Rapport Stagewensen van Mannelijke Pabo-studenten

ARBEIDSMARKTPLATFORM
PO. Van en voor
werkgevers en werknemers
STAGEWENSEN
VAN MANNELIJKE
PABO-STUDENTEN
Rapport
november 2012
Regionale intervisiegroepen 1

Het CAOP is hét kennis- en dienstencentrum op het gebied van arbeidszaken en
arbeidsmarktvraagstukken in het publieke domein. CAOP Research & Europa is het onderzoeken
adviesteam van het CAOP op het gebied van arbeidsmarktvraagstukken in de publieke
sector in Nederland en op Europees gebied.
© CAOP Research & Europa, november 2012
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van
druk, fotokopie, microfilm, CD, internet of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de auteur.

Stagewensen van mannelijke pabostudenten
Drs Miranda Grootscholte
Den Haag, november 2012
CAOP Research en Europa, uw partner bij arbeidsmarktvraagstukken in het publieke domein

INHOUDSOPGAVE
1 INLEIDING 1
2 MANNEN EN HUN STAGE-ERVARINGEN 5
2.1 Beleving van de opleiding 5
2.2 Begeleiding vanuit de pabo 7
2.3 Begeleiding stageschool 9
2.4 Praktijkopdrachten 10
2.5 Kenmerken van de stage 11
2.6 Stage ervaring en effect op beroepskeuze 12
3 VERBETERSUGGESTIES 15
3.1 Verbetersuggesties aan de opleiding 15
3.2 Verbetersuggesties aan de stageschool 18
SAMENVATTING EN CONCLUSIES 21

1 INLEIDING
Achtergrond
Het aandeel mannen dat voor de klas staat in het basisonderwijs is laag. In 2010
was 13,4% van de leerkrachten in het basisonderwijs een man, in 2003 lag dit
percentage nog op 17,4 1 . Dit lage percentage wordt ten eerste veroorzaakt door het
feit dat slechts een kleine groep mannen kiest voor de pabo. Vervolgens valt van
deze kleine groep mannen ook weer een relatief groot deel uit, zonder diploma. In
het eerste jaar valt namelijk 39,3% van de mannen uit tegenover 25,9% van de
vrouwen. Er komen dus relatief weinig mannen beschikbaar voor het basisonderwijs.
De verwachting is dat het aandeel mannen de komende jaren nog verder daalt.
Binnen nu en tien jaar stromen namelijk veel leerkrachten die de
pensioensgerechtigde leeftijd bereiken uit, onder hen zijn relatief veel mannen 2 .
De afgelopen jaren is er veel onderzoek gedaan naar de achtergronden van de
relatief lage instroom en hoge uitval van mannen op de pabo 3 . Bekend is dat bij
mannen de status van het beroep een sterke rol speelt bij de studiekeuze. Het
lerarenberoep heeft relatief weinig status en wordt gezien als iets voor vrouwen. De
pabo is voor veel jongens dan ook niet de eerste keuze. Is de keuze voor de pabo
gemaakt, dan wordt deze vaak niet ondersteund door de peergroup.
Ook naar de uitvalredenen is onderzoek gedaan. Redenen zijn bijvoorbeeld een
minder uitgebreide oriëntatie voorafgaand aan de keuze voor de opleiding, weinig
steun vanuit de peergroup en weinig mannelijke collega-studenten op de opleiding.
Ook het feit dat de opleiding niet altijd aansluit bij de wensen en behoeften van de
mannen speelt een rol.
Uit hetzelfde onderzoek 3 komt ook naar voren dat de confrontatie met de praktijk een
belangrijke rol speelt bij de keuze te stoppen of door te gaan met de opleiding. De
stage is het ‘moment van de waarheid’ voor veel (mannelijke) studenten. Tijdens de
stage ontdekken sommige (mannelijke) studenten dat hun beeld van het beroep niet
overeenkomt met de werkelijkheid, waardoor de stage tegenvalt. Ook komt het voor
dat deze groep tijdens de stage ontdekt dat ze niet de capaciteiten in huis hebben
om voor de klas te staan.
De jongens op de pabo voelen zich minder goed voorbereid op wat er tijdens de
stage van hun wordt verwacht dan de meisjes op de pabo 4 . Vaak is een opleiding tot
leerkracht niet iets waar de jongens al op jonge leeftijd van dromen, in tegenstelling
tot de meisjes op de pabo. Hierdoor is de pabo niet altijd de eerste keuze geweest
van de mannen en hebben ze zich minder goed georiënteerd op de opleiding. Dit
alles kan er voor zorgen dat ze zich pas tijdens de eerste stage realiseren dat dit niet
het beroep is dat ze willen uitoefenen.
De stage lijkt dus cruciaal te zijn, als het gaat om het afmaken van de opleiding.
Immers het is voor veel studenten de eerste confrontatie met de onderwijspraktijk,
waarin het beroepsbeeld wordt getoetst en waarin ze aan den lijve kunnen ervaren
1 www.stamos.nl
2 Diversiteitsmonitor, SBO 2010.
3 Paboys gezocht! SBO 2004.
4 Paboys gevonden SBO 2009.
1

wat het betekent om leraar te zijn. Als een stage slecht verloopt, kan dit
demotiverend zijn en een goede stage is juist een enorme stimulans om de opleiding
af te maken.
Om een goed beeld te krijgen van de stagewensen van mannelijke studenten heeft
het CAOP hier, namens de sociale partners in het primair onderwijs, onderzoek naar
gedaan. Dit rapport bevat de resultaten van dit onderzoek. Tevens is onderzoek
gedaan naar de stagewensen van allochtonen studenten op de pabo. De resultaten
van dat onderzoek zijn te vinden in het rapport “Inventarisatie stagewensen
allochtone pabo-studenten”.
Doel van het onderzoek
Doel van het onderzoek is een actueel inzicht te verkrijgen in de stagewensen van
mannelijke pabo-studenten, zodat pabo’s en stagescholen op basis hiervan (en
specifiek voor deze groep) hun stagebeleid verder kunnen aanscherpen.
Onderzoeksvragen
De volgende onderzoeksvragen stonden centraal in het onderzoek
• Welke ervaringen hebben mannelijke studenten met het lopen van stage vanuit
de pabo
• In hoeverre zijn deze studenten van plan om na hun opleiding daadwerkelijk in
het onderwijs te werken
• In hoeverre heeft de stage een positieve dan wel negatieve invloed gehad op de
wens om in het onderwijs te gaan werken
• Welke suggesties hebben mannelijke studenten om de huidige stages te
verbeteren voor de pabo
• Welke suggesties hebben mannelijke studenten om de huidige stages te
verbeteren voor de stagescholen
Onderzoeksopzet en -verantwoording
Om zicht te krijgen op de ervaringen en de wensen van mannelijke pabo-studenten
is gebruik gemaakt van het studentenpanel van het SBO. De vragenlijst die is
uitgezet onder mannelijke en vrouwelijke pabo-studenten is gebaseerd op eerdere
onderzoeken rond dit thema, zoals “Paboys gezocht” en “Paboys gevonden” 5 .
De vragenlijst is medio 2011 uitgezet onder 456 studenten. In totaal hebben 217
studenten (48%) gereageerd, voornamelijk tweedejaarsstudenten. Van alle
respondenten was 14% man 6 , in absolute aantallen ging het hierbij om in totaal
dertig mannen. Percentueel gezien komt het in de buurt van het aantal mannen op
de pabo, daardoor kunnen we er vanuit gaan dat het onderzoek representatief is.
Echter doordat het aandeel mannen op de pabo laag is, is het absoluut aantal
mannen dat heeft meegewerkt dus klein. Dit gegeven dient bij de interpretatie van de
enquêteresultaten mee te worden genomen. Tevens dient de lezer zich te realiseren
dat de resultaten voornamelijk betrekking hebben op de ervaringen met de stages in
het eerste en tweede leerjaar.
Verder viel bij de analyse van de resultaten op dat de vrouwelijke studenten, bij de
meeste vragen met een vijfpuntschaal, vaker de middencategorie kiezen. De
mannelijke studenten hebben een wat meer uitgesproken mening. Hierdoor kan het
gebeuren dat binnen een vraag de mannen zowel het meest tevreden als het meest
ontevreden zijn.
5 Beide uitgevoerd in opdracht van het SBO door SCO Kohnstamm.
6 Gemiddeld bestaat het studentenbestand op een pabo voor 17% uit mannen.
2

