alleen - The Mill Hill Missionaries

“Het begin van:
Luisteren….
Begrip….
Meeleven….
Herstel….
Het begin van nooit meer…….”
Frans Houben
“Maria, bescherm alle kinderen.”
pastoor Smits
Monument voor het seksueel misbruikte kind
Geloofgemeenschap O.L. Vrouw, Hengelo (Ov)

ONDER ONS
4
6
9
12
ALLEEN
Korte verhalen schrijven is een kunst die Dorus Wübbels
verstaat als geen ander. In dit en de komende nummers zullen
de lezers kennis kunnen maken met zijn vaak scherpe observatie
van mensen en hun omgeving in Nairobi. Een vleugje humor is
hem daarbij niet vreemd. Kinderen hebben altijd van die snuggere
kopjes en kunnen met hun heldere stemmen zo raak voor de dag
komen. Ook dit joch had een leuk snuitje. Hij keek me afwachtend
aan….
Missionaris in Amsterdam
Na 7 jaren in Oeganda onder de Iteso stam en enkele jaren
pastorale studie in Engeland en België met daarna nog 11 jaar
in Brazilië en verschillende jaren in bestuurlijke functies in Mill
Hill Nederland en Mill Hill wereldwijd bevindt Jac Hetsen zich
nu al 6 jaar in het hartje van Amsterdam als missionaris. In
deze bijdrage vertelt hij van zijn ervaringen. Het multiculturele
aspect van Amsterdam met zijn 168 verschillende geregistreerde
nationaliteiten heeft tegelijkertijd iets boeiends en interessants.
Internationaal Eucharistisch Congres in Dublin
Voor de lezers van dit Contactblad is Thaddy de Deckere
geen onbekende. Als lid van het hoofdbestuur nam hij deel
aan het Eucharistisch Congres dat onlangs plaats vond in
Dublin, Ierland. Wat me bijblijft na deze intensieve week is de
feestelijke en welhaast familiale sfeer die er heerste. Het was heel
gemakkelijk om mensen die je helemaal niet kende, uit welk land
of continent dan ook, aan te spreken.
Toch geloven, pastorale uitdaging
In de kleine christengemeenschappen van zijn parochie in het
Franse stadje Ablis, niet ver van Parijs, ziet Philippe van den
Bogaard iets ontkiemen dat wijst op nieuw leven. Hij laat zich
daarbij inspireren door de publicatie van een bejaarde Jezuïet.
Joseph Moingt, een Franse Jezuïet en theoloog van 97 jaar, werpt
een kritische blik op onze kerk en samenleving. “Hoe zijn wij,
Christenen van deze tijd, trouw aan de traditie van verandering
van de Kerk,” vraagt hij.
RUBRIEKEN
Het zakmesje.............................................................................................................................14
Van her en der...........................................................................................................................16
Nieuws uit de Regio..................................................................................................................18
Uit onze archieven.....................................................................................................................20
In Memoriam.............................................................................................................................21
Overleden vrienden..................................................................................................................23
Colofon......................................................................................................................................24
3

Alleen
Carlos, een Mexicaanse priester, pastoor van de “Christ the King Parish,” vroeg
me of ik twee keer voor zou willen gaan in de parochiekerk die dag, om acht uur
en om tien uur. Ik tekstte meteen terug dat me dat mooi toeleek.
Zo liep ik om zeven uur weg van
ons centrum, door de slums van
Kibera, naar Laini Saba, waar de kerk
gevestigd is. Het was zo vertrouwd
allemaal: de rommel, de stank, de
plastic zakken waar je beter niet op
kunt staan omdat het “vliegende
toiletten” zijn, de “Mzungu, how are
you” roepen de kinderen, de mensen
die me teruggroetten en degenen die
me voorbijliepen omdat ik ook niks
zei.
De lezing gaat over Jezus die een
melaatse geneest. Hij raakte hem
met de handen aan. De verbinding
met de mensheid was herboren en
het isolement van de besmetting
opgeheven.
“Mzungu, ben je hier helemaal alleen”
vroeg een jongetje.
Kinderen hebben altijd van die
snuggere kopjes en kunnen met hun
heldere stemmen zo raak voor de
dag komen. Ook dit joch had een
leuk snuitje. Hij keek me afwachtend
aan en de mensen die bij hem waren,
twee vrouwen die de was deden in een
teiltje en nog een stuk of drie kinderen,
keken afwachtend mee. “Ik ben niet
alleen!” zei ik: “Jij bent er toch” De
mensen moesten hard lachen en ik
liep door, want ik kom niet graag te
laat. Ik heb de mensen in de kerk deze
episode verteld, en ook zij moesten
lachen. Het is precies wat gebeurde
in het evangelie toen isolement werd
omgezet in contact en relaties.
4

Na de mis wilde ik een kopje koffie
drinken en ging naar de pastorie, een
schamel maar heel gezellig gebouwtje.
“Ze zijn verhuisd!” zei een van de
mannen die daar rondliep en me
meteen uitnodigde hem te volgen.
We hielden halt voor een deur.
“Hier is het nu!”, zei hij.
De deur was pas geverfd en dik. Ik
ging naar binnen. Het was allemaal
spiksplinternieuw. Er wachtte een
betonnen draaitrap op me en ik kwam
uit in een hal. “Hallo, is hier iemand”
riep ik vragend.
Een jonge vrouw verscheen. Steeds
wanneer ik haar zie, valt me op hoe
mooi ze is. Ze is groot, slank en heeft een
mooie huid met daarin vast Azteeks en
Spaans bloed. Haar lach is betoverend.
Ze was onderweg naar buiten, naar
een van de parochiegemeenschapjes.
Ze heeft zich tijdelijk aangesloten bij
de Guadelupe Missionarissen, tot wie
ook Carlos behoort. Ze wees me waar
ik zijn moest en liep naar buiten waar
de slums met open armen op haar
wachtten.
Er was verder niemand en ik schonk
me maar wat koffie in. Alles rook naar
nieuwheid en glansde. De leegheid van
het gebouw gaf een galmend geluid aan
elke voetstap. Ik floot een deuntje. Het
klonk goed, maar niemand hoorde het.
Een groot raam bood een betoverend
uitzicht over de slums. Ik zag vooral
daken van verroeste golfplaten en
hier en daar een stukje bewegend
Afrikaans mens.
Ik moest weer denken aan dat jongetje
dat gevraagd had of ik helemaal alleen
was. Ja, nu wel.
Dorus Wübbels mhm
5

