ORDRUPGAARD - Gemeentemuseum Den Haag

Gemeente
museum
Den Haag
KIJKWIJZER NIVEAU **
ORDRUPGAARD
© Gemeentemuseum Den Haag
afdeling Educatie
september 2007
tekst: Andrea Freckmann
vormgeving: Anne Blaak

Over de tentoonstelling
De oprichter van de Ordrupgaard
collectie is de Deen Wilhelm
Hansen. Met een vooruitziende
blik verzamelde hij Franse en
Deense schilderijen op een moment
dat deze nog lang niet zo
bekend waren als nu.
Zijn collectie dankt de naam aan
het dorp Ordrup, aan de rand van
Kopenhagen, waar Hansen een
landhuis liet bouwen. Hij noemde
zijn landgoed Ordrupgaard en het
diende als een buitenverblijf en
een onderkomen voor de schilderijenverzameling.
Tegenwoordig
is het een museum waar de collectie
tentoon wordt gesteld.
Hoe je te werk gaat
De vragen van deze kijkwijzer zijn
gegroepeerd per zaal. Het zaalnummer
vind je bovenaan de wanden
terug. De foto’s van de kunstwerken
helpen je bij het vinden van het
juiste schilderij. Een clipboard om
op te schrijven en potlood kun je bij
de infobalie in de hal lenen.
Wij hopen dat je veel plezier zult
hebben op de tentoonstelling!
INLEIDING
1

WAAR GAAT HET OVER
27 Valt de collectie Ordrupgaard
bij jou in de smaak Schrijf dan
op welke schilder of schilderij
je – in theorie- als start voor je
eigen collectie mee naar huis zou
willen nemen:
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
___________________________________________
1 Er zit altijd een idee achter de
opzet van een tentoonstelling. Het
kan bijvoorbeeld gaan over
o een kunstenaar die nu nog leeft
o een kunstenaar die niet meer leeft
o een onderwerp
o een periode
Heb je al eerder een tentoonstelling
in een kunstmuseum bezocht
Zo ja, kruis aan waar het over
ging een schrijf de titel op.
2 De titel van deze tentoonstelling
is ‘Ordrupgaard’. Je zou kunnen
denken dat het gaat over een
kunstenaar, namelijk over de jonge
man die je op het schilderij ziet.
Maar dat klopt niet.
De antwoorden voor de volgende
vragen kun je halen uit de zaaltekst
naast het schilderij of uit de
introductie ‘Over de tentoonstelling’
in je kijkwijzer.
ZAAL 2
______________________________________________
______________________________________________
Wie is de geportretteerde op het
schilderij
___________________________________________
___________________________________________
______________________ _____________________
__________________________________________
Hoe komt men aan de titel van
de tentoonstelling
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
__________________________________________
25
2

SCHOOL VAN BARBIZON
Rond 1830 trokken kunstenaars vanuit Parijs naar het plattelandsdorpje Barbizon
in het bos van Fontainebleau. Zij gingen daar in de open lucht schilderen.
Het landschap was tot die tijd in Frankrijk vooral iets voor minder
getalenteerde kunstenaars. In deze periode werd het juist HET onderwerp. Nog
steeds heeft Barbizon voor kenners een magische klank. De woonhuizen van
de kunstenaars (van de beroemde ‘School van Barbizon’) staan er nog. En er
is nog steeds de oude herberg ‘Ganne’, waar de schilders elkaar troffen bij
een eenvoudige maaltijd en een glas wijn.
ZAAL 5
In deze zaal zie je ter afronding van jouw rondgang schilderijen uit de collectie
van het Gemeentemuseum.
26 Bekijk de volgende schilderijen.
ZAAL 6
Claude Joseph Vernet
Schipbreuk op de kust,
1881
Gustave Courbet
De rotsen bij Étretat,
1869
Johan Barthold Jongkind
Afbraak van de Rue des Francs
Burgeois St. Marcel, Quartier
Mouffetard, Parijs, 1868
Gustave Courbet
Molen bij brug over de bron
van de Loue, 1863
De schilder ______________________________________ kan worden beschouwd als pionier
v a n h e t ______________________________________ . . H i j p r o b e e r d e v o o r a l h e t s p e l v a n l i c h t
en schaduw te vangen en het moment vast te houden.
De schilder ______________________________________ hield van het ongetemde in de natuur
en bracht de verf vaak met een paletmes aan op het doek.
Gustave Courbet
De Golf, 1870
Bij de schilder ______________________________________ diende het landschap vooral als
coulisse voor dramatische gebeurtenissen en verhalen.
3
24

