Bekijk een hoofdstuk

Begroeten en afscheid nemen
Hoofdstuk1
Begroeten en afscheid nemen
Benvindos! (Welkom!) Aangezien het groeten vaak de eerste confrontatie is
met de taal van een land, willen we u in het eerste hoofdstuk duidelijk maken
hoe de Portugezen elkaar begroeten en met elkaar kennismaken. Verder
geven we een indruk van de soorten werkwoorden die u tegen zult komen in
deze rijke taal.
Gesprek: uitgangspunt
van elk hoofdstuk
Gesprek
Het volgende gesprek staat op cd en cassette zoals duidelijk is door de
omlijning en de pijl. Ga als volgt te werk:
- Volgt u de cursus met cassettes, zoek dan het begin van het gesprek op de
cassette en zet de teller van uw recorder op nul. Zo kunt u gemakkelijk het
begin terugzoeken voor herhaling. Gebruikt u cd’s, toets dan het bijbehorende
tracknummer in.
- Luister naar het gesprek zonder de tekst mee te lezen.
- Aan het eind van het gesprek hoort u een pieptoon. Stop de recorder/cdspeler
en spoel terug naar nul of toets nogmaals hetzelfde tracknummer in.
- Luister nogmaals naar het gesprek, ditmaal terwijl u meeleest.
n 1
Chegada a Barcelos
Dona Amélia: Olá Carla, estás boa
Carla: Estou sim, obrigada, Dona Amélia. E a senhora
Dona Amélia: Estou bem, obrigada. Há muito tempo, não é
Carla: Sim, há mais de dois anos.
Dona Amélia, posso apresentar uma amiga minha
Dona Amélia: Sim sim claro, como se chama
Mieke: Muito prazer. Chamo-me Mieke. Bom dia.
Dona Amélia: Igualmente, Mieke. Sou a Amélia Silva. Benvinda a Barcelos. Fala português
Mieke: Falo um pouco, sim. Mas espero aprender muito mais aqui.
Dona Amélia: Gosta desta região
Mieke: Desculpe, não percebo bem.
Dona Amélia: Gosta da região de Barcelos
Mieke: Ah, sim sim. Gosto muito. E é uma cidade bonita.
Carla: Claro, Dona Amélia.
Como está o marido da senhora
Dona Amélia: Está muito bem, obrigada. Está a trabalhar na cidade hoje.
Volta logo à tarde.
Venham, vou mostrar o apartamento. É o mesmo da última vez.
Mieke: É muito bonito.
Dona Amélia: Obrigada. Bem, podem ficar à vontade. Se faltar alguma coisa, é só dizer, está
bem Até logo.
Carla: Até já.
144115-1.FM
1.1

Begroeten en afscheid nemen
Resumo
A Carla e a Mieke são duas turistas da Holanda. Chegam à casa da Dona
Amélia em Barcelos. Vão ficar num apartamento reservado. Para a Carla é a
terceira vez que passa as férias aqui.
Vocabulário - Woordenlijst
In dit onderdeel vindt u steeds de nieuwe woorden van het gesprek met de
vertaling, in de volgorde waarin ze in de dialoog voorkomen. Op de band/cd
zijn alleen de Portugese woorden opgenomen met een naspreekpauze. U gaat
als volgt te werk:
- Lees eerst de lijst hieronder grondig door zonder de cassette of cd te
gebruiken.
- Zet de teller van de cassetterecorder op nul en start de cassette. Hebt u cd’s,
toets dan het juiste tracknummer in en start de cd.
- Spreek elk woord na in de pauze die erop volgt. Lees ondertussen mee en
kijk ook naar de Nederlandse vertaling.
- Spoel de cassette aan het eind van de lijst (na een pieptoon) terug naar nul,
resp. toets hetzelfde cd-tracknummer in, en herhaal de procedure. Probeer
de vertaling te onthouden.
- Lees dan de dialoog nog een keer zorgvuldig, en vertaal voor uzelf wat er
gezegd wordt. U zult waarschijnlijk nog niet alle woorden uit het hoofd
kennen, dus raadpleeg daarbij gerust nog een keer de woordenlijst.
n 2
Chegada a Barcelos - aankomst in Barcelos
olá Carla! - hallo Carla!
estás boa - hoe gaat het met je / gaat het
goed met je (tegen een vrouw)
1.2

Begroeten en afscheid nemen
144115-1.FM
estás bom - idem (tegen een man)
estou sim - ja (letterlijk: ik ben, ja)
obrigada - dank u/dank je wel (door een
vrouw gezegd)
obrigado - dank u/je (door een man gezegd)
e - en
a senhora - u (mevrouw)
estou bem - het gaat goed met mij
bem - goed; wel; heel, erg
há muito tempo - het is lang geleden
não é - nietwaar
sim - ja
há - het is
mais de - meer dan
dois anos - twee jaar
posso apresentar - mag ik voorstellen
uma amiga minha - een vriendin van mij
sim sim, claro - ja, natuurlijk
como se chama - hoe heet u/jij
muito prazer - aangenaam (kennismaken)
chamo-me - ik heet
bom dia - goedendag; goedemorgen
igualmente - evenzo, insgelijks
sou - ik ben
benvinda - welkom (tegen een vrouw)
benvindo - welkom (tegen een man)
fala português - spreek(t) u/jij Portugees
falo - ik spreek
um pouco - een beetje
mas - maar
espero - ik hoop
aprender - leren
muito mais - veel meer
aqui - hier
gosta - houd(t) u/jij
desta região - van deze streek
desculpe - pardon
não percebo - ik begrijp (het) niet
gosto de - ik houd van
uma cidade - een stad
bonita - mooi (vrouwelijk)
bonito - mooi (mannelijk)
o marido da senhora - uw echtgenoot, uw man
está a trabalhar - hij is aan het werk
trabalhar - werken
na cidade - in de stad
hoje - vandaag
volta - hij komt terug/thuis
logo à tarde - later in de middag
venham - kom (gebiedend)
vou - ik ga
1.3

