Spitsdagen 2008 - Eandis

Lokale productie 

Piet Lauwers 

FMPOWERQUALITY@eandis 

eandis.be 

1

1) Welke lokale productie 

Sterke opkomst van fotovoltaïsch in 2007 

DC -> invertor -> > AC 50 Hz , 230 Volt. 

2


Zon 

Wind 

Biomassa 

WKK 

kW-schaal 

(laagspanning) 

Veel 

(Enkele) 

MW-schaal 

(middenspanning) 

(Enkele) 

Veel 

Tamelijk veel 

Tamelijk veel 

3


• Dus anno 2008: 

• Micro WKK: nog in stadium ‘prototype’ 

• Kleine windmolen: nog in stadium ‘prototype’ 

– Stadium van introductie: 

» Enkele in België: : ‘prototype’ 

» Enkele tiental: : ‘serie’‘ 

» Enkele honderdtal: : ‘massa’‘ 

massa’. 

4


• Elektriciteit is meestal nogal onbekend terrein: 

• Producent kan meestal niet veel zeggen rond de 

elektrische kenmerken (of wil niet of durft niet) 

• Producent onderschat meestal zijn elektrische impact 

• Producent bestudeert meestal de interacties met het 

netwerk niet 

• ER ZIJN GOEDE REFERENTIES: bv. www.enercon 

enercon.de 

• Nochtans: optimale elektrische kenmerken zijn 

noodzakelijk voor massale doorbraak. 

5

2) Elektrische samenwerking 

• Globale kenmerken van samenwerking met 

het netwerk: 

• Hoeveel is ‘veel lokale productie’ 

• Welke basisprincipes bij het inschatten van 

grenzen 

• Individuele kenmerken: 

• Een optimale elektrische bron 

• Die overal inzetbaar is. 

6


• Een van de pijlers van 

distributienetbeheer: 

• Een bedrijfszeker netwerk (weinig 

pannes) 

• Een kwalitatief netwerk (aanvaardbare 

spanning) 

– NORM EN 50160: 230 Volt 

» 95 % van de tijd tussen 207 Volt en 253 Volt 

» 100 % van de tijd tussen 196 Volt en 253 Volt. 

7


Voorbeeld spanningsverloop 3 fasen L1, L2, L3 

8

2) Globale aspecten: hoeveel is ‘veel’ 

• Europa zegt: : 20 % in 2020 

• Vandaag in Belgie: : 1 %… in 2008; dus 

nog geen elektrisch probleem... 

• Jawel: nu reeds op sommige locaties! 

– 100 % lokale productie t.o.v. lokaal verbruik 

– Ja zelfs 200 % en méér lokale productie t.o.v. lokaal 

verbruik 

– Tijdelijk tot soms 200 % lokale productie t.o.v. de 

volledige capaciteit van het lokale netwerk. 

9


Nu reeds op sommige plaatsen zware concentraties. 

50 % 

100 % 

200 % 

Globaal < 5 % 

10


20 % lokale productie, bv. 2 kW 

Ontplooiing volgens het klimaatplan 2020: 

= theoretisch 

= wel gunstig voor het net. 

11


100% lokale productie, bv. 10 kW 

nr.1 

 

nr.2 

Dit is de realiteit = praktisch 

= ongunstig voor het net; onberekenbaar. 

12

2) Hoeveel is ‘veel’ Tijdlijn van 3 buren 

Geval 1 

Totaal 

2008 

100 % 

2010 

100 % 

2012 

150 % 

2014 

350 % 

2016 

350 % 

2018 

350 % 

Buur1 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

Buur2 

- 

- 

- 

200 % 

- 

- 

Buur3 

100 % 

- 

150 % 

- 

- 

- 

• Wanneer ontstaat lokaal 

overschot 

Nu; binnen 10 jaar 

• Moeilijk te voorzien waar: 

Elk huis; 

landbouwgebied 

13

2) Piekvermogen is beslissend, niet energie 

• Bv. productie van 10.000 kWh / jaar 

• Hoeveel vermogen moet daartoe 

opgesteld worden 

• Zon: : 11 kVA 

• Wind: 7 kVA 

• WKK: 3 kVA (draaien 

als er warmte nodig is) 

• Biomassa: : 1,5 kVA (quasi altijd draaiend) 

Het netwerk moet berekend worden op de 

opgestelde kVA’s; niet op basis van de 

energie 

Dus fotovoltaïsch heeft fysische handicap. 

14

2) Piekvermogen is beslissend, niet energie 

• Profiel fotovoltaïsch over 1 maand 

• Veel piek; weinig energie-inhoud 

inhoud. 

Recordings graph 

40 

30 

20 

10 

0 

2008.01.03 

00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 


00:00:00 

RMS/L1 [] MAX RMS/L1 [] 

15

2) Wanneer piekt de productie 

A) Gelijktijdigheid 

• Zon schijnt overal tegelijk (100 % 

gelijktijdig bij buur 1, buur 2 enz.) 

• Verbruik is niet zo tegelijk aanwezig (buur 

1 kookt, buur 2 is op restaurant, buur 3 

kookt ‘s avonds enz.). 

40 

30 

20 

10 

0 


Za 9 feb 


12:00:00 


18:00:00 


00:00:00 


06:00:00 


12:00:00 


18:00:00 


00:00:00 


06:00:00 


12:00:00 


18:00:00 


00:00:00 

RMS/L1 [] MAX RMS/L1 [] 

16

2) Wanneer piekt de productie 

B) Gelijktijdig met hoog verbruik 

• Nee, bv. . wind 

• Rood is verbruik (cyclisch), 

groen is wind. 

17

2) Wanneer piekt de productie 

B) Gelijktijdig met hoog verbruik 

• Wind: wanneer het waait: 

• dus ook op een zomerzondagmiddag, wanneer er geen 

verbruik is 

• dus ook rond 3 uur ‘s nachts, wanneer er quasi geen 

verbruik is. 

• Verbruiksbeheer: 

• Verbruik sturen (domotica, kennis processen, , …) 

• Buffers aanleggen, gecoördineerd met productie 

Degene die het verbruik kan beheren, heeft de sleutel tot 

het beheer van de productie. 

18

2) En wat doet de spanning 

De spanning loopt op bij lokale productie! 