Na analyse van de resultaten zijn twee groepsgesprekken georganiseerd met
mannelijke studenten van drie vestigingen van twee verschillende pabo’s. In totaal
hebben 14 mannen aan de gesprekken deelgenomen. In de gesprekken is vooral in
gegaan op de knelpunten en verbetersuggesties die naar voren zijn gekomen uit het
kwantitatieve onderzoek. Aangezien de deelnemers aan de groepsgesprekken
slechts afkomstig waren van twee pabo’s zijn hun opmerkingen mogelijk niet altijd
generaliseerbaar naar alle andere pabo’s. Echter hun uitspraken geven, zeker in
combinatie met de enquêteresultaten, wel inzicht in wat er onder deze doelgroep
leeft. Tevens is, doordat we alleen mannen hebben gesproken, niet uit te sluiten dat
de ervaringen van vrouwelijke pabo-studenten vergelijkbaar zijn. Door de gegevens
uit de groepsgesprekken te combineren met de enquêteresultaten is het wel mogelijk
hier uitspraken over te doen.
Tot slot zijn de belangrijkste resultaten uit deze rapportage in een expertmeeting
voorgelegd aan een tiental vertegenwoordigers van pabo’s.
De resultaten van zowel de enquête als de groepsgesprekken zijn in deze
rapportage verwerkt. De belangrijkste bevindingen uit de expertmeeting zijn verwerkt
in de aanbevelingen.
3

2 MANNEN EN HUN STAGE-ERVARINGEN
In dit hoofdstuk zetten we stage-ervaringen van (mannelijke en vrouwelijke) pabostudenten
op basis van de resultaten uit de enquête op een rij, aangevuld met de
bevindingen uit de groepsgesprekken met mannelijke pabo-studenten. In paragraaf
2.1 kijken we naar de beleving van de volgende aspecten van de opleiding: de
moeilijkheidsgraad, de intensiteit en de verhouding theorie en praktijk. In paragraaf
2.2 zoomen we in op de begeleiding tijdens de stage vanuit de pabo, in paragraaf
2.3 staat de begeleiding vanuit de stageschool centraal. Paragraaf 2.4 heeft als
onderwerp de praktijkopdrachten. De kenmerken van de stage (bijvoorbeeld lengte
en frequentie) komen aan de orde in paragraaf 2.5 en tot slot geeft paragraaf 2.6
inzicht in het effect van de stage op de loopbaan.
Voor alle paragrafen geldt dat we de resultaten van de mannelijke studenten
vergelijken met de antwoorden van de vrouwen 7 . Voor de interpretatie van de
bevindingen uit de groepsgesprekken dient in het achterhoofd te worden gehouden
dat er geen gesprekken met vrouwelijke studenten hebben plaatsgevonden. De
informatie over de vrouwelijke studenten is volledig afkomstig uit de enquête.
2.1 Beleving van de opleiding
Voordat we inzoomen op de stagewensen van mannelijke pabo-studenten, staan we
even kort stil bij de verschillen in beleving van de opleiding tussen mannelijke en
vrouwelijke pabo-studenten. Aan de studenten is gevraagd wat ze van de
moeilijkheidsgraad van, de intensiteit van en het aandeel theorie en praktijk in de
opleiding vinden.
Figuur 1 laat zien dat het merendeel van de studenten de opleiding (zeer) intensief
maar niet van een te hoog of te laag niveau vindt. Meer vrouwen (81%) dan mannen
vinden de opleiding intensief (73%). Mannen vinden de opleiding vaker van een laag
niveau (23% versus 16% van de vrouwen). Ook uit de groepsgesprekken bleek dat
de mannen over het algemeen de opleiding veel werk vinden. Vooral het bijhouden
van vakdossiers en het maken van verslagen kost veel tijd, aldus de mannen.
7 Bij deze vergelijking moet de lezer zich wel, zoals eerder aangegeven, realiseren dat slechts
30 mannen hebben meegedaan aan het onderzoek.
5

Figuur 1
Intensiteit en moeilijkheidsgraad opleiding
Moeilijkheidsgraad De intensiteit
(Zeer) intensief
Niet weinig, niet
veel werk
(Zeer) weinig werk
(Zeer) hoog niveau
Geen hoog, geen
laag niveau
(Zeer) laag niveau
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Man (30) Vrouw (187)
De meeste studenten zijn het er over eens dat ze binnen de opleiding (zeer) veel
praktijk krijgen, 53% van de mannen geeft dit aan tegenover 57% van de vrouwen
(zie figuur 2). Ook het aandeel theorie in de opleiding wordt door de meesten als
veel of precies goed ervaren. Slechts 10% van de mannen en 12% van de vrouwen
geeft aan dat in de opleiding relatief weinig theorie voorkomt.
Figuur 2
Aandeel praktijk en aandeel theorie in de opleiding
Aandeel theorie Aandeel praktijk
(Zeer) veel praktijk
Niet veel, niet
weinig praktijk
(Zeer) weinig
praktijk
(Zeer) veel theorie
Niet veel, niet
weinig theorie
(Zeer) weinig
theorie
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Man (30) Vrouw (187)
6