Begroeten en afscheid nemen
mostrar - laten zien
o apartamento - het appartement
é o mesmo - het is hetzelfde
da última vez - als de vorige keer
podem - jullie kunnen
ficar - blijven
à vontade - op je gemak
se - als, indien
faltar - ontbreken
alguma coisa - iets
Um forte abraço – een stevige omhelzing – en de nodige kussen behoren tot het
begroetingsritueel.
1.4

Begroeten en afscheid nemen
é só dizer - dan hoeven jullie het (alleen
maar) te zeggen
dizer - zeggen
até logo - tot straks
até já - tot straks
resumo - samenvatting
duas turistas - twee (vrouwelijke) toeristen
chegam à casa - zij komen bij het huis
vão ficar - zij zullen verblijven
num apartamento - in een appartement
reservado - besproken, gereserveerd
para a Carla - voor Carla
a terceira vez - de derde keer
que - dat
passa as férias - zij brengt de vakantie door
Verzuim niet na elk hoofdstuk de woordcassette/cd te gebruiken om de belangrijkste
woorden goed te leren. In de introductie wordt aangegeven hoe u deze
gebruiken moet. Het woordjes ”stampen” is een van de lastigste onderdelen
van het leren van een vreemde taal, maar ook een van de belangrijkste, en met
die woordcassette/cd maken we het u een stuk gemakkelijker.
Exercício 1 – oefening 1
U gaat nu de dialoog naspreken. U hoeft de cassette niet terug te spoelen, en u
kunt het volgende cd-tracknummer intoetsen. U hoort de dialoog opnieuw,
maar nu volgt na elke zin een pauze, waarin u de zin kunt naspreken. Ga als
volgt te werk:
- (Cassetterecorder: Zet de teller op nul).
- Luister naar de eerste zin terwijl u meeleest.
- Spreek de zin na in de pauze die volgt.
- Vergelijk uw uitspraak met de zin die nu herhaald wordt.
- Doe hetzelfde met de rest van het gesprek.
- Ga na de pieptoon terug naar het begin en herhaal de oefening.
n 3
Chegada a Barcelos
Chave exercício 2 – sleuteloefening 2
Beantwoord de volgende vragen over de dialoog in het Nederlands. Schrijf uw
antwoorden in uw schrift en controleer ze aan de hand van de sleutel achterin.
1. Wanneer was Carla voor het laatst in Barcelos
2. Is Mieke al eerder in Portugal geweest
3. Gaan Carla en Mieke meteen het huis bekijken
144115-1.FM
Chave exercício 3 – sleuteloefening 3
Zet de teller van de cassetterecorder op nul om makkelijk te kunnen herhalen.
U hoort nu vijf beweringen in het Portugees over de dialoog. Na elke bewering
hoort u een pieptoon. Zet dan de band of cd stop met de pauzetoets, schrijf in
uw schrift het nummer van de bewering en of ze waar (Verdadeiro) is of niet
waar (Falso). Als u niet meteen begrepen hebt wat er gezegd wordt, luistert u
nog een paar keer. Als u voor alle beweringen Verdade of Falso opgeschreven
heeft, controleert u uw antwoorden aan de hand van de sleutel achterin.
1.5

Begroeten en afscheid nemen
n 4
Verdadeiro ou falso (1-5)
Chave Exercício 4 – sleuteloefening 4
Tot nu toe hebt u vanuit het Portugees naar het Nederlands gewerkt; nu gaan
we dat omdraaien. Als u goed naar de tekst hebt geluisterd en de woorden uit
de woordenlijst hebt geleerd, kunt u de volgende vragen in het Portugees
beantwoorden. U kunt in elk geval de antwoorden in de dialoog vinden. Schrijf
de antwoorden op en controleer daarna aan de hand van de modeluitwerking
in de sleutel of ze juist zijn.
1. Geef drie manieren om te vragen hoe het met iemand gaat.
2. Hoe vraagt u of iemand Portugees spreekt
3. Hoe zegt u hoe u heet (geef twee mogelijkheden)
4. Hoe kunt u reageren als u aan iemand voorgesteld wordt
5. Hoe bedankt u iemand
6. Hoe zegt u iemand goedendag
Zo'n oude vervallen plattelandswoning vormt misschien een romantische aanblik,
maar is toch minder geschikt als vakantieverblijf.
Exercício 5 – oefening 5
Leg het schrift weg en doe oefening 4 een paar keer uit het hoofd. Zet
vervolgens de recorder aan (of toets het volgende tracknummer op de cd-speler
in). U hoort nu dezelfde vragen en in de pauze die op elke vraag volgt, geeft u
hardop antwoord. Daarna hoort u hoe het gezegd moet worden. Als de pauzes
de eerste keer te kort zijn, doet u de oefening gewoon opnieuw, maar nu
gebruikt u de pauzetoets na elke vraag. Doe deze oefening net zolang totdat u
tevreden bent.
n 5
Hoe zeg je dat
1.6

