder 679 foto’s van Frans Zwartjes 

*** waaronder 66 tekeningen van Marcel van Eeden 

 

Frans Zwartjes, zonder titel, 1972, gelatinezilverdruk 

Aangekocht met steun van de Mondriaanstichting en de BankGiro Loterij


12 

2. TENTOONSTELLINGEN 

INTERESSANT, GEVARIEERD EN 

VERNIEUWEND 

In de door daglicht overgoten zalen van het Gemeentemuseum 

konden bezoekers ook in 2012 genieten van een 

interessant, gevarieerd en vernieuwend tentoonstellingsaanbod. 

Door onderdak te bieden aan een groot aantal 

meesterwerken van het Mauritshuis, ontstond bovendien 

een unieke situatie: zes eeuwen kunstgeschiedenis onder 

één dak. 

Omdat het Mauritshuis wegens verbouwing en uitbreiding 

twee jaar lang is gesloten, kreeg het Gemeente museum in 

2012 de collectie van dit museum te gast. Om de nieuwe, 

vaak internationale bezoekersstroom die hiermee is 

aangeboord aan te spreken, zijn twee semipermanente 

collectiepresentaties ingericht: Ontdek het Moderne en 

Het wonder van Delfts blauw. De eerste presentatie toont 

moderne kunst van de 19e eeuw tot aan onze eigen tijd. 

De tweede is een door Marcel Schmalgemeijer spectaculair 

en verrassend vormgegeven presentatie van Delfts 

blauw. Onder het daglichtvelum van het Gemeentemuseum 

zijn zodoende tot medio 2014 hoogtepunten 

uit meer dan zes eeuwen kunst te zien. 

VASTE COLLECTIEPRESENTATIES 

In combinatie met de al in 2011 geopende collectie presentatie 

Mondriaan & de Stijl is meer dan de helft van het Berlagegebouw 

semipermanent ingericht. Hiermee wordt het al 

eerder ingezette beleid voortgezet, namelijk het beperken 

van de frequentie van tentoonstellingen, uiteraard zonder 

daardoor in te boeten op de bezoekersaantallen. Dit soort 

vaste collectiepresentaties van hoge kwaliteit zijn interessant 

om een internationaal publiek aan te spreken, maar 

niet voldoende om ook de lokale bezoekersstroom op peil 

te houden. Vandaar dat tevens is vastgehouden aan het 

succesvolle beleid om minimaal twee publiekstrekkers per jaar 

– een in het voorjaar en een in het najaar – te organiseren. 

De spectaculaire voorjaarstentoonstelling Alexander Calder 

– De grote ontdekking wierp een nieuw licht op Calders inspiratie 

door Mondriaan bij zijn uitvinding van abstracte mobiles. 

De zeer kostbare tentoonstelling kon dankzij de Turing 

Toekenning van ¤ 450.000 worden gerealiseerd en was een 

daverend succes. De bezoekersaantallen waren zelfs zo hoog 

dat de verwachtingen voor het gehele jaar al in het voorjaar 

veilig werden gesteld. 

JAREN 50 

In het najaar viel de keuze op een meer lokale thematiek voor 

de tentoonstelling Happy Days – Kunst in Den Haag van 1947- 

1967. Deze tentoonstelling belichtte de heel eigen kunstgeschiedenis 

van het naoorlogse Den Haag. Ze liep grotendeels 

parallel met de buitengewoon succesvolle modetentoonstelling 

Fabulous Fifties – Fabulous Fashion, die eveneens de 

jaren 50, maar dan internationaal en vanuit het oogpunt van 

de mode, aan de orde stelde. 

GEVARIEERD AANBOD 

In totaal heeft het Gemeente museum Den Haag 

34 tentoonstellingen gerealiseerd, wat niet echt afwijkt 

van het jaar ervoor. In het Berlagegebouw vonden 

22 tentoonstellingen plaats en 12 tentoonstellingen 

waren te zien in het GEM/Fotomuseum. 

Paulus Potter, De stier, 1647 (Collectie Mauritshuis)


13 


PUBLIEKSTREKKERS 

BERLAGEGEBOUW 

ALEXANDER CALDER 

DE GROTE ONTDEKKING 

11 februari t/m 28 mei 2012 

Voor het eerst sinds 1969 was in het voorjaar van 2012 in 

Nederland een groot overzicht van Alexander Calder (1898- 

1976) te zien. De prestigieuze Turing Toekenning voor het 

tentoonstellingsconcept Alexander Calder – De grote 

ontdekking maakte de realisatie van dit omvangrijke project 

mede mogelijk. De tentoonstelling kwam tot stand met 

mede werking van de Calder Foundation in New York. 

Calder is een van de belangrijkste grondleggers van de 

moderne beeldhouwkunst. Hij werd wereldberoemd met 

zijn open draadsculpturen, zijn verbluffende Cirque Calder 

waarmee hij tussen 1926 en 1931 regelmatig optrad en mobiles 

die gekenmerkt worden door hun immaterialiteit en beweging. 

De toevoeging van dynamiek in de tot dan toe statische 

beeldhouwkunst maakte hem een groot vernieuwer. 

De tentoonstelling stelde het legendarische bezoek van 

Calder aan het atelier van Piet Mondriaan in Parijs in 1930 

centraal. Ook letterlijk, want het middelpunt van de tentoonstelling 

werd gevormd door het compleet nagebouwde atelier 

van Mondriaan. Het atelierbezoek markeert een keerpunt in 

Calders carrière; het opent zijn blik voor de mogelijkheden 

van abstracte kunst. Calder bewonderde Mondriaans gebruik 

van de ruimte en vertaalde dit naar zijn eigen artistieke 

expressie gebaseerd op beweging en immaterialiteit. Zijn 

werk verandert rigoureus. Zijn sculpturen bestaan niet langer 

meer alleen uit ijzerdraad, maar ook uit rode, zwarte of witte 

bollen. Hij ontwikkelt eerst kleine, maar later steeds groter 

wordende mobiles, waarin hij telkens op zoek is naar balans en 

beweging. 

De tentoonstelling eindigde met een van Calders laatste 

werken; een ontwerp dat hij rond 1976 maakte voor de 

beelden tuin van het Kröller-Müller Museum dat tijdens de 

voor bereidingen van de tentoonstelling ontdekt werd. Het 

werk, een combinatie van een stabile en een mobile, is nooit 

uitgevoerd door het vroegtijdig overlijden van Calder in 1976. 

ONTDEK HET MODERNE 

Vanaf 28 april 2012 

De geschiedenis wordt niet langer verteld 

als een opeenvolging van gebeurtenissen die als dé waarheid 

geldt. Nieuwe inzichten leiden tot nieuwe verbanden, 

bij de golfbeweging van politieke, sociale en economische 

ontwikke lingen horen bepaalde gevoelens of thema’s die 

tot uit drukking komen in de kunst. Het negentiende-eeuwse 

idee van een museum met strikt chronologische verbanden 

is achterhaald. Ook het museumpubliek van nu heeft 

andere verwachtingen, zij wil deelnemen en zelf een verhaal 

ontdekken in de kunst. Het Gemeente museum toont daarom 

vanaf 28 april 2012 een geheel nieuwe, semipermanente 

tentoonstelling getiteld Ontdek het moderne. 

Deze tentoonstelling kent een samenhang op basis van visionaire, 

poëtische en menselijke kenmerken. Het museum laat 

de persoonlijke kant van kunst zien, de twijfels, worsteling, 

uitbundigheid, sensualiteit, zoeken naar utopie of spelen 

als een kind, aan de hand van het werk van topkunstenaars 

als Claude Monet, Wassily Kandinsky, Pablo Picasso, Piet 

Mondriaan, Francis Bacon, Constant en Louise Bourgeois. 

De toeschouwer kan zich laten verrassen door de nieuwe, 

nagebouwd atelier van Mondriaan | Tentoonstelling: Alexander Calder – De grote ontdekking


14 


onderlinge dialogen die tussen de werken tot stand komen. 