• Vandaag is 240 volt een normale 

spanning 

• Met zonneproductie erbij: : 250 Volt 

• Er is geen reservemarge meer vanwege 

de lokale productie. 

19

2) De spanning loopt op! 

• Wet van Ohm heruitgevonden: 

• Je was spanningsdaling gewoon 

• Met lokale productie krijg je nu 

spanningsstijging! 

• 40 A stroom uit lokale productie, over een 

weerstand van 0,5 Ohm = 20 Volt stijging! 

I.p.v. 230 Volt wordt dit dus 250 Volt. 

20


255 Volt aan 

de PV invertor 

235 Volt aan de 

cabine 

220 Volt op 

het einde va 

blauwe 

circuit 

21


• Spanning in de 3 fasen: let op paarse fase 

• In de winter: een ander spanningsbeeld 

• ‘s Nachts: nog een ander spanningsbeeld 

• PV-pieken. 

240 volt 

240 

(equivalente) fasespanning [V] 

235 

230 

225 

220 

215 

winterdagen 

zomerdagen 

210 

0 100 200 300 400 500 

210 volt 

tijd [h] 

22


• Spanning bij de voedende trafo (rood) 

• Spanning bij de netgebruiker (groen) 

• Hogere spanning bij de netgebruiker. 

23


• Wet van Ohm: neem voldoende sectie in 

uw installatie: 

• Als aansluitkabel aan de straat! ! Hoe langer hoe 

zwaarder de sectie moet zijn!! Ref. C1/107 

• Als leiding tussen hoofdbord en invertors! Hoe 

langer hoe zwaarder de sectie moet zijn!! 

24


• Piekstromen: de maximale stroom van de invertor 

bepaalt het spanningsprobleem: 

Als je kortdurend 11 kW kunt opwekken, dan is dat 

de referentie voor de berekening van de sectie. 

• Onevenwicht: in een klassiek net van 3N400 krijg 

je extra spanningsstijging bij ongelijke PV-stroom 

(nulpuntsverschuiving): 

• De minst belaste fase geeft de hoogste spanning 

• De fase met de meeste PV-stroom geeft de hoogste 

spanning 

• Daarom: zodra sprake van 10 kW is er permanente 

controle van onevenwicht (zie ontkoppelkast). 

25

176 V 


500 m 

L 1 

L 2 ’ 

L 1 ’ 

100 A 

L 2 

L 3 

N 

L 3 ’ 

N‘ 

0 A 

0 A 

100 A 

Distributietransfo 

Eénfasige verbruiker 100 A 

L1 

L'1 

spanningsval in 

lijndraad L1 = 18 V 

Resultaat bij afname: 

De meest belaste fase levert een spanning van 176 V 

De minst belaste fasen geven een hoge spanning van 250 V. 

Resultaat bij PV: 

De meest productieve fase levert dan de HOOGSTE spanning! 

250 V 

N' 

N 

250 V 

nulpuntsverschuiving = 36 

L3 

L2 

26

2) Globale kenmerken 

• Lokaal zijn er nu al hoge 

percentages 

• Piekvermogen is 

bepalend 

• Gelijktijdigheid 

• De spanning loopt op! 

Dit zijn vier aandachtspunten 

waardoor er nu reeds 

intensieve 

aansluitstudies nodig 

zijn. 

27

3) Individuele kenmerken 

• Opstart 

• Fluctuaties 

• Veiligheid 

• Robuust 

• Interferenties. 

28

3) Individuele kenmerken 

• Bv. elektrische opstart: 

• Asynchrone generatoren met directe 

koppeling genereren piekstroom van ZES 

maal I nominaal = rampzalig 

• Stroompiek = spanningsprobleem 

• Softstart of vermogenelektronica is 

noodzakelijk wil men dit massaal introduceren 

– Zie windmolens; zie fotovoltaïsch. 

29


18:00:00 


12:00:00 


06:00:00 

3) Fluctuatie 

• Bv. fluctuatie: 

• Windproductie en zonneproductie is 

fluctuerend => fluctuerende stroom 

• => flikkerende spanning 


30 

20 

10 

0 


06:00:00 


12:00:00 


18:00:00 


00:00:00 


06:00:00 


12:00:00 


18:00:00 


00:00:00 

RMS/L1 [] MAXRMS/L1 [] 

30

3) Veiligheid 

• Bv. veiligheid bij wegvallen van 

netspanning: 

• Goede ontkoppelveiligheid 

• Goede bewaking bij inschakelen 

• Zie verder in Hoofdstuk 4. 

31

3) Robuust 

• Bv. robuustheid voor spanningsdips en 

frequentiedips: 

• Spanningsdips komen wekelijks voor 

• Opgelet voor averechtse reacties bij 

frequentiedips: instabiel netwerk 

• => Automatisch heropstarten. 

32

3) Robuust 

• Bv. robuustheid voor spanningsdips 

• Bv. . dip van 80 % spanningsdaling 

• Gedurende 0,3 sec (alledrie( 

de fasen). 

20 

OOSTR 10.00 kV Rail 2 PP at 2007.11.21 08:50:21.754 

0 

% of dip 

-20 

-40 

-60 

-80 

0 s 

0,02 s 

0,04 s 

0,06 s 

0,08 s 

0,1 s 

0,12 s 

0,14 s 

0,16 s 

0,18 s 

0,2 s 

0,22 s 

0,24 s 

0,26 s 

0,28 s 

0,3 s 

0,32 s 

0,34 s 

duration 

Phase L1 (0307) Phase L2 (0711) Phase L3 (1103) 

33

3) Interferentie, bv. cosinus fi 

• Enkel verbruiker: een tamelijk goede 

cosinus fi 

• Zodra er ook productie bijkomt: : de 

cosinus fi slaat op hol: 

• Ja, geen actieve energie meer door sommige 

meetpunten 

• En toch nog reactieve energie. 

34


• Trafo met verbruikers en groot 

zonnepaneel: actieve energie P (rood: 

richting keert om bij veel zon (onder 

0 – 

lijn) ) reverse power. 

35


• Trafo met verbruikers en groot 

zonnepaneel: cosfi degradeert bij veel 

zon (zie lijn cosfi 0,8). 