MISSIONARIS IN AMSTERDAM
Jac Hetsen en Toos Beentjes.
Na 7 jaren Oeganda onder de Iteso
stam en enkele jaren pastorale studie
in Engeland en België met daarna nog
11 jaar in Brazilië en verschillende
jaren in bestuurlijke functies in Mill
Hill Nederland en Mill Hill wereldwijd
bevind ik me nu al 6 jaar in het hartje
van Amsterdam als missionaris.
De overgang naar Nederland was
een van de grootste die ik heb
meegemaakt. Het migrantenpastoraat,
de huisvesting, de fiets en de tram
als vervoermiddel, een eigen keuken,
en het beluisteren van vreemde talen
iedere dag , een andere kerk dan de
kerk die ik kende van de zeventiger
jaren zijn enkele aspecten van die
overgang. Het vreemdeling zijn met
de “vreemdelingen” is daar ook
een kenmerk van, alleen met het
voordeel, dat ik hier geboren ben
en de taal van kinds af aan gekend
heb. Het multiculturele aspect van
Amsterdam met zijn 168 verschillende
geregistreerde nationaliteiten heeft
tegelijkertijd iets boeiends en
interessants. Als ik ‘s morgens vroeg
terugkom van een Eucharistieviering
bij de zusters van Moeder Theresa in
het Engels, dan waan ik mij soms in
een heel ander land. Ook het contact
met de kleine zusters van Jezus hier
in de Jordaan doet me denken aan de
missionaire presentie die Charles de
Foucauld ons voorgeleefd heeft.
Sinds 2006 werk ik in de parochie
van Nossa Senhora de Fatima. Deze
geloofsgemeenschap is ontstaan uit de
behoefte van de eerste gastarbeiders
uit Portugal om Eucharistievieringen te
houden in de eigen taal, het Portugees.
6

Al gauw kwamen er mensen bij uit de
Kaap Verdische eilanden en Angola en
ook enkelen uit Goa en Damau in India
en soms enkelen uit Mozambique.
De zusters van de H. Voorzienigheid
op de Lauriergracht te Amsterdam
stelden hun kapel beschikbaar voor
de Zondagse Eucharistievieringen.
In de jaren 1970/80 waren er 1500
geregistreerde leden. Bij de Zondagse
Eucharistieviering zijn er nu ongeveer
200 mensen aanwezig, maar met
Kerstmis en Pasen loopt dat aantal
enorm op. De Brazilianen die nu de
meerderheid vormen, zijn hier pas
Oud-West, draait uitsluitend op
vrijwilligers. De Nossa Senhora de
Fatima is een typisch voorbeeld van
een keuze kerk, hetgeen soms geduid
wordt als één van de vormen van
kerkzijn die toekomst heeft!! Zelf werk
ik 75% voor de migrantenkerk en 25%
voor de 5 Nederlandse kerken waarvan
we er drie moeten sluiten, hetgeen een
pijnlijk proces is. Het betekent o.a dat
ik binnenkort weer moet verhuizen
omdat ook de pastorie verkocht gaat
worden.
Wat zijn de uitdagingen voor deze
Eerste communieviering.
sinds de negentiger jaren en hun
leeftijd varieert tussen de 25 en 45
jaar. Het is dus een interculturele
en internationale gemeenschap met
alle uitdagingen van dien. De tweede
generatie Portugezen zijn al veel meer
geïntegreerd in de Ned. maatschappij
en veel minder kerkbetrokken. De
parochianen komen op zondag uit de
wijde omgeving van Amsterdam d.w.z.
van Almere, Purmerend, Uithoorn,
Zwanenburg, Alkmaar, Hoofddorp enz.
De kerk, in contrast met de
Nederlandse kerken in Amsterdam
migrantenkerk te midden van
een samenwerkingsverband met
Nederlandse kerken in Oud-West
Amsterdam
Eén van de uitdagingen is hoe onze
kerkgemeenschap omgaat met nietgedocumenteerde
leden (illegalen),
die toch altijd in een precaire situatie
leven en wonen. Ze zijn niet verzekerd,
kunnen geen bankrekeningen hebben,
worden uitgebuit vanwege erg hoge
huren, moeten constant verhuizen
en lopen steeds het gevaar het
land uitgezet te worden, terwijl
7

ook bij de doop van hun kinderen
vereist een nieuwe catechese, waar
rekening wordt gehouden met nieuwe,
onverwachte vragen vanuit een
geseculariseerde wereld en mensen
die een volksreligie als achtergrond
hebben. Ik vind dat een hele uitdaging.
praktisch iedereen van hen de huizen
en kantoren schoonhoudt van de
Nederlanders. Voor hen is zowel de
liturgische viering als de ontmoeting
daarna met andere mensen in dezelfde
situatie een moment van solidariteit
en saamhorigheid. Het ontmoeten
met koffie na de viering is één van
de krachtpunten van de parochie.
Koinonia en diakonia zijn nauw met
elkaar verbonden. Voor de Heer
bestaat er gelukkig geen onderscheid
tussen legalen en illegalen.
Een andere uitdaging is de aanwezigheid
van een internationale
kerkgemeenschap te midden van
Nederlandstalige kerken, waar interculturaliteit
en internationaliteit ook
steeds meer een gewone zaak wordt.
De wereldkerk is aanwezig in onze
wijk. Dit geldt natuurlijk ook voor de
Spaans-, Pools- en Engelssprekende
migrantenkerken. Ook is de aanwezigheid
van deze katholieke migranten
gemeenschap b.v. bij een oecumenisch
Pinksterfestival tezamen met de
Nassau kerk een mogelijke inspiratie
voor de jongeren in de andere kerken.
Ook vinden er huwelijken plaats tussen
b.v. gelovige Brazilianen en ongelovige,
niet-gedoopte Nederlanders. De voorbereiding
op deze huwelijken en soms
Een cursus voor de vorming van
diaconale medewerkers tezamen
met de Spaanssprekende kerk, waar
onze geassocieerde theologe T.
Beentjes het voortouw neemt, houdt
sterk rekening met de toekomst
van ons pastoraat met minder
vrijgestelde en betaalde krachten.
Taalcursussen, computer cursussen
en studiedagen over de positie van de
migrantenvrouw blijven uitdrukkingen
van dienstbaarheid aan de migranten.
Ook kan de Nossa Senhora de Fátimaparochie
een belangrijke rol spelen
in de voorbereiding op de Wereld
Jongeren Dagen in Rio de Janeiro in
2013, waarvoor we al zijn uitgenodigd
door het bisdom..
Ook lijkt het mij een uitdaging voor
het bisdom om voor de toekomstige
pastorale zorg leiders te zoeken en
te vormen, en ook om priesters te
vinden die bereid zijn om Portugees
te leren en om zo voor te kunnen
gaan in de liturgie. Tweetaligheid
of meertaligheid van de priester of
pastoraal werker is nodig niet alleen bij
doopsels en huwelijken, maar ook bij
uitvaarten, die vaak in uitvaartcentra
plaats vinden en niet zo vaak in de
kerk. Het migrantenpastoraat past
bij een missionaire congregatie als de
onze.
Ik zie mijzelf hier echt bezig
als missionaris in vaak grensoverschrijdende
situaties, waar diakonie,
interculturaliteit en rechtvaardigheidsvraagstukken
de orde
van de dag uitmaken.
Pe Thiago/Jac Hetsen mhm
8