Uit de groepsgesprekken blijkt echter dat de mannen vinden dat de praktijk binnen
de opleiding (nog) meer aandacht behoeft. Zij zouden graag langere periodes achter
elkaar stage lopen (zie ook paragraaf 2.5), ook zouden ze willen dat de opleiding
meer belang hecht aan de stage. Hier komen we in hoofdstuk 3 op terug.
2.2 Begeleiding vanuit de pabo
Aan de studenten is een aantal vragen gesteld over de begeleiding vanuit de pabo
voorafgaand aan en gedurende de stage.
De voorbereiding
Bijna tweederde van de pabo-studenten is tevreden over de voorbereiding op de
stage. Mannelijke studenten zijn vaker (16%) ontevreden dan vrouwelijke studenten
(10%). Uit de groepsgesprekken bleek echter dat de jongens vooral de eerste stage
ervaren als een black-box. Ze hebben op dat moment nog onvoldoende een beeld
van wat ze op een school kunnen verwachten en hoe ze zich daar op kunnen
voorbereiden. Ook uit het onderzoek “Paboys gevonden” blijkt dat de mannen zich
vaak maar moeilijk een beeld kunnen vormen van wat er in de stage van hen wordt
verwacht. Zij voelen zich om die reden dan ook vaak slecht voorbereid door de pabo.
De voorbereiding beperkte zich vaak tot een klassikale uitleg van een
stagecoördinator. In een enkel geval werd er een kennismakingsspel gemaakt dat ze
tijdens de stage konden gebruiken. Ook is er vaak een boek/reader beschikbaar ter
voorbereiding op de stage, echter niet alle studenten lezen dit document. De jongens
hebben wel het idee dat de opleiding steeds meer aandacht heeft voor de
voorbereiding op de stage. Er is bijvoorbeeld bij een van de pabo’s onlangs ingesteld
dat alle studenten tijdens hun stageperiode, vanuit het project “Sturen op
Studiesucces”, een coach uit een hoger jaar krijgen.
Het zoeken van de stageplaats
Beide groepen studenten geven aan gemakkelijk een stageplaats te hebben
gevonden. Ook uit de groepsgesprekken blijkt dat de meeste studenten nauwelijks
moeite hoeven te doen om een stageplaats te zoeken. De opleiding regelt dit
namelijk voor hen. Er zijn afspraken over stageplaatsen gemaakt met een aantal
besturen. Voor de LIO-stage 8 moeten de studenten wel solliciteren. Overigens
vinden niet alle studenten het even prettig dat ze nauwelijks invloed hebben op de
keuze van een stageplaats. Zij zouden graag sollicitatie- /kennismakingsgesprekken
met een of meerdere scholen voeren. De school weet dan op voorhand wat voor
vlees ze in de kuip heeft en de student weet beter wat hij kan verwachten, aldus de
studenten.
“Soms krijgen scholen studenten die niet gemotiveerd en passief zijn. Die zitten de hele dag
maar op hun telefoon te kijken en doen niets extra’s uit zichzelf. Ook voor de studenten is
een sollicitatiegesprek goed want zo worden we gedwongen ons goed te presenteren.”
8 De lio(leraar in opleiding)-stage is een langdurige en aaneengesloten stage in het laatste jaar
van de opleiding. Tijdens deze stage draait de student volledig mee in de basisschool en
heeft min of meer zelfstandig de zorg voor een groep.
7

Begeleiding tijdens de stage
De studenten is in de enquête een aantal vragen gesteld over de begeleiding tijdens
de stage door de stagebegeleider van de opleiding. Uit figuur 3 blijkt dat ongeveer
de helft van de studenten tevreden is over de totale stagebegeleiding. Positieve
punten zijn vooral het geven van feedback en de mogelijkheid tot vragen stellen en
het bespreken van problemen. Minder tevreden zijn de studenten over het aantal
overlegmomenten, de communicatie met de stageschool, de stagebezoeken aan de
stageschool en de beschikbare tijd.
De mannen zijn vaker tevreden dan de vrouwen over de feedback van de
stagebegeleider en de communicatie tussen de stageschool en de stagebegeleider.
Overigens zijn over het laatste punt ook meer mannen ontevreden (36% versus
22%), mannen lijken over dit onderwerp dus een meer uitgesproken mening te
hebben. De vrouwelijke studenten zijn vaker tevreden over de mogelijkheid om
vragen te stellen en problemen aan de stagebegeleider voor te leggen. Ook zijn ze
vaker tevreden over de tijd die de stagebegeleider voor ze heeft en de
stagebezoeken van de begeleider aan de stageschool.
Figuur 3 Aandeel studenten, dat (zeer) tevreden is over stagebegeleiding
vanuit de opleiding
De feedback
Mogelijkheid voor vragen en bespreken problemen
De totale begeleiding
Het aantal overlegmomenten
De communicatie met stageschool
De stagebezoeken aan stageschool
Beschikbare tijd
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Man (30) Vrouw (183)
Uit de groepsgesprekken blijkt dat het grootste knelpunt ligt bij het contact tussen de
stageschool en de opleiding. De mannen zijn zeer ontevreden over het feit dat er
nauwelijks contact is tussen de opleiding en de stageschool. Ook zijn zij ontevreden
over het feit dat de stagebegeleider vanuit de opleiding slechts één keer komt kijken
en op dat moment gelijk een oordeel velt over de prestaties van de student. Volgens
de studenten wordt in deze beoordeling onvoldoende de mening van de begeleider
vanuit de stageschool meegenomen. Overigens geven de mannen in de
groepsgesprekken aan, dat ze verwachten dat hun vrouwelijke medestudenten hun
mening delen.
“Wanneer er een verschil is tussen de beoordeling van de pabo-begeleider en de
schoolmentor, wordt hier geen aandacht aan besteed ook al is het verschil heel
groot. Bijvoorbeeld dat de schoolmentor zegt ‘goed’ en de andere begeleider geeft je
een krappe voldoende. De beoordeling van de pabo-begeleider telt.”
De studenten zijn overigens over het algemeen wel tevreden over de contacten die
ze hebben met de studieloopbaanbegeleider (slb’er).
8

2.3 Begeleiding stageschool
Ook zijn vragen gesteld over de mate waarin de studenten tevreden zijn over een
aantal aspecten van de begeleiding door de stagementor op de stageschool.
Uit figuur 4 blijkt dat meer studenten tevreden zijn over de begeleiding vanuit de
stageschool dan over de begeleiding vanuit de opleiding zelf, dit geldt zowel voor de
mannen als voor de vrouwen. Als we het totaalplaatje bekijken zien we dat de
mannelijke stagelopers vooral tevreden zijn over de mogelijkheid om vragen te
stellen en problemen te bespreken. Ook over de observatie en evaluatie van lessen
en opdrachten en de feedback zijn ze vaker tevreden dan hun vrouwelijke collega’s.
De vrouwelijke stagiaires zijn juist weer vaker tevreden over de introductie op school
en de tijd die de stagementor beschikbaar heeft. Tot slot blijkt dat de vrouwelijke
studenten zich iets vaker thuis voelden op de stageschool dan hun mannelijke
collega’s (77% versus 73%).
Figuur 4 Aandeel studenten dat (zeer) tevreden is over stagebegeleiding vanuit
de stageschool
Mogelijkheid voor vragen en bespreken problemen
Observatie, evaluatie van lessen/opdrachten
De feedback
De totale begeleiding
Aantal overlegmomenten
Beschikbare tijd
Informeren/adviseren bij voorbereiding lessen
Inhoudelijke afspraken vooraf met school
Introductie op de stageschool
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Man (30) Vrouw (181)
Ook uit de groepsgesprekken blijkt duidelijk dat de studenten vaker te spreken zijn
over de begeleiding vanuit de stageschool dan vanuit de pabo. Over het algemeen
hebben de jongens positieve verhalen over de manier waarop ze op de school zijn
ontvangen en de manier waarop ze worden begeleid door hun mentor. Overigens
blijkt uit de groepsgesprekken dat het contact met de mentor cruciaal is voor de
mening van de stagiair over de stage. Uit de groepsgesprekken kwam ook naar
voren dat de jongens liever geen mentor hebben die net van de pabo komt. De
jongens vinden dat de pabo een minimaal aantal jaar werkervaring als eis voor de
begeleider moet stellen. Zij geven echter ook aan dat een minimaal aantal jaar
werkervaring geen garantie geeft op goede begeleiding. Of de begeleiding wordt
gewaardeerd hangt sterk af van de klik met en de competenties van de mentor.
Een ander kritiekpunt is dat stagescholen zich niet altijd goed voorbereiden op de
komst van een stagiair. Het gaat hierbij volgens de jongens vooral om het niet vooraf
doornemen van de informatie die door de pabo aan de school is verstrekt. Tot slot is
het commentaar dat niet alle stagementoren directe feedback geven. Sommige
sparen dit op tot het einde van de stage, waardoor de studenten geen mogelijkheid
meer hebben om zichzelf lopende het stagetraject te verbeteren.
9