36

3) Interferentie 

• Andere effecten, vooral bij grotere 

productie-eenheden 

eenheden: 

• Bijdrage aan kortsluitingen 

• Degradatie van het CAB-signaal 

(sturing 

van 

tarieven, openbare verlichting) 

• Aanspreken van overstroomveiligheden of – 

verklikkers in het netwerk. 

37

4) Aanpak aansluitingen 

• Klein =< 10 kVA 

• Plaatsen en informeren aan de 

distributienetbeheerder 

• =

4) Traject =< 10 kVA 

39

4) Traject =< 10 kVA 

• Eenvoudig traject als: 

• Keuze invertor conform C10/11, AREI, (veel( 

voorkomende beveiliging ENS) 

• Productie is laag op jaarbasis tegenover het 

verbruik (bestaand 

netmetersysteem is 

voldoende) 

• Installateur doet alles (ook 

GSC-meter) 

• AREI-keuring 

keuring! 

• Klant meldt installatie via formulier aan 

distributienetbeheerder. 

40

4) Projecten =< 10 kW: meldingsformulier - 

zie www.eandis 

eandis.be 

41

AANSLUITING 

METERKAST 

FOTOVOLTAÏSCHE PRODUCTIE =< 10kW IN LS (slide 

AREI keuring vereist! 

Als autoproducent: 

Opbrengst ≤ eigen verbrui 

kWh 

EAN-lev 

kWh 

groen 

PV 

invertor 

ENS type 

+ 

verdeelkast 

Fotovoltaïsche 

panelen 

± 

AC/DC 

- 

* 

2dr 230V 

* Advies: overspanningsbeveiliging! 

NET 

42

4) Traject =< 10 kW 

Complexere situaties vergen meer 

maatregelen: 

Extra veiligheden nodig bij: 

• niet-ENS 

beveiligde invertoren 

• bij draaiende machines, 

net/noodsystemen 

noodsystemen 

=> zie traject boven 10 kW. 

43

4) Projecten > 10 kW 

• Groot vermogen – grote stroom – veel 

invloed- grote afstanden. 

44

4) Projecten > 10 kW 

• Groot vermogen – grote stroom – veel 

invloed 

• = vooraf studieaanvraag nodig 

• = aankondigen in aanvraag via web DNB 

• = vooraf bespreking eendraad 

• = installatie van meerdere tellers (2 EAN) 

• www.synergrid.be C1/107 

45

4) Projecten > 10 kW: ontkoppelkast 

• Dit is een typekast met alle veiligheden en 

schakelaars in verwerkt: “all-in” 

• Te bekomen bij enkele 

beveiligingsspecialisten rond 

ontkoppelbeveiliging 

(goedgekeurde relais, instelling met 

proefinjectie, keuring, functionele controle, 

failsafeuitvoering, kortom 

veiligheidsgarantie) 

Distributienetbeheerder checkt schema’s en 

maakt functionele controle. 

46

4) Projecten > 10 kW: ontkoppelkast 

• Voorschrift hiervan kan bekomen worden 

• Bv. foto. 

47

AANSLUITING 

METERKAST 

4 kwadrant 

kWh-kW 

EAN-lev 

EAN-pro 

FOTOVOLTAÏSCHE AANSLUITING > 10 kW (kVA) IN LS (slide3) 

Decentrale producti 

geen eilandwerking 

kWh 

groen 

AREI keuring vereist! 

PV invertor 

4-polige 

Al dan niet ENS 

parallel sch. 

+ 

verdeelkast L1-N 

L2-N 

L3-N 

Fotovoltaïsche 

panelen 

AC/DC 

* 

3N400V 

manuele 

vergrendeling 

Stroomsymmetriecontrole 

asymmetrie 

beveelt tot 

ontkoppeling 

- 

3x6A 

* Advies: overspanningsbeveiliging! 

Ontkoppelbeveiliging 

R1 en Watch dog in 

serie bevelen ontkoppeling 

parallel schakelaar 

Staan dicht bij mekaar. 

LS distributienet 

48

4) Ontkoppelbeveiliging (2007) 

Deif GPU UM30-A SEPAM B22 

SEG 

MRN3 

SEG XRN 

49

4) Projecten > 10 kW: groenproductie * 

• Indien grote hoeveelheid groenproductie > 10.000 kWh: 

• Taak installateur: standaard meterkast 25S60 in de 

omgeving van het hoofdmeetveld 

Levert en plaatst de aansluitmodule en zijn 

meetmodule met toebehoren: 

– aansluitmodule (bodem en deksel zonder opening) 

– aansluitscheider aan zijde productie-eenheid 

eenheid 

– klaarleggen en verbinden van de kabels vanuit 

zekeringskast en vanuit de productie-eenheid 

eenheid 

– standaard meetmodule 4P – 33,60 of 100 

– verzegelbaar 

• Taak DNB (distributienetbeheerder): 

– meter in tussenkader plaatsen, meter aansluiten, controle 

en verzegelen. 

50

4) PV op de binneninstallatie van een 

middenspanningscabine 

• Zelfde veiligheden nodig als hiervoor 

• Dus ontkoppelkast voor > 10 kW 

• In de middenspanningscabine is een 

vertraagde minimumspanningsbewaking 

nodig (zie klassieke voorschriften C2/112) 

• Vanaf 1.200 kW situeert de 

ontkoppelbeveiliging zich in de 

middenspanning (bv. zonnevelden van 

meer dan 10.000 m 2 ). 

51

5) Aandachtspunten elektriciteit 

• Andere facetten: WKK-stroom, 

windstroom, synchrocheck, 

ontkoppelbeveiliging, 

terugwattcontrole, 

overstroombeveiliging, speciale 

elektrische storingen, flikkering, 

spanningsdips 

• Contacteer ons: Eandis Power Quality 

• Mail naar fmpowerquality@eandis.be 

• Tel. 09 334 44 11 (of( 

12 of 13) 

52

Technische en economische aspecten van de 

aansluiting van een WKK op het distributienet 

(elektriciteit 

/ aardgas) 

53

Regelgevend kader 

• VREG / Vlaamse 

regering 

• Beroepsfederaties 

• Technische 

voorschriften. 