INTERNATIONAAL EUCHARISTISCH
CONGRES, DUBLIN
“Eucharistie: Ontmoeting met Christus en met elkaar”
Dublin heeft ruim 1 miljoen inwoners waar onder een groot aantal studenten die er
vanuit vele landen komen studeren. Ik heb zo’n twaalf jaar geleden het voorrecht
gehad om er een tijdlang te wonen in verband met een cursus die ik daar deed.
De geschiedenis en de cultuur van Ierland zijn doortrokken door het christelijk
geloof dat daar al in de vijfde eeuw gebracht werd door St. Patrick. Het land is
eeuwenlang overheerst geweest door Engeland tot het in 1921 onafhankelijk
werd. De negatieve gevoelens die dat bij de Ieren heeft veroorzaakt, zijn in de
loop der jaren gelukkig weggeëbd, en het bezoek in mei j.l. van koningin Elisabeth
aan Dublin – het eerste van een Brits staatshoofd sinds de onafhankelijkheid –
heeft de vriendschap tussen de beide landen duidelijk beklonken. De koningin
werd in Dublin met gejuich begroet door duizenden mensen.
Hier vond vanaf 10 tot 17 juni dit jaar
het 50ste Internationale Eucharistische
Congres (IEC) plaats. Dit was niet voor
het eerst. Ook in 1932 – dus kort na
de onafhankelijkheid - vond het IEC
hier plaats. Bijna een miljoen mensen
namen er toen deel aan, bijna een
kwart van de bevolking. Het Congres
in juni was met een deelname van zo’n
15.000 mensen een veel bescheidener
bijeenkomst, maar was niettemin een
groots en feestelijk gebeuren voor
de kerk in Ierland en ver daarbuiten.
De Ierse radio en televisie deden
er dagelijks verslag van, en ook
internationaal werd er in de media
aandacht aan besteed. Behalve op het
terrein waar het Congres plaatsvond
werden er in vele kerken en kloosters
in de stad bijeenkomsten gehouden
om het geloof te vieren en te verdiepen.
De deelnemers kwamen uit meer dan
120 landen. Ook aan het oecumenisch
aspect was aandacht besteed, en een
9

Anglicaanse bisschop leidde een van
de gebedsvieringen. De voertaal was
Engels, maar via een miniradiootje dat
aan alle deelnemers werd verstrekt,
was er een simultaanvertaling in vier
verschillende talen beschikbaar.
Na een gezongen morgengebed
vonden er dagelijks allerlei
activiteiten plaats, met een parallel
programma voor kinderen en
jongeren. De deelnemers konden met
behulp van een bijna 400 pagina’s
tellende kleurrijke IEC-gids daaruit
hun keuze maken. De honderdvijftig
workshops, catecheses en lezingen
door internationaal gerenommeerde
sprekers, o.a. Timothy Radcliffe,
namen een belangrijke plaats in.
Deze lezingen bestreken een breed
scala van onderwerpen uiteenlopend
van de pastorale zorg voor zieken,
en het belang van goede catechese,
tot het proberen te vinden van een
antwoord op de economische crisis
en van de dialoog tussen godsdienst
en wetenschap tot een lezing over het
zoeken van een christelijk antwoord
op het leven in een oorlogsgebied. Ook
het pijnlijke onderwerp van seksueel
misbruik in de kerk werd niet uit de
weg gegaan. De inleiding hierover heb
ik bijgewoond. Die werd gegeven door
de nieuwe aartsbisschop van Manilla.
Hij had zich duidelijk verdiept in
deze materie, en ondanks de zwaarte
van dit onderwerp had hij gelukkig
toch een gulle glimlach op zijn
gezicht. Ook vonden er persoonlijke
geloofsgetuigenissen plaats door
mensen uit verschillende landen,
waar onder een uit Nederland van
een pas afgestudeerde jongeman die
tijdens een stage in het buitenland
10

