Ketenanalyse: meer dan levenscyclusanalyse alleen

1 Inleiding
1.1 Problemen bij de sojateelt in Zuid-Amerika
De sojateelt in Zuid-Amerika is de afgelopen vijftien jaar enorm gegroeid. De
oppervlakte soja in Zuid-Amerika is van 1996 tot 2004 uitgebreid van 18 tot
38 miljoen hectare. Die uitbreiding heeft plaatsgevonden in belangrijke
natuurgebieden. De sojateelt wordt beschouwd als een belangrijke drijvende
kracht achter de grootschalige ontbossing in het Amazonegebied. Wereldwijd
wordt de ontbossing voor tweederde deel veroorzaakt door de productie van
landbouwgewassen zoals soja en palmolie, en voor een derde deel door de
productie van hout (Kessler, 2009).
Soms is de relatie tussen ontbossing en sojateelt indirect. Het gebeurt
bijvoorbeeld vaak dat de ontboste grond aanvankelijk voor de veeteelt in
gebruik wordt genomen. Ook kan door de uitbreiding van de sojateelt in
bestaande landbouwgebieden een verschuiving optreden naar het
aangrenzende oerwoud (Nederlandse Sojacoalitie, 2006c; Kessler, 2009).
Ontbossing is direct gerelateerd aan milieuproblemen. Zo is het één van de
belangrijkste oorzaken van verlies aan biodiversiteit. Daarnaast zorgt
ontbossing voor het optreden van bodemerosie. Doordat de vegetatie
verdwenen is kan de bodem veel minder water vasthouden. De bodem droogt
uit en verliest zijn vruchtbaarheid. Door deze processen wordt de bodem
kwetsbaar voor erosie. (Nederlandse Sojacoalitie, 2006c). Ook levert
ontbossing en het gebruik van de ontboste grond voor landbouwdoeleinden een
grote bijdrage aan de klimaatverandering. Niet alleen uit de gekapte
vegetatie, maar ook uit de bodem worden grote hoeveelheden opgeslagen
koolstof vrijgemaakt die in de vorm van broeikasgassen in de atmosfeer
belanden. Daarnaast verliest de bodem zijn functie als koolstofsink
(Houghton, 2003). In Bijlage A wordt nader ingegaan op de onderwerpen Erosie
en Koolstofverliezen uit de bodem.
In Brazilië heeft de sojateelt zich niet alleen uitgebreid in het tropisch
regenwoud, maar ook in de Cerrado, een bush-savannegebied met een
bijzondere natuurwaarde, dat gekenmerkt wordt door een zeer grote
soortenrijkdom. De Cerrado is door Conservation International uitgeroepen tot
één van de 25 hot spots voor biodiversiteit wereldwijd. Juist ook in de Cerrado
heeft de sojateelt zich sterk uitgebreid (Bickel, 2005).
In 2006 is de Braziliaanse soja-industrie akkoord gegaan met een moratorium
op de handel in soja uit ontboste gebieden in de Amazone. Het moratorium,
dat tot stand is gekomen na een campagne van Greenpeace, is in 2009
verlengd tot juli 2010 (Greenpeace, 2006, 2009).
Bij de sojateelt worden op grote schaal bestrijdingsmiddelen gebruikt. Dit
zorgt voor vervuiling van het oppervlaktewater en aantasting van waterecosystemen,
maar ook voor vergiftigingsverschijnselen bij de mens
(Bickel, 2005; Semino et al., 2007).
7 November 2010 2.214.1 – Ketenanalyse: meer dan levenscyclusanalyse alleen