2.4 Praktijkopdrachten
De praktijkopdrachten maken een belangrijk deel uit van de stage. Uit figuur 5 blijkt
dat de tevredenheid met de verschillende aspecten van de praktijkopdrachten niet
heel hoog is. Echter veel studenten geven op deze vragen aan dat ze noch tevreden
noch ontevreden zijn (minimaal een vijfde). Er kan dus niet zonder meer worden
gezegd dat de studenten hier uitgesproken ontevreden over zijn. Het valt op dat
relatief gezien meer mannen dan vrouwen tevreden zijn over de begeleiding vanuit
de stageschool, de mogelijkheid om de opdracht af te stemmen op de persoonlijke
interesse en/ of op de situatie op de stageschool en de inhoud van de
stageopdracht. De vrouwelijke stagiaires zijn het meest tevreden over de koppeling
tussen theorie en praktijk en het minst vaak tevreden over de begeleiding vanuit de
opleiding. Echter over dit laatste aspect zijn ze nog altijd meer tevreden dan hun
mannelijke collega’s.
Figuur 5 Aandeel studenten dat (zeer) tevreden is over aspecten van de
praktijkopdrachten
De begeleiding vanuit de stageschool
Mogelijkheid afstemmen opdracht op persoonlijke interesses
Mogelijkheid afstemmen opdracht op situatie stageschool
De inhoud stageopdracht
Koppeling theorie en praktijk
Duidelijkheid beoordelingscriteria
Duidelijkheid opdracht
De begeleiding vanuit opleiding
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Man (30) Vrouw (178)
Tijdens de groepsgesprekken zijn deze onderwerpen ook aan de orde geweest. In
beide gesprekken geven de studenten aan voornamelijk tevreden te zijn over de
mate waarin ze de stageopdrachten kunnen aanpassen aan hun stageschool. Vaak
kunnen ze een les voor meerdere opdrachten gebruiken. Dit komt overeen met de
bevindingen uit de enquête, echter uit de Paboys-onderzoek uit 2004 en 2009 bleek
dat de studenten van mening waren dat de opdrachten onvoldoende aangepast
konden worden aan de praktijk. Er lijkt wat dit betreft een verbetering te zijn
opgetreden.
Wel geven ze aan dat ze de opdrachten te vaak teveel afgekaderd vinden, waardoor
er minder ruimte blijft om te improviseren. Deze bevinding komt overeen met
bevindingen uit de eerder genoemde Paboys-onderzoeken. Ook vindt een deel van
de jongens de opdrachten soms onnodig moeilijk geformuleerd. Dit roept bij een van
de jongens de uitspraak op: “al die moeilijke woorden op Hbo-niveau, nergens voor
nodig, die hebben we later toch niet meer nodig”. Overigens zijn niet alle opdrachten
voor iedereen in een keer helder, maar zoals een van de jongens aangeeft: “als ik
feedback heb gekregen op mijn opdracht gaat het vaak in de herkansing wel goed,
dus dat is geen probleem.”
10

Een ander kritiekpunt is het feit dat vaak pas na de eerste helft van de stageperiode
de opdrachten duidelijk worden, hierdoor moeten studenten in een relatief korte
periode de opdrachten op hun stageplaats uitvoeren. Uit de gesprekken blijkt verder
dat de jongens vinden dat er meer met de opdrachten gedaan kan worden. Tot slot
het knelpunt dat de opdrachten aan het eind van een stageperiode moeten worden
opgeleverd. Als dan blijkt dat een opdracht niet goed is gedaan, volstaat een
aanpassing op papier. Een student hoeft dan dus niet opnieuw voor de klas de
opdracht uit te voeren. Dus zoals een van de jongens het omschreef: “ik zuig het zo
uit mijn duim en dan is het goed”.
Het lijkt erop dat de meeste genoemde knelpunten zich vooral voordoen in het
eerste en (soms ook in) het tweede jaar. Het is op dat moment voor de jongens vaak
nog onduidelijk wat er tijdens de stage en in de opdrachten van ze wordt verwacht.
Naarmate de jongens vaker stage hebben gelopen weten ze beter wat ze kunnen
verwachten en hoe ze met bepaalde opdrachten moeten omgaan.
2.5 Kenmerken van de stage
Aan de respondenten is gevraagd wat ze van de lengte en de frequentie van de
stage vinden en van de keuzevrijheid met betrekking tot onder-, midden- of
bovenbouw.
Over het algemeen zijn zowel de mannen als de vrouwen tevreden over de lengte
van de stage (68%), de frequentie (70%) en de keuzevrijheid (58%). Overigens vindt
wel ruim een vijfde van de mannen en de vrouwen de stage te kort. Mannen zijn
vaker van mening dat er te weinig stage wordt gelopen (27% versus 22%). De
keuzevrijheid met betrekking tot onder-, midden- of bovenbouw vinden mannelijke
studenten vaker beperkt dan de vrouwelijke studenten (40% versus 33%). Ook in de
eerder genoemde andere onderzoeken en tijdens de groepsgesprekken is de
beperkte keuzevrijheid met betrekking tot het niveau waarop stage wordt gelopen
een struikelblok gebleken. In de groepsgesprekken gaf bijvoorbeeld een aantal
mannen aan dat het niet motiverend werkt als de eerste stage verplicht in de
onderbouw moet worden gelopen.
“Absoluut de eerste stage in de bovenbouw. Toen ik begon aan de opleiding, bleek
dat de eerste stage in de onderbouw was. Dat was even schrikken. In de bovenbouw
krijg je meer een idee van wat onderwijs is. Je kunt meer kennis overbrengen.”
Ook uit andere onderzoeken blijkt dat dit een risicofactor is. Echter er zijn ook
mannen op de pabo die juist bewust kiezen voor de onderbouw.
Tevens is gevraagd wat de studenten vonden van de verhouding stagedagen versus
schooldagen tijdens de stageperiode. De mannelijke stagelopers zijn duidelijk een
andere mening toegedaan dan de vrouwen. Van de mannen geeft een derde aan dat
er te weinig stagedagen zijn, slechts een vijfde van de vrouwen vindt dit. De mannen
geven in de groepsgesprekken aan dat ze vinden dat ze te weinig achter elkaar op
de stageschool komen. Soms kan het zijn dat door een studieweek of een
terugkomdag de jongens een paar weken niet op de stageplaats zijn. Dit is niet
bevorderlijk voor de binding met de stageschool, de leerkrachten en de leerlingen,
aldus een respondent.
De mannen vinden dat de stage meer aandacht en waardering zou mogen krijgen
binnen de opleiding. Ze geven daarbij aan dat er in de loop der jaren wel een
stijgende lijn zit in het belang van de stage, echter zij zijn van mening dat het belang
vanaf de eerste dag groter zou moeten zijn (zie ook hoofdstuk 3). De jongens vinden
11