Begroeten en afscheid nemen
Idioom
Begroeten en afscheid nemen
Een ander land, andere gewoonten. We willen u in deze cursus zoveel mogelijk
attenderen op de culturele verschillen tussen Nederland en Portugal. Als u zich
van die verschillen bewust bent, kunt u zich voor moeilijke situaties in taal en
omgang behoeden. Bovendien zijn dat natuurlijk buitengewoon interessante
zaken want tenslotte gaat niet iedereen naar Portugal vanwege het weer, maar
ook omdat het er anders aan toe gaat dan hier. Met groeten en kennismaken
zult u dat meteen al merken. De Portugezen hebben vaak een iets meer formele
manier van doen.
Begroeten
Allereerst zullen we de manier doornemen waarop u mensen groet bij
aankomst en bij vertrek.
Voor de morgen, middag, avond en nacht gebruikt men in Portugal drie
verschillende vormen:
Bom dia - Goedendag; Goedemorgen (tot
± 12.00 u. ’s middags)
Boa tarde - Goedemiddag (tot ongeveer het
avondeten)
Boa noite - Goedenavond; Goedenacht.
Deze drie zegswijzen kunt u ook gebruiken als u groet bij het vertrek.
De meest gebruikte uitdrukking bij het begroeten is:
Como está Passou bem - Hoe gaat het met u
Beide zinnetjes kunnen ook apart, gescheiden van elkaar, worden gebruikt,
dus:
Como está - Hoe is het met u
Passou bem - (Letterlijk:) Is het u goed gegaan
Verder gebruikt men ook veel:
Como vai - Hoe gaat het met u
Een informele manier van begroeten is:
Olá - Hallo.
Dit Olá wordt vaak gevolgd door de naam van de persoon die u tegenkomt, net
als in het Nederlands.
Exercício 6 – oefening 6
We zetten deze begroetingen op een rij en we oefenen meteen de uitspraak.
(Zet voor het herhalen van de oefening de teller van de cassetterecorder op
nul.) Start de cassette of cd en spreek de zojuist geleerde vormen na:
144115-1.FM
n 6
Bom dia.
Boa tarde.
Boa noite.
Como está Passou bem
Como está
Passou bem
1.7

Begroeten en afscheid nemen
Como vai
Olá.
Antwoord op begroeting
Hoe antwoordt u nu, als iemand u op deze manier aanspreekt In de meeste
gevallen is herhaling het beste. U kunt uw antwoord uitbreiden met een tegenvraag
naar het welzijn van degene met wie u spreekt. Daarvan heeft u in de
eerste dialoog enkele voorbeelden gezien:
Como está - Hoe gaat het met u
Está bom/boa - Hoe gaat het met u / Gaat het goed
met u
Como vai - Hoe gaat het met u
De reacties hierop kunnen zijn:
Bem, obrigado. - Goed, dank u.
Estou bem, obrigado. - Goed, dank u.
Muito bem, obrigada. - Heel goed, dank u.
Assim, assim. - Het gaat.
Não estou bem. - Het gaat niet goed.
Estou mal. - Het gaat slecht.
Een man bedankt met obrigado (de o is de mannelijke uitgang) en een vrouw
met obrigada (de a is de vrouwelijke uitgang).
Afscheid nemen
Om gedag te zeggen kunt u onder andere de volgende uitdrukkingen
gebruiken:
Até logo. - Tot straks.
Até já. - Tot dadelijk.
Até amanhã. - Tot morgen.
Adeus. - Tot ziens.
Até logo, Até já en Até amanhã worden niet alleen in hun letterlijke betekenis
gebruikt van respectievelijk ”Tot straks”, ”Tot dadelijk” en ”Tot morgen”,
maar ook als een wat afgezwakt ”Tot ziens”.
Exercício 7 – oefening 7
We zetten nu deze manieren van teruggroeten en afscheidnemen op een rijtje
en oefenen meteen weer de uitspraak. Start de cassette of cd en spreek na:
n 7
Como está
Está bom / Está boa
Como vai
Bem, obrigado.
Estou bem, obrigado.
Muito bem, obrigada.
Assim, assim.
Não estou bem.
Estou mal.
Até logo.
Até já.
1.8

Begroeten en afscheid nemen
Até amanhã.
Adeus.
Aanspreekvormen
Zoals gezegd zijn de Portugezen vaak wat formeler in de omgang dan Nederlanders.
Hiermee moet u rekening houden als u moet kiezen tussen ”jij” en ”u”.
In het Portugees bestaan drie gradaties van beleefdheid voor het aanspreken
van een persoon.
Jij
Jij/u
U
Tu (”jij”) wordt gebruikt voor iemand met wie men op zeer goede voet staat.
U hoort het ouders tegen kinderen zeggen (soms ook andersom), grootouders
tegen kleinkinderen, ooms tegen neefjes, een vrouw tegen haar echtgenoot, en
broers, zussen, vrienden en collega’s van dezelfde leeftijd onder elkaar. Tegenwoordig
breidt het gebruik zich uit naar mensen uit dezelfde partij of van
hetzelfde beroep.
Você is een vorm die het midden houdt tussen ”jij” en ”u”, voor iemand met
wie men wel veel omgaat, maar toch niet heel erg vertrouwelijk is. We raden u
aan goed te luisteren naar de Portugezen voordat u zich aan deze vorm waagt.
In het begin kunt u het beste de beleefdheidsvorm kiezen die hierna besproken
wordt.
Het meervoud Vocês betekent overigens ”jullie”.
De beleefde vorm is in Portugal:
- o senhor (afkorting: o Sr.) voor een man
- a senhora (afkorting: a Sra.) voor een vrouw
- a menina voor een ongetrouwd meisje
Betreft het meer mannen, vrouwen of jongedames, dan wordt het respectievelijk:
os senhores, as senhoras, as meninas. Voor gemengde gezelschappen
gebruikt u de mannelijke vorm os senhores.
Deze vormen kun je de standaardvormen noemen. Er zijn namelijk veel meer
mogelijkheden. In het volgende hoofdstuk gaan we daar verder op in.
144115-1.FM
De lidwoorden o en a (meervoud: os en as) worden gebruikt wanneer er sprake
is van een zinsverband, bv.:
O Sr. Silva é professor. - De heer Silva is leraar.
1.9

