de tijgers gaan naar iran, zuid-korea en turkije - International Film ...

Van binge drinking tot hikikomori
Op de rand van de grote boze wereld
De tienerjaren vormen een goudmijn voor filmmakers; het zoeken naar een eigen identiteit, het
verkennen van grenzen en de confrontatie met de boze buitenwereld gaat nooit over rozen.
In 1955 trok James Dean (zelf
niet echt meer een tiener) publiek
met de klassieker Rebel Without a
Cause. In de jaren tachtig bliezen
de Brat Pack-acteurs met films
als The Breakfast Club de tienerfilm
nieuw en rebels leven in. In
de jaren negentig schokte Larry
Clark vriend en vijand met zijn
controversiële Kids (1995, en op
het IFFR vertoond). Ook dit jaar
zijn jongeren ruim vertegenwoordigd.
Een nieuwe generatie
met nieuwe problemen, maar
ook met de universele sores van
alle tijden.
De meisjes
Wie dacht dat de zorgen van moderne
tienermeisjes zich beperken
tot de hoogte van het beltegoed
en het startschot van de volgende
uitverkoop, moet vandaag eens
een rondje IFFR-films maken om
op andere gedachten te komen.
Nathalie (Sois Sage) en Helen
(Helen) zijn nauwelijks volgroeid,
maar in hun ogen gaat al een
wereld van pijn en een kwellend
verleden schuil. Waarom Nathalie
zich Eve noemt, blijft lang raadselachtig, maar
regisseur Juliëtte Garcias voert de verontrusting over
de motieven van het eigenaardige meisje heel langzaam
op. De kijker wenst uiteindelijk even vurig als
Nathalie/Eve zelf (met een spectaculaire emotionele
gelaagdheid gespeeld door Anaïs Demoustier) dat ze
in de huid van iemand anders kon kruipen.
‘Neem Jérôme: drie
turven hoog en met
een gezicht als een
maanlandschap’
Hetzelfde geldt voor Helen. Als de schuchtere achttienjarige
wordt gevraagd haar door een misdrijf
omgekomen klasgenoot Joy te spelen in een reconstructie,
vult Helen langzaam maar vastbesloten de
lege plek op die Joy achterliet. De trage shots en het
vreemde, statige acteren scheppen een dromerige
sfeer. Dat vormt een vreemd contrast met de persoonlijkheid
van Helen, die in tegenstelling tot de meeste
De MovieSquad-jury 2009
over de herkenbaarheid
van tieners in de film:
‘Sommige dingen uit Involuntary, zoals die
sletjes die foto’s van zichzelf maken, zijn
wel herkenbaar. En dat met z’n allen gaan
drinken in het park bijvoorbeeld. Hoewel wij
natuurlijk niet zuipen totdat we erbij neervallen.
Maar de jongens in Gomorra hebben een
totaal ander leven. Het is niet onze wereld, er
heerst daar echt een gevaarlijk sfeertje. Ook de
wereld van het meisje uit Française [over een
in Frankrijk geboren Marokkaans meisje dat
als kind naar Marokko verhuist en als tiener
graag weer terug wil naar haar geboorteland,
red.] is echt heel anders. Wij hebben allerlei
vrijheden die voor haar niet vanzelfsprekend
zijn. In feite zijn alle onderwerpen over jongeren
al eens verfilmd, maar wij zouden nog
wel eens een film willen zien over tieners die
niet kunnen doen wat ze zouden willen. Die
niet de wereld kunnen verkennen omdat ze
beperkt zijn in hun doen en laten. Door een
handicap bijvoorbeeld.’
Tieners bij een IFFR-schoolvoorstelling.
teenagers geen dromen heeft maar gewoon een plek
wil waar ze zich thuis voelt. Net als bij Nathalie uit
Sois Sage wordt het langzaam begrijpelijk waarom
Helen uit alle macht probeert een andere identiteit
aan te nemen. De kijker kan alleen maar hopen dat
de fragiele meisjes opgewassen zullen zijn tegen de
onontkoombaarheid van hun verleden.
Lichter van toon, maar niet minder genuanceerd,
is het Zweedse Involuntary van Ruben Östlund.
Daarin ontdekken twee hooggeblondeerde tienermeiden
hun opbloeiende seksuele uitstraling.
Anno 2009 doe je dat voor de webcam: sexy dansen
met wagonladingen lipgloss op, en de strings nadrukkelijk
zichtbaar boven de broekrand uit laten
steken. O zo effectief, en toch lekker veilig. In de
boze buitenwereld liggen zaken anders. Terwijl de
meisjes met een groep vrienden in de buitenlucht
ladderzat worden, verleggen ze onbewust hun
grenzen. De vrienden verlaten plotseling het terrein
en laten een van de twee meisjes comateus achter.
Later, tijdens de preek van een moeder zijn ze
- hoewel klassiek puberaal bokkig – toch weer even
die kleine kinderen die ze toch ook nog zijn.
Östlund filmt telkens vanaf één punt. Hij maakt
daarbij zorvuldig keuzes hoe hij de meiden in beeld
wil brengen. Soms is dat het grotere geheel, soms
slechts een gedeelte van de sexy dansende lichamen
– steeds precies daar waar het om gaat in de betreffende
scène.
De jongens
Ook bij de jongens is er weinig reden tot onbezorgde
tienervrolijkheid. Twee vrienden in een
achterbuurt van Napels zien hun filmheld Tony
Montana uit Scarface als de hoogste sport op de carrièreladder.
