Ketenanalyse: meer dan levenscyclusanalyse alleen

Bijlage A Erosie en koolstofverliezen uit
de bodem bij sojateelt
Sojateelt in Latijns-Amerika vindt deels plaats op erosiegevoelige tropische en
subtropische bodems.
Erosie van de toplaag (bovenste 30 cm) leidt tot broeikasgasemissies en tot
verlies van nutriënten en verlies aan bodemvruchtbaarheid. Het totale verlies
aan bodem door erosie zou in Brazilië al 55 Mton/jaar bedragen (Tengäs en
Rosén Nilsson, 2002).
De toplaag in tropische gebieden is rijk aan organisch, koolstofhoudend
materiaal en bevat 1-3% koolstof. Het organische materiaal speelt een
belangrijke rol in het ondersteunen van bodemleven en vasthouden en
beschikbaar houden van water en nutriënten voor gewassen. Met het afspoelen
van de toplaag en daarin aanwezig organisch materiaal verdwijnt ook het
vermogen van de bodem om water en nutriënten vast te houden. Het minder
goed kunnen vasthouden van water heeft tot gevolg dat neerslag afspoelt in
plaats van infiltreert en dat oppervlaktewater meer water moet afvoeren met
mogelijk overstromingen als gevolg. Het minder goed vast kunnen houden van
nutriënten en het verdwijnen van nutriënten met de erosie van de toplaag
betekent dat meer nutriënten moeten worden toegevoegd om op de verarmde
bodem vergelijkbare oogsten te kunnen blijven produceren.
Broeikasgasemissies ontstaan doordat het in de toplaag aanwezige organische
materiaal na afspoelen wordt afgebroken. De in het organische materiaal
opgeslagen koolstof komt daarbij vrij als CO 2 , terwijl een deel van de in het
organische materiaal aanwezige stikstof wordt omgezet in N 2 O.
De afgespoelde bodems veroorzaken ook verzilting van zoet oppervlaktewater
waardoor vissterfte optreedt en het water niet meer te gebruiken is als
drinkwater.
De mate van erosie hangt af van bodemsamenstelling, bewerkingsmethode,
hellinghoek van het veld, mate van bodembedekking door vegetatie, totale
neerslag per jaar en neerslagpatroon. Erosie kan worden beperkt of voorkomen
door no till landbewerking of niet-kerende landbewerking.
Indicatieve cijfers voor erosieverliezen van toplaag in tropische zones bij
conventionele landbouw en toepassing van niet-kerende grondbewerking
worden onder andere gegeven in Landers (2009) en Chaves (2008),
zie bijvoorbeeld Figuur 2.
Het effect van erosie op de bodemsamenstelling wordt geïllustreerd in
Figuur 3. Een procent organisch materiaal komt overeen met ongeveer 20 ton
koolstof per hectare, een afname van het organische stofgehalte in de bodem
van 1% met een emissie van ongeveer 75 ton CO 2 /ha.
Specifiek voor sojateelt in de Cerrado-zone wordt een gemiddeld verlies van
circa 8 ton/ha·jaar (WWF, 2002) tot 12 ton/ha·jaar (Holt-Giménez, 2007) bij
conventionele teelt genoemd.
53 November 2010 2.214.1 – Ketenanalyse: meer dan levenscyclusanalyse alleen