Begroeten en afscheid nemen
Dit geldt ook, wanneer wij ”u” zouden zeggen:
O Sr. Pereira é rico - Bent u (meneer Pereira) rijk
A Dona Maria é rica - Bent u (Maria) rijk
O Sr. é rico - Bent u (meneer) rijk
A Sra. é rica - Bent u (mevrouw) rijk
Deze vier zinnetjes betekenen dus allemaal: ”Bent u rijk”
Als men echter iemand aanroept of aanspreekt buiten zinsverband, blijven o/a
weg:
Bom dia, senhor Carlos. - Goedendag, (mijnheer) Carlos.
Boa tarde, Dona Amélia. - Goedemiddag, (mevrouw) Amélia.
Als u iemand direct aanspreekt kunt u você, o senhor of a senhora (of hun
meervoudsvormen) zelfs weglaten. Ook tu kan vaak achterwege gelaten
worden, omdat de gebruikte werkwoordsvorm duidelijk aangeeft wie (en hoe)
aangesproken wordt.
Exercício 8 – oefening 8
Hieronder staan korte gesprekjes met wat zojuist besproken is. Start de cassette
of cd, luister naar de zin en spreek deze na in de pauze:
n 8 A: Bom dia. Como vai o senhor
B: Bem, obrigado, e a senhora
A: Ah, assim, assim.
P: Olá Ana, como estás
A: Muito bem, Paula, obrigada, e tu
P: Estou bem, muito bem, obrigada.
A: A Fernanda tem uma casa bonita.
F: Obrigada.
Chave exercício 9 – sleuteloefening 9
Met wat u nu geleerd hebt, kunt u het kennismaken en afscheid nemen
oefenen. Probeer het schuingedrukte Nederlands in uw
schrift naar het Portugees om te zetten en controleer aan de hand van de
modeluitwerking. U speelt verschillende rollen.
(U speelt eerst de rol van senhor Matos:)
Anabela: Boa tarde, senhor Matos. Como está
Sr. Matos:
Anabela:
Groet Anabela. Zeg dat het maar zo-zo gaat, bedank en informeer hoe het met
haar gaat.
Não, não estou bem. Estou muito mal. Estou a trabalhar muito.
1.10

Begroeten en afscheid nemen
Sr. Matos:
Anabela:
Carlos:
Vraag of je Carlos kunt voorstellen.
Muito prazer.
Igualmente.
(U speelt nu de rol van Anabela:)
Anabela: Bent u Portugees
Carlos: Não, sou holandês.
Anabela: En u spreekt goed Portugees ...
Carlos: Obrigado, a minha mãe é portuguesa.
Sr. Matos: Vamos, Carlos. Até à próxima, Anabela.
Anabela: Zeg hem gedag, groet Carlos ook en zeg dat het prettig kennismaken was.
Carlos: Igualmente, Anabela. Bom dia.
Exercício 10 – oefening 10
Leg uw schrift weg en doe oefening 9 uit het hoofd, hardop natuurlijk. Start de
cassette of cd. U hoort nu hetzelfde gesprek, dat met Anabela begint. Daarna
hoort u een pieptoon en in de pauze daarna speelt u de rol van Sr. Matos;
hierna hoort u hem zelf zodat u kunt vergelijken. Later in het gesprek neemt u
op dezelfde manier de rol van Anabela over. Herhaal deze oefening een paar
keer (dus vergeet niet de teller eerst op nul te zetten als u met cassettes werkt).
n 9
Speel eerst Sr. Matos, en dan Anabela
Grammatica
Het Nederlands werkt volgens bepaalde regels en patronen, die iedere Nederlander
(onbewust) kent en herkent. Zo zijn er bv. regels voor de woordvolgorde;
het verschil tussen de zinnetjes ”Hij is ziek” en ”Is hij ziek” is meteen
duidelijk. Bovendien maken deze regels het mogelijk dat we geen onzin
uitkramen zoals bv. ”Ziek hij is” of ”wij ben ziek”. Het geheel van deze regels,
waardoor het mogelijk wordt elkaars bedoelingen te begrijpen, noemen we de
grammatica oftewel de spraakkunst.
Nu heeft elke taal zijn eigen regels. Een Nederlander die Portugees wil spreken
komt met het toepassen van de Nederlandse taalregels waarschijnlijk niet erg
ver. Onder de kop ”Grammatica” zullen we daarom die Portugese taalregels
behandelen die afwijken van de Nederlandse. Daarvoor zal het nodig zijn
grammaticale termen te gebruiken, zoals ”zelfstandig naamwoord”,
”onderwerp”, ”persoonlijk voornaamwoord” enz. Misschien kunt u zich deze
termen nog herinneren en weet u wat ze betekenen, maar mocht dat niet het
geval zijn, dan moet u zich er niet door laten afschrikken. In het begin zullen ze
steeds kort uitgelegd worden.
Vervoegen
Werkwoorden
Regelmatige werkwoorden
Werkwoorden drukken uit wat iets of iemand doet, is of wordt, bij voorbeeld:
”kopen, drinken, fietsen, liggen, zijn, hebben, worden” enzovoort. Hele
werkwoorden worden vervoegd, wat betekent dat er rijtjes van gemaakt
worden: ”ik koop, jij fietst, zij heeft” enz.
144115-1.FM
1.11

