Wat ging er mis bij het Bos en Lommerplein? - Wapening in Beton

Onderzoeksresultaten
Wat ging er mis bij het
Bos en Lommerplein
Op 1 februari 2006 werd, kort nadat een vrachtwagen het Bos en Lommerplein
was opgereden om de winkels daar te bevoorraden, een verzakking geconstateerd
in het dak van de parkeergarage onder het plein. Daarop volgde nader onderzoek
naar de constructieve veiligheid van de parkeergarage. De uitkomst daarvan
leidde op 11 juli 2006 tot het besluit om de woningen en winkels te ontruimen. Wat
mankeert er aan de constructie Een overzicht, aan de hand van de tot nu toe
verschenen rapporten.
Suzanne de Werd
Drie onderzoeken
Het complex Bos en Lommerplein is
gebouwd in de periode 2001-2004
in opdracht van Fortis Vastgoed,
Multi Vastgoed en Hillen en Roosen.
Het complex is onderverdeeld in enkele
blokken hoogbouw, die gezamenlijk
een marktplein omsluiten, en
een eronder gesitueerde tweelaagse
parkeergarage. Het marktplein vormt
het dak van de parkeergarage. Na
het bezwijken van enkele in het werk
gestorte nokken van de dakvloer van
de parkeergarage Bos en Lommer,
zijn er drie onderzoeken verricht.
1. Allereerst heeft TNO Bouw en
Ondergrond in opdracht van Fortis
Vastgoed, eigenaar van de parkeergarage,
onderzoek gedaan
naar de oorzaak van het bezwijken
van de drie nokken. Dit onderzoek
vond plaats in februari en maart
2006. Om de veiligheid te waarborgen
heeft TNO op grond van
de eerste resultaten van het onderzoek
geadviseerd alle nokken in de
parkeergarage van een tijdelijke
ondersteuning te voorzien. TNO
heeft naar aanleiding van haar bevindingen
tevens geadviseerd om
nader onderzoek aan de constructie
te laten verrichten.
2. In vervolg hierop heeft INTRON in
opdracht van Fortis Vastgoed en
Multi Vastgoed nader onderzoek
verricht naar de toestand van de
overige onderdelen van de parkeergarage.
INTRON heeft de wapeningsconfiguratie
gecontroleerd
van verschillende in het werk gestorte
constructiedelen. Dit onderzoek
werd op 10 juli aangeboden,
waarna de Gemeente Amsterdam
op 11 juli besloot om het complex
te ontruimen.
3. Na de ontruiming is een derde,
grootscheeps onderzoek verricht,
dat zich niet alleen richtte op de
parkeergarage, maar ook op de
constructie van de woningen, de
kantoren en de winkels rondom het
16

Onderzoeksresultaten
plein. Dit onderzoek maakt deel uit
van het Plan van Aanpak voor herstel
van het Bos en Lommerplein en
werd verricht door Cunningham
Lindsey Nederland BV, Intron BV en
Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV.
Doel van dit onderzoek was het
vaststellen welke maatregelen er
nodig zijn om ervoor te zorgen dat
de constructie voldoet aan de eisen
van het Bouwbesluit op het niveau
van nieuwbouw.
Hieronder gaan we nader in op de
drie rapporten
TNO-rapport
Eén van de bezweken nokken
TNO stelde vast dat drie nokken van
de parkeergarage zijn bezweken
omdat op deze plaatsen de belasting
op de nokken groter is geweest dan
de sterkte van de nokken.
Geconstateerd werd dat in de oplegnokken
van de in het werk gestorte
balk, waarop een versterkte strook
van het dek van de parkeergarage
aansluit, de volgens het ontwerp en
werktekeningen benodigde wapening
niet was aangebracht. De hoeveelheid
wapening in de nokken
bleek 2/3 te zijn van de hoeveelheid
die op de werktekening is aangegeven.
De ophangwapening Ø 12-100
mm in de balk ter plaatse van de
nokken, zoals op de werktekening is
aangegeven, bleek in het geheel niet
aanwezig te zijn. In plaats daarvan
werden beugels Ø 8-300 mm aangetroffen.
Deze wapening was wel
vermeld op de werktekening, maar
dan in de balk náást de nokken en
dus niet ter plaatse van de nokken.