het bijvoorbeeld onbegrijpelijk dat de stage die zo belangrijk is slechts 10
studiepunten (van de 60) oplevert en dit dus volledig gebaseerd is op een eenmalige
korte beoordeling. Het kan dus zo zijn, aldus een van de jongens:
“dat je op papier heel goed bent maar voor de klas niet en je toch heel ver komt in de
opleiding. En andersom kan ook dat je de opleiding niet haalt omdat je niet goed met
de verslagen om kunt gaan, bijvoorbeeld omdat je dyslectisch bent, maar wel een
goede docent bent.”
Uit de enquête blijkt dat vooral de mannen kritisch zijn over de mate waarin de
theorie die ze tijdens de opleiding hebben gehad aansluit bij de stages. Een vijfde
van de mannen geeft aan dat ze de aansluiting tussen theorie en praktijk slecht
vinden. Van de vrouwelijke studenten deelt slechts 9% deze mening (zie figuur 6).
Figuur 6
Aansluiting theorie en stage
(Zeer) goed
Neutraal
(Zeer) slecht
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
(Man = 30) (Vrouw =178)
2.6 Stage-ervaring en effect op beroepskeuze
Uit eerdere onderzoeken blijkt dat de stage-ervaring een belangrijke bepaler is voor
de keuze om de opleiding al dan niet voort te zetten. Uit de gehouden enquête blijkt
dat de mannelijke en vrouwelijke pabo-studenten hun stage anders beleven. Van de
mannen geeft 73% aan een positieve stage-ervaring te hebben, bij de vrouwen is dat
85%. 10% van de mannen geeft aan een negatieve stage-ervaring te hebben,
tegenover 3% van de vrouwelijk studenten 9 . De overige studenten beschrijven hun
stage-ervaringen tot dan toe noch positief noch negatief.
Uit de enquête komt een aantal factoren naar voren die bijdragen aan een positieve
stage-ervaring. Door zowel mannen als vrouwen worden de volgende elementen
genoemd: sfeer/ cultuur op de stageschool (81%), de begeleiding vanuit de
stageschool (68%) en de professionaliteit (werkwijze) van de school (54%).
Aangezien het aantal mannen en vrouwen met een negatieve stage-ervaring in de
enquête klein is, kunnen we hier geen uitspraken doen over de factoren die
bepalend zijn voor een negatieve ervaring.
9 In totaal gaat het hierbij om acht personen (mannen en vrouwen) in de enquête.
12

Opvallend is dat de stage vaker van invloed is op de mening van de mannelijke
stagiair over een loopbaan als leraar, vooral in negatieve zin, zie figuur 7. Van de 30
mannen geven er zeven (23%) aan dat hun beeld negatief is beïnvloed, van de 178
vrouwen zijn dat er 27 (15%). Ook in groepsgesprekken geven de mannen aan dat
de stage erg belangrijk is.
“De stage is voor de kennismaking met het vak heel belangrijk. Het is belangrijk dat je vanaf
het eerste jaar gelijk stage loopt. Pas na een stage kun je een goed beeld hebben van het
beroep.”
“Toen ik de eerste keer stage liep wist ik: dit is waar ik heen wil.”
Figuur 7
leraar
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Ben je door de stage anders gaan denken over een loopbaan als
Negatiever Hetzelfde Positiever
Man (30) Vrouw (178)
Aan alle studenten is gevraagd op een schaal van 0 tot 100% aan te geven hoe
groot ze de kans achten dat ze na hun opleiding daadwerkelijk aan de slag gaan als
leraar. Het gemiddelde voor de mannen lag op 88% en voor de vrouwelijke
studenten op 85%.
13

3 VERBETERSUGGESTIES
Uit hoofdstuk 2 is gebleken dat relatief veel studenten (mannen en vrouwen) niet
tevreden zijn over de begeleiding die ze krijgen. Vooral over de begeleiding vanuit
de opleiding zijn de studenten niet altijd tevreden. Ook over de vorm en de inhoud
van de praktijkopdrachten zijn niet alle studenten even tevreden. In dit hoofdstuk
gaan we in op de verbetersuggesties die zowel uit de enquête als uit de
groepsgesprekken naar voren zijn gekomen.
3.1 Verbetersuggesties aan de opleiding
Uit de enquête en de groepsgesprekken zijn verschillende verbetersuggesties naar
voren gekomen voor de pabo’s. In deze paragraaf gaan we in eerste instantie in op
de algemene verbetersuggesties uit eerdere onderzoeken en op de
verbetersuggesties die uit de enquête naar voren zijn voortgekomen. Vervolgens
zoomen we in op verbetersuggesties (uit de enquête en de groepsgesprekken)
rondom een drietal specifieke onderwerpen, namelijk de voorbereiding op de stage,
de verhouding theorie en praktijk en de praktijkopdrachten.
Algemeen
Niet alleen in dit onderzoek is gekeken naar manieren om ervoor te zorgen dat
minder jongens de pabo verlaten door een negatieve stage-ervaring. Ook in eerdere
onderzoeken is hier aandacht aan besteed.
In een van de pilots, de pilot seksebewust stagebeleid, vanuit het project Paboys is
bijvoorbeeld ook aandacht besteed aan de stages. In deze pilot stond de vraag
centraal: “Wat zijn de succesfactoren bij de begeleiding van mannen tijdens de
stage”. Uit de evaluatie van deze pilot bleek dat er sprake was van minder voortijdig
uitval van deze studenten 10 (23 procent tegenover 50 procent landelijk). Deze
aanpak bleek dus effectief.
De pilot is op zes scholen, waar mannelijke eerstejaars stage liepen, uitgevoerd.
Bewust zijn hierbij scholen geselecteerd waar veel mannelijke docenten werkzaam
waren, zodat de jongens een mannelijke mentor kregen of te maken hadden met
andere mannelijke docenten.
In deze pilot is de volgende aanpak gehanteerd:
• een accent op werken in de bovenbouw
• mannelijke stagiairs mochten volledige lessen voorbereiden en uitvoeren
• stageopdrachten waren meer gestructureerd
• mannelijke studenten werden, afhankelijk van hun interesses en talenten,
ingezet bij groepsoverstijgende activiteiten en bij het techniekonderwijs,
computeronderwijs, bij dramalessen en bij muzieklessen.
Dit bleek dus effectief. Het kan voor pabo’s dus zinvol zijn om binnen het stagebeleid
aandacht te besteden aan deze elementen.
Verder komen de volgende meer algemene verbetersuggesties uit eerdere
onderzoeken rond dit thema, ze zijn terug te vinden in de Diversiteitsmonitor van het
SBO.
• Stel stage in de onderbouw niet langer verplicht.
10 “Paboys gevonden”, SBO 2010.
15