SCHOOL VAN BARBIZON
Kabinet 8
Pierre Bonnard
Fontenay-aux-Roses, 1867
Le Cannet, 1947
25 Niet alleen Daumier keek met een
knipoog om zich heen. Je ziet hier een
ets van Pierre Bonnard. De honden hebben
bijna menselijke trekken. Wat zou
de situatie onder mensen zijn Geef
een karakterbeschrijving van de honden.
______________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________ ______________________
__________________________________________________________________________________________________________
ZAAL 14
3 Het feit dat je buiten gaat schilderen
betekent nog niet dat je bij
zonnig weer een vredig landschap
schildert en bij buien de ongetemde
natuur. De kunstenaars
van Barbizon hadden ieder een
eigen voorkeur voor een bepaald
soort landschap. De sfeer van het
schilderij was geen gevolg van
weersomstandigheden.
4 Ook Daubigny trok naar de Normandische
kust. Dit grote doek
bevestigde hij aan twee palen
die stevig in de grond zaten. Hij
schilderde de atmosferische grijze
lucht en de zwaarte van de
zee.
De zee sprak Gustave Courbet het
meest aan, het thema paste bij zijn
temperament. Wat sprak hem precies
aan, volgens jou
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_______________________________________________
Lucht:
_________________________________________________
_________________________________________________
________________________________________________
Zee:
ZAAL 5
__________________________________________________________________________________________________________
__________ ________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
Het verschil tussen lucht en zee
ontstaat vooral door de toets (de
manier waarop Daubigny de verf
opbrengt). Geef een beschrijving
hiervan.
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
_______________________
____________________________
23
Charles-François
Daubigny
Zeegezicht, 1874
4

SCHOOL VAN BARBIZON
ZAAL 5
Kabinet 15
Om naar kabinet 15 te gaan, loop je (links van het schilderij van Signac)
naar de gang. Als je je dan omdraait zie je boven aan de muur de nummers
van de kabinetten.
ZAAL 14
24 Aan het begin van de
tentoonstelling zag je een
schilderij van Honoré Daumier
– ‘De worstelaars’. Hier
kun je kennis maken met
Daumier als tekenaar en karikaturist.
Kies je favoriete tekening en
schrijf de titel op.
_______________________________________
5 Dit vroege schilderij van Alfred
Sisley verwijst naar de traditie
van de ‘School van Barbizon’.
Vaak zijn er wel mensen te zien
maar ze zijn ondergeschikt aan
het landschap.
Alfred Sisley
Laan met Kastanjes in
La Celle-Saint Cloud,
1865
____________________________________________________________
Op de volgende pagina zie je een
schets van de compositie. Teken
hierin de twee mannen van het
schilderij. In jouw tekening moeten
de twee mensen juist het belangrijkste
onderwerp worden.
5
22

22 Het pointillisme is als artistieke stijl
aan het einde van de 19de eeuw ontstaan.
Pointillisten zetten even grote stipjes van
zuivere kleuren naast elkaar. De kleuren
ver mengen zich op het netvlies en vanaf
een afstand vormen de stipjes op het
doek de kleur die de schilder aan de
onderwerpen wilde geven.
ZAAL 14
Vaak werkten deze schilders met sterke
kleurcontrasten, bijvoorbeeld met complementaire
kleuren. In de kleurencirkel
liggen complementaire
kleuren recht tegenover elkaar.
Geef een voorbeeld hiervan uit dit
schilderij.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
23 Wat vind je van dit schilderij
Paul Signac
Cassis, Cap Lombard, Opus
196, 1889
o Ik vind het mooi, want
________________________________________________
_______________________________________________
o Ik vind het niet mooi, want
________________________________________________
_______________________________________________
Vincent van Gogh
Tuin te Arles, 1888
21
6

SCHOOL VAN BARBIZON
ZAAL 5
21 Eén jaar
voor zijn dood,
maar liefst
58 jaar na
zijn schilderij
‘Quai du
Louvre’, hield
Claude Monet
zich niet meer
met stadsgezichten
bezig.
Wat kun je zien Maak een reeks met zelfstandige
naamwoorden die je met dit schilderij
associeert.
Claude Monet
Glycines Giverny, 1925
ZAAL 14
Eugène Delacroix
Ugolino en zijn zonen, 1860
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
6 Hier zie je een voorbeeld van
een genre dat vóór 1830 een onaantastbaar
hoge status had –
mythologische voorstellingen. Het
verhaal van Ugolino en zijn zonen
was een geliefd onderwerp: In de
stad Pisa had Ugolino tweemaal
een greep naar de macht gedaan.
Met zijn drie zonen werd hij in
een toren opgesloten, gedoemd
om van honger om te komen.
Waaraan kun je zien dat er een drama
gaande is
•
•
•
___________________________________________
__________________________________________
___________________________________________
__________________________________________
___________________________________________
__________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
7
20