Begroeten en afscheid nemen
Drie vervoegingen
Het Portugees heeft 3 groepen werkwoorden met 3 verschillende uitgangen: ze
eindigen op:
-ar (bv. comprar – kopen)
-er (bv. vender – verkopen)
-ir (bv. partir – vertrekken).
Iedere groep wordt op een andere manier vervoegd. Wij zullen ons in dit
hoofdstuk tot de vervoeging van het enkelvoud beperken. Eerst zijn hier de zg.
persoonlijke voornaamwoorden enkelvoud:
eu = ik (1ste persoon enkelvoud)
tu = jij (2de persoon enkelvoud)
ele = hij (3de persoon enkelvoud)
ela = zij (3de persoon enkelvoud)
você = u/jij (3de persoon enkelvoud)
o senhor = u (meneer) (3de persoon enkelvoud)
a senhora = u (mevrouw) (3de persoon enkelvoud)
In dit rijtje ziet u de drie standaardvormen om in het Portugees ”u” te zeggen.
Eerder hebben we echter al gezien dat Portugezen nog andere manieren
kennen om hun medemens beleefd tegemoet te treden.
Let u er goed op, dat você en alle ”u”-vormen met de derde persoon vervoegd
worden!
In het Nederlands is de vervoeging van de tweede en derde persoon enkelvoud
dezelfde: ”jij koopt, zij koopt”. Beide vormen hebben de uitgang -t. In het
Portugees is er voor iedere persoon een aparte uitgang.
Chave exercício 11 – sleuteloefening 11
In de volgende rijtjes ontbreken enkele vormen. Neem de dialoog nogmaals
voor u en zoek daarin de drie vormen van het werkwoord falar; vul ze in op de
juiste plaats in onderstaand schema (neem het schema even over in uw schrift).
Van het werkwoord vender worden in de dialoog ook twee vormen genoemd.
Zoek ook die op en vul ze in. Van partir geven wij u de drie vormen:
falar vender partir
1ste persoon ... ... parto
2de persoon falas ... partes
3de persoon... vende parte
De vormen die u nu hebt ingevuld, zijn de vormen van de onvoltooid tegenwoordige
tijd (afgekort: o.t.t.) in het enkelvoud (in het Nederlands bv.: ”ik
praat, jij praat, hij praat”).
Als we het vorenstaande met het Nederlands vergelijken, betekent dit dat u van
de werkwoorden ”spreken, verkopen, vertrekken” de volgende rijtjes hebt
gemaakt:
falar - spreken
falo - ik spreek
falas - jij spreekt
fala - hij/zij/u spreekt
1.12

Begroeten en afscheid nemen
vender - verkopen
vendo - ik verkoop
vendes - jij verkoopt
vende - hij/zij/u verkoopt
partir - vertrekken
parto - ik vertrek
partes - jij vertrekt
parte - hij/zij/u vertrekt
Zoals al eerder is opgemerkt, worden de persoonlijke voornaamwoorden vaak
weggelaten. Aan de vorm van het werkwoord is toch wel te zien om welke
persoon het gaat.
Ela vende peixe. Com um litoral de uns 850 quilómetros, Portugal abunda em
peixe. (Zij verkoopt vis. Met een kustlijn van ongeveer 850 km. is er een overvloed
aan vis in Portugal.)
Exercício 12 – oefening 12
Luister naar de werkwoordsvormen van oefening 11 op de band/cd en spreek
ze na. Lees ondertussen wel mee.
De o.t.t. enkelvoud
Stam van het werkwoord
n 10 fal ar vend er part ir
De stam van het werkwoord is het hele werkwoord min de uitgang -ar, -er of
-ir. Van falar, vender, partir zijn de stammen dus respectievelijk fal-, vend-, en
part-. Per werkwoord heeft elke persoon een andere uitgang die als het ware
achter de stam wordt geplakt:
1ste persoon fal o vend o part o
2de persoon fal as vend es part es
3de persoon fal a vend e part e
144115-1.FM
1.13

Begroeten en afscheid nemen
Als u deze uitgangen eenmaal kent, kunt u alle regelmatige werkwoorden in het
enkelvoud vervoegen: u neemt dan de stam van het werkwoord en plakt daar
de uitgang achter. U krijgt dan:
werkwoorden op -ar op -er op -ir
1e persoon enkelv.: stam + o stam + o stam + o
2e persoon enkelv.: stam + as stam + es stam + es
3e persoon enkelv.: stam + a stam + e stam + e
Probeer deze vormen uit het hoofd te leren. Met de volgende oefening kunt u
vaststellen of u ze kent.
Exercício 13 – oefening 13
Luister naar de Nederlandse werkwoordsvormen op de band/cd. Als eerste
wordt gezegd ”hij spreekt”. Daarna volgt een pauze, waarin u zegt: fala. Direct
daarna hoort u of u de goede vorm hebt gezegd. De vormen van falar, vender
en partir worden door elkaar gebruikt! Zoals eerder is opgemerkt, blijft het
persoonlijk voornaamwoord meestal weg.
Doe deze oefening net zo vaak totdat u hem vlekkeloos doet.
n 11
De o.t.t. enkelvoud
Chave exercício 14 – sleuteloefening 14
Vul de juiste vorm in van het werkwoord tussen haakjes:
1. A Ana .............. (vender) casas.
2. O senhor .............. (viver) aqui.
3. António, .............. (comprar) os livros
4. Eu não .............. (falar) francês, e tu
5. Você .............. (aprender) muito aqui em Portugal.
Onregelmatige werkwoorden
Naast regelmatige werkwoorden heeft elke taal ook onregelmatige
werkwoorden. Op regelmatige werkwoorden zijn de normale regels van
toepassing; dat gaat bijvoorbeeld op voor het werkwoord ”fietsen”: fietste,
gefietst.
Het werkwoord ”kopen” is daarentegen onregelmatig: als we de normale regels
zouden toepassen, zouden we ”koopte” en ”gekoopt” krijgen in plaats van
”kocht” en ”gekocht”.
In de dialoog hebt u al met enkele onregelmatige Portugese werkwoorden
kennisgemaakt. Zo bent u onder andere de werkwoorden ser en estar tegengekomen.
Beide betekenen in het Nederlands ”zijn”; op het verschil in gebruik
zullen we zo dadelijk nader ingaan.
1.14

