Ketenanalyse: meer dan levenscyclusanalyse alleen

De ontbossing brengt behalve milieuproblemen ook sociale problemen met zich
mee. De arbeidsomstandigheden bij de ontginning zijn vaak erg slecht, en er
zijn regelmatig gevallen van slavernij gerapporteerd, waaronder ook gevallen
van slavernij bij jonge kinderen (Bickel, 2005). Daarnaast brengt de sterke
uitbreiding van de sojateelt in Zuid-Amerika ook nog andere sociale en
economische problemen met zich mee. Kleine boeren moeten vaak gedwongen
verhuizen om plaats te maken voor grote sojabedrijven. Met hun land
raken deze boeren ook hun bron van inkomsten kwijtraken. De gedwongen
verhuizingen kunnen gepaard gaan met gewelddadige conflicten over
landrechten. In Zuid-Amerika bestaat daarover veel administratieve
onduidelijkheid. En omdat de oorspronkelijke landbouwbedrijfjes op grote
schaal het veld moeten ruimen voor de sojateelt dreigt ook de voedselzekerheid
in gevaar te komen (Bickel, 2005; Semino et al., 2007).
In Zuid-Amerika wordt op grote schaal gebruik gemaakt van een genetisch
gemodificeerde sojavariant, de zogenaamde RoundUp Ready soja (RR-soja).
RR-soja is resistent gemaakt tegen het herbicide RoundUp. Dit herbicide kan
daardoor bij de teelt van RR-soja in veel hogere concentraties worden
toegepast dan bij de teelt van conventionele soja. Dit vereenvoudigt de
grootschalige sojateelt. Het is waarschijnlijk dat de ontwikkeling van RR-soja
het gemakkelijker heeft gemaakt de sojateelt uit te breiden in gebieden
buiten de pampa’s. Het is echter moeilijk te bewijzen dat de schaalvergroting
en de ontbossing zonder RR-soja niet zouden hebben plaatsgevonden
(Bindraban, 2009).
In de praktijk blijkt dat steeds meer onkruiden resistent worden tegen
RoundUp, waardoor boeren steeds groter hoeveelheden RoundUp gaan
gebruiken en daarnaast steeds vaker ook nog andere herbiciden moeten
inzetten. Door de teelt van RR-soja blijkt het ontstaan van herbicidenresistente
onkruiden dus in de hand te worden gewerkt (Bindraban, 2009).
Voor de monocultures van soja zijn maar erg weinig arbeidskrachten nodig per
vierkante kilometer. Daardoor daalt de werkgelegenheid op het platteland.
Landen waar op grote schaal soja wordt verbouwd (Brazilië, Argentinië, maar
bijvoorbeeld ook Paraguay) kunnen daar wel rijker van worden, maar die
rijkdom komt meestal voornamelijk terecht bij de grote bedrijven. De
grootschalige sojateelt zorgt daarmee voor een toename van de verschillen
tussen arm en rijk (Kessler, 2009).
Soja wordt vooral geteeld ten behoeve van de productie van veevoer, met
name voor varkens en kippen, en daarnaast ook voor rundvee (Kamp et al.,
2008). Wereldwijd neemt Nederland als importeur van soja de tweede plaats
in, na China (Nederlandse Sojacoalitie, 2006). Het grootste deel van de
geïmporteerde soja wordt in Nederland als veevoer gebruikt, maar er is ook
een belangrijk deel dat wordt doorverkocht. Omdat Nederland zo’n
belangrijke soja-importeur is, ligt het voor de hand dat juist in Nederland
kritisch wordt gekeken naar de duurzaamheidseffecten van die soja.
8 November 2010 2.214.1 – Ketenanalyse: meer dan levenscyclusanalyse alleen