zijn geloof had hervonden, en nu de
priesteropleiding volgt.
In een van de grote hallen bevonden
zich bijna 200 stands die elk een
organisatie vertegenwoordigden
van mensen die zich op een of ander
kerkelijk, humanitair of missionair
gebied toeleggen. Daar kon je op elk
willekeurig moment terecht om je
licht op te steken bij de stand die je
interesseerde. Ondanks de teruggang
in kerkbezoek leek me dit toch een
duidelijk bewijs van een grote vitaliteit;
zo ook de ruim 1700 vrijwilligers onder
wie veel jongeren. Die zorgden ervoor
dat alles soepel verliep. Zij verdienen
een pluim voor hun vriendelijkheid en
dienstbereidheid.
spreken. Broeder Aloysius sprak
over zijn streven naar eenheid onder
de Christenen. Hij is de opvolger
van Br. Roger van Taizé, en zijn
gepassioneerde toespraak liet een
diepe indruk op me achter.
Een passend einde van het IEC was de
indrukwekkende Eucharistieviering
in het grote sportstadion, waarin
kardinaal Ouellet voorging, en waaraan
meer dan 70.000 mensen deelnamen.
Op het einde van de viering verscheen
plotseling paus Benedictus op een
levensgroot videoscherm. Hij sprak
Hoogtepunt van de dag was wel de
viering van de Eucharistie in het
stadion, met achter het altaar een
levensgrote icoon van Jezus, de Goede
Herder. De vieringen waren alle in het
Engels, behalve een die in de Ierse
taal, het Gaelic, was. Enthousiaste
koren en eerste klasse solozangers
en muzikanten droegen bij aan een
levendige, inspirerende viering van de
Eucharistie.
Persoonlijk gebed had ook een
duidelijke plaats tijdens deze dagen.
Een grote hal was ingericht als
gebedsruimte, en het Heilig Brood
was er uitgestald op een altaar in
het midden van de hal. Een speciaal
dagdeel was vrijgesteld voor het
ontvangen van het Sacrament van
Verzoening. Velen maakten daarvan
gebruik, en meer dan honderd
priesters hadden zich daarvoor
beschikbaar gesteld.
Wat me bij blijft na deze intensieve
week is de feestelijke en wel haast
familiale sfeer die er heerste. Het
was heel gemakkelijk om mensen
die je helemaal niet kende, uit welk
land of continent dan ook, aan te
een korte bemoedigende boodschap
uit, en maakte bekend dat het
volgende IEC over vier jaar plaats
zal vinden in Cebu op de Filippijnen.
Er steeg een luid gejuich op van de
groep Filippino’s. Het belooft daar
een grootse gebeurtenis te worden in
2016.
Onder alle positieve dingen die
ik ervaren heb, is wellicht het
belangrijkste dat de deelnemers na
het Congres versterkt in geloof en
liefde weer huns weegs gingen om
in hun eigen leven met vernieuwd
enthousiasme te werken aan de komst
van het Rijk Gods en uitdrukking te
geven aan de hoop die in ons leeft.
Thaddy de Deckere mhm
11

“TOCH GELOVEN”,
PASTORALE UITDAGING...!
Joseph Moingt, een Franse Jezuïet en theoloog van 97 jaar, werpt een kritische
blik op onze kerk en samenleving. “Hoe zijn wij, Christenen van deze tijd,
trouw aan de traditie van verandering van de Kerk”, vraagt hij. De traditie van
verandering kom je overal in de evangelies tegen: “ Er is tegen u gezegd… maar
ik zeg u!”, en ook bij de eerste christengemeenschappen van Paulus die zich
vrij opstellen tegenover de joodse voedselvoorschriften en de besnijdenis. Dat
geldt evenzeer voor de verdere geschiedenis van de Kerk en ook zeker in onze
tijd na het Tweede Vaticaans Concilie dat ons uitnodigt de ‘tekenen van de tijd’
te onderkennen…. Daarom beijvert Moingt (evenals vele bevrijdingstheologen
trouwens) zich, met het oog op de huidige tendens tot restauratie, voor een
overgang van een ‘priesterkerk’ naar een kerk die werkelijk Gods volk onderweg is.
Parochieraad van Ablis.
Zo proberen wij hier in de parochie
van Ablis in het bisdom Versailles,
Frankrijk, gemeenschap te beleven
aan de basis, een gemeenschap waar
leken het woord hebben en samen
de richting en vooruitgang bepalen
van dit stukje kerk. Samen willen
we een teken zijn van Goed Nieuws
in de wereld van vandaag. Concreet
vertaalt zich dat in de acht locaties
die samen onze parochie vormen in
heel eenvoudige acties. Zo belegt de
parochieraad, die langzaam verjongd
is door verkiezingen, ontmoetingen
met de vrijwilligersgroepen in de
parochie om samen na te denken
over beleidslijnen, uitdagingen en
problemen die ze in het uitvoeren
12

van hun taken tegenkomen, en elkaar
te steunen. Deze overlegstructuur
geeft de leken de kans hun stem te
laten horen en elkaar te helpen. Ze
wisselen informatie en ervaringen uit,
toetsen theorie aan praktijk, brengen
geloof en leven met elkaar in verband,
zonder te wachten op een verlossend
woord van de priester/bedienaar. Hier
zoeken we allemaal samen!
Wat de jongeren betreft, de ‘Facebook’
generatie, zij komen regelmatig bij
elkaar op zaterdagochtend om hun
eigen (althans dat geloven ze….!)
thema’s uit te diepen. We nodigen ze
uit hun eigen verantwoordelijkheid
op zich te nemen voor wat ze vanuit
hun discussies, die vaak heftig
zijn, aandragen. Ook nemen zij
het voortouw bij de voorbereiding
van speciale evenementen zoals
de bijeenkomsten van de FRAT
(feestelijke ontmoeting van zang
en gebed van tienduizend jongeren
van de Parijse regio in Lourdes). De
jongeren zelf zetten acties op touw
om de benodigde financiële middelen
daarvoor bij elkaar te krijgen.
Als Mill Hill missionaris in dienst van
deze gemeenschap probeer ik altijd
de uitwisseling met de landen van de
Derde Wereld onder de aandacht te
brengen. Er is hier altijd wel een gezin,
een pas gepensioneerde oudere of
een jongere die voor enkele maanden
of soms enkele jaren in dienst
van een ontwikkelingsorganisatie
vertrekt naar een land van het Zuiden
en daar iets overdraagt van het
geloof dat hij/zij hier in onze kleine
kerkgemeenschappen van het Franse
platteland heeft beleefd. Tijdens de
vasten hebben we de noden van de
universele kerk centraal gesteld en
hebben campagne gevoerd voor de
Karen bevolkingsgroep van Laos met
de kinderen van de catechesegroep
hier. Ook zijn er enkele mensen uit
Burkina Faso komen praten over hun
situatie daar en een jonge Koptische
vrouw uit Egypte is ons komen
verhalen van het lijden en de hoop van
haar volk daar…..
Ja, we lijden hier in Frankrijk aan
een reclericalisatie van het instituut
van de kerk, maar in onze kleine
christengemeenschappen van Ablis
ontkiemt ook iets van een nieuwe
wereld “ Ziet gij het niet” (Jes. 43: 18).
Philippe van den Bogaard mhm
13