54

Regels voor aansluiting decentrale productie 

Technisch: 

• Afzondelijke meting afname en injectie >= 10 kW op niveau van de 

aansluiting ( 4 kwadrantentelling op basis van 3WM methode en 2 EAN-nummers) 

• Verplichte bijkomende beveiligingsmodaliteiten voor aankoppeling 

op het distributienet (ontkoppelbeveiliging, synchrocheck beveiliging, onballance 

relais, failsafe bedrading, minimumspanningsspoel, indienstname testen on site) 

• Bijkomende meting E en G in kader van WKK-certificatenhandel 

(telegelezen in functie van rapportering aan de VREG) 

• Bijkomende specifieke modaliteiten DNB 

Opgelegd in functie van de specifieke lokale omstandigheden zoals (maar niet beperkt tot) 

telecontrolekast, inschakelstroombeperking filter CAB-signalen, kortsluitstroombegrenzing. 

55

Regels voor aansluiting decentrale productie (vervolg) 

Extra technisch: 

• Quota verplichting CSC en WKK-certificaten voor 

leveranciers 

leveranciers (verplichte inlevering van certificaten in functie van het totaal l van 

de leveringen op Vlaamse distributienetten) 

• Verplichte rapportering netto geproduceerde hoeveelheid 

energie en verbruikte hoeveelheid aardgas voor de DNB 

(plaatsen van meter decentrale voor installaties met nettoproductie 

tie 

> 10.000 kWh op jaarbasis en maandelijkse rapportering aan de VREG) 

• Verplichte aankoop van WKK en groene stroomcertificaten 

door de DNB (aankoopverplichting aan minimumprijs op LT naar aanleiding 

van de energieovereenkomst tussen de Vlaamse regering en de DNB’s). 

56

Decentrale productie 

• Begrippen: 

• Valorisatie 

• Autoproducent 

• Decentrale producent 

• Compensatie principe 

• WKK installaties. 

57

Begrippen 

Decentrale productie 

Distributienet 

EAN 1 Afname 

Compensatie principe = 

afname - injectie 

(op teller niveau) 

Verbruik 

(ogenblikkelijk) 

EAN 2 Injectie 

Valorisatie productie 

(voor verkoop) 

Auto producent 

verbruik >= productie 

Verbruik 

Productie 

58

Begrippen 

• Valorisatie: 

Indien het geheel of een gedeelte van de geproduceerde hoeveelheid elektrische 

energie, dat daadwerkelijk of virtueel wordt uitgewisseld met het t distributienet, 

gekend moet zijn teneinde het te kwantificeren ten behoeve van de mogelijke 

verkoop ervan tussen verschillende prijzen of ten behoeve van het t evenwicht van 

het net (distributienetbeheerder leverancier / evenwichtsverantwoordelijke, 

eindgebruiker / producent) spreekt men van valorisatie van de geproduceerde 

energie. 

• Compensatie principe (enkel bij < 10 kW opgesteld productievermogen): 

Indien op basis van het meet/opname-interval (jaaropname, maandopname, 

continumeting op kwartuurbasis) op ieder ogenblik de geproduceerde 

de 

hoeveelheid energie in kWh kleiner is dan de energieafname in hetzelfde interval, 

al dan niet opgedeeld per tariefperiode (bv. dag / nacht) en de kWh-injectie dus 

gecompenseerd worden door de kWh-afname, kan men spreken van het 

compensatieprincipe (afname – injectie > 0 op basis van de opnamefrequentie). 

Het compensatieprincipe kan enkel worden toegepast indien de telling ling hiervoor 

geschikt is en dit dus automatisch toepast; een verrekening tussen verschillende 

meters en registers is niet mogelijk. 

59

Decentrale producent Autoproducent 

Indien: 

• of enig risico op netto-injectie in het distributienet 

• of specifieke vraag van netgebruiker / producent / leverancier 

• of verschillende leveranciers afname / injectie 

• of afzonderlijke valorisatie / informatie meetgegevens gewenst 

decentrale productie 

Andere gevallen: 

• op geen enkel ogenblik geen enkel risico op netto-injectie 

• aantonen door klant en bevestigen door klantbeheerder 

• geen noodzaak aan informatie hoeveelheden A / I (bv. rapportering g groene 

energie aan VREG), geen noodzaak aan afzonderlijke valorisatie 

autoproducent. 

60

Compensatie principe: standpunt VREG 

• Algemeen strikte toepassing van het TRDE 

• 10 kW steeds 2 richting teller Afname en 

Injectie verplicht 

• voor alle nieuwe aanvragen 

• Enige uitzondering: 

• Daar waar een klant/producent kan aantonen dat er geen (lees NOOIT) 

netto-injectie is in het distributienet, is er mits OK van de DNB geen 

afzonderlijke telling van de postinjectie noodzakelijk op het toegangspunt 

• Desgevallend zal de DNB een telling voorzien die NIET KAN terugdraaien 

raaien 

(elektronische of met teruglooprem); eventueel bijkomende beveiliging iging eisen. 

• 

61

Principe WKK 

Investering 

Brandstof 

WKK 

Warmte 

Elektriciteit 

Onderhoud 

Certificaten 

WKK: warmtekrachtkoppeling: synchrone motoren aangedreven door gasmotoren of 

dieselmotoren onder diverse brandstoffen (alle vermogens). 

62

Het principe van WKK (warmtekrachtkoppeling) 

Energiebehoefte 

klassieke productie = 

lokale warmte + centraal elektriciteit 

WKK = gecombineerd productie van 

kracht en warmte = energiebesparing 

63

Principe van WKK op aardgas 

Principes: (WKK of cogeneratie) 

• Warmtebron op hoge temperatuur gebruiken om mechanische energie (E) op te wekken 

• Restwarmte gebruiken voor specifieke warmtevraag 

• Groter energetisch 

rendement 

(elektrisch 35% - thermisch 50%) 

• Minder uitstoot CO 2 

• Betere beschikbaarheid 

• Minder transportverliezen. 

64

Relatieve primaire energiebesparing 

Kwalitatieve WKK 

Relatieve primaire energiebesparing op jaarbasis >= 10 % (>1MVA). 

tov gescheiden productie E en G 

65

Aansluiten WKK op het distributienet 

• Algemeen 

• Technisch: 

• Beveiligingen 

• Metering (facturatie) 

• In dienst stellen WKK 

• Specifieke modaliteiten. 