Begroeten en afscheid nemen
Exercício 15 – oefening 15
Start de band of cd. U hoort nu de vormen van estar en ser in de drie personen
enkelvoud van de o.t.t. Spreek ze na:
n 12 estar
ser
1ste persoon estou sou
2de persoon estás és
3de persoon está é
Como estás - Hoe gaat het met jou
Ser en estar
Zoals gezegd zijn ser en estar voorbeelden van onregelmatige Portugese
werkwoorden. De regels die u heeft geleerd voor werkwoorden op -ar, -er, en
-ir kunt u op ser en estar niet blindelings toepassen; u zult de rijtjes daarvan
gewoon uit uw hoofd moeten leren.
Zowel ser als estar betekent in het Nederlands ”zijn”. Op het verschil in gebruik
tussen beide werkwoorden zullen we in dit eerste hoofdstuk nog niet gedetailleerd
ingaan. U zag echter al in de dialoog dat estar bijvoorbeeld gebruikt wordt
om te vragen hoe het met iemand gaat:
Estou bem, obrigado. - Goed, dank je.
Het werkwoord ser werd gebruikt om zich voor te stellen en om aan te geven
welke natioliteit men heeft:
Sou a Amélia. - Ik ben Amélia.
É holandesa - Bent u Nederlandse
Estar wordt dus o.a. gebruikt bij begroetingen, ser om te zeggen wie of wat je
bent.
Chave exercício 16 – sleuteloefening 16
Vorm zinnen door uit elke kolom een woord (of woordgroep) te
nemen:
Ele aprendes bem
Você estou português
Eu fala Lisboa
Tu
é
Persoonlijk voornaamwoord
De Nederlandse woorden ”ik, jij, hij, zij (enkelvoud), u, het, wij, jullie en zij
(meervoud)” noemen we in de grammatica ”persoonlijke voornaamwoorden”.
Anders dan in het Nederlands, worden ze in het Portugees heel vaak weggelaten,
omdat meestal aan de uitgang van het werkwoord al afgeleid kan worden
om welke persoon het gaat.
Exercício 17 – oefening 17
Bestudeer de volgende zinnetjes en let goed op het gebruik van de persoonlijke
voornaamwoorden. Start dan de cassette of de cd en spreek elk zinnetje na in
de pauze die erop volgt:
n 13
Trabalho aqui. - Ik werk hier.
O Sr. fala português. - U spreekt Portugees.
144115-1.FM
1.15

Begroeten en afscheid nemen
Moras em Lisboa - Woon je in Lissabon
A Gabriela come, eu não como. - Gabriela eet, ik eet niet.
Voornaamwoorden
blijven vaak weg
Deze zinnetjes laten nogmaals zien dat in het Portugees de voornaamwoorden
als onderwerp vaak worden weggelaten. Alleen bij de derde persoon enkelvoud
kan er soms verwarring ontstaan: gaat het nu om ele, ela, você, o Sr. enzovoort.
Uit de context (de samenhang) wordt dat echter meestal wel duidelijk. Het
persoonlijk voornaamwoord wordt wel expliciet vermeld als het speciale
nadruk krijgt of wanneer het gaat om tegenstellingen, bijvoorbeeld wanneer
twee personen met elkaar vergeleken worden, zoals ook bleek uit de laatste zin
van oefening 17: A Gabriela come, eu não como of Ele é português e ela é francesa.
Aangezien in het Portugees de persoonlijke voornaamwoorden vaak worden
weggelaten, zullen we bij invuloefeningen het persoonlijk voornaamwoord
achter het in te vullen werkwoord zetten, bijvoorbeeld: ... (falar, tu) bem
português. U vult dan in: falas.
Chave exercício 18 – sleuteloefening 18
Moet in de volgende zinnen een persoonlijk voornaamwoord gebruikt worden,
en zo ja, welk
1. Bom dia, senhor Mateus, como está ..............
2. .............. moro em Lisboa e .............. moras no Porto.
3. O António fala francês, .............. falo holandês.
4. .............. sou estudante e .............. vendo livros em Amsterdão.
5. .............. és da Holanda.
Bepaalde en onbepaalde
lidwoorden
Mannelijk en vrouwelijk
Het lidwoord
Het Nederlands heeft drie lidwoorden: ”de, het, een”. Een lidwoord komt nooit
alleen voor, maar hoort altijd bij een zelfstandig naamwoord (= de naam van
een persoon, ding of begrip), bijvoorbeeld: ”het boek, de appel, een doos”.
”De” en ”het” noemen we bepaalde lidwoorden, ”een” is een onbepaald
lidwoord.
In het zinnetje ”de appel ligt op tafel”, weten we over welke appel we het
hebben; hij is bepaald; ”de” is een bepaald lidwoord.
In het zinnetje ”er ligt een appel op tafel”, hebben we het over een onbepaalde
appel; ”een” is het onbepaald lidwoord.
Nederlandse zelfstandige naamwoorden zijn mannelijk, vrouwelijk of onzijdig.
We noemen dat het geslacht van het zelfstandig naamwoord. Zo moet je naar
”staat” verwijzen met ”hij”, want ”staat” is mannelijk, ”regering” is vrouwelijk,
dus ”de regering en haar vertegenwoordigers”, ”parlement” is onzijdig, dus
”het heeft een motie aangenomen”.
Lidwoorden hangen samen met het geslacht van het zelfstandig naamwoord; in
het Nederlands wordt voor mannelijk en vrouwelijk ”de” gebruikt (de staat, de
regering), voor onzijdig wordt ”het” gebruikt (het parlement).
In het Portugees bestaan er maar twee geslachten, mannelijk en vrouwelijk. Het
is belangrijk het geslacht van een zelfstandig naamwoord te kennen om het
juiste lidwoord te kunnen gebruiken. In het volgende hoofdstuk komen we
daarop terug.
Voorlopig zullen we alleen aangeven wat het enkelvoud en meervoud is van de
Portugese bepaalde en onbepaalde lidwoorden. Hier zijn ze; bestudeer ze goed:
1.16