• Zorg voor kortere stages, deze maken betere afstemming mogelijk tussen
theorie en praktijk 11 .
• Laat praktijkopdrachten aansluiten bij interesses en hobby’s van jongens.
• Bied variatie in werkvormen, opdrachten, beoordelingsvormen en andere manier
van reflectie.
• Zorg voor een intensievere begeleiding bij de studievoortgang en bij het werken
met een portfolio, jongens hebben hier baat bij.
Op basis van bovenstaande bevindingen is in de enquête ook een aantal
verbetersuggesties aan de studenten voorgelegd. De volgende zaken worden het
meest gekozen door de pabo-studenten:
• duidelijkere stageopdrachten (36%),
• de stageopdrachten beter aan laten sluiten bij de praktijk in de school (35%),
• meer contact tussen de opleiding en de stageschool (28%),
• een betere verhouding tussen theorie en praktijk in de opleiding (26%),
• duidelijkere beoordelingscriteria voor de stageopdrachten (19%).
Opvallend is dat vooral vrouwen aangeven dat de kwaliteit van de stages kan
verbeteren door de stageopdrachten duidelijker te maken. Mannen geven dit minder
vaak als tip (38% versus 23%). Wel wil een groter deel van de mannen duidelijkere
beoordelingscriteria (23% versus 18%). Mannen vinden het ook belangrijker dat er
meer contact is tussen de opleiding en de stagiair (27% versus 3%) en dat er
meerdere stagiaires op een school worden geplaatst (17% versus 6%).
In de volgende subparagrafen gaan we in op verschillende onderdelen waarop de
studenten verbetermogelijkheden zien.
Voorbereiding op de stage
Uit de groepsgesprekken is gebleken dat de mannen graag een betere
voorbereiding willen op hun eerste stage. Volgens de respondenten moet de
stagecoördinator de volgende zaken bespreken:
• Wat doe je de eerste dagen op je school Moet je direct voor de klas of mag je
eerst even meekijken Wat moet je regelen
• Hoe moet je omgaan met je mentor op school Hoe kan je het beste contact
leggen met diegene Hoe stem je wederzijdse verwachtingen af
• Welk vak moet je op welke manier geven Een introductie in vakdidactiek, zodat
je beter weet hoe je voor de klas moet staan.
• Het advies geven om te beginnen met methodelessen 12 . Op deze manier kun je
rustig opstarten.
11 Uit de groepsgesprekken die wij hebben gevoerd, bleek juist dat de mannen behoefte
hadden aan langere stages dan wel meer stagedagen in de stageperiode.
12 Dit zijn lessen waarvan de methode al is vastgelegd in een boek, lessen dus die je niet zelf
hoeft te ontwikkelen.
16

Uit de groepsgesprekken kwam ook een aantal dingen naar voren die specifiek lijken
te zijn voor de mannelijk studenten. Deze zaken hebben vooral betrekking op het
overbrengen van kennis. De mannelijke pabo-studenten hebben behoefte aan meer
begeleiding bij ‘hoe je dingen moet uitleggen’. Het volgende citaat illustreert dat:
‘Wij krijgen vanuit de opleiding vaak opdrachten als – bedenk leuke spelletjes met
breuken. Ik wil geen leuke spelletjes bedenken, ik wil weten hoe ik de stof goed aan
de kinderen kan overbrengen.’
Ook uit eerder onderzoek bleek de voorbereiding op de stage, vooral voor jongens,
belangrijk. De suggestie die in dat onderzoek werd gedaan is het werken met een
voorlichtingsvideo.
Verhouding theorie en praktijk
Uit de enquête kwam naar voren dat de mannelijke studenten vinden dat er zowel
veel theorie als veel praktijk in de opleiding is opgenomen. Echter meer mannen dan
vrouwen geven aan dat ze meer stagedagen zouden willen hebben. Overigens is dit
in tegenspraak met de tip die uit eerder onderzoek naar voren kwam, namelijk om de
stages korter te maken (met als doel theorie en praktijk beter op elkaar af te
stemmen). Echter uit de groepsgesprekken kwam naar voren dat de mannen graag
langer periodes achter elkaar stage lopen. Kortom de stages kunnen qua
doorlooptijd wel worden ingekort, maar het aantal dagen dat de studenten
aaneengesloten op een school zijn zou volgens de mannen moeten worden
verhoogd.
Uit de groepsgesprekken kwam ook naar voren dat de mannen graag zouden zien
dat de stage meer gewaardeerd zou worden binnen de opleiding. Ze denken daarbij
aan meer begeleiding vanuit de opleiding, langere periodes achter elkaar kunnen
stagelopen, meer aandacht voor de voorbereiding, zorgvuldigere begeleiding en
beoordeling en meer studiepunten voor de stage. De slb’er zou een grotere rol bij de
beoordeling mogen krijgen.
Contact opleiding en stageschool
Uit de enquête komt naar voren dat vooral mannen het versterken van het contact
tussen de opleiding en de stagiair, als verbeterpunt zien. Ook uit de
groepsgesprekken komt duidelijk naar voren dat de begeleiding vanuit de pabo
tijdens de stage belangrijker moet worden. Op dit moment vindt er volgens de
mannen eigenlijk geen begeleiding plaats 13 vanuit de opleiding. Het enige moment
dat er contact is tussen de student, “de begeleider” en de mentor is het moment
waarop de begeleider voor het assessment naar de stageschool komt. Zoals eerder
aangegeven wordt de student op basis van een uur observatie beoordeeld. De
gesproken mannen zijn van mening, dat dit onvoldoende is om een goed beeld te
krijgen van de vooruitgang die zij geboekt hebben tijdens de stage. Zij zouden graag
willen dat de beoordeling frequenter plaats vindt. Op deze manier kunnen ze laten
zien dat ze ook echt iets hebben geleerd. Ze vinden het ook belangrijk dat het
oordeel van de mentor vanuit de stageschool sterker wordt meegewogen in de
beoordeling door de stagebeleider vanuit de pabo. Hiervoor is het, volgens de
geïnterviewden, van belang dat de stageschool en de opleiding regelmatig
telefonisch overleg met elkaar hebben.
Ook is niet iedere stagiair tevreden over de manier waarop de begeleiding
plaatsvindt vanuit de stageschool zelf. Zij zien in de verbetering hiervan ook een rol
13 Aangezien slechts pabo-studenten van een beperkt aantal pabo’s zijn gesproken is niet te
zeggen of deze uitspraken voor alle pabo’s gelden.
17

weggelegd voor de opleiding. De opleiding zou betere afspraken moeten maken met
de school over wat wel en niet verwacht mag worden van een stagiair en welke
eisen een stagiair aan een stageschool mag stellen. Er wordt ook geopperd dat alle
begeleiders van een stageschool gecoacht moeten worden vanuit de opleiding.
Praktijkopdrachten
De praktijkopdrachten maken een belangrijk deel uit van de stage. Zowel uit de
enquête als uit de groepsgesprekken kwamen op dit punt een aantal
verbetersuggesties naar voren. Uit de enquête kwam naar voren dat ruim een derde
van de studenten duidelijkere stageopdrachten wil, die beter aansluiten bij de praktijk
in de school. Ook geeft bijna een vijfde van de bevraagde studenten aan behoefte te
hebben aan duidelijke beoordelingscriteria voor de stageopdrachten.
Uit de groepsgesprekken blijkt verder dat de studenten graag eerder willen weten
welke opdrachten ze tijdens de stage voor een vak moeten doen. Een andere
verbetersuggestie is meer met de gemaakte opdrachten doen. Bijvoorbeeld de
opdrachten met elkaar bespreken, zodat samen lessen kunnen worden getrokken uit
waarom dingen goed of minder goed zijn gegaan.
Een andere verbetersuggestie heeft betrekking op de wijze van rapporteren. Voor
sommige mannen is de manier van rapporteren op de pabo, veel schriftelijk in
verhalende vorm, lastig. Bij de respondenten bestaat de indruk dat als hiervoor
creatievere manieren zouden worden bedacht, minder mannen zouden afvallen.
Suggesties die gedaan worden zijn: met foto’s of een film aantonen dat je het kunt.
Ook is het bij een van de pabo’s binnen een bepaalde minor mogelijk om al je
opdrachten op een zelfgebouwde website te zetten. Binnen deze minor mogen er
geen verslagen ingeleverd worden, aldus een respondent. Volgens de andere
mannen zou het daar echt naar toe moeten. “Mannen zijn nu eenmaal beter in
vertellen dan in opschrijven.”
3.2 Verbetersuggesties aan de stageschool
Algemeen
Zoals ook al in paragraaf 2.3 bleek zijn meer studenten tevreden over de begeleiding
vanuit de stageschool dan over de begeleiding vanuit de pabo. Het verbaast dan ook
niet dat relatief veel studenten aangeven geen verbetersuggesties te hebben voor de
begeleiding vanuit de stageschool (30% van de mannen en 43% van de vrouwen).
Voor de opleiding heeft bijna elke student een verbetersuggestie gegeven.
Toch zijn er ook voor de stageschool nog wel verbetersuggesties te benoemen:
• stagiair meer betrekken bij de dagelijkse gang van zaken (31%),
• meer moeite doen om de stagiair zich ook echt thuis te laten voelen (21%),
• meer contact tussen stagiair en personeelsteam (19%),
• meer contact tussen stageschool en de opleiding (16%).
Vooral mannen hebben er behoefte aan meer betrokken te worden bij de dagelijkse
gang van zaken (47% versus 29%). Ook willen ze vaker dat er meer moeite wordt
gedaan om ervoor te zorgen dat ze zich thuis voelen (27% versus 20%). Vrouwen
zoeken de oplossing vaker in het vergroten van het contact tussen de stagiair en het
personeelsteam (20% versus 10%).
In de volgende subparagrafen gaan we in op een aantal concrete
verbetersuggesties, voornamelijk uit de groepsgesprekken.
18