HET ZAKMESJE
Als 25-jarige jongeman ben ik in 1963 naar Congo vertrokken. Ik kwam aan in een
land dat me volkomen vreemd was, een vreemde taal, een vreemde cultuur. Ik
kwam mensen tegen die heel arm waren, maar, zo ontdekte ik geleidelijk aan, zeer
rijk aan cultuur. Ze leefden in een traditie van een mondelinge overlevering met
ontelbare verhalen en duizenden spreekwoorden. Ze hadden prachtige dansen
en muziek. Ze woonden echter in wat wij zouden beschrijven als erbarmelijke
hutjes.
Langzaam leerde ik de taal, hun
manier van spreken, hun manier van
mens-zijn. Het viel me al gauw op dat,
wanneer zij iemand prezen (dat deden
ze heel zelden), ze dan zeiden: dat is
een echt mens! ‘Dat is een echt mens’.
Je weet dan eigenlijk nog niets, maar
je weet heel veel. Het toppunt van
mens-zijn is een echt mens te zijn.
Voor mij betekende die opmerking
een revolutie in mijn filosofisch,
theologisch en spiritueel denken.
Volgens die mensen daar had ik om
een echt mens te zijn, helemaal geen
bijbel, geen koran als referentie nodig.
Ik hoefde hun slechts te vragen:
wat versta je onder een echt mens
Zij oordeelden de mens volgens
hun voorouderlijk en traditioneel
denkpatroon, met spreekwoorden
als leidraad, zonder dogma’s. Als wij
als protestanten, remonstranten,
katholieken of evangelische kerken
deze lijn zouden volgen en ook Jezus
zouden uitnodigen naast ons op de
bank te komen zitten, dan denk ik dat
we al gauw allemaal grote vrienden
zouden zijn zonder achterdocht,
zonder jaloezie, en zonder afgunst. We
zouden bovendien gevaarlijk dicht bij
de wezenlijke boodschap van Jezus
komen.
14

Ik geef u een voorbeeldje. De
Congolees heeft een spreekwoord: ‘Je
kind is als je zakmes; zelfs als het mes
je verwondt, gooi je het niet weg.’ Je
bent met een klusje bezig; je gebruikt
je zakmes en op een gegeven ogenblik
snijd je ermee in je vingers. Wat doe
je vervolgens met je zakmes Gooi je
het weg in een container Zeker niet,
vooral niet als je er maar eentje hebt.
Net zo, gooi je ook je eigen kind niet
weg, als die jou verwondt. Ik herinner
me dat mijn oom en tante een
groot gezin hadden. De oudste, een
aangenomen kind, toen hij een meisje
leerde kennen en samen ging wonen,
zeiden mijn oom en tante dat hij in de
kerk moest trouwen, anders hoefde hij
niet meer thuis te komen. De jongen
vertrok en kwam nooit weer om. Ik
dacht hieraan toen ik hoorde van het
Congolese spreekwoord: ‘Je kind is
als je zakmes; je gooit het niet weg
zelfs als het je verwondt.’ Ook al gaat
je kind in tegen je geloof, al gaat hij
of zij in tegen je zogenaamde heilige
principes, je wijst hem of haar nooit
de deur. Je gooit hem of haar niet weg.
Jezus kende dit Afrikaanse
spreekwoord niet, anders had hij het
wel gebruikt toen hij de Samaritaanse
vrouw met zes echtgenoten aan de
put niet afwees (Joh. 4), toen hij de
overspelige vrouw niet stenigde (Joh.
8, 1-11), toen hij Levi de tollenaar
uitnodigde hem te volgen (Lucas 5,
27), een belastingambtenaar begroette
en verwelkomde als een vriend, en
zelfs Judas de deur niet wees.
Mijn oom en tante waren diepgelovige
mensen. Hoe kunnen wij als volgelingen
van Jezus onze eigen heilige principes
boven de boodschap van het evangelie
stellen Blijft Jezus dan onbegrepen
Hebben wij het evangelie misschien
niet goed begrepen
In het verleden hebben onze predikers
(Jezuïeten en Redemptoristen) jaren
en eeuwen lang hel en verdoemenis
gepredikt. Hadden zij iets van de
Afrikaanse spiritualiteit begrepen,
dan zouden ze beseft hebben dat
wijzelf Gods zakmesje zijn en dat Hij
ons niet weggooit ook al volgen we
alle regeltjes niet. En zouden wij in
dat besef niet meer ‘echte mensen’
geworden zijn
Piet Korse mhm
15

VAN HER EN DER
MEEKIJKEN OVER DE RAND
VAN DE TIJD
In december ben ik jarig geweest. Eigenlijk is ouder worden iets heel leuks: je
kijkt mee over de rand van de tijd. Wat dat wil zeggen besef ik pas goed wanneer
ik me realiseer dat ik in 1957 voor het eerst in Oost-Afrika ben komen wonen.
Dat was nog in de koloniale tijd. Ik kan het venster van de memorie openen
en kijk er naar: naar de treinen die toen liepen, de boten die over het meer
voeren, de wegen die onderhouden werden, de burgerlijke administratie die met
een minimum aan kosten goed liep. Corruptie zag men zelden. Van tijd tot tijd
maken opinieleiders zich er kwaad over dat de mensen zich de koloniale tijd niet
onplezierig genoeg voorstellen; en dan worden er plannen gemaakt om het veel
erger te maken.
In Europa wordt de oude tijd bewaard
in archieven; hier zijn er mensen die
er nog van af weten. In Europa zijn
oude mensen anecdotenvertellers,
hier in Afrika zijn ze beheerders van
ervaringen, opgespaarde levenswijsheid.
In die zin stel je hier als
oud mens meer voor dan in Europa,
hoe goed er daar ook voor je gezorgd
wordt..
Verjaardagen worden in Kenia
niet gevierd. Mensen kennen hun
geboortedatum niet. Als je oude
mensen vraagt naar hun leeftijd
beginnen ze hard te lachen. Dit levert
bij een volkstelling moeilijkheden
op. Afgezien van het feit dat je hier
eigenlijk geen mensen mag tellen:
tellen doe je geiten en koeien. Om de
mensen te helpen zoeken naar hun
geboortejaar maakt men dan lijsten
van gebeurtenissen: eerste grote
oorlog, tweede grote oorlog, de grote
hongersnood, de grote slaapziekte,
nieuwe munten, nieuwe maten.
16