Er is niet zozeer vanuit stromingen gedacht, maar eerder in 

lijnen van beïnvloeding. Zo zijn nieuwe thema’s ontstaan met 

onderwerpen als stilstand en beweging, kind en wildeman, 

traditie en experiment en spel en utopie. 

Het Gemeente museum ziet zichzelf als medium, het draagt 

kennis, een gevoel of stemming over op de bezoeker. De 

bezoeker wordt uitgenodigd om de kunst te ontdekken 

en zich mee te laten voeren in de fantastische wereld van 

on begrensde mogelijkheden. Het museum volgt met deze 

thematische opstelling een trend die op internationaal niveau 

al was ingezet, bijvoorbeeld door het Londense topmuseum 

Tate Modern. 

Ontdek het moderne opende tegelijk met Meesters uit het 

Mauritshuis, een presentatie van rond de honderd topstukken 

uit het Mauritshuis die voor een periode van twee jaar 

onderdak vinden in het Gemeente museum. Zo is een unieke 

situatie ontstaan: de bezoeker kan het beste uit zes eeuwen 

beeldende kunst onder één dak ervaren. 

HANS VAN BENTEM 

KEEP ON DREAMING 

2 juni t/m 11 november 2012 

Met ongebreidelde fantasie en energie creëert Hans van 

Bentem (Den Haag, 1965) het ene na het andere glanzende, 

fonkelende en kleurrijke kunstwerk. In de tentoonstelling Keep 

on Dreaming was het resultaat te zien van de bijna 25 jaar dat 

Van Bentem als beeldend kunstenaar werkzaam is. Zijn schitterende 

installaties werden in de authentieke stijlkamers van 

het Gemeente museum getoond; de perfecte setting voor een 

ongekende ontmoeting van heden en verleden, en van oost 

en west. 

Van Bentem beweegt zich autonoom en onafhankelijk in de 

wereld van de hedendaagse kunst. Als een spons zuigt hij de 

wereld om zich heen op om met invloeden uit alle windstreken 

adembenemende installaties te vervaardigen. Het resultaat is 

een opwindend en eclectisch oeuvre, waarin robots, de lotusbloem, 

een kalashnikov of een fallus maar enkele voorbeelden 

zijn. Voor alles is het belangrijkste dat zijn werk een emotie 

oproept. 

In de zomer van 2012 plaatste Hans van Bentem in de stijlkamers 

zes verschillende installaties. In de eerste stijlkamer was 

dat de Table of seductions, een geheel uit Makkumer aardewerk 

opgetrokken tafel, met daarop schalen met portretten 

van verleidelijke koppels; in één oogopslag zag je dat daar van 

alles gaande is. De Lodewijk XV kamer is totaal anders, met 

een wilde houten installatie die van Bentem produceerde in 

samenwerking met lokale kunstenaars in Senegal. 

In de Gobelinzaal stond een object waar de meesten van ons 

alleen maar van kunnen dromen: een hemelbed van kristal. 

Het bed, Heaven getiteld, is voor van Bentem de ultieme 

kroonluchter die door het verlichtingssysteem geleidelijk aan 

oplicht en dooft als dag en nacht. De Japanse lakkamer was 

het ultieme decor voor een geheel glanzend witte installatie 

van Chinees porselein, opgebouwd uit beelden van verschillende 

lichaamsdelen op een bed van lotusbloemen, stukken 

rots en stenen. 

Tentoonstelling: Hans van Bentem – Keep on Dreaming


15 


ZOMEREXPO 2012 

LIEFDE 

9 juni t/m 19 augustus 2012 

Het Gemeente museum Den Haag en de Stichting ArtWorlds 

organiseerden de tweede editie van de ZomerExpo, dit keer 

met als thema LIEFDE. Wederom werden zowel gevestigde 

als niet gevestigde kunstenaars uitgenodigd om zich aan te 

melden voor deze eerste landelijke beeldende kunst tentoonstelling 

samengesteld door open inschrijving. Tijdens voorrondes 

in Amsterdam, Utrecht en Enschede zijn zeer uiteenlopende 

werken geselecteerd die werden getoond in de zalen 

van het Gemeente museum. 

ZomerExpo2012 stond in het teken van het thema LIEFDE. 

Romantiek, verleiding, onbereikbare liefde, maar ook jaloezie 

en de desastreuze gevolgen daarvan zijn altijd een onderwerp 

geweest in de beeldende kunst. Een prachtige inspiratiebron 

dus voor de deelnemende kunstenaars. Een bijzonder 

element van deze tentoonstelling is de betrokkenheid van het 

publiek. Bezoekers konden hun stem uitbrengen op hun favoriete 

werk. De meeste stemmen gingen naar Moeder en Kind: 

Bolivia van Barbara Broekman. Deze kunstenares werkt op 

ambachtelijke wijze met textiel. Haar thema’s zijn de culturele 

diversiteit in onze samenleving en de verschillende aspecten 

van het vrouw zijn. 

De drie directeuren van de musea die bij dit project hebben 

samengewerkt – het Gemeente museum Den Haag, het 

Centraal Museum in Utrecht en het Rijksmuseum Twenthe 

in Enschede – hebben de tweede en derde museumprijs 

gekozen. De tweede museumprijs ging naar Merel Noorlander 

voor haar animatiefilm Il n’est Point de bonheur sans toi sans 

ton amour. De derde museumprijs was de Droomhaas van 

Ludmilla van der Spel, een fabelachtig beeld over een liefdevolle 

ontmoeting tussen een mens en een dier in een droom. 

Dit project is mogelijk gemaakt dankzij de steun van het 

Fonds voor Cultuurparticipatie en de Mondriaan Stichting. 

Samenwerkende partners voor het publieksprogramma en 

locaties zijn Centraal Museum Utrecht, Cultuurhuis Stefanus en 

Rijksmuseum Twenthe. 

HAPPY DAYS 

KUNST IN DEN HAAG 1947-1967 

1 september 2012 t/m 20 januari 2013 

Tussen 1947 en 1967 was Den Haag een broedplaats voor 

talent en in dit veelzijdige kunstklimaat – provocerend en 

vernieuwend, vol lef en humor – groeiden en bloeiden veel 

bijzondere initiatieven op het gebied van beeldende kunst, 

muziek, literatuur en dans. Ook de jeugdcultuur was spraakmakend 

en vernieuwend met Hawaii muziek, indorock en 

rock-‘n-roll. Er bestond in Den Haag nauwelijks een onderscheid 

tussen amateur-kunstenaars en professionals en 

abstracte en expressieve kunstuitingen bestonden naast heel 

precies geschilderde, realistische werken. De creatieve Haagse 

geesten voelden zich anders dan de kunstenaars in andere 

steden, beter zelfs. In de hofstad kon en mocht alles met 

buitengewoon belangwekkende vernieuwingen als resultaat. 

De tentoonstelling over deze Happy Days toonde het rijke 

culturele leven van de stad waar grote namen als Paul 

Verhoeven, Jan Cremer en Paul van Vliet hun eerste schreden 

zetten. Niet alleen kunst en vormgeving kwamen aan bod, 

maar ook het dagelijks leven met de Puchs, de jeugdcultuur 

en de eerste demonstraties. 

Tentoonstelling: ZomerExpo 2012 – Liefde


16 


Na de oorlog gingen realisten en abstracten in Den Haag de 

strijd met elkaar aan en haalden er bovendien veel andere 

kunstvormen bij. Vanaf midden jaren vijftig trokken Haagse 

kunstenaars ten strijde tegen alles wat naar realisme rook. 

Abstract en lyrisch werkende kunstenaars gaven uitdrukking 

aan een andere, nieuwe werkelijkheid. Het Gemeente museum 

ging zich vanaf 1950 ook richten op internationale moderne 

kunst. Dat was een grote inspiratiebron voor de lokale kunstenaars. 