De mentor
In de groepsgesprekken kwam naar voren dat, doordat er weinig begeleiding is
vanuit de pabo, de studenten heel afhankelijk zijn van de mentor op de stageschool
voor feedback en begeleiding. De klik met de mentor is daarom erg belangrijk. Een
sollicitatiegesprek/ kennismakingsgesprek op de school kan er voor zorgen dat gelijk
duidelijk is of deze klik er ook daadwerkelijk is.
Verder wordt door de studenten meegegeven, dat ze het belangrijk vinden dat een
stageschool een duidelijk stagebeleid heeft. Een ander punt van aandacht is het
trainen van mentoren in het begeleiden van stagiaires.
Ook kwam uit de gesprekken een aantal kenmerken naar voren die volgens de
studenten van belang zijn voor een goede mentor. Bijvoorbeeld het goed kunnen
reflecteren op de lessen van de student. Ook moet een mentor bereid zijn regelmatig
feedback te geven, zodat de student zich kan ontwikkelen tijdens de stage.
Voorkomen moet worden dat pas achteraf duidelijk wordt dat de stagiair zaken niet
goed heeft aangepakt. Tevens is het belangrijk dat de mentor de student de ruimte
geeft om zaken uit te proberen in de klas. Een begeleider moet het leuk vinden om
stagiaires te begeleiden en moet weten hoe te motiveren. Ook wordt als eis gesteld
dat een mentor minimaal een aantal jaar werkervaring moet hebben. Verder zijn in
de groepsgesprekken de volgende competenties en kenmerken genoemd:
flexibiliteit, persoonlijke interesse, inlevingsvermogen en vertrouwen geven (aan
kinderen en stagiair). Deze competenties spelen naast de persoonlijke klik een
belangrijke rol.
Een gemengd team en mannelijke rolmodellen
Schoolbesturen doen er goed aan hun mannelijke stagiaires te plaatsen in een team
met nog meer mannen en bijvoorkeur ook een mannelijke mentor te geven.
Studenten ervaren dat het in een team met alleen vrouwen soms lastig is om
ertussen te komen wanneer de gesprekken gaan over onderwerpen als
zwangerschappen en koken.
“Dan hang je er maar een beetje bij. Met een man vind je dan toch meer aansluiting
als jongen, je kunt gemakkelijker een praatje maken. Alhoewel dat natuurlijk niet
voor iedereen opgaat.”
Ook geven de jongens aan het fijn te vinden een mannelijk rolmodel te hebben.
Overigens wordt dit wel direct door de mannen genuanceerd, want natuurlijk klikt het
niet met elke man Ze verwachten met hun mannelijke collega’s over andere dingen
te kunnen praten en ook wordt de mannelijke humor erg gewaardeerd. Verder wordt
genoemd dat mannen waarschijnlijk beter begrijpen hoe de mannelijke stagiaires
omgaan met hun papierwerk. Ze verwachten dat mannen het eerder goed vinden dat
ze alles op hoofdpunten uitschrijven in plaats van in verhaaltjes, zoals “de juffen”
willen. Ze hebben ook het idee dat de mannelijke leerkrachten vaker een aanpak
hanteren waarin ze zich herkennen. Door de jongens wordt het ook zeer
gewaardeerd als ze het vertrouwen krijgen om iets zelf voor de klas te doen, ook
hierbij spelen mannelijke collega’s een belangrijke rol.
“Juffen zijn perfectionistisch, mannen zijn flexibel. Als een kind iets wil doen waarvan
de leerkracht twijfelt of het kind het aan kan, zal een meester eerder ja zeggen en
een juf nee. De meester gaat daarna puin ruimen. Dit geldt ook voor de vrijheid die
een stagiair krijgt. Een meester gooit een stagiair eerder in het diepe, een vrouw laat
haar klasje niet zo snel los.”
19

Overigens zijn deze twee zaken, een mannelijke collega’s en/of meerdere mannen in
het team, natuurlijk ook punten waarop de pabo zou kunnen sturen bij het regelen
van stageplaatsen voor mannelijke studenten.
De eigen houding
De studenten die we hebben gesproken zijn niet alleen kritisch naar de opleiding en
de stageschool maar kijken ook kritisch naar hun eigen groep. De eigen houding is
ook belangrijk volgens de studenten.
“Je moet zelf ook gewoon relaxed zijn. Je moet zelf laten zien dat je gemotiveerd
bent. Je moet gewoon meedraaien met het team, het werk zien dat er is en dit uit
eigen initiatief oppakken. Bijvoorbeeld door ’s ochtends voor het starten van de les al
aanwezig te zijn en uit jezelf tafels klaar te zetten. Je moet openstaan voor feedback
en niet door de school lopen alsof je het allemaal al kan.”
20