SCHOOL VAN BARBIZON
In deze zaal zie je werken uit de collectie Ordrupgaard evenals werken uit de
collectie van het Gemeentemuseum. Je komt terecht in de zonnige sfeer en
de heldere kleuren van de impressionisten.
20 Monet was gefascineerd door dit uitzicht – de
rustgevende koepel boven het bruisende leven op de
Quai du Louvre. Van de directeur kreeg hij toestemming
om op een balkon van Museum Het Louvre een
reeks schilderijen te maken.
Hij was goed op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen
in de fotografie. Doordat de sluitertijden toen
nog vrij lang waren, was het nog niet mogelijk om
een scherpe foto van een bewegend object te maken.
Monet verwerkte in zijn schilderij verschillende elementen
van de fotografie en liet op die manier zien
dat hij een modern schilder was.
ZAAL 14
7 Honoré Daumier was vooral bekend als illustrator en karikaturist.
Waar gaat het over
Kruis aan wat van toepassing is.
Daumier
o wilde laten zien hoe spannend zo’n worstelwedstrijd is.
o wilde laten zien hoe atletisch de gestalte van een worstelaar is.
o keek met een knipoog naar het vermaken van het volk.
o anders, namelijk
__________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________
ZAAL 5
Beschrijf waaraan je in dit schilderij de invloed van
de fotografie kunt zien.
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
_________________________________________________________________________
Caude Monet
Quai du Louvre, 1867
_________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
19
Honoré Daumier
De Worstelaars, 1852
8

TROTS OP HET DEENSE VADERLAND
BEELDENTUIN
Vanaf 1830 begon Denemarken
aan een nieuwe fase van economisch
groei, gepaard aan romantisch–nationalistische
gevoelens.
Jonge kunstenaars waren er trots
op om Deen te zijn en de traditionele
reis naar Italië beschouwden
ze niet langer als hoogtepunt in
hun artistieke bestaan.
8 Welke motieven zou jij schilderen
om te laten zien dat je trots
bent op je eigen land
9 Monumentale historische gebouwen
tegen de achtergrond van het
Deense landschap waren belangrijke
motieven. Men filosofeerde over
het Deense volkskarakter en legde
een relatie tussen het Deense landschap
en de aard van de Denen.
Hoe zou je naar aanleiding van dit
schilderij het Deense volkskarakter
beschrijven Bedenk 5 bijvoeglijke
naamwoorden.
ZAAL 11
ZAAL 13
•
_______________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
Augus Rodin
De Denker, 1880
•
•
_______________________________________
_______________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
August Rodin
Het Bronzen Tijdperk, 1876
Welk(e) land(en) zie je als je ‘eigen
land’
______________________________________
_____________________________________
________________________________________________
19 Toen Rodin het beeld ‘Het Bronzen Tijdperk’ voor de eerste keer aan het
publiek toonde, was de ophef groot. De sculptuur leek zo volmaakt en realistisch
dat Rodin van fraude werd beschuldigd. Men dacht dat hij een model in
gips had gegoten en hiervan en bronzen afgietsel had gemaakt. Aan de hand
van foto’s moest Rodin aantonen dat hij eerlijk te werk was gegaan.
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
Met zijn beeld ‘De Denker’ had hij niet deze problemen. Noem twee dingen die
dit latere werk minder realistisch maken.
•
___________________________________________________________________________________________________
•
______ ______________________________________________________________ _______________________________
P.C. Skovgaard
Gezicht op het kasteel
Frederiksborg,
1842
9
18

BEELDENTUIN
TROTS OP HET DEENSE VADERLAND
Het idee van het landhuis Oordrupgaard begon met plannen voor een zomerhuis.
Tijdens het bouwproces besloot het echtpaar Hansen om er permanent
te gaan wonen en er ook hun schilderijenverzameling onder te brengen.
ZAAL 13
10 De schilder Lundbye koos niet voor historische gebouwen, maar voor een
koeienstal als onderwerp. Het simpele realisme van zijn schilderijen werd in
die tijd als schokkend ervaren. Hield hij soms minder van zijn vaderland dan
andere schilders Leg je antwoord uit.
ZAAL 11
____________________________________________________________________________________________ _____________
_______________________________________________________________________________ __________________________
__________________________________________________________________ _______________________________________
________________________________________________________________________________________________________
18 De schilderijen hingen in een aparte aanbouw, maar ook in de studeerkamer,
de ‘dameskamer’, de ‘Franse zaal’, kortom in het hele huis. Op de hele
tentoonstelling wordt gebruik gemaakt van verschillende elementen om de
intieme sfeer van het woonhuis op te roepen.
Johan Thomas Lundbye
Koeienstal bij een boerderij, 1843
Noem twee elementen uit de zalen die je al hebt bezocht.
Johan Thomas Lundbye
Koe (studie), 1843
•
•
___________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________
17
10