Ik heb mijn verjaardag wel gevierd,
aan het meer, met vrienden en sterke
verhalen. Jan Laarakker (associate)
vertelde van dingen die hij zonet in de
Soedan had meegemaakt. Daar kende
hij een school die de plaatselijke
bisschop draaiende probeert te
houden, eigenlijk met tegenwerking
van de ouders; dan kwam er weer
een vader om zijn zoontje van de
school te halen omdat hij op het veld
vogeltjes moest wegjagen; dan kwam
hij een dochtertje halen omdat hij ze
wilde laten trouwen. Ook schoolgeld
is een groot probleem. Soms dienen
geweerkogels als wisselgeld zoals ooit
in Italië snoepjes; dan komt moeder
schoolgeld betalen in de vorm van
geweerkogels; soms krijgt de pastoor
met de zondagscollecte een stel
geweerkogels.
Jacinta van Luijk (associate) had ook
veel te vertellen. Zij gaat vlak bij Mount
Elgon rond met een toneelgroepje
om bij de mensen bewustzijn aan te
wakkeren over AIDS, maar ook over
verzoening over de onbeschrijfelijke
gruwelijkheden die door verschillende
stammen na de laatste verkiezingen
gepleegd zijn. Ze vertelde over
een populaire manier van publiek
trekken. De toneelgroep zet onder
een boom een zelfmoord in scene. De
zelfmoordenaar loopt wanhopig met
een touw heen en weer, klimt al half
in de boom, de anderen schreeuwen
van “niet doen!!” en trekken hem weer
naar beneden. In een mum van tijd is
er een geweldige oploop; en dan kan
de eigenlijke voorstelling beginnen.
De oude missionarisverhalen gaan
door, omdat het oude missionariswerk
nog steeds doorgaat: onderwijs en
gezondheidszorg. We moeten trots
zijn op mensen zoals Jan en Jacinta.
Gezondheidszorg: neem een slangenbeet.
Deze week vertelde mij een
Luo man: als bij de Luo’s iemand
door een slang gebeten wordt is de
grootste vraag die bij het slachtoffer
opkomt: “Wie heeft die slang op mij
afgestuurd” Daar is dus onderwijs
nodig.
Hans Burgman mhm
Jan Laarakker begeleidt studenten op de Art School van Pandipieri.
17

NIEUWS UIT DE REGIO
PELGRIMS, ALLERLEI SOORT
Meneer van de Poel heette hij. Slechts
een enkeling noemde hem bij zijn
voornaam, Johan. Ik weet niet waar
hij was geboren, eigenlijk weet ik maar
heel weinig van hem, ofschoon hij elke
dag een kopje koffie kwam drinken
in het inloophuis te Enschede. Hij
noemde ons ‘jongelui’. Een markant
figuur was hij in de straten van de stad,
in weer en wind, muts op, pijp aan,
stok in de hand en een lange baard
wapperend in de wind. Alles zag hij,
niets hoorde hij, alleen groot lawaai,
zoals de grote vuurwerkramp. Het
splinterend glas kwam in zijn lichaam
terecht en de kleine splintertjes
kwamen nog altijd uit neus en oren,
zo vertelde hij telkens weer. Ook was
hij geraakt door een bliksemschicht,
recht boven op zijn hoofd. Het zou
hem niet weer gebeuren, daarom had
hij altijd zijn muts op.
In een rustig moment wilde hij ook
wel eens praten over heel vroeger,
toen hij intrad bij de Benedictijnen
in de Slangenburg bij Doetinchem.
Hij bleef er niet lang, maar werd
doorgestuurd naar Breda, waar hij
les kreeg van professor Huub Ernst,
een fijne man. Daarna begon hij te
zwerven, heeft nog een aantal jaren
bij de plantsoenendienst gewerkt,
18

maar het zwerven zat in zijn bloed en
hij werd één met de natuur. Een paar
jaar geleden kreeg hij een kamer in
een verzorgingshuis. Toen begon zijn
leeswoede en verzamelwoede van
boeken: Kierkegaard, Thomas van
Aquino, noem maar op, en dan kwam
hij bij ons om zijn visie te vertellen:
theologie, filosofie, natuurkunde.
En toen werd hij ziek, longkanker, die
rotpijp. Ik ging hem het sacrament van
de zieken geven. Geen poespas, zei
hij. Geen wit doek over de tafel, een
kaars mag dan nog wel. En een dienst
in de kerk hoeft ook niet, alleen maar
in het crematorium, geen toespraken,
nergens voor nodig. Alleen die
rozenkrans moet mee.
Aan mij gaf hij nog zijn mooiste gebed
mee, het gebed dat hij elke morgen bad
of zong, het gebed dat hij onthouden
had uit zijn tijd bij de Benedictijnen:
Deus in adjutorium meum intende,
Heer, kom mij te hulp, Heer haast U
mij te helpen. Gloria Patri… Eer aan
de Vader en de Zoon en de Heilige
Geest…
We hebben het samen gezongen
bij zijn ziekenzalving en later ook
weer in het crematorium met enkele
mensen van het inloophuis. Zo’n
crematieplechtigheid hebben we
nog nooit gehad, maar was wel
indrukwekkend.
Zijn pelgrimstocht was voorbij, opgenomen
in het Geheel.
Ben Engelbertink mhm
mill-hillcollege goirle (zie volgende pagina)
19