Begin jaren zestig begon een jonge generatie kunstenaars 

zich te roeren. Ze hadden geen boodschap meer aan 

de voorbije werelden van oorlog en gezag. Hun kunst richtte 

zich op de toekomst. Bekende namen uit die tijd zijn bijvoorbeeld 

Joost Baljeu, Daan van Golden, Henk Peeters, Armando, 

Jan Schoonhoven en Jan Cremer. Een bijzonder element van 

de tentoonstelling vormde de reconstructie met de originele 

poppen van de Polka Dot Love Room, een ruimte die de 

spraakmakende kunstenares Yayoi Kusama in 1967 creëerde 

in de Haagse galerie Orez. 

De tentoonstelling werd georganiseerd met medewerking 

van met het Gemeentearchief Den Haag, Nationaal archief/ 

Spaarnestad Photo, Nederlands Danstheater, het Letterkundig 

Museum en Bennie’s Fifties. Omroep West maakte bij de 

tentoonstelling een tv-documentaire. 

FABULOUS FIFTIES 

FABULOUS FASHION 

6 oktober 2012 t/m 3 februari 2013 

De mode van de jaren vijftig spreekt tot de verbeelding en 

is actueler dan ooit. Moderne ontwerpers als Prada laten 

zich inspireren door de golden age of style, jongeren dragen 

vintage fifties en televisieserie Mad Men inspireert tot themafeesten. 

Het Gemeente museum Den Haag heeft deze ontwikkeling 

op modegebied verder uitgediept met 

de modetentoonstelling Fabulous Fifties – Fabulous Fashion. 

Een brede selectie originele jaren vijftig-kleding weerspiegelde 

de tijdgeest waarin optimisme en verandering de boventoon 

voerden. Het modebeeld tintelde van plezier. De elegantie en 

chic van de Parijse couture bestond naast de zwierige rock-’nrollmode 

van de jeugd. Die grote contrasten waren goed zichtbaar 

in de tentoonstelling. Naast schitterende haute couture 

van Dior, Balenciaga en Fath, droomjurken, trouw japonnen, 

hoeden en maatpakken, werden ook rebelse jeugdkleding, 

een Amerikaans spijkerjasje en nylon overhemden getoond. 

De jaren vijftig luidden een nieuw tijdperk in. Het was 

de tijd van spruitjeslucht, maar ook van glamour. Juist in 

dit na oorlogse tijdperk was er een sterke behoefte aan 

optimis me, vrijheid én luxe in kleding. Parijs had door de 

oorlog haar toppositie als centrum van de mode verloren aan 

de Verenigde Staten, maar daar kwam al snel weer verandering 

in. De zeer vrouwelijke ‘New Look’ van Christian Dior 

– met wijde rokken, petticoats en slanke tailles - domineerde 

vanaf 1947 de mode. De frisse Amerikaanse mode bleef echter 

ook populair, evenals nieuwe materialen als nylon en terlenka 

(polyester). Amerika stond voor welvaart, reclame en aantrekkelijke 

Hollywoodfilms. Filmsterren als Audrey Hepburn, Grace 

Kelly en Marlon Brando drukten hun stempel op de mode. 

Zowel bij vrouwen als mannen vormden hoeden een belangrijk 

onderdeel van de garderobe. Mannen droegen naast 

maatpakken inmiddels ook confectiepakken van goede snit. 

Haute couture hervond haar vooroorlogse elegantie. Nooit 

werden couturestukken met een fraaiere snit gecreëerd als 

in de dromerige jaren vijftig. De jeugd kleedde zich in vrolijk 

bedrukte jurken en rock-‘n-rollmode die het optimisme van het 

naoorlogse tijdperk reflecteerden, maar jongeren ontdekten 

ook spijkerbroeken, bikini’s, shorts en T-shirts. 

Een bijzonder extraatje van deze tentoonstelling waren de 

negen actuele stukken uit de zomercollectie 2012 van Prada. 

Reconstructie Polka Dot Love Room, Yayoi Kusama | tentoonstelling: Happy Days – Kunst in De Haag 1947-1967


17 


Deze op de jaren vijftig geïnspireerde ontwerpen werden 

speciaal voor deze tentoonstelling ingevlogen vanuit Italië. 

HET WONDER VAN DELFTS BLAUW 

Vanaf 1 december 2012 

Delfts blauw wordt wel gezien als toonbeeld 

van Hollands welvaren in de Gouden Eeuw. Toch is dit belangrijke 

culturele erfgoed in musea maar weinig te zien. Het 

Gemeente museum Den Haag, dat beschikt over een van de 

mooiste en grootste collecties Delfts aardewerk ter wereld, 

heeft hier definitief verandering in gebracht. Met de permanente 

presentatie die vanaf 1 december in de stijlkamers te 

zien is, wordt de spannende geschiedenis van vier eeuwen 

Delfts aardewerk inzichtelijk gemaakt. Naast het welbekende 

blauwwitte Delfts zijn ook kakelbonte exemplaren te zien en 

behalve fantasie prikkelende tulpenvazen worden ook eenvoudige 

borden getoond en zelfs een Nijntje spaarpot. Een in 

het oog springende installatie laat zien dat ook hedendaagse 

ontwerpers zich door de voorbeelden van weleer laten inspireren. 

Delfts blauw is nog altijd zeer geliefd! 

was Delft de onbetwiste wereldleider van het zogenaamde 

tinglazuuraardewerk. 

Het wonder van Delfts blauw geeft een uitvoerig beeld van 

de Delftse aardewerknijverheid door de eeuwen heen. Deze 

tentoonstelling en de daarbij verschijnende, gelijk namige 

publicatie zijn in een bijzondere samenwerking mogelijk 

gemaakt door de Amsterdamse kunsthandel Aronson 

Antiquairs. Bij de tentoonstelling is ook een kinderkunstboek 

gepresenteerd: Een vaas voor de prinses van Ingrid en 

Dieter Schubert. De originele illustraties zijn te zien op de 

tentoonstelling. 

De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) liet ons land 

vanaf het begin van de zeventiende eeuw kennismaken met 

het prachtige oosters porselein. Alleen de welgestelde burgers 

konden het zich veroorloven om de Chinese producten aan 

te schaffen en de Delftse aardewerkindustrie zag dit als een 

uitdaging; er werd naar gestreefd om de uiterlijke kenmerken 

van het porselein zo dicht mogelijk te benaderen. Met succes, 

want hun verfijnde, luxueus uitgevoerde aardewerken product 

werd wereldwijd gezien als het beste alternatief voor het 

echte (export)porselein. Men sprak zelfs over Delfts ‘porceleyn’. 

Rond 1660, toen Vermeer zijn beroemde schilderij 

Gezicht op Delft vervaardigde, telde Delft vele plateelbakkerijen. 

In de late zeventiende en vroege achttiende eeuw 

Delfts Blauw, Het wonder van Delfts Blauw. Foto: Gerrit Schreurs


18 


FOTOMUSEUM 

PIETER HUGO – ‘THIS MUST BE THE 

PLACE’ – SELECTED WORKS 2003-2011 

3 maart t/m 20 mei 2012 

De carrière van de Zuid-Afrikaanse fotograaf Pieter Hugo 

(Johannesburg, 1976) is met recht ‘booming’ te noemen. Zijn 

monumentale foto’s, waarin het hedendaagse Afrika een 

hoofdrol speelt, krijgen inmiddels wereldwijde aandacht. Hij 

won al talloze prijzen, waaronder de KLM Paul Huf Award in 

2008. Het Fotomuseum Den Haag heeft als eerste museum 

een uitgebreid overzicht getoond van werk dat Hugo maakte 

tussen 2003 en 2011. Behalve veel onbekende foto’s, waren 

selecties te zien van zijn beroemdste series. 

De verschillen tussen het Westen en Afrika, rijk en arm, blank 

en zwart worden pijnlijk duidelijk in Hugo’s heldere composities. 