66

Algemeen – Aansluiting WKK op het distributienet 

• Distributienet is historisch gedimentioneerd voor de afname van energie 

• Enkele sterke injectiepunten (via transportnet van ELIA) 

• Wijd vertakt netwerk van cabines en kabels (i.f.v. infrastructuur) 

r) 

• Lokaal ter beschikking stellen van de gevraagde energie (voldoende de sterk punt i.f.v. 

capaciteit) 

• Afname voornamelijk met een statisch of voorspelbaar belastingsprofiel 

• Van openbaar nut (netgebruikers maximaal aansluitbaar) 

• Garanderen van de kwaliteit en beschikbaarheid voor alle gebruikers 

ers 

• Productie-installatie installatie is een installatie die elektrische energie opwekt 

• Vele kleine (en minder kleine) productie-eenheden 

eenheden 

• Decentraal opgesteld 

• Meestal netgekoppeld omwille van stabiliteit (spanning en frequentie) 

• Dynamisch minder voorspelbaar gedrag 

• Opstelling vast geconcentreerd in bepaalde regio 

• Voorrang geven aan aansluiting kwalitatieve WKK en productie-installatie installatie HEB. 

Conflicten in concept en prioriteit van gebruik. 

67


Specificiteit studie: 

Elektriciteit: 

• Beschikbaar vermogen ter hoogte van de aansluiting 

• Spanningsvariatie (veel groter dan bij de gewone gebruiker) 

• Flikker / storing CAB-signalen 

• Invloed op eendraadsschema aansluiting 

• Aankoppelen (synchronisatie, grootte transformator: piekstromen, …) 

• Afkoppelen (instelling ontkoppelbeveiliging) 

• Elektrisch gedrag in extreme omstandigheden: 

– bij kortsluiting (schade) 

– bij eilandwerking en terugkeer naar het net (veiligheid) 

– bij 1 defect in het net (n-1) 

• Rekening houden met andere decentrale productie-eenheden eenheden op het net 

• Verzadiging van het distributienet 

• Mogelijk aanpassen facturatietelling 

• Elektriciteit: 

• Aardgas: 

• Capaciteit / aanwezigheid van aardgasdistributienet (timing!) 

• Invloed op bestaande afname 

• Vaste of onderbreekbare levering. 

68


Belangrijke criteria: 

Beslissingscriteria: 

• Technische aansluitbaarheid 

• Geen compromissen naar veiligheid, beschikbaarheid en betrouwbaarheid rheid van het 

distributienet 

• ‘First in first out’-principe tot aan het punt van verzadiging van het distributienet 

• Beslissingscriteria: 

• Belangrijk technisch criterium: 

(zowel bestudeerd in normale als in uitzonderlijke exploitatieomstandigheden bij 

extremum van belastingstoestanden) 

• Globale spanningsplan bewaking (lokaal en voor andere netgebruikers) 

ers) 

• Beschikbare capaciteit op het distributienet 

• De verzadiging van het distributienet op vlak van injectie 

• Aspecten die aanleiding kunnen geven tot het opleggen van bijkomende 

modaliteiten: 

• De noodzaak van N-1 N 1 bedrijf 

• Algemene power quality voorschriften 

• Beïnvloeding van de CAB-signalen 

• Frequentie en grootte van stroomfenomenen 

• Het globaal reactief gedrag van het net 

• Bijdrage aan het kortsluitvermogen. 

69

Technisch - Aansluiting WKK op het distributienet 

• Aansluiting 

• Beveiliging 

• Metering 

• Indienstname 

• Specifiek. 

70


Aansluiting (type-opstelling): 

• Element van scheiding van de cabine: 

• Zichtbare bereikbare vergrendelbare scheiding (scheider of uitrijdbare VS) 

• AREI - Artikel 235d (>10 kVA) 

• Power quality monitoring: 

• Van Harting PQ-stekker tot permanente monitoring met Qwave 

• Aftakking met afzonderlijk afgezekerde kring op secundaire van de 

spanningstransformatoren 

• Stopcontact te voorzien door klant 

• Eendraadschema en cabine goed te keuren door de DNB: 

• Conform C2/112 – C2/116 

• Goedgekeurde materialen 

• Combinatie lokaal / HS-materiaal 

• Opstellen transfo in cabine slechts voorwaardelijk toegestaan. 

71


Ontkoppel 

relais 

5A HOV 

Type-opstelling 

schema cabine 

TP’s 

* 

5A HOV 

TI’s 

MS 

IN 

UIT 

MEETCEL 

MS 

scheider 

Weigeringsequentie 

Ucc zie studie 

* Bevat overstroombev. 

en minimaspoel met 

vertraagde werking 

Meetveld 

LS 

LS scheider voor 

zichtbare scheiding 

of uitrijdbare LS disj. 

Standaard cabine-uitrusting 

met de transfo BUITEN de 

cabine en ontkoppelen in LS 

interne 

verbruiken 

Synchro 

check 

in 

U< 

LS vermogensch. 

met ontkoppeling 

op minima spoel 

Type synchrone machine 

~ 

72

Technisch - Beveiliging 

Ontkoppelbeveiliging (basis C10/11 - paragraaf 5.3.1.): 

• Afschakelbeveiliging voor veiligheid van personeeel en productiemachines tegen 

heropkomen van de spanning 

• Spanningsontkoppelrelais dat garandeert dat er nooit productie kan zijn op een 

spanningsloos net 

• Lijst goedgekeurde relais en instelling / ijking door erkend labo 

• Ijking door labo en controle van goede werking on site 

• Fail safe bedrading met stroomopwaartse fall-back VS 

• Extern aan de bedieningskast van de producent 

• Permanent toegankelijk en makkelijk herinstelbaar (in de cabine) 

• Meet (referentie spanning) 1,2 MVA staat in Ms via TP’s 

• Onafhankelijk beveiligd voedingscircuit met backup via UPS voor maximale stabiliteit 

• Verschillende controle / instelparameters i.f.v. het vermogen 

• Ontkoppelde productie-installatie zodra de spanningsparameters niet volgens de norm zijn 

of ontbreken (U, F, Uo, vectorsprong, …) 

• Blijft afgekoppeld zolang de spanning niet normaal is. 