Begroeten en afscheid nemen
O artigo definido – Het bepaald lidwoord
o mannelijk enkelvoud o livro = het boek
a vrouwelijk enkelvoud a casa = het huis
os mannelijk meervoud os livros = de boeken
as vrouwelijk meervoud as casas = de huizen
O artigo indefinido – Het onbepaald lidwoord
um mannelijk enkelvoud um livro = een boek
uma vrouwelijk enkelvoud uma casa = een huis
uns mannelijk meervoud uns livros = enige boeken
umas vrouwelijk meervoud umas casas = enige huizen
Chave exercício 19 – sleuteloefening 19
Neem de dialoog nog eens voor u en zoek daarin alle zelfstandige
naamwoorden met bijbehorende lidwoorden op. Schrijf ze op, met het
lidwoord. Bepaal aan de hand van het lidwoord wat het geslacht is van deze
woorden.
Misschien kunt u zelf al een van de regels ontdekken om het geslacht van
woorden te herkennen; in het volgende hoofdstuk worden die regels
besproken.
Wellicht is het u ook al opgevallen dat voornamen in het Portugees heel vaak
voorafgegaan worden door het bepaald lidwoord:
o António, a Anabela, a Gabriela.
Uitspraak
Het Portugees is een Romaanse taal, net als bijvoorbeeld het Spaans, Frans en
Italiaans. Toch lijkt de uitspraak van het Portugees, zeker in het begin, heel
anders dan die van de meeste andere Romaanse talen. Veel buitenlanders
denken bij het horen van de Portugese klanken eerder aan een Slavische of
daaraan verwante taal.
De klanken van een taal worden gevormd door klinkers en medeklinkers. De
Nederlandse klinkers zijn a, e, i, o, en u. De overige letters van het alfabet zijn
medeklinkers.
Klankrijkdom
Het Portugees is een zeer klankrijke taal, wat vooral komt door het vele gebruik
van klinkers en de onderlinge combinaties daarvan. (Een klinker ”klinkt” meer
dan een medeklinker, vandaar dat klankrijke.) Bovendien kunnen deze
klinkers niet zoals in het Nederlands alleen door de mond (oraal) maar ook
door de neus (nasaal) uitgesproken worden.
De meeste medeklinkers klinken in het Portugees net zo als in het Nederlands,
maar toch zijn er ook hier weer variaties die de taal haar specifieke karakter
geven. Dat geldt bijvoorbeeld voor de letter s, zoals u waarschijnlijk al op het
geluidsmateriaal gehoord hebt.
De Portugese uitspraak heeft de naam nogal lastig te zijn, hoewel dit na een
korte gewenningsperiode reuze mee blijkt te vallen! In het onderdeel Pronúncia
zullen we de verschillende klanken beetje bij beetje nader bekijken. In dit eerste
hoofdstuk beginnen we met de uitspraak van de eerste letter van het alfabet: de
a.
144115-1.FM
1.17

Begroeten en afscheid nemen
De letter a
Voor de uitspraak van de Portugese klinkers is het van belang of de klinker zich
in een beklemtoonde of onbeklemtoonde positie bevindt, met andere woorden
of de klinker wel of geen nadruk krijgt.
Beklemtoonde a
De a in beklemtoonde positie
Als de a in een beklemtoonde lettergreep staat, al dan niet met een acento agudo
(á), dan klinkt hij ongeveer zoals in het Nederlandse ”la” of ”malen”. Ook met
een acento grave (à) klinkt hij altijd op die manier.
Exercício 20 – oefening 20
Luister en spreek na. (U hoeft de betekenis van uitspraakvoorbeelden niet te
leren):
Exercício 21 – oefening 21
Luister en spreek na:
n 14 altura - hoogte
caro - duur, dierbaar
há - er is, er zijn
fácil - gemakkelijk
chegar - aankomen
tomar - nemen
comprar - kopen
lado - zijde
à - aan de (vrouwelijk enkelvoud)
às - aan de (vrouwelijk meervoud)
Als de a gevolgd wordt door een l, klinkt hij ongeveer zoals in het Nederlandse
woordje ”dat”.
n 15 vida - leven
almoço - middagmaal, lunch
jornal - krant
geral - algemeen
Portugal - Portugal
Onbeklemtoonde a
De a in onbeklemtoonde positie
Als de a onbeklemtoond is of voor een m, n, of nh staat, klinkt hij ongeveer
zoals in het Engelse woord about en als de e in het Nederlandse ”mode”. De a
klinkt ook zo als er een acento circunflexo (â) op staat.
Exercicio 22 – oefening 22
Luister en spreek na:
n 16
loja - winkel
coisa - ding
partir - vertrekken
cama - bed
cano - buis
1.18