Maar wat voor hen spielerei is, neemt de
allesbeheersende camorra – de plaatselijke maffia –
bloedserieus, met alle gruwelijke gevolgen vandien.
Involuntary
Aan de andere kant van de wereld houdt het extreme
Japanse schoolprestatiesysteem, weliswaar
niet gewelddadig maar al net zo onontkoombaar,
tieners in een wurggreep. Niet voor niets neemt
het verschijnsel hikikomori – het zichzelf hermetisch
isoleren van de omgeving – er verontrustende
vormen aan, met als schrijnend voorbeeld de jonge
Hiroshi in het stilistisch zwart-witte Left Handed.
Behalve door de omgeving opgedrongen problemen
zijn er ook universele tienersores. De puberende Jaya
uit Indonesië moet zich in Jermal op een verlaten visplatform
(een jermal) weren tegen pestkoppen en zijn
afwijzende vader. De sportieve Jonas uit de Belgische
film Élève libre is een rustige tiener maar wel open over
zijn onzekerheden. Met als grootste onzekerheid of
hij wel seksueel aantrekkelijk is voor de andere sekse.
Enkele volwassenen, die hem helpen met de voorbereiding
op zijn eindexamen, besluiten hem wat seksuele
voorlichting te geven. Ze leggen hem uit dat er
zo veel meer mogelijk is dan de missionarishouding
alleen. Allengs veranderen hun wijze woorden in psychologische
en seksuele spelletjes, waardoor de goedhartige
tiener in een nukkige, afwijzende jongeman
verandert. Het is zijn manier om de noodzakelijke afstand
te scheppen, maar zijn afhankelijkheid van de
volwassenen belet hem te vluchten. De camera volgt
de gebeurtenissen rustig, soms de hoofdpersonen uit
beeld latend - of de expliciete handelingen.
À l’ouest de Pluton
Jongens en meisjes
À l’ouest de Pluton van debuterende regisseurs Henry
Bernadet en Myriam Verreault volgt gedurende een
etmaal een groep tieners uit de buitenwijken van
Québec City. De kids zijn geen professionele acteurs,
maar scholieren van de lokale middelbare school. De
film oogt als een documentaire, maar de jongeren
spelen wel degelijk personages, die kampen met universele
tienerellende. Neem de zachtaardige Jérôme.
Drie turven hoog en met een gezicht als een maanlandschap.
Hij is hartstochtelijk
verliefd op een klasgenote, maar
die heeft haar oog natuurlijk op
een stoerdere jongen laten vallen.
Andere jongens hangen samen
op elkaars kamers, al stoeiend,
blowend en hun doable zusjes becommentariërend.
Op een feestje,
dat door alcohol, wiet en losgeslagen
hormonen volledig uit de
hand loopt, zien we waar het toe
leidt: binge drinking en zoveel kapotmaken
bij de gastvrouw als je
durft. Dit treffende debuut roept
bitterzoete herinneringen op.
Zo’n zelfde buitenwijk van Québec,
maar dan in de zomer 1966,
vormt het schitterende, kleurrijke
decor van Maman est chez le coiffeur
van veteraan Léa Pool. Achter
de strak gemaaide gazonnen
en glanzende vinexvoordeuren
blijken vooral disfunctionele gezinnen
schuil te gaan. Terwijl de
vijftienjarige Élise en haar iets
jongere broertje Romeo zich met
typische tienervakantiedingen
bezig zouden moeten zijn, worden
ze geconfronteerd met de
gevolgen van het in staat van ontbinding verkerende
huwelijk van hun ouders. Pool rekent genadeloos af
met de idylle van de jaren zestig en maakt pijnlijk
duidelijk dat haar hoofd persoontjes, anders dan hun
volwassen moeder, níet uit de hopeloze situatie kunnen
vluchten. De kinderen hebben geen keus. Dat is
tienerleed van alle tijden.
foto: Bram Belloni
‘Het feestje loopt door
binge drinking, wiet en
losgeslagen hormonen
volledig uit de hand’
Anders dan hun Hollywoodtegenhangers die de
leef- en belevingswereld van tieners reduceren tot
platte clichés laten deze tienerfilms, misschien wel
meer dan welke films ook, zien dat zelf richting aan
je leven geven een moderne illusie is. Tieners zijn de
producten en kwetsbare speelballen van de omgeving
waarin ze opgroeien. Wie wil hen nou niet helpen om
daar zonder al te veel littekens doorheen te komen
Maricke Nieuwdorp/Saskia Legein
Zaterdag:
À l’ouest de Pluton (TG) – Henry Bernadet,
Myriam Verreault 19:15 PA5
Gomorra (SP) – Matteo Garrone 13:30 PA3
Jermal (BF) – Ravi L. Bharwani, Rayya Makarin 14:15 GSC
Helen – (BF) Christine Molloy, Joe Lawlor 14:30 CI6
Élève libre – (SP) Joachim Lafosse 19:30 PA3
Sois sage – (BF, TG) Juliette Garcias 21:45 PA5
Zondag:
Involuntary (BF) – Ruben Östlund, draait op de Volkskrantdag
(vanaf 26 februari in de bioscoop)
Sois sage
38 TH INTERNATIONAL FILM FESTIVAL ROTTERDAM
www.filmfestivalrotterdam.com
11