De aanwezige wapening, beugels Ø
8-300 mm, heeft een doorsnede die
slechts 15% bedraagt van de op de
werktekening aangegeven ophangwapening.
Omdat de staalsoort voor
beide gelijk is, geldt dezelfde reductie
ook voor de sterkte. De sterkte
van de aanwezige ophangwapening
was dus slechts 15% van de sterkte
van de ophangwapening die op de
werktekening was aangegeven.
Aan de breukvlakken en de corrosie
van de wapening was te zien dat de
breukvlakken voor een deel al aanwezig
waren vóór 1 februari 2006.
Kennelijk hebben belastingen op de
constructie al eerder geleid tot het
ontstaan van een deel van de breukvlakken.
De belasting door de passerende
vrachtwagen op 1 februari
2006 heeft geleid tot het volledig
bezwijken van de drie nokken. Bij
verschillende niet bezweken nokken
in de garage is scheurvorming aangetroffen,
die een aanwijzing vormde
dat mogelijk een begin van bezwijken
aanwezig was.
Aan welke belasting werden de nokken
van het dak van de parkeergarage
blootgesteld Dit zijn enerzijds
de permanente belastingen door het
eigen gewicht van de dakconstructie,
de laag zand en de bestrating
van het marktplein, en anderzijds de
veranderlijke belasting op het marktplein.
De permanente belastingen
zijn in overeenstemming met de uitgangspunten
die gehanteerd zijn bij
het opstellen van het constructieve
ontwerp. Of de grootte van de veranderlijke
belastingen op het plein
(marktkramen, mensen, auto’s en
vrachtwagens voor de bevoorrading
van de winkels) juist is berekend, is
volgens TNO discutabel.
Conclusies TNO
TNO concludeerde dat de hoofdzaak
voor het bezwijken van de nokken
het ontbreken van de ophangwapening
ter plaatse van de nokken was.
TNO adviseert in haar rapport als
mogelijke herstelmaatregel om de
kolommen in de garage te verbreden,
waardoor de functie van de
nokken kan worden overgenomen.
Rapport INTRON
Overzicht van de nok
Op dit TNO-rapport volgde verder
onderzoek naar de constructie van
de overige delen van de parkeergarage.
In opdracht van Fortis Vastgoed
b.v. en Multi Vastgoed b.v. heeft
INTRON de wapeningsconfiguratie
van verschillende in het werk gestorte
constructiedelen op twee niveau’s
(niveau 0 en +1) in de parkeergarage
gecontroleerd. INTRON heeft
deze controlemetingen uitgevoerd
met geavanceerde niet-destructieve
onderzoekstechnieken (radar,
Ferroscan). Op locaties waar de meetresultaten
duidden op een mogelijke
afwijking van de wapeningsconfiguratie
ten opzichte van de tekening, is
de wapening (deels) vrijgemaakt
middels hakken of waterslopen.
Vervolgens is de vrijgemaakte wapening
in kaart gebracht.
Op 15 meetplaatsen verdeeld over
twaalf locaties is een afwijking van
de wapeningsconfiguratie aangetroffen.
Op geen enkele onderzochte
locatie klopte de hoeveelheid aangebrachte
wapening met de tekeningen.
Op enkele plaatsen is veel minder
wapening en op andere plaatsen
veel meer wapening aanwezig dan
wat volgens tekening aanwezig had
moeten zijn. Er is vooralsnog geen
patroon waar te nemen in de geconstateerde
afwijkingen in wapening.
Op drie van de vijftien situaties was
de hoeveelheid wapening meer dan
10% minder dan wat volgens tekening
aan wapeningsdoorsnede aanwezig
had moeten zijn en in negen
van de vijftien situaties is de aanwezige
wapeningsdoorsnede meer dan
wat benodigd was. De twee grootste
afwijkingen in negatieve zin zijn
beiden onderdeel van de balk waar
de ophangwapening in de neus ont-
17

Onderzoeksresultaten
brak, waardoor het incident in februari
2006 is opgetreden.
Dit rapport leidde op 11 juli tot het
besluit van de gemeente om het gehele
complex te ontruimen omdat de
constructieve veiligheid van het complex
niet zonder nader onderzoek
gegarandeerd kon worden. Een grootscheeps
onderzoek werd ingesteld
naar alle bouwdelen van het complex:
de woningen, de kantoren, de winkels,
de parkeergarage en het plein.