Begroeten en afscheid nemen
banheira - bad(kuip)
Câmara - Kamer (bv. de Tweede Kamer)
In de volgende korte woordjes wordt de a altijd als onbeklemtoond gezien; hij
klinkt dan dus zoals hiervoor:
n
a/as - de, het (lidwoorden, enkelv. en
meerv.)
mas - maar
cada - ieder, elk
Herhaalt u deze oefening regelmatig!
In de dialoog en ook in de oefeningen bent u verder de a met een til (~) tegengekomen,
alleen of in combinatie met de o, dus: ã en ão. U hebt waarschijnlijk
ook al gehoord dat deze klanken heel sterk door de neus worden uitgesproken.
Dat is de reden waarom we de uitspraak van deze ã met til pas behandelen bij
de bespreking van de neusklanken.
Samenvatting
Onder de kop ”samenvatting” sommen we nog even kort op wat in het
hoofdstuk behandeld is. De samenvatting kan handig zijn, wanneer u snel iets
wilt opzoeken.
(Be)groeten
Bom dia. - Goedendag; Goedemorgen.
Como está Passou bem - Hoe is het met u
Antwoorden op begroetingen
Bem, obrigado/a. - Goed, dank u.
Assim, assim. - Het gaat.
Afscheid nemen
Até logo. - Tot straks.
Adeus. - Tot ziens.
Aanspreekvormen
tu, você, o senhor; a senhora, enz.
Vervoeging van de werkwoorden
falar: falo, falas, fala
vender: vendo, vendes, vende
partir: parto, partes, parte
Persoonlijk voornaamwoord
In de vervoegde vormen van de werkwoorden blijven de persoonlijke
voornaamwoorden meestal weg, omdat het bijna altijd duidelijk is welke
persoon bedoeld is.
144115-1.FM
Lidwoorden
Bepaald lidwoord:
Onbepaald lidwoord:
o, a, os, as
um, uma, uns, umas
1.19

Begroeten en afscheid nemen
Uitspraak
De uitspraak van de klinker a.
Braziliaans
Het Portugees van
Brazilië
O Português do Brasil
Voor cursisten die vooral in Brazilië geïnteresseerd zijn, worden op de laatste
bladzijden van elk hoofdstuk de belangrijkste verschillen tussen het Portugees
van Portugal en dat van Brazilië kort besproken, voor zover het de nieuwe
woorden, uitdrukkingen of grammatica van dat hoofdstuk betreft.
De verschillen tussen het Portugees van het Europese en Amerikaanse
continent zijn te vinden in de uitspraak, de schrijfwijze, de zinsbouw en de
zinsconstructies, maar vooral in de woordenschat.
Wanneer we nu de belangrijkste verschillen uit dit hoofdstuk tussen Portugal
en Brazilië bekijken, kunnen we het volgende vaststellen.
Begroetings- en afscheidsformules
De in het hoofdstuk genoemde formules worden allemaal ook in Brazilië
gebruikt. De meest gebruikte begroeting in Brazilië is echter:
Como vai - Hoe gaat het met u/jou
Een zeer veel gehoorde afscheidsgroet is in Brazilië het aan het Italiaans
ontleende woordje:
Ciao. - Tot ziens.
Aanspreekvormen
Hier komen we bij een belangrijk punt. In Brazilië is namelijk de ”jij”-vorm
(Portugal: tu) grotendeels verdwenen, vooral in de gesproken taal. In plaats van
tu wordt in Brazilië você gebruikt, dat daar dus ”jij” betekent, en niet zoals in
Portugal een tussenvorm is tussen ”jij” en ”u”. Het meervoud vocês betekent
”jullie”, net als in Portugal.
Persoonlijke voornaamwoorden
Você wordt met de derde persoon van het werkwoord vervoegd, zoals u gezien
hebt. De tweede persoon enkelvoud (tu) is dus nagenoeg verdwenen. We
krijgen zodoende:
1ste persoon enkelvoud: eu - ik
3de persoon enkelvoud: você - jij
o senhor - u (meneer)
a senhora - u (mevrouw)
ele - hij
ela - zij
Vervoeging van de werkwoorden
Aangezien de tweede persoon is verdwenen, kunt u in Brazilië dus volstaan met
twee vormen van het werkwoord. De vervoeging in het enkelvoud van de
onvoltooid tegenwoordige tijd van de werkwoorden comprar, vender, partir,
estar en ser wordt dan:
1.20

Begroeten en afscheid nemen
comprar vender partir estar ser
1ste pers. enk. compro vendo parto estou sou
3de pers. enk. compra vende parte está é
De derde persoon enkelvoud betekent dus, wanneer we compra als voorbeeld
nemen:
você compra - jij koopt
o senhor compra - u (meneer) koopt
a senhora compra - u (mevrouw) koopt
ele compra - hij koopt
ela compra - zij koopt
In het Braziliaans wordt het persoonlijk voornaamwoord wat vaker gebruikt
dan in het Portugees.
O que é que a senhorita me compra Tenho muitas coisas bonitas, e ... são baratas.
(Wat wilt u van mij kopen, juffrouw Ik heb veel mooie dingen, en ... ze zijn
goedkoop.)
Vocabulário
Hierna volgen de voornaamste Braziliaanse varianten van de Portugese
woorden die in dit hoofdstuk voorkomen. U dient hierbij te bedenken dat
woorden die in Portugal worden gebruikt, ook in Brazilië meestal niet geheel
onbekend zijn; omgekeerd geldt dikwijls hetzelfde. Het gaat hier echter om
voorkeuren.
Portugal Brasil Holanda
Há muito tempo. Faz muito tempo. Het is lang geleden.
Como está Como vai Hoe gaat het met u/je
tu você jij
a menina a senhorita, a menina de juffrouw
144115-1.FM
1.21