Voor zijn serie The Hyena & Other Men (2005-2007) 

reisde hij een tijd lang mee met een groep rondtrekkende 

straatartiesten. Hij maakte een reeks portretten van deze 

groep die samen met de – soms met geweld – getemde 

dieren geld verdient door op te treden. In de serie Permanent 

Error (2009-2010) maakte hij krachtige portretten van jonge 

mannen en vrouwen die leven op een immense vuilnisbelt van 

kapotte computers, moeder- en toetsenborden. Om aan geld 

te komen, winnen deze jonge mensen edele metalen uit de 

computers door ze te verbranden. De giftige dampen die hier 

bij vrijkomen maken de plek een hel op aarde waar de levensverwachting 

bijzonder laag is. Toch kijken de jongens die voor 

Hugo poseerden met een zelfverzekerde, uitdagende blik in 

de camera. 

Van een andere orde is zijn serie over Nollywood (2008- 

2009) in Nigeria, na Hollywood en Bollywood de grootste 

film industrie ter wereld. In deze wereld worden levensechte 

en surreële elementen samengevoegd en daar is Hugo door 

gefascineerd. Pieter Hugo is geen documentaire fotograaf, hij 

laat mensen altijd poseren voor zijn portretten. Ook in deze 

serie laat hij acteurs en assistenten poseren in de rol van een 

filmpersonage wat soms resulteert in absurde taferelen. 

ARNOLD NEWMAN 

MASTERCLASS 

13 oktober 2012 t/m 13 januari 2013 

Marilyn Monroe, Igor Stravinsky, Pablo Picasso en John 

F. Kennedy: het is slechts een greep uit de lange lijst van 

beroemdheden die voor de camera van de Amerikaan Arnold 

Newman (1918-2006) hebben gestaan. Newman, een van de 

meest invloedrijke portretfotografen van de 20ste eeuw, is de 

pionier van het zogenaamde ‘omgevingsportret’. Gewoon een 

portret maken was in zijn ogen niet voldoende: juist iemands 

persoonlijke omgeving onthult ook het leven en karakter van 

de afgebeelde persoon. Het Fotomuseum Den Haag toonde 

aan de hand van 150 oorspronkelijke drukken (vintages) uit 

de Verenigde Staten een groots overzicht van Newmans 

werk, het eerste sinds zijn dood in 2006. Naast beroemde 

portretten omvatte Arnold Newman – Masterclass ook in 

vergetelheid geraakte stillevens, architectuurstudies en vroege 

straatfotografie. 

Newman streefde er niet naar om louter bekende mensen te 

fotograferen, hij wilde boven alles foto’s maken die een verhaal 

vertellen, die prikkelen en de toeschouwer intrigeren ongeacht 

de persoon die erop staat. Wereldberoemd zijn de portretten 

die hij in 1942 van Piet Mondriaan in zijn New Yorkse atelier 

weet te maken. Een ander bijzonder portret is dat van Otto 

Frank, de vader van Anne Frank. Newman ontmoet hem in 

1960 wanneer hij samen met zijn vrouw een bezoek brengt 

aan Nederland. 

Tentoonstelling Pieter Hugo – ‘This must be the place’ – Selected works 2003-2011


19 


Arnold Newman – Masterclass is samengesteld door William 

A. Ewing en georganiseerd in samenwerking met het Harry 

Ransom Center (Austin, Texas). 

GEM 

MATTHEW DAY JACKSON 

IN SEARCH OF… 

4 februari t/m 6 mei 2012 

Het GEM toonde in het voorjaar van 2012 de finale van de 

installatie In Search of… van Matthew Day Jackson (1974). 

Met zijn eerste grote solo tentoonstelling in Europa, die tot 

stand kwam in samenwerking met het MAMbo in Bologna en 

het Kunstmuseum Luzern, kon nu ook Europa kennis maken 

met dit multitalent dat in de VS al jaren succesvol is. Uit de 

tentoonstelling sprak zijn veelzijdigheid als onderzoekend 

kunstenaar. In zijn aansprekende video’s, sculpturen, schilderijen 

en tekeningen stelt Day Jackson de heroïsche geschiedenis 

van de Verenigde Staten ter discussie, zet vraagtekens 

bij de Amerikaanse droom, verbindt heden en verleden en 

verdiept zich in wetenschap en techniek. 

Day Jackson nam de toeschouwer mee op een reis door een 

wereld waarin heden en verleden samensmelten. Zo brengt 

hij in zijn bekende Life covers beeldiconen uit verschillende 

tijden samen en geeft die in hun nieuwe context een andere 

betekenis. Zijn films In search of… draaien om Amerikaanse 

samenzweringstheorieën die hij op eigen wijze samenvoegt. 

In zijn ‘study collections’, open metalen kasten waarin een 

verzameling objecten (bijvoorbeeld schedels, maquettes en 

potten) uitgestald is, stelt Day Jackson zich op als een archeoloog 

van de hedendaagse kunst. De koppeling van (kunst) 

geschiedenis en heden is ook terug te zien in bijvoorbeeld het 

werk The Tomb (2010), geïnspireerd op het beeld La Tombe 

de Philippe Pot door Antoine Le Moiturier uit de 15e eeuw dat 

in het Louvre staat. De vertaling naar het heden maakte Day 

Jackson door in zijn versie de gekapte monniken die de beeltenis 

van Pot dragen te vervangen door astronauten. Op hun 

schouders dragen de astronauten een glazen kist met daarin 

een soort skelet met de maten van de kunstenaar. 

Het Gemeente museum Den Haag verwierf, met dank aan 

de Vrienden van het Gemeente museum, onlangs een reliëf 

uit een serie die Matthew Day Jackson waarvan alle werken 

dezelfde titel dragen: August 6, 1945. Deze historische datum 

waarop de atoombom viel op Hiroshima, markeert het einde 

van de Tweede Wereldoorlog, maar is ook het begin van 

een tijdperk waarin we moeten leven met de angst voor een 

vernietigende herhaling. De serie bestaat uit bovenaanzichten 

van verschillende steden die in de Tweede Wereldoorlog door 

de geallieerden zijn gebombardeerd – in het geval van het 

Gemeente museum bijvoorbeeld Peenemünde, de stad waar 

de V2 werd gemaakt. De ‘stadsplattegronden’ zijn gemaakt 

van blokken hout, die in brand zijn gestoken. Het resultaat is 

een, als door een atoombom getroffen, zwart geblakerde stad 

met rivieren van gesmolten lood. 

ROBERT ZANDVLIET 

I OWE YOU THE TRUTH IN PAINTING 1650 - 

2012 

19 mei t/m 9 september 2012 

Robert Zandvliet (1970) is op dit moment een van de grootste 

schildertalenten van Nederland. Vanaf 1995 brak hij internationaal 

door. Sindsdien is zijn werk te zien op grote internationale 

tentoonstellingen en wordt hij verzameld in heel Europa en 

de Verenigde Staten. De afgelopen vijf jaar heeft hij gewerkt 

Matthew Day Jackson, The Tomb, 2010, Installation view at MAMbo, Bologna, Italy, 2011, Courtesy of the artist


20 


aan een intensief onderzoek naar de schilderkunst van 1650 

tot heden. Hij bestudeerde het werk van de klassieke meesters 

als Vincent Van Gogh, Pablo Picasso en Piet Mondriaan, 

maar ook van de Amerikaanse modernist Jackson Pollock, 

de zeventiende-eeuwse Chinese schilder Bada Shanren en de 

Rotterdammer Dolf Henkes. In I owe you the truth in painting 

heeft hij in GEM bewerkingen getoond van grootse werken 

uit de kunstgeschiedenis. De kunstwerken kennen een geheel 

eigen stijl: subtiel en krachtig, contrastrijk en vloeiend. 

I owe you the truth in painting is een citaat van Cézanne uit 

1905, het stond in een brief aan collega kunstenaar Emile 

Bernard. Cézanne zocht naar de juiste manier om de werkelijkheid 

weer te geven een maakte een revolutionaire ontwikkeling 

door. Zandvliet onderzoekt weer het werk van zijn 

voorgangers. Hij heeft geen vertalingen van werken gemaakt, 

maar wilde juist tot de kern komen. Op zoek naar de waarheid 

in de schilderkunst dus, in de wetenschap dat deze onvindbaar 

is. Want alles blijft altijd een interpretatie, of een interpretatie 

van een interpretatie. Tegen beter weten in blijft Zandvliet 

echter geloven in een ultiem beeld, een magnum opus. 