73


OPBOUW VAN DE CABINE MS - Detail 

Stop 230V 

cabine 

Meetspanning 3N110V van meet TP’s (3 TP’s) 

3 x standaard zekeringskastjes 

fuse 

3x5A 

fuse 

3x5A 

fuse 

3x5A 

L1, L2, L3, N 

PQ meetaansluiting 

vanaf 1,2MVA 

Telemeet – sign. kast 

vanaf 2,5MVA 

L1, L2, L3, N 

Meetspanning 

meetveld 

L1, L2, L3, N 

UPS-230V 

L1 

N 

aarde 

LADER-BATTERIJ 

OF 

UPS –1kVA 230V 

* 

* Ononderbroken voeding 

ten behoeve van relais stabiliteit 

en werkingszekerheid relais 1 

230VAC of batterij DC 

voor ononderbroken 

voeding ontkoppelbev. 

Ontkoppelbev 

Relays 1 Relays watchdog 

Fail safe bedrading 

naar minima spoel 

ontkoppelschakelaar 

74


Overzicht van de gevalideerde merken en types: 

SEG 

MRN3 

SEG XRN 

75


Erkende leveranciers van de ontkoppelbeveiligingen: 

Leverancier Adres Tel Fax Website of webinfo Contact 

Microellettrica 

Scientifica 

SEG 

Schneider 

Electric 

DEIF 

Index Belge PVBA 

Jean Notéstraat 14-16 

B-1070 Brussel 

EMES 

Zuurbemde 51 

B-3380 Glabbeek 

Schneider 

Dieweg 3 

B-1180 Brussel 

SDM Engineering 

Watertorenstraat 33 

B-3090 Overijse 

02-242 08 00 02-537 50 81 

016-777 418 016-778 903 

02-373 78 82 02-375 78 70 

02-688 33 89 02-687 63 68 

http://www.bmv.cl/web/html/ 

downloads/catalogos/ms/Reles_V_F.pdf 

http://www.newageavkseg.com/english/00_home.html 

http://www.schneider-electric.be/Default.htm 

http://www.sdme.be 

info@sdme.be 

Dhr Bruno 

Vlaemynck 

Dhr Johan 

Beets 

Dhr Frank 

Vanaken 

Dhr Bavo 

De Man 

Erkende labo’s voor het instellen van de ontkoppelbeveiliging: 

Leverancier Adres Tel Fax Website of webinfo Contact 

Eandis 

EME 

Laborelec 

Elektriciteitstraat 70 

2800 Mechelen 015-21 57 84 015-21 55 94 

Zuurbemde 51 

B-3380 Glabbeek 016-777 418 016-778 903 

Rodestraat 125 

1630 Linkebeek 02-382 04 41 02-382 02 41 

http://www.eandis.be 

guy.laureys@eandis.be 

www.eme.be 

j.beets@eme.be 

http://www.laborelec.com 

didier.empain@laborelec.com 

Dhr Guy 

Laureyns 

Dhr Johan 

Beets 

Dhr Didier 

Empain 

76


Synchrocheck beveiliging: 

• Aanschakelbeveiliging bij in dienst stellen van de productie-installatie 

• Lijst met goedgekeurde types en instelsjablonen 

• Niet van toepassing voor toepassingen met invertoren (PV, windmolen) 

• Parallelschakeling met het distributienet onder voorwaarden: 

• draaizin net en groep gelijk 

• hoekverschuiving, spanning + 5 % 

• spanningsverschil + 5 % 

• aanhouden voorwaarden gedurende minstens 0,5 seconden 

• Zorgt voor zacht parallel met beperkte stroomfenomen 

• Altijd toe te passen voor draaiende (synchrone) machines, zoals WKK. 

77


Eendraadsschema van de aansluiting synchrocheck beveiliging ter hoogte van LS-schakel 

L1 

L2 

LS 

L1 

L2 

NETZIJDE 

L3 

L3 

GROEPZIJDE 

N 

N 

direct 

uitschakelbevel 

parallel 

inschakelbevel 

U< 

in 

4 x zek 4A 

koppelvermogenschakelaar 

in LS met IN en MIN spoel 

vrijgavecontact synchrocheck 

400V 

sc 

400V 

SYNCHROCHECK 

78


Overzicht van de gevalideerde merken en types synchrocheck relais: 

Control & Protection 

Crompton 244-14HG 

Neerlandweg 25 

B-2610 Wilrijk 

Tel: 03-8290335 

Fax: 03-8302056 

www.conpro.be 

Contact: Dhr Paul De Graef 

SDM-Engineering 

DEIF CSQ2 

Watertorenstraat 33 

B-3090 Overijse 

Tel: 02-688 33 89 

Fax: 02-687 63 68 

www.sdme.be 

Contact: Dhr .Bavo De Man 

Jenbacher Nederland 

SPM – D1040 

Kelvinring 58 

2952 BG Alblasserdam 

Tel: 31 8800 197 00 

Fax: 31 8800 197 01 

www.gejenbacher.com 

Contact: Dhr .Mark Geleijn 

79

Technisch - Metering 

Telelezing aardgas (facturatietelling) 

• Verhoogde gebruiksduur (van stookseizoen naar > 5.000 h/j) 

• Verplicht telelezing >1.000.000 m³/j (i.v.m. evenwicht net) 

• Gunstig tarief voor gebruik van het distributienet. 

80

Technisch - Metering 

Telelezing elektriciteit (facturatietelling) 

• > 100 kVA aansluitingsvermogen (opgesteld productievermogen > 101 

0 kW) 

• 4 kwadranten telling op basis van 3 Wattmeter 

• Aanpassingen voor rekening van de netgebruiker 

• Geen compensatieprincipe toegestaan. 

2e) > 56kVA en ≤ 100A (tot en met 100A) 


HOOFDMEET- 

INRICHTING 

BESTAANDE SITUATIE 

ZEKERINGS- 

KAST DNG 

Scheider + 

aansluitautomaat 

Aansluitkabel 

WORDT: 


4 kwadrant 

ZEKERINGS- 

KAST DNG 

COMBI- 

METER 

Com 

Circuits 

afname 

Aansluitkabel 

Scheider 

Circuit 

injectie 

9 

81

Technisch - Indienstname van de aansluiting WKK 

• Leverancier moet gekend zijn per EAN (afname én injectie!) 

