Veilig zekeren bij sportklimmen - Nkbv

66 | hoogtelijn 1-2011 | Tekst Harald Swen, Veiligheidscommissie NKBV
Dit artikel is een samenvatting van een uitgebreid NKBV-artikel over het veilig zekeren bij sportklimmen. De basis voor dit
artikel is een onderzoek van de DAV Sicherheitsforschung. Op de website van de NKBV staat de volledige versie van dit artikel,
een literatuurlijst, het Duitse onderzoeksverslag en video’s van veelgebruikte zekerapparaten.
Foute routine vaak oorzaak ongevallen
Veilig zekeren
bij sportklimmen
Sportklimmen is in principe een relatief veilige vorm van de klimsport. Maar, uit onderzoek in Duitse klimhallen blijkt
dat de helft van de zekeraars routinematig ernstige fouten maakt en dat één op de drie zijn zekerapparaat verkeerd
gebruikt. Daarom in dit artikel aandacht voor de apparaten waarmee we zekeren en de manier waarop we dat doen.
De genoemde cijfers zijn verontrustend. Je legt immers letterlijk je
leven in handen van de zekeraar. De zekeraar zorgt er door zijn
oplettendheid en handkracht voor dat de klimmer bij een val niet op
de grond terecht komt.
De reden dat er niet vaker ernstige ongelukken gebeuren, is dat een
echt onverwachte voorklimval maar zelden voorkomt. De klimmer
vraagt om een blok of pakt een setje vast. De zekeraar krijgt
daardoor niet direct een terugkoppeling op de zekerfout of het
onvoldoende opletten. Gevolg: een foutieve routine bij het zekeren.
Kijk eens kritisch naar je handelen bij het zekeren en vraag je ook af
of je met het juiste apparaat zekert. De reden om je dat met
regelmaat af te vragen is dat touwen steeds dunner worden. Die zijn
door waterproof en teflon coatings steeds soepeler geworden. Het is
daardoor lastig om er goed en vooral veilig mee te zekeren. Er is een
reële kans dat de zekeraar niet in staat is het touw goed vast te
houden bij een onverwachte val. Vooral in situaties waar nog niet
veel wrijving in het systeem is (start van route, toprope). Halfautomaten
bieden de zekeraar wel hulp, maar een zekerfout kan hiermee
evengoed fataal aflopen.
Soorten zekerapparaten
Pak je de Grigri of de ATC om een voorklimmer te zekeren Of
gebruik je de oude en vertrouwde HMS Er zijn tientallen apparaten
om bij sport/rotsklimmen te zekeren. En er zijn evenzovele
meningen over welk apparaat het best functioneert. Alle
zekerapparaten zijn in te delen in twee categorieën:
• dynamische zekerapparaten
• halfautomaten
Dynamische zekerapparaten
Het werkingsprincipe van dynamische zekerapparaten is eenvoudig.
Zowel het vasthouden van het zekertouw, de wrijving tussen touw
en apparaat als het touw zelf nemen de valenergie op. Dynamische
zekerapparaten zijn de HMS, acht, tuber en de vele varianten
daarop.
Dynamische zekerapparaten zijn simpel van constructie, relatief
foolproof en eenvoudig in het gebruik. Het is voor iedereen
instinctief duidelijk hoe ze werken: altijd het remtouw vasthouden!
Toch maakt een groot deel van de zekeraars fouten door los te laten
bij het geven van touw of door het verslappen van de concentratie.
De remkracht van sommige apparaten is onvoldoende bij een
onverwachte val met een hoge valfactor.
Halfautomaten
De eerste halfautomaat, de Grigri, is twintig jaar oud. In 2011 komt
een lichtere, vernieuwde versie op de markt die geschikt is voor
dunne touwen. In de afgelopen jaren zijn er veel halfautomaten bij
gekomen; waaronder de Trango Chinch, Edelrid Eddy, Mammut Smart,
Climbing Technology Click Up, Faders Sum, Tre Sirius en Edelrid
Zap-o-Mat. De halfautomaten blokkeren bijna zelfstandig het touw bij
een