Zandvliet is één van die schilders die de schilderkunst springlevend 

houdt, dat heeft hij ook in GEM bewezen. In deze 

tentoonstelling met elementen uit de schilderkunst van 1650 

tot aan de moderne tijd, kon de bezoeker de rijkdom van de 

schilderkunst in zijn ware omvang proeven. 

Tentoonstelling: I owe you the truth in painting – Robert Zandvliet 1650-2012


21 


OVERZICHT ALLE TENTOONSTELLINGEN 

GEMEENTE MUSEUM DEN HAAG 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

WILLEM MARIS 

IMPRESSIONIST VAN DE HAAGSE SCHOOL 

21 januari t/m 9 april 

HAN SINGELS 

KOEIEN IN HET LANDSCHAP 2000-2009 

21 januari t/m 9 april 

ALEXANDER CALDER 

DE GROTE ONTDEKKING 

11 februari t/m 28 mei 

SIEB POSTHUMA 

CALDER – DE DRAAD VAN ALEXANDER 

18 februari t/m 20 jan 2013 

DEPOT VBVR 

18 februari t/m 17 juni 

GEWOON SCHILDEREN 

10 maart t/m 17 juni 

ONTDEK HET MODERNE 

Vanaf 24 maart, semipermanent 

HANS OP DE BEECK – STAGING SILENCE 

24 maart t/m 17 juni 

GOUD UIT JAVA – ZILVER UIT BATAVIA 

21 april t/m 4 november / 8 december 

 

 

 

 

 

 

 

HAAGS PORSELEIN 

21 april t/m 9 juni 2013 

HANS VAN BENTEM – KEEP ON DREAMING 

28 april t/m 11 november 

MEESTERS UIT HET MAURITSHUIS IN HET GEMEENTE 

MUSEUM DEN HAAG 

Vanaf 28 april tot voorjaar 2014 

ZOMER EXPO - LIEFDE 

16 juni t/m 19 augustus 

PUBLIC/PRIVATE – BEDRIJFSCOLLECTIES GEZIEN 

VANUIT EEN HAAGS PERSPECTIEF 

23 juni t/m 23 september 

OFFICE LIFE 

23 juni t/m 23 september 

KARIN VAN DAM – BORN IN A BALLOON 

(TRAVELLING CITY 2012) 

30 juni – 23 september 

 

HAPPY DAYS – KUNST IN DEN HAAG VAN 1947-1967 

 

1 september t/m 20 januari 2013 

FABULOUS FIFTIES – FABULOUS FASHION 

6 oktober t/m 3 februari 2013


22 


 

PIN-UP 

6 oktober t/m 10 februari 2013 

 

BRIDGET RILEY – SIKKENSPRIJS 2012 

20 oktober t/m 6 januari 2013 

 

JOHNNY ROLF EN JAN DE ROODEN – 

EEN KERAMISCH VERHAAL 1957-2006 

 

10 november t/m 17 maart 2013 

HET WONDER VAN DELFTS BLAUW 

Vanaf 1 december, semipermanent 

 

INGRID EN DIETER SCHUBERT – 

EEN VAAS VOOR DE PRINSES 

 

Vanaf 1 december, semipermanent 

DRAADGLAS – VENETIAANS GLAS MET WITTE EN 

KLEURIGE DRADEN 

15 december t/m 9 juni 2013 

FOTOMUSEUM 

 

ZILVEREN CAMERA 2011 

21 januari t/m 26 februari 

 

PIETER HUGO – ‘THIS MUST BE THE PLACE’ – 

SELECTED WORKS 2003-2011 

 

 

 

3 maart t/m 20 mei 

ANTOINE D’AGATA – ANTICORPS 

26 mei t/m 2 september 

PHOTO ACADEMY AWARD 

8 septemer t/m 7 oktober 

ARNOLD NEWMAN – MASTERCLASS 

13 oktober t/m 13 januari 2013 

 

MONDRIAAN & DE STIJL 

permanent 

Tentoonstelling: Bridget Riley – Sikkensprijs 2012


23 


GEM 

 

 

 

 

 

 

MATTHEW DAY JACKSON – IN SEARCH OF… 

4 februari t/m 6 mei 

ROBERT ZANDVLIET – I OWE YOU THE TRUTH 

IN PAINTING 1650-2012 


DAVID BATCHELOR – MAGIC HOUR 


AMIE DICKE – NABEELD 

22 september t/m 6 januari 2013 

PATRICK CORILLON – HET GEHEIMZINNIGE LEVEN 

VAN OSKAR SERTI 

22 september t/m 16 december 

CARLIJN MENS – FAITH FEAR FACE 

22 december t/m 24 februari 2013 

 

MICHIEL CEULERS EN BEN AKKERMAN – 

EN ÊTRE ET NE PAS EN ÊTRE 

22 december t/m 24 februari 2013


24 

3. EDUCATIE 

INSPIRATIE VOOR SCHOLIEREN EN 

VOLWASSEN 

HET BASISONDERWIJS 

2012 was een jaar vol activiteit en plezier. Leerkrachten konden 

kiezen uit 19 verschillende lesprogramma’s en kwamen met 

vele basisschoolleerlingen naar het museum. Ook het cultuurmenu 

in samenwerking met diverse erfgoedinstellingen in Den 

Haag bleef onverminderd populair. In de permanente kindermuseumzaal 

naast het museumatelier werden doorlopend 

de originele illustraties getoond uit de kinderkunstboeken, in 

combinatie met de museale collectie. Ook konden kinderen op 

zaal zelf van alles maken en er vonden museumlessen plaats. 

UITGELICHT: ENKELE FEITEN 

 

17.518 basisschoolleerlingen en 12.549 leerlingen van 

het voortgezet onderwijs bezochten het museum 

 

Leerkrachten konden kiezen uit vele lesprogramma’s, 

rondleidingen, kijkwijzers en workshops 

 

Tijdens schoolvakanties woonden 143 kinderen tussen 

de 6 en 12 jaar een van de twaalf workshops bij 

 

Op vijftien zondagen konden kinderen onder professionele 

begeleiding vrij beeldend werken in het Open 

Kinderatelier 

 

Twee feestelijke themadagen trokken elk zo’n 

300 kinderen 

 

622 volwassenen genoten van het activiteitenprogramma 

‘Openbaringen’ met lezingen, workshops 

en cursussen 

 

Aan drie Art Prof dagen, gekoppeld aan de ZomerExpo, 

namen 610 personen deel 

 

Zeven korte lezingen onder de noemer ‘Kunst op 

zondag’ trokken 540 geïnteresseerden 

 

Wonderkamers 1.0 zijn gesloten voor een groot 

scheepse vernieuwing 

KINDERKUNSTBOEKEN 

In 2012 zijn in samenwerking met Uitgeverij Leopold drie 

kinderkunstboeken uitgegeven en bijbehorende tentoonstellingen 

ingericht: Nacht in het poppenhuis (Anna Woltz en 

Thé Tjong Khing), Calder – De draad van Alexander (Sieb 

Posthuma) en Delfts blauw – een vaas voor de prinses (Ingrid 

en Dieter Schubert). De reeks kinderkunstboeken is al jaren 

zeer succesvol. In 2012 zijn zowel Mister Orange, de jeugdroman 

over Piet Mondriaan, van Truus Matti als het prentenboek 

Keepvogel en Kijkvogel in het spoor van Mondriaan van 

Wouter van Reek onderscheiden met een Zilveren Griffel. 