HONDERD JAAR MILL HILL
IN TILBURG ( 1912-2012 )
In september 1912 begon Father
Ahaus in een gehuurd huis een kleinseminarie
met negen studenten. Al
spoedig was land aangekocht aan de
nog onverharde Tongelose Hoefstraat
en in 1914 ging de eerste spade de
grond in: het begin van het Studiehuis
ofwel “De Rooie Pannen”. De keuze
van een seminarie in Tilburg bleek een
groot succes te zijn: in 20 jaar tijd waren
reeds 100 studenten priester gewijd in
Mill Hill, zodat men genoodzaakt was
om in Hoorn een tweede seminarie te
openen ( De Ramen -1925).
Na de turbulente oorlogsjaren
bereidde men zich voor om van het
studiehuis een erkend gymnasium
met staatsexamen te maken, hetgeen
geschiedde onder de voortvarende
Father Piet Grimbergen mhm in 1962,
bij de viering van het 50 jarig bestaan.
Intussen was er een nieuw gebouw
neergezet: het Mill-Hillcollege, dat
sinds 1973 in Goirle is gevestigd.
Hoewel het Mill-Hillcollege geen
missieschool meer is, heeft het college
een speciale belangstelling voor de
Derde Wereld behouden. Prins Claus
verrichtte in 1974 de officiële opening
van de Goirlese Derde Wereldschool.
Met hart en ziel heeft Fr. G. Doene
mhm gewerkt voor het grote succes
van de jaarlijkse rommelmarkt voor
de misssie. In september 1989 had
men al meer dan een miljoen gulden
opgehaald. En nog steeds is de
rommelmarkt in Tilburg een groots
gebeuren met een jaarlijkse opbrengst
van circa 50.000.- euro.
Hoewel het oude studiehuis verschillende
keren een grote metamorfose
heeft doorgemaakt, de naam Mill Hill
klinkt nog steeds in Tilburg-Goirle,
en als Mill Hillers zijn we trots als we
oud-studenten van het Mill-Hillcollege
op televisie zien verschijnen, zoals de
presentator Toine van Peperstraten
en de schaatster Ireen Wüst!
Mill Hill feliciteert hierbij het Mill-
Hillcollege met de beste wensen voor
de toekomst!
Joost Beemster mhm – archivaris.
20

EEN BESCHEIDEN MENS
Jan Tool mhm
Geboren op 16 februari 1937
in Bovenkarspel.
Priester gewijd op 8 juli 1962.
Missionaris in Pakistan en Nederland.
Gestorven op 8 juni 2012 in Hoorn.
Gecremeerd in Schagen.
In ons vorige Contactblad schreven alle
jubilarissen enkele regels over zichzelf.
Bij de foto van Jan Tool mhm werd
slechts zijn ziekte vermeld. Voordat deze
gouden jubilaris zijn feest mocht vieren
is hij met de stille trom vertrokken.
Tijdens een kort verblijf in de hospice
Dignitas in Hoorn heeft hij zich, dankzij
de liefdevolle zorg, rustig voorbereid op
zijn dood.
De manier van zijn heengaan was als
slotakkoord geheel in harmonie met zijn
leven als missionaris. Jan was een en al
eenvoud en bescheidenheid. Hij was niet
de gevierde missionaris die grote scholen
of kerken had gebouwd, was nooit de
pastoor van een bloeiende parochie. Hij
was groot in zijn dienst aan de armsten
in Pakistan. Vele christenen zijn daar van
oorsprong Dalits of kastelozen, mensen
die in de maatschappij niet meetellen.
Veertig jaar lang heeft hij zich uitgesloofd
voor de scholing en opleiding van deze
arme kinderen om ze een kans te geven
iets te betekenen in de harde moslim
maatschappij van Pakistan. Hij had ook
een talenknobbel. Hij kende het Urdu als
geen ander en dit is ook de reden waarom
Jan zo dicht bij zijn schoolkinderen
stond. Dankzij zijn talenkennis was hij
een groot succes als verkondiger van de
Blijde Boodschap.
Toen hij veertig jaar harde arbeid in het
bisdom van Rawalpindi had volbracht,
ging hij niet met pensioen. Hij koos er
voor om zijn laatste krachten te geven
aan de geestelijk gehandicapte jongens
en mannen in Heel, Limburg. Voor Jan
waren de minsten weer de belangrijkste.
Toen wij hoorden dat Jan Tool vanuit
Hoorn zonder ceremonie naar het
crematorium zou gaan, waren we allen
nogal verbaasd. We hadden hem graag
vanuit ons midden uitgeleide gedaan
en hem aan de engelen toevertrouwd
om hem verder naar het paradijs te
begeleiden. Ik denk dat hij zelfs bij zijn
afscheid geen pomp of drukte wilde
hebben. Dat ligt ook wel enigszins in de
aard van de Westfriezen.
Tenslotte: een paar keer ben ik met Jan
op vakantie geweest. Samen hebben we
Afghanistan verkend en later hebben
we nog eens een tocht gemaakt naar
de hoogste toppen van het Himalaya
gebergte; we voelden ons toen dicht
bij de hemel. Nu heeft Jan de laatste
etappe naar de hemel afgelegd. Uit zijn
aantekeningen lezen we: “Boven akkers,
stad en land, mag je God nu loven, kleine
vogel. Vlieg omhoog naar boven, en vlieg
voorgoed, de vreugde tegemoet.” De
afscheidsgroet in het Urdu luidt: “Guda
Hafiz” : Ga heen, onder Gods hoede.
Joost Beemster mhm
21

voorliefde voor de kleine mens
Hans van den Eeden mhm
Geboren op 11 maart 1931 te Breda.
Tot priester gewijd op 10 juli 1955.
Missionaris in de Filippijnen.
Gestorven op 17 juli 2012
Toen we rond de verjaardag van Hans
dit jaar hem met een bezoek vereerden,
troffen we hem op zijn kamer aan
zittend achter zijn bureau, gebogen
over een grote stapel paperassen,
die bij navraag een catechismus in
de Visaya taal bleken te bevatten. De
sigaar in zijn hand was weer eens een
keer uitgegaan en Hans verzuchtte dat
dit onbegonnen werk was. Er was hem
namelijk door een wetenschapper uit
de Filippijnen gevraagd om de vertaling
van de catechismus uit het Engels in het
Visaya aan een grondig onderzoek te
onderwerpen. Er zaten zoveel fouten in,
zei Hans; “ik begin er niet aan”.
Meer dan 50 jaar werkte Hans in de
Filippijnen. De plaatselijke taal leerde
hij perfect spreken en verstaan. En hij
gebruikte die kennis om verschillende
werken, zoals een kinderbijbel, te
vertalen. Mensen leren een vreemde taal
om met medemensen van een ander land
te kunnen communiceren. Ik denk dat
Hans die vreemde taal in de Filippijnen
zo goed beheerste, omdat hij een groot
hart bezat voor zijn mensen. Er zijn mij
heel wat verhalen bekend over zijn grote
voorliefde voor kleine mensen, mensen
die in hun leven de nodige liefde tekort
kwamen.
Hans is zoon van een accountant,
iemand die alles afweet van inkomens
en uitgaven, en het bisdom waar Hans in
verbleef, maakte maar wat graag gebruik
van zijn talenten die hij van vader had
geërfd. Hans was vele jaren econoom
van het bisdom. Voor zichzelf had Hans
weinig nodig, hij leefde sober, hij kauwde
op zijn boterham op z’n dooie gemak.
“Waarom die haast, kost allemaal geld”!
Hans toonde zich in meer dan één
opzicht een buitenbeentje. Men kan niet
altijd zo gemakkelijk met buitenbeentjes
overweg. Aan het eind van zijn jarenlange
loopbaan in de Filippijnen had een
onverdiend haastig vertrek plaats. Rond
dat vertrek maakte Hans enige trieste
ervaringen mee. Ik denk dat de laatste
jaren die St. Jozefhuis en Vrijland hem
geboden hebben, veel goed gemaakt
hebben van wat Hans bij dat vertrek
heeft moeten doorstaan.
Hans, we geven je over aan de rust in
dat koninkrijk dat Jezus hem beloofde,
want ‘wat je voor de minste der mijnen
hebt gedaan, dat heb je voor mij gedaan’.
Treed binnen, voel je thuis.
Guust van den Eeden mhm
22