• Aansluitingscontract afgesloten met distributienetbeheerder 

• Goedkeuring bedradingsschema’s beveiligingen door distributienetbeheerder 

beheerder 

• Afregeling ontkoppelbeveiliging in labo distributienetbeheerder 

• Indienstname aansluiting door distributienetbeheerder 

• Ontgrendelen cabine door distributienetbeheerder = om eerste parallelname 

allelname 

door klant toe te laten als de ontkoppelbeveiliging ACTIEF staat 

• Tijdelijke parallelwerking onder toezicht van distributienetgebruiker uiker / 

installateur met de personen die de WKK-groep goed kennen 

= om alle uitbatingen (deellast – vollast in parallel) te kunnen verkennen 

• Definitieve en onbemande werking na slagen van functionele 

ontkoppelproeven door distributienetbeheerder. 

82

Technisch - Indienstname van de aansluiting WKK 

Voorwaarden voor levering afname / injectie: 

 

 

 

 

 

 

 

Fysieke aansluiting, , goedgekeurde binneninstallatie (E + G 

keuringsverslag of homologatie + technisch dossier) 

Aansluitingscontract of -reglement met specifieke bijlagen decentrale 

productie 

Tijdige melding door energieleverancier aan distributienetbeheerder 

der 

van leveringscontract 

Zowel voor toegangspunt afname als voor injectie: technische 

controle on site van beveiligingsconcept door de DNB. 

OK voor afname / injectie 

elektriciteit / aardgas 

83

Technisch - Specifiek 

• Globale spanningsplan bewaking 

• Beperking van de stroomverschijnselen 

• Beperken van de kortsluitstroombijdrage 

• Beperking van de storing van de CAB-signalen 

• Bijlage aan het globaal reactief gedrag 

• …… 

84

Het totaal concept van het elektrisch distributienet 

. . . van zeer hoge, over midden- naar laagspanning . . . 

TS 

+1,5% 

-1,5% 

MS LS 

3% 5% 2% 5% 

-5% 

TAPSDC 

Un 

-2,5% 

Hoogste stand onbelast 

NIVEAU: +6% = 243,8V 

Variatie 16% 

Stijging 6% 

Toegelaten spanningsval LS: 6% 

+2,5% 

Bepalen van optimale tapstand 

Un = 230V 

Variatie 10% 

+5% 

-2% 

1% 

Variatie 3% 

Toegelaten spanningsval MS: 5% 

Daling 6% 

Daling 10% 

Daling 5% 

Laagste stand belast 

Daling 2% 

Spanningsvallen en spanningsvariaties 

NIVEAU: -10% = 207 V 

85


Panne hoofdvoeding 

Hoofdvoeding 

3 km 

G 

Reservevoeding inschakelen (n-1) genaamd 

= stoppen productie 

Dankzij de telecontrolekast mag 50 % nog 

draaien. 

Reservevoeding 

11 km 

86


Hoge spanning bij lokale productie 

• De wet van Ohm! 

• Productie van 100 Ampere (= project van 2 tal MVA) over 1 

Ohm netwerk = 100 *1 

• = 100 VOLT stijging van de spanning! 

87


Evenwicht 

1) Op elk ogenblik moet er evenveel E-productie E 

zijn als wordt afgenomen 

2) De afnamezijde is niet te regelen 

• Hieruit volgt dat de productiecijfers te allen tijde goed gekend moeten zijn: 

– valt de productie niet weg 

– veert de productie niet plots op 

• Daarom de MW, stand productie realtime naar het centrale operatiecentrum ecentrum distributie en transport 

brengen 

• VIA de telecontrolekast. 

Plotse productie stops 

Productie van minuut tot minuut 

88


Globale spanningsplan bewaking: 

• Norm EN 50160 op ieder punt van het distributienet voor iedere netgebruiker 

• Injectie door WKK heeft spanningsverhogend effect (bv. 246 V i.p.v. 230 V op LS-net) 

• Ontstaan van grote spanningsverschillen tussen extremen ten gevolge van 

minimale/maximale afname en injectie 

• Evenwicht van productie en verbruik 

• Invloed van normale en uitzonderlijke exploitatie-omstandigheden 

Noodzaak van real time monitoring (acties starten, schakelingen, 

doormelden aan hogere netten, reductie productie) 

Telecontrolekast decentrale productie: 

• Telecontrolekast voor alle projecten > 2.500 kW 

• Telecontrolekast voor alle projecten waar in N-1 bedrijf beperkingen 

noodzakelijk zijn. 

89


Telecontrolekast lokale productie: 

• Online verbinding met Distributie Operation Center 

(24/24 uur) 

• Bij de producent 

• Telemeting: spanning, vermogen, +-stroom 

• Telesignalisatie: standen VS 

• Telebediening: reduceren tot 0 % of tot 50 %. 

90


• Beperking van de stroomverschijnselen: 

Inschakelstromen van de motoren / transformatoren kunnen aanleiding geven tot 

flikker (PST >1), spanningsdips en ontijdige uitschakelingen van stroomopwaartse 

infrastructuur van de DNB 

B Opleggen van 

voorschakelweerstanden voor grote 

transformatoren 

B Opleggen van soft start voor grote 

motoren 

B Opleggen van synchronisatie op 

MS 

B Opleggen van magnetisatie 

transformatoren langs generatorzijde. 

91


Problemen bij hoge inrushstromen: 

• Spreken in beste geval slechts de kabelbeveiligingen aan 

van zowel het NET als de KLANT 

• Kunnen de beveiligingen doen uitschakelen 

• Zorgen voor een ongewenste piekstroom en storende 

flickerstoot PST (zie EN50160). 


1 

2007.03.13 

00:00:00 

2007.03.13 

06:00:00 

2007.03.13 

12:00:00 

2007.03.13 

18:00:00 

2007.03.14 

00:00:00 

2007.03.14 

06:00:00 

2007.03.14 

12:00:00 

2007.03.14 

18:00:00 

2007.03.15 

00:00:00 

PST/L1 [] PST/L2 [] PST/L3 [] 

Voorbeeld van flickerstoten t.g.v. het inschakelen van asynchrone motor 5 MVA in middenspanning 11 kV. 