HET VOORTGEZET ONDERWIJS 

Docenten van het voortgezet onderwijs konden een keuze 

maken uit een inspirerend programma van rondleidingen, 

kijkwijzers en workshops die aansloten bij de verschillende 

grote tentoonstellingen, de Centraal Schriftelijke Examens of 

de Canon van Nederland. Onverminderd populair waren de 

examenkijkwijzers voor vmbo, havo en vwo bij de examens 

oude stijl (tekenen-handvaardigheid-textiele werkvormen en 

kunstvakken 2). Ook de workshops met onze samen werkingspartners 

in Den Haag bleven enorm succesvol: de workshop 

Klinkende kunst waarbij leden van het Residentieorkest 

stukken spelen in de museumzalen en het project Dit ben ik 

rondom social media met het thema ‘identiteit & imago’ in 

samenwerking met het Haags Filmhuis en Digital Playground. 

Hoogtepunt van het schooljaar 2012 vormde een vernieuwend 

project binnen het voortgezet onderwijs: Culturele instelling 

als klaslokaal, in samenwerking met het Johan de Witt College, 

het Haags Filmhuis, het Theater aan het Spui en het Korzo 

theater. Gezamenlijk zijn doorlopende leerlijnen ontwikkeld, 

vanaf leerjaar 1 t/m 3 van het vmbo in de vakken beeldende 

kunst, dans, theater en film. Het complete culturele onderwijs 

vond plaats op locatie bij de vier instellingen. Maar liefst 

33 groepen, 564 leerlingen, hebben hieraan deel genomen.


25 

3. EDUCATIE 

KINDEREN & VRIJE TIJD 

Ook tijdens schoolvakanties en in het weekend zijn er 

regelmatig activiteiten voor kinderen. Creatieve workshops, 

het Open Kinderatelier en een speciaal programma 

voor kinderen tijdens de Museumnacht bijvoorbeeld. Deze 

Kindermuseumnacht werd onder andere opgeluisterd door 

theatermaker Ton Meijer met de voorstelling Aadje Piraatje 

met illustraties van Sieb Posthuma. Er hebben ook twee 

feestelijke themadagen voor kinderen plaatsgevonden: de 

Calder Kinderzondag en de Muizendag, thema Delfts blauw. 

Een groot succes! Het hele jaar door konden kinderen bovendien 

met zes verschillende gratis kindertours het museum in. 

En voor de ADO-jeugd was er de speciale kindertour Groen 

als gras. 

SPECIAAL VOOR VOLWASSENEN 

Veel volwassenen namen deel aan het programma 

‘Openbaringen’; lezingen, workshops en cursussen bij diverse 

tentoonstellingen. Daarnaast is voor de tweede keer een 

programma met lezingen en drie Art Prof dagen georganiseerd 

rondom de ZomerExpo. Ook nam het museum deel aan 

het project MuseumPlusbus waardoor vele ouderen uit het 

hele land het museum konden bezoeken. Nieuw dit jaar was 

Kunst op zondag. Een reeks van zeven korte lezingen over 

een tentoonstelling in het museum of een kunstenaar uit de 

museumcollectie.


26 

4. PUBLIEKSBEREIK 

BEZOEKERSAANTALLEN 

In totaal is het Gemeente museum Den Haag (inclusief GEM/ 

Fotomuseum) in 2012 door maar liefst 383.790 mensen 

bezocht. Bezoekers komen in groten getale af op het gevarieerde 

en verrassende tentoonstellingsaanbod. Dit jaar is 

bovendien een unieke situatie ontstaan die ook zeker voor 

een extra toeloop van het publiek heeft gezorgd. De hoogtepunten 

uit de collectie van het Mauritshuis hebben tijdelijk 

onderdak gevonden in het Gemeente museum, waardoor 

binnen de muren van Berlage zes eeuwen kunst kunnen 

worden bewonderd. 

Het museum Escher in het Paleis heeft wederom een recordaantal 

bezoekers getrokken. Het voormalige stadspaleis heeft 

maar liefst 104.268 bezoekers verwelkomd. In totaal betekent 

dit dat de musea 488.058 bezoekers hebben getrokken. 

In het Gemeente museum waren grote publiekstrekkers 

onder andere de tentoonstelling over Alexander Calder en de 

combinatie van de twee tentoonstellingen waarin de jaren 50 

centraal stonden: Happy Days – Kunst in Den Haag 1947- 

1967 en de modetentoonstelling Fabulous Fifties – Fabulous 

Fashion. 

MARKETING & COMMUNICATIE 

De kwaliteit en kwantiteit van activiteiten rondom het uitgebreide, 

zeer gevarieerde tentoonstellingsaanbod heeft niet 

alleen hoge bezoekersaantallen opgeleverd. Ook de (inter) 

nationale pers heeft veel aandacht aan de tentoonstellingen 

in het Gemeente museum besteed. Op print bedroeg de bruto 

mediawaarde in 2012 ruim veertien miljoen euro. Daarnaast 

is een aantal keer actief samengewerkt met het NRC. Zo is 

een grote actie opgezet in samenwerking met het Mauritshuis 

rond de tentoonstelling Meesters uit het Mauritshuis en rond 

de tentoonstelling Het Wonder van Delfts Blauw, waarbij is 

samengewerkt met De Koninklijke Porceleyne Fles in Delft. 

Naast de publiciteit rond tentoonstellingen, is er ook actief 

gewerkt aan de brede positionering van het museum. 

In 2012 heeft het museum regelmatig de krachten gebundeld 

met andere partijen. In samenwerking met Den Haag 

Marketing en het Nederlands Bureau voor Toerisme & 

Congressen (NBTC) is de benadering van de buitenlandse 

markt nader vormgegeven. De focus ligt hierbij op Duitsland, 

België, de UK en – mede door de aanwezigheid van de geweldige 

collectie van het Mauritshuis – Japan. Het Gemeentemuseum 

en Escher in het Paleis pakken dit gezamenlijk 

op. Verder is zowel inhoudelijk als op pr-gebied samengewerkt 

met Omroep West rond de tentoonstelling Happy 

Days – Kunst in Den Haag 1947-1967. Erik Kooyman heeft 

een prachtige documentaire bij de tentoonstelling gemaakt 

– de ingekorte versie hiervan was ook op zaal te zien – en er 

is in diverse programma’s aandacht aan de tentoonstelling 

besteed. 

Een bijzondere dag, die ook voor de nodige publiciteit heeft 

gezorgd, was 12 september. Voor de nationale verkiezingen 

heeft het museum de deuren geopend als ‘mooiste stembureau 

van Nederland’. Stemmers kregen gratis toegang tot 

het museum. Diezelfde maand waren ook veel mensen op 

de been voor de Museumnacht. Ook dit jaar weer een groot 

succes, zoals ook wel blijkt uit een artikel in het AD Haagsche 

Courant. Herman Rosenberg schreef het volgende: “Een 

museumnacht op zichzelf speelde zich af bij het Gemeentemuseum 

en GEM/Fotomuseum”. Vervolgens ging hij enthousiast 

in op het geboden programma. Een mooi compliment. 

Johannes Vermeer, Gezicht op Delft, ca. 1660-1661 (Collectie Mauritshuis)


27 


ONLINE ACTIVITEITEN 

Op 3 september 2012 is de nieuwe website van het museum 

gelanceerd: mooier en overzichtelijker dan de eerdere site en 

helemaal in lijn met de nieuwe huisstijl. De site biedt bovendien 

de mogelijkheid om online topstukken uit de collectie te 

bekijken. 

Social media zijn in toenemende mate van belang. Niet 

alleen voor free publicity, maar bovenal voor de band met 

het publiek. De social media lenen zich bij uitstek voor interactie 

en je kunt via deze kanalen iets extra’s bieden. Een kijkje 

achter de schermen bijvoorbeeld of aansprekende win acties. 

Er is dan ook veel tijd in geïnvesteerd. Dat dit vruchten heeft 

afgeworpen, maken de cijfers zonder meer duidelijk. Op 

Facebook had het Gemeente museum op 1 januari 2012 nog 

2692 volgers, aan het eind van het jaar waren dit er 9516. Ook 

het aantal volgers op Twitter is gestaag gegroeid, tot 5161 aan 

het eind van 2012. Ook voor GEM en Fotomuseum geldt dat 

het aantal volgers flink is toegenomen. De Facebookpagina 

van het Fotomuseum telde eind 2012 7748 ‘likers’ en die 

van het GEM 4049. Op Twitter is het aantal volgers van het 

Fotomuseum bijna verdubbeld naar 3027 volgers. 