TROTS OP HET DEENSE VADERLAND
IMPRESSIONSME
11 Lundbye bracht ook een bezoek aan Nederland en bezocht in 1846 het
Mauritshuis in Den Haag. Hier bewonderde hij de schilderkunst van een
bekende Nederlandse schilder die hem tot het maken van deze studie inspireerde.
ZAAL 11
ZAAL 12
Weet jij wie het was
Paulus _______________________________________________________________
12 Vilhelm Hammershøi was dé ontdekking
in de Deense kunst
rond 1900. Zijn vrouw was
zijn favoriete model en zijn
grote voorbeeld was de Nederlandse
schilder Johannes
Vermeer.
Hammershøi schilderde
voornamelijk interieurs (de
inrichting van huizen) en
legde bijzondere nadruk op
17 In tegenstelling tot de landschappen
van Cézanne ontstonden
de composities met baadsters
niet in de open lucht maar in het
atelier. Cézanne liet geen modellen
in zijn atelier poseren, maar
werkte naar aanleiding van oude
schetsen die hij had gemaakt in
het Louvre.
Paul Cézanne
Baadsters, 1895
Kruis aan wat van toepassing
is.
o het weergeven van mensen
in hun huiselijke
omgeving.
o het licht dat wordt weerkaatst
in de glans van de
voorwerpen.
o het geven van een goede
indruk van de woonsituatie
in Denemarken.
Vilhelm Hammershøi
Interieur met zittende vrouw,
1910
Cézanne heeft de natuur rondom
de baadsters bedacht. Staan de
figuren in relatie tot hun omgeving
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
_____________________________________________
11
16

IMPRESSIONSME
TROTS OP HET DEENSE VADERLAND
Alfred Sisley
Loods voor
rivierboten (Brug
in aanbouw),
1885
ZAAL 12
13 De bijzondere sfeer in zijn schilderijen ontstaat door....(Kruis aan wat van
toepassing is, meerdere antwoorden mogelijk.)
o het kleurgebruik, want
ZAAL 11
15 Omdat de impressionisten
‘het
moment’ wilden
schilderen moesten
zij vlug zijn
in hun werkwijze.
Als je geïnteresseerd
bent in het
zonlicht ‘s middags
kun je natuurlijk
niet tot in
de schemering aan je onderwerp werken. De snelle werkwijze zie je terug in
de toets. Leg dat uit.
_______________________________________________________________________________________
o de compositie, want
_________________________________________________________________________________________
o de toets (penseelstreek, wijze waarop de verf is opgezet), want
_________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________ ___________________________________________
____________________ _____________________________________________________________________________________
16 Vergelijk het schilderij met het
schilderij van Sisley. Werkte Gauguin
hier ook impressionistisch
o Ja,
o Nee,
want de kleur/toets/contour is
Paul Gauguin
Menselijk leed. De wijnoogst,
1888
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_______________________________________________
Vilhelm Hammershøi
Interieur met sofa, Strandgade 30, Kopenhagen
15
12

IMPRESSIONSME
IMPRESSIONSME
R = refusée
Rond 1970 vulden exposities van levende meesters ieder jaar weer de zalen
van het Palais des Champs-Elysées. Dat was de grote ‘Salon-tentoonstelling’.
Een conservatieve jury waakte over onderwerpen en stijl van de kunstwerken.
ZAAL 12
Camille Pissaro
Morgenlicht op
de Rue Saint-
Honoré, Place du
Theatre Français,
1898
ZAAL 12
Een weigering betekende een grote slag voor de kunstenaar. Zijn dromen over
een succesvolle carrière kon hij in dat geval direct vergeten. Op de achterkant
van het schilderij stond dan een R voor ‘refusée’(geweigerd). Aan verkoop
viel niet meer te denken. Soms werden er zoveel inzendingen geweigerd
dat men vreesde dat de kunstenaars in opstand zouden komen. In opdracht
van de overheid werd daarom een alternatieve Salon georganiseerd, de ‘Salon
des Refusées’. De impressionisten hadden allemaal de twijfelachtige eer om
hieraan deel te nemen.
14 Het schilderij van
Pissaro lijkt bijna op
een snapshot. Het
lijkt alsof hij er niet
lang over na heeft gedacht wat er precies op moest staan. Dat was schandalig
in die tijd, want bij een fatsoenlijk schilderij hoorde een goed thema,
een doordachte compositie en een zorgvuldige afwerking van details. Pissaro
overtrad met zijn banale onderwerp alle regels van de goede smaak.
Hoe komt het dat het schilderij onafgewerkt toont, als een indruk van een
vluchtig moment Denk aan
Kleurgebruik ______________________________________________________________________________________
Contourlijnen _____________________________________________________________________________________
Details _____________________________________________________________________________________________
Claude Monet
De netten bij Pourville
Gemeentemuseum, Den Haag
Beelduitsnede______________________________________________________________________________________
13
14