Het derde onderzoek
Dit derde onderzoek werd uitgevoerd
door de bureaus Cunningham
Lindsey Nederland BV, INTRON BV en
Adviesbureau ir. J.G. Hageman BV. In
de onderzoeksfase is een steekproef
van circa 10% van alle constructiedelen
in het gehele complex onderzocht.
Uit de resultaten van de onderzoeksfase
voor het woongedeelte
blijkt dat in twee van de 96 woningen
herstelwerkzaamheden moeten
worden verricht omdat er op belangrijke
steunpunten onvoldoende wapening
aanwezig is. Verder is gebleken
dat de tweede verdiepingsvloer
van het complex, de vloer tussen de
winkels op het marktplein en de woningen
die daarop rusten, vanwege
een ontwerpfout niet sterk genoeg
is om de woningen met een voldoende
veiligheidsmarge te dragen.
In totaal zijn in het woongedeelte
ten behoeve van de steekproef 78
locaties onderzocht. Bij 17 locaties
hiervan zijn afwijkingen in de wapeningsconfiguraties
aangetroffen.
Hiervan is bij 12 onderzoekslocaties
sprake van een kleinere wapeningshoeveelheid
dan voorgeschreven.
Zoals hiervoor reeds gesteld, leidt dit
in twee gevallen tot een situatie
waarbij het veiligheidsniveau volgens
het Bouwbesluit niet gehaald kan
worden: in de vloer op niveau 5 van
één woonblok is op één locatie nagenoeg
geen bovenwapening aangetroffen
en ontbreekt de koppelwapening
tussen twee delen van de
vloerconstructie. Deze situatie moet
als onveilig worden beschouwd. Ook
bij een vloer op niveau 4 van een
ander woonblok doet zich een groot
aantal afwijkingen voor, waardoor
op één locatie het veiligheidsniveau
niet wordt gehaald. Er is daar echter
geen sprake van een onveilige situatie
die onmiddellijk ingrijpen noodzakelijk
maakt.
De meeste afwijkingen zijn aangetroffen
in de in het werk gestorte
verdiepingsvloeren. Meer specifiek
betreft het hier afwijkingen die bestaan
uit het geheel of gedeeltelijk
ontbreken van zogenoemde bijlegwapening.
Dit zijn wapeningsstaven
die naast de aan te brengen geprefabriceerde
wapeningsnetten in de
vloer moeten zijn opgenomen. De
voorgeschreven wapeningsnetten zijn
veelal aanwezig en de hierbij geconstateerde
afwijkingen zijn minder significant.
Ook in de onderzochte wanden
is op meerdere plaatsen een afwijking
in de wapeningsconfiguratie
waargenomen. Opgemerkt moet
echter worden dat deze wapeningsconfiguratie
in zijn algemeenheid een
gelijke of grotere hoeveelheid wapeningsstaal
bevatten dan op tekening
voorgeschreven. In de overige constructie-onderdelen,
zoals kolommen,
poeren en balken, zijn geen afwijkingen
aangetroffen.
Het vervolg
Op 2 oktober is een herstelplan gepresenteerd.
De tweede verdiepingsvloer
zal versterkt worden door het
verzwaren van de steunkolommen
en het aanbrengen van extra steunbalken,
en de ontbrekende wapening
zal worden aangebracht in de
twee woningen. In de vloeren op
niveau +3 en hoger is in het woongedeelte
een 100% controle uitgevoerd
van de constructief benodigde
bijlegwapening. Indien de resultaten
hiertoe aanleiding geven, vindt herstel
plaats. Ook de garage zal constructief
verstevigd worden door het
aanbrengen van extra kolommen.
De bewoners kunnen naar verwachting
vóór Kerstmis terugkeren naar
hun woningen. De winkeliers kunnen
op 31 januari 2007 hun winkels
weer in gebruik nemen. De terugkeer
van de bewoners en winkeliers
heeft van de betrokken partijen de
hoogste prioriteit gekregen. Op een
later moment zal nader vastgesteld
worden wie verantwoordelijk en
aansprakelijk zijn voor de schade. De
resultaten van de verrichte onderzoeken
zullen daar een belangrijke
rol bij spelen.
■
Wapening ter plaatse van één van de bezweken nokken (ophangwapening ontbreekt)
Alle onderzoeksrapporten zijn te vinden op
de website www.herstelbosenlommer.nl
18