Medio 2012 is ARTtube gelanceerd, een tweetalig collectief 

videokanaal over kunst en design van vijf musea uit 

Nederland en Vlaanderen. Naast het Gemeente museum Den 

Haag nemen ook het Stedelijk Museum Amsterdam, M HKA 

in Antwerpen, De Pont in Tilburg en Museum Boijmans Van 

Beuningen in Rotterdam deel aan dit initiatief. De geplaatste 

video’s zijn stuk voor stuk van hoge kwaliteit en veelal in eigen 

beheer en vanuit eigen expertise ontwikkeld. Het Gemeentemuseum 

heeft onder andere korte interviews met conservatoren 

op het videokanaal geplaatst om kunstliefhebbers een 

kijkje achter de schermen te geven. Verder zijn er professionele 

introductiefilms bij nieuwe tentoonstellingen geplaatst, 

zoals bijvoorbeeld over Het wonder van Delfts Blauw. 

ARTtube, mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het 

SNS REAAL Fonds, zal de komende jaren verder worden 

uitgebouwd. 

STADSDEELPROJECT 

In 2012 kregen twee stadsdelen alle aandacht van het 

museum: Scheveningen en Haagse Hout, mensen die minder 

gewend zijn musea te bezoeken in het bijzonder. Men kon 

op vertoon van een sleutelhanger die verspreid werden in de 

stadsdelen gratis het museum bezoeken. Hier maakten zo’n 

15.000 mensen gebruik van. 

Naast het gebruik van de sleutelhanger konden ook gratis 

verschillende rondleidingen en workshops voor kinderen of 

volwassenen worden geboekt. Vooral op de keramiekworkshop 

naar aanleiding van Delfts blauw kwam veel 

respons. In totaal trok dit programma 106 groepen met 

808 deelnemers. Daarnaast bood het museum de inwoners 

van de genoemde stadsdelen een cultureel avondje uit aan. 

Op deze avonden werden mensen opgehaald met bussen en 

ook weer thuisgebracht. In het museum was er een ontvangst 

met muziek, een hapje en een drankje een divers aanbod van 

activiteiten. Gemiddeld trokken deze avonden 500 bezoekers. 

SAMENWERKING MET ADO 

De in 2011 opgestarte samenwerking met ADO Den Haag is 

in 2012 voortgezet. Het is de bedoeling om met gezamenlijke 

marketingacties de jeugd tot 12 jaar te bereiken, al dan niet lid 

van de ADO-kidsclub. Twee Haagse instituten kunnen elkaar 

op die manier versterken. Dit concept blijkt een succes. Er 

zijn onder andere posters in de stad te zien geweest met een 

combinatie van ADO en het Gemeente museum en er is een 

speciale ADO-kidstour in het museum. Dit draagt allemaal 

bij aan een belangrijk doel van het museum, namelijk dat elk 

kind uit de stad minimaal een keer in zijn leven het Gemeentemuseum 

Den Haag bezoekt.


28 


BRIGHT MINDS 

Dertigers en veertigers blijken in hun vrije tijd vaak te weinig 

toe te komen aan culturele uitstapjes. Om daar verandering in 

te brengen én om een mogelijkheid tot netwerken te bieden, 

is in 2011 gestart met Bright Minds. De focus ligt op jonge 

mensen uit overheid en bedrijfsleven die elkaar een aantal keer 

per jaar in het museum en ook daarbuiten ontmoeten. Dit jaar 

is een vervolg gegeven aan dit initiatief. De leden kregen een 

interessant programma aangeboden met lezingen, exclusieve 

avondopenstellingen en bezoeken aan galeries of kunstenaars. 

Het gezelschap telt zo’n honderd leden. 

PUBLICATIES 2012 

 

Alexander Calder – De grote ontdekking 

 

Amie Dicke: Nabeeld / Afterimage 

 

Antoine d’Agata – Anticorps 

 

Arnold Newman – Masterclass 

 

Bridget Riley: Sikkens Prize 2012 

 

Calder – De draad van Alexander (kinderboek) 

 

Een vaas voor de prinses (kinderboek) 

 

Fabulous Fifties – Fabulous Fashion 

 

Goud uit Java – Javaanse sieraden uit Indonesië 

 

Hans van Bentem – Keep on Dreaming! 

 

Het geheimzinnige leven van Oskar Serti 

(krant bij de tentoonstelling van Patrick Corillon) 

 

Het wonder van Delfts Blauw / Delft Ware Wonder Ware 

 

Johnny Rolf en Jan de Rooden: een keramisch verhaal 

1957-2006 (in Vormen uit vuur) 

 

Karin van Dam – Born in a Balloon 

 

Matthew Day Jackson – In Search of… 

 

Ontdek het moderne 

 

Pieter Hugo – This Must Be The Place 

 

PUBLIC/PRIVATE – Bedrijfscollecties gezien vanuit een 

Haags perspectief 

 

Robert Zandvliet – I Owe You the Truth in Painting 

1650-2012 

 

TIQ (Magazine bij Happy Days – Kunst in Den Haag 

1947-1967) 

 

Willem Maris – Impressionist van de Haagse School 

 

Zilver uit Batavia – Gebruiks- en gedachteniszilver uit de 

tijd van de VOC 

 

Zilveren Camera 2011 

 

ZomerExpo 2012 – Liefde


29 

5. ORGANISATIE 

MEDEWERKERS 

In het Gemeente museum Den Haag waren op 1 januari 

2012 123 mensen in dienst. Op 31 december waren dat er 

120 (96,5 fte); 62 vrouwen en 58 mannen. Er is afscheid 

genomen van acht medewerkers en er zijn vier nieuwe medewerkers 

in dienst genomen. Daarnaast hebben verschillende 

mensen zich actief voor het museum ingezet op basis van 

bijvoorbeeld contracten of payrolling. 

Het Gemeente museum is al jarenlang een erkend leerbedrijf, 

gecertificeerd door Ecabo en door het Kenniscentrum Handel. 

Ook in 2012 hebben daarom studenten, zowel van mbo, hbo 

als universiteit, een stageplek in het museum gevonden. 

Het ziekteverzuim was in 2012 aanmerkelijk hoger dan het 

verzuimpercentage van de afgelopen jaren: 8,55%. Dit is toe te 

schrijven aan een toename in de categorie langdurig zieken. 

VRIENDEN VAN HET GEMEENTE MUSEUM 

Het Gemeente museum weet zich gesteund door een grote 

en actieve vriendenvereniging. De ruim 2500 leden zijn 

enorm betrokken en dragen het museum een warm hart toe. 

In 2012 hebben de Vrienden The Rumour van Luc Tuymans 

– een installatie met zeven verschillende kleurenlithografieën, 

nr. 1/18 – geschonken aan het Gemeente museum. Daarnaast 

heeft de vereniging met een financiële bijdrage de aankoop 

van een bijzonder drieluik van de Amerikaanse kunstenaar 

Paul Thek mede mogelijk gemaakt. 

RAAD VAN TOEZICHT 

In 2012 had de Raad van Toezicht van de Stichting 

de volgende samenstelling: 

 

J.N.A. (Joop) van Caldenborgh 

 

 

 

 

 

 

voorzitter sinds 1 januari 2005, aftredend in 2013 

Drs. A. (Annabelle) Birnie 

lid sinds 1 maart 2009, afgetreden in maart 2013 

Drs. S.J. (Simon) van Driel 

lid sinds 1 januari 2005, aftredend in 2013 

Mr. L.J. (Laetitia) Griffith 


Mr. W.H.M. (Wiet) Pot 


G. (Gabriella) Bekman 

lid sinds 1 december 2011, herbenoeming 2015 

C.J. (Carel) van den Driest 

lid sinds 1 december 2011, herbenoeming 2015 

In 2012 heeft de Raad vier keer vergaderd. Belangrijke 

punten waren onder andere het vaststellen van de kwartaalrapportages, 

de begroting en de jaarrekening. Ook de bezuinigingen 

vanuit de Gemeente Den Haag en de financiële 

toekomst van het museum stonden op de agenda. De raad 

volgt de richtlijnen voor Cultural Governance.