Alkmaar
Renkum
Mierlo
Amsterdam
Leeuwarden
Singen (Dld)
Volendam
Denekamp
Wateringen
Oosterkamp
Dhr. Siem van Veen
Dhr. J. Berendsen, zwager van Br. Ben Snelder
Dhr. Antoon De Rooij, broer van Fr. Giel de Rooij
Mw. Agatha Schrever-Hogenes, zus van Fr. G. Hogenes
Mw. Ada Kwik, zus van Fr. F. Kwik
ONZE OVERLEDEN VRIENDEN
Pfarrer Cosmas Dietrich (weldoener van MH in Oostenrijk)
Mw. Grietje Plat, schoonzus van Fr. Jaap Mühren
Dhr. Henk Kremer, zwager van Fr. Fons Eppink
Mw. Maria Johanna Jacoba van Kester, zus van Bischop W. van Kester mhm†.
Fr. Willem Erinkveld mhm (in Memoriam volgt)
Nijverdal Dhr. Anton Bouwhuis,broer van Br. Gerard Bouwhuis mhm.
FOTO’S
Overveen Elma van den Nouland: Dhr. Herman coverfoto; Willem Archieven Maria van Mill Run, Hill: broer p. 3, van 8, 9, Fr. 15, Piet 17; van Fons Run Eppink: mhm†. pp. 4-7;
Jacinta van Luijk: pp. 8-12; Hennie Wehkamp: p. 13, 14; Theo Raaijmakers: p. 16;
Warmond Kerry Grant: p. 16; Mw. Martin Wilhelmina Brink: p. Martina 18; Missio Langeveld-Schoone, Wereldwijd: p. 23. zus van Fr. Toon Schoone mhm†.
Tilburg
Dhr. Sjef Geboers, broer van Fr. Janus Geboers mhm†.
Wernhout Dhr. Jan van Zundert, zwager van Fr. Bert Buis mhm.
Lees Missio Wereldwijd
Wervershoof Mw. Regina Anna Grent, zus van Fr. Arie Grent mhm†.
Tijdschrift over religie en samenleving
Oosterbeek in de derde Dhr. wereld. Cornelis van het Hof, vader van Wilma van den Brink, medewerker Vrijland.
6 Nummers voor € 10,-
Kirchhellen www.missio.nl Dhr. George Nabben, broer van Fr. Peter Nabben mhm.
of telefoon (070) 304 74 44
Spanbroek Mw. Truus Appelman-Kuijpers, schoonzus van Fr. Jan Appelman mhm.
Eindhoven
Mw. Jo Koster-van Agt, zus van Fr. Han van Agt mhm†.
WAARHEEN MET UW BIJDRAGEN
Persoonlijke giften voor missionarissen
Giro: 1066957 t.n.v. Missieprocuur van Mill Hill Oosterbeek.
Bank: ABN/AMRO Rek. 40.02.36.311 t.n.v. Nederlandse Regio van Mill Hill, Oosterbeek
FOTOGRAFIE
Giften voor opleiding van Missionarissen in Afrika en Azië
Giro: 939153 t.n.v. Mill Hill Oosterbeek
De foto’s zijn geleverd door het Archief, en door missionarissen en vrienden van Mill Hill.
Bij voorbaat onze hartelijke dank
UW TESTAMENT IS NOG BETER
WANNEER DE MISSIE DAARIN BEDACHT IS
Maak uw legaat voor Mill Hill aldus:
“Ik legateer, vrij van rechten, aan
De Nederlandse Regio van de Mill Hill Missionarissen
Johannahoeve 4, 6861 WJ Oosterbeek”
De Nederlandse Regio van Mill Hill is een ANBI onder de RKKerk. Uw giften zijn dus fiscaal
aftrekbaar en over uw bijdragen hoeft geen schenkings- of successierecht betaald te worden.
waarheen met uw bijdragen
Persoonlijke giften voor missionarissen
ING: 1066957 t.n.v. Missieprocuur van Mill Hill Oosterbeek.
Bank: ABN/AMRO Rek. 40.02.36.311 t.n.v. Nederlandse Regio van Mill Hill, Oosterbeek
Giften voor opleiding van Missionarissen in Afrika en Azië:
ING: 939153 t.n.v. Mill Hill Oosterbeek.
Bij voorbaat onze hartelijke dank.
23
De Nederlandse Regio van Mill Hill is een ANBI instelling vallend onder de RK Kerkprovincie in Nederland.
Door de belastingdienst is op 30 november 2007 een groepsbeschikking afgegeven ten name
van de Bisschoppenconferentie van de Rooms Katholieke Kerkprovincie te Utrecht. Uw giften zijn dus
fiscaal aftrekbaar en over uw bedragen hoeft geen schenkings- of successierecht betaald te worden.
23

Retouradres:
Johannahoeve 4
6861 WJ Oosterbeek.
Contactblad van Mill Hill
Administratie & redactie
Johannahoeve 4
6861 WJ Oosterbeek.
Telefoon : (026) 339 80 82
E-mail : procuur@mhmobk.nl
Internet : www.mhmobk.nl
September 2012
Jaargang 46 - nummer 3
Verschijnt 4 keer per jaar
Drukkerij Voor de Poort - Oosterbeek.