SAMENVATTING EN CONCLUSIES
Om actueel inzicht te krijgen in de stagewensen van mannelijke pabo-studenten is
een enquête 14 uitgezet onder zowel mannelijke als vrouwelijke pabo-studenten,
tevens zijn er twee groepsgesprekken gehouden met mannelijke pabo-studenten. In
dit rapport zijn de belangrijkste bevindingen weergegeven uit dit onderzoek. Tevens
is onderzoek gedaan naar de stagewensen van allochtone pabo-studenten. De
resultaten van dat onderzoek zijn te vinden in het rapport “Inventarisatie
stagewensen allochtone pabo-studenten”.
Het onderzoek is uitgevoerd door het CAOP in opdracht van de sociale partners in
het primair onderwijs. De volgende onderzoeksvragen stonden centraal bij de
uitvoering van het onderzoek:
• Welke ervaringen hebben mannelijke studenten met het lopen van stage vanuit
de pabo
• In hoeverre zijn deze studenten van plan om na hun opleiding daadwerkelijk in
het onderwijs te werken
• In hoeverre heeft de stage een positieve dan wel negatieve invloed gehad op de
wens om in het onderwijs te gaan werken
• Welke suggesties hebben mannelijke studenten om de huidige stages te
verbeteren voor de pabo
• Welke suggesties hebben mannelijke studenten om de huidige stages te
verbeteren voor de stagescholen
Stage-ervaringen en gevolgen toekomst
Uit eerdere onderzoeken blijkt dat de stage-ervaring een belangrijke bepaler is voor
de keuze om de opleiding al dan niet voort te zetten. Uit dit huidige onderzoek is
gebleken dat bijna driekwart van de mannelijke pabo-studenten positief is over hun
stage-ervaringen. Bij vrouwen ligt dit percentage hoger. De volgende elementen
dragen positief bij aan een prettige stage-ervaring: positieve sfeer/ cultuur op de
stageschool, goede begeleiding vanuit de stageschool en een professionele
werkwijze van de school. Opvallend is verder dat de stage vaker van invloed is op de
mening van de mannelijke dan van vrouwelijke stagiaires, over een loopbaan als
leraar. Vooral in negatieve zin is deze invloed groter. Echter het gaat hierbij om
relatief kleine aantallen.
Overigens verwachten mannen en vrouwen bijna even vaak na hun opleiding als
leerkracht in het basisonderwijs aan de slag te gaan, ze schatten de kans op
respectievelijk 88% en 85%,
Mogelijke verbeteringen 15
In het onderzoek is de studenten gevraagd om bepaalde elementen rondom de
stage, zoals begeleiding vanuit de pabo, begeleiding van uit de stageschool en de
praktijkopdrachten, te beoordelen en verbetersuggesties te geven.
14 In totaal hebben dertig mannen meegedaan met de enquête, hiermee moet bij de
interpretatie van de resultaten rekening worden gehouden.
15 Voor de verbetermogelijkheden die in deze paragraaf worden genoemd, geldt dat ze
natuurlijk ook van invloed kunnen zijn op de stage-ervaring van vrouwelijke studenten en
daarmee hun uitvalpercentage ook omlaag kunnen brengen.
21

Leren in de praktijk
De mannelijke studenten willen graag meer praktijk in de opleiding en ook willen ze
dat er binnen de opleiding meer belang wordt gehecht aan de stage. Zij zouden
graag langer achtereen voor meer studiepunten stagen willen lopen. Belangrijk
daarbij vinden ze dat er ook meer aandacht voor de voorbereiding is en er sprake is
van zorgvuldigere begeleiding en beoordeling. Zij willen het vak leren in de praktijk.
Betere voorbereiding
Een knelpunt rondom het stagelopen is dat de stagiaires nog onvoldoende beeld
hebben van wat zij kunnen verwachten op een (eerste) stage. Een betere
voorbereiding kan ervoor zorgen dat, doordat de mannen beter weten wat ze kunnen
verwachten, deze groep minder snel afknapt op hun eerste stage-ervaring. Het kan
bijvoorbeeld nuttig zijn om samen met een groepje lessen voor te bereiden en te
oefenen, dit geeft meer zelfvertrouwen. Onderdeel van een goede voorbereiding kan
ook een sollicitatiegesprek zijn op een school. Op deze manier leert de student zich
presenteren en is eerder duidelijk wat hij wel of niet kan verwachten.
Meer contact pabo en stageschool
Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat de studenten over het algemeen meer
tevreden zijn over de begeleiding van de stageschool dan over de begeleiding vanuit
de pabo. Knelpunt bij de begeleiding vanuit de pabo is dat er nauwelijks contact
bestaat tussen de stageschool en de pabo zelf. Volgens de studenten zou de
stagebegeleider vanuit de pabo vaker contact moeten hebben met de stageschool,
vaker moeten observeren in de klas en ook de mening van de mentor mee moeten
nemen in hun beoordeling. Ook zou de opleiding betere afspraken moeten maken
met de stageschool over wat wel en niet van een stagiair mag worden verwacht en
welke eisen een stagiair aan een stageschool mag stellen.
Meer contact pabo en student
De studenten geven niet alleen aan dat de pabo meer contact met de stageschool
moeten hebben, ook vinden ze het van belang dat de pabo meer tijd steekt in de
begeleiding van de stagiaires zelf. Ze willen dat de pabo meer tijd beschikbaar stelt
voor de begeleiding tijdens de stage, bijvoorbeeld in de vorm van meer bezoeken
aan de stageschool. Op deze manier krijgt de student regelmatiger feedback over
zijn functioneren. Een andere suggestie is jongens in het eerste jaar in
projectgroepjes bij elkaar zetten en op die manier extra begeleiding te bieden.
Rol mentor cruciaal
Voor een prettige ervaring op de stageschool is de mentor van cruciaal belang.
Belangrijk is een klik tussen stagiair en mentor. De mentor dient over bepaalde
competenties te beschikken en een minimaal aantal jaar werkervaring te hebben. De
pabo’s zouden ervoor moeten zorgen dat alle mentoren van stagescholen voldoen
aan bepaalde voorwaarden. Tevens kan de pabo deze groep een training en/of
coachingstraject aanbieden waarin handvatten worden gegeven voor het werken
met stagiaires. Overigens geven de jongens aan bijvoorkeur een mannelijke mentor
te hebben. Belangrijk is dat de mentor de stagiair betrekt bij de dagelijkse gang van
zaken en moeite doet de stagiair zich echt thuis te laten voelen.
22

Andere vormen terugkoppeling praktijkopdrachten
Ook voor de praktijkopdrachten komen uit het onderzoek concrete
verbetersuggesties naar voren. De studenten willen duidelijke stageopdrachten, die
beter aansluiten bij de praktijk in de school. Ook willen ze graag eerder duidelijkheid
over wat er vanuit de opleiding van ze wordt verwacht tijdens een stage en wat de
beoordelingscriteria zijn. De mannen geven aan dat ze graag op een andere manier
zouden willen rapporteren, bijvoorbeeld middels film of foto’s op een eigen website.
Met een gemengd team in de bovenbouw
Ook geven de meeste jongens aan bij voorkeur met meerdere studenten in een
gemengd team stage te lopen en dit liever te doen in de bovenbouw dan in de
onderbouw. Met het eerste punt zouden pabo’s rekening kunnen houden bij de
inrichting van hun stagebeleid. Wat het laatste punt betreft is er op veel pabo’s reeds
sprake van een specialisatiemogelijkheid voor het jonge of oudere kind. De
verwachting is dat dit in de toekomst nog verder wordt verdiept. Het ministerie van
OCW heeft de pabo’s namelijk gevraagd hier een landelijk kader voor te
ontwikkelen.
Opleidingsscholen
Tijdens de expertmeeting geven de pabo’s als oplossing, voor een groot deel van de
knelpunten die in deze rapportage worden genoemd, het werken met zogenaamde
opleidingscholen. Door het werken met deze scholen zijn de contacten veel
intensiever, waardoor de afstemming tussen theorie en praktijk veel beter is. In de
enquête is geen aandacht besteed aan in hoeverre de knelpunten samenhangen
met het al dan niet werken met opleidingsscholen. Het zou interessant zijn om dit
nader te onderzoeken.
23

www.arbeidsmarktplatformpo.nl
ARBEIDSMARKTPLATFORM
PRIMAIR ONDERWIJS
Postadres
Postbus 556
2501 AA Den Haag
Bezoekadres
Lange Voorhout 13
2514 EA Den Haag
www.arbeidsmarktplatformpo.nl
info@ arbeidsmarktplatformpo.nl
ARBEIDSMARKTPLATFORM PRIMAIR ONDERWIJS
is het kennis-en expertisecentrum van de arbeidsmarkt
in het primair onderwijs. Samen met de sector bevordert
het een gezonde arbeidsmarkt.
2
Arbeidsmarktplatform Primair Onderwijs