30 

6. FINANCIËN 

JAAR VAN UITERSTEN 

Het jaar 2012 was voor het Gemeente museum Den 

Haag een jaar van uitersten. Aan de ene kant was er een 

bijzonder succesvol tentoonstellingsprogramma met dito 

bezoekcijfers, waardoor het museum het jaar financieel 

aanmerkelijk positiever kon afsluiten dan waar het op 

was begroot. Anderzijds is veel aandacht uitgegaan naar 

de gevolgen van de gemeentelijke bezuinigingen op de 

subsidie van het museum voor de jaren 2013 - 2016. 

De omvang van de bezuinigingen ten opzichte van het subsidiebedrag 

in de vorige planperiode beliep uiteindelijk bijna 

¤ 1.000.000,-. De directie heeft plannen ontwikkeld en in gang 

gezet om de gevolgen voor de omvang en kwaliteit van het 

activiteitenprogramma op korte termijn zoveel mogelijk te 

beperken en op lange termijn geheel te reduceren. Een combinatie 

van vergroting van eigen inkomsten, beperken van de 

uitgaven en verhogen van de efficiency moeten dit mogelijk 

maken. 

vermogen wordt gebruikt om de onverwachte financiële 

risico’s op te vangen, die zich kunnen voordoen bij de uitvoering 

van de doelstellingen van het museum. 

Het Gemeente museum Den Haag maakt zich grote zorgen 

over de toekomst. Door de grote bezuinigingsgronde die het 

museum voor de nieuwe kunstenperiode heeft getroffen, 

moet er in de periode vanaf 2013 ten opzichte van de vorige 

kunstenperiode ongeveer een miljoen worden bezuinigd. Het 

huidige tekort over het jaar 2012 is minder negatief uitgevallen 

door de meerwaarde die de komst van de collectie van het 

Mauritshuis heeft op publieksinkomsten. Als het Mauritshuis 

weer is teruggekeerd naar het eigen onderkomen zullen deze 

hogere publieksinkomsten wegvallen. Bovendien zullen in 

2013 de bezuinigsmaatregelen die het museum heeft moeten 

treffen van start gaan. Het Gemeente museum Den Haag 

vreest dan ook dat de pijn van de bezuinigingen de komende 

jaren steeds weer voelbaar zal zijn en dat deze invloed zullen 

hebben op de financiële eindresultaten van de exploitatie. 

De totale baten bedroegen in 2012 ¤ 14.658.122,-, waarvan 

¤ 2.569.423,- aan publieksinkomsten. De totale baten waren 

hiermee ¤ 1.913.622,- hoger dan begroot. De toename van 

de baten wordt vooral vooroorzaakt door hogere publieksinkomsten 

en meer overige bijdragen uit private middelen. 

De totale lasten bedroegen in 2012 ¤ 15.232.568,- en waren 

daarmee ¤ 1.125.568,- hoger dan begroot. De hogere lasten 

werden vooral veroorzaakt door hogere uitgaven voor de 

Wonderkamers 2.0 en de aankoop van de drieluik van Paul 

Thek, zonder titel 1971. Het exploitatie resultaat bedroeg in 

2012 ¤ 474.329,- negatief en kwam daarmee minder negatief 

uit dan in de begroting was voorzien. In de resultaatbestemming 

is het vrij beschikbare eigen vermogen van het 

museum verhoogd met ¤ 213.922,- naar een totaal bedrag 

van ¤ 1.444.991,- per 31 december 2012. Het vrij beschikbaar


31 

6. FINANCIËN 

BALANS PER 31 DECEMBER 2011 

ACTIVA 

A Vaste activa 

31 december 


A.1 Materiele vaste activa ¤ 398.009 432.370 

31 december 

2011 

Totaal vaste activa 398.009 432.370 

B Vlottende activa 

B.1 Onderhanden projecten ¤ 48.429 39.496 

B.2 Voorraden ¤ 105.537 131.789 

B.3 Vorderingen ¤ 890.276 964.152 

B.4 Vooruitbetaalde bedragen ¤ 86.107 105.520 

B.5 Liquide middelen ¤ 5.715.128 5.953.018 

Totaal vlottende activa ¤ 6.845.477 7 .193.975 

TOTAAL ACTIVA ¤ 7.243.486 7 .626.345 

PASSIVA 

C Eigen vermogen 

Besteedbaar vermogen 

C.1 Vrij beschikbaar vermogen ¤ 1.444.991 1.231.069 

Vastgelegd vermogen 

C.2 Bestemmingsreserves ¤ 211.000 939.000 

C.3 Bestemmingsfondsen ¤ 985.938 946.189 

Totaal eigen vermogen ¤ 2.641.929 3 .116.258 

D Voorzieningen ¤ 1.896.368 1 .690.918 

E Kortlopende schulden en 

overlopende passiva 

E.1 Crediteuren ¤ 501.643 668.881 

E.2 Overige schulden ¤ 1.479.366 1.402.288 

E.3 Overlopende passiva ¤ 724.180 748.000 

Totaal kortlopende schulden en 

overlopende passiva ¤ 2.705.189 2 .819.169 

TOTAAL PASSIVA ¤ 7.243.486 7 .626.345


32 

6. FINANCIËN 

STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2012 

Realisatie 


Begroot 


Realisatie 

2011 

BATEN 

Directe opbrengsten 

A.1 Publieksinkomsten ¤ 2.569.423 1.959.000 2.094.106 

A.2 Sponsorinkomsten ¤ 74.364 38.000 597.855 

A.3 Overige inkomsten ¤ 447.565 275.000 683.210 

Indirecte inkomsten 

A.4 Diverse inkomsten ¤ 243.941 215.000 224.398 

A TOTALE OPBRENGSTEN ¤ 3.335.293 2.487.000 3.599.569 

B.3.1 Subsidie Gemeente Den Haag 

Meerjaren beleidsplan Kunst en 

Cultuur ¤ 9.335.397 9.070.000 9.090.653 

B.3.2 Overige subsidie Gemeente 

Den Haag ¤ 20.000 20.000 23.000 

B.4.1 Overige subsidies/bijdragen 

uit publieke middelen ¤ 399.259 217.500 335.511 

B.4.2 Overige subsidies/bijdragen 

uit private middelen ¤ 1.568.173 950.000 958.008 

B TOTALE BIJDRAGEN ¤ 11.322.829 10.257.500 10.407.172 

TOTALE BATEN (A+B) ¤ 14.658.122 12.744.500 14.006.740 

LASTEN 

C.1 Beheerlasten personeel ¤ 2.115.060 1.931.200 2.127.350 

C.2 Beheerlasten materieel ¤ 3.052.894 2.825.000 2.862.594 

C TOTALE BEHEERLASTEN ¤ 5.167.955 4.756.200 4.989.944 

D.1 Activiteitlasten personeel ¤ 5.193.125 5.103.800 4.863.921 

D.2 Activiteitlasten materieel ¤ 4.871.487 4.247.000 4.718.238 

D TOTALE 

ACTIVITEITENLASTEN ¤ 10.064.613 9.350.800 9.582.159 

TOTALE LASTEN (C+D) ¤ 15.232.568 14.107.000 14.572.103 

RESULTAAT ¤ - 574.445 - 1.362.500 - 565.363 

Saldo uit gewone bedrijfsvoering 

Saldo Rentebaten en -lasten ¤ 100.117 100.000 103.506 

EXPLOITATIERESULTAAT ¤ - 474.329 - 1.262.500 - 461.857

jaarverslag 2012 - Gemeentemuseum Den Haag

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?