92


•Beperking van de kortsluitstroombijdrage: 

Door het specifieke dynamische gedrag van de DP-installatie zullen deze 

door de individuele kortsluitvermogenbijdrage de kortsluitstromen op het 

distributienet gevoelig verhogen, met alle risico’s (kortsluitvastheid) 

vandien 

B mogelijkheid van opleggen Xd’ en Ucc transfo < 2,5 MVA 15 % 

> 2,5 MVA 33 % 

> 5 MVA …< 1,4 Inom 

B mogelijkheid tot verplichte plaatsing van kortsluitstroombegrenzers 

(is begrenzer). 

93

7. Vragen 

Vragen 

Technisch Commerciëel Beheer 

Guldensporenpark 52 – 9820 Merelbeke 

Blok FG – 2e verdieping 

Tel.: 09 334 45 48 

Fax: 09 334 44 18 

Mailbox algemeen: 

Eandis – Technisch commercieel beheer 

Mailbox decentrale productie: 

Eandis – Decentrale productie 

Luc Decoster 

Technisch Commercieel Beheer 

94

5 WKK-certificaten 

• Principe 

• Statistieken 

• Metering 

• Aankoopverplichting 

95

5 Principe van WKK-certificaten 

Link VREG. 

96

5 Principe van WKK-certificaten 

Voorwaarden: kwalitatieve WKK opgesteld in het Vlaamse Gewest en na 

1/1/2002 in dienst gesteld. 

97


• 

Netto elektriciteitsproductie (MWh): 

• Gemeten door de distributienetbeheerder E en G 

• Maandelijks gerapporteerd aan de VREG (>10.000 kWh/j) 

• Bepaling door VREG maandelijkse RPEB en toekenning certificaten 

Marktwerking: 

• Erkenning installatie en maandelijkse toekenning certificaten door de VREG 

• Toekennen aan de producent 

• Quota verplichting voor de leverancier 

• Bruikbaar als garantie van oorsprong (i.f.v. brandstofmix). 

98


• 

Primaire energiebesparing: 

• In functie van de netto elektriciteitsproductie E 

• 1WKK-certificaat = 1MWh (1.000 kWh) primaire energiebesparing 

• Degressief (aantal certificaten neemt af met de ouderdom van de WKK, na 4 jaar) 

Fractie X = RPEB-0.002;(T - 48) / RPEB (T: tijd in maanden) 

Voorwaarden: 

• Kwalitatief zijn 

• Gelegen in het Vlaams Gewest 

• Voorzien van de nodige meetapparatuur 

Certificaten: 

• Installatie na 01/01/2002 

• Of ingrijpende wijziging: 

• RPEB + 5% 

• Vervanging van installatie >10 jaar oud ( i.f.v. technologie) 

• Vermogentoename > 25 %. 

99

5 Primaire energiebesparing 

Besparing (RPEB) in functie van netto 

elektriciteitsproductie E. 

100

5 Gemiddelde prijs certificaten 

Boete waarde: 

45€ / WKC (31 maart 2007) 

Garanties Vlaamse overheid 

indien marktwaarde < 60 % van 

boetewaarde. 

101

5 Uitgereikte certificaten 

Quota: 

Cw = W x Ev 

Ev = hoeveelheid in MWh 

W = 0.0119 in 2006 

..0.0216 in 2007 

…. 0.0523 in 2013 

Komen niet in 

aanmerking: 

installaties van 

vóór 2002 niet 

ingrijpend 

gewijzigd 

102

5 Metering netto geproduceerde hoeveelheid energie 

• Basis van de certificatenhandel 

• Verplicht bij netto productie > 10.000 kWh op jaarbasis 

(telelezing) of bij opgesteld productievermogen > 10 kW 

• Altijd telelezing AMR 

• Sub EAN (via assetweb) 

• Op 1 certificaat 

• Enkel teller geplaatst door 

DNB. 

GROENMETER TE PLAATSEN DOOR DNB vanaf ≥ 10.000kWh/jr of ≥ 10kW 

1b) > 100A INDIRECTE METING LAAG- MIDDENSPANNING 

Optie: 

Impulskastje 

MS meterkast 25S60 

kWh 

5A 

Com 

Altijd 

telelezing 

Spanningszekeringskastje 

zek HOV 5A-10kA 

Meetspanning 3,230, 3N400V of 110V3 (TP’s) 

Meetstromen x/5A van TI’s (LS- MS) 

Te doen door klant netgebruiker 

Plaatsen bodem + deksel type middenspanning 

Klaarleggen van de spannings- en stroom 

meetdraden in 25S60 meterkast 

Plaatsen van verzegelbaar zekeringskastje en 

stroommeetransformatoren 

Stop 230V voeding impulskastje 

Te doen door netbeheerder 

Tussenkader 25S60 

Volledige meet- en aansluitinrichting 

Modem en antenne 

Op vraag van netgebruiker: impulskastje 

3 

103

5 Principeschema 

DNB-net 

Elektriciteit 

Klant-net 

elektriciteit 

Klant-net 

GAS 

DNB-net 

Productie 

Eenheid 

Indien 

Productie 

Gas 

Telling 

GAS 

Elektr 

= WKK 

Klant 

Facturatie Teller 

Decentrale 

Producties 

A- A+ 

Klantcabine 

Teller 

Datalogger 

Lokale 

Producties 

Gaspulsen 

A- A+ 

Cabine productie klant 

pulsen 

Pulsbox 

Intrensiek 

relais 

Gas 

facturatie 

Telling 

Eandis 

op DNB net 

Te voorzien door klant 

Te voorzien door infrastructurgebied 

Elek=Decentrale productie 

Te voorzien door meterinfrastructuur 

Lokale Productie/submetering 

Teller 

Hulp 

diensten 

A+ 

104

5 Aankoopverplichting door de DNB 

Aankoopverplichting van WKK-certificaten door de 

Distributienetbeheerder 

Randvoorwaarden: 

• Aankoop aan minimumprijs 

• Erkenning installatie door VREG 

(door publicatie op de website) 

• Verplichte verkoop op vrije markt van aangekochte 

certificaten 

• Registratie en uitbetaling door finance 

• Verhandeling via website VREG 

Aankoopverplichting 

26 € per WKC 

• (Installatie technisch OK) 

• (Metering en rapportering door DNB). 

105

Spitsdagen 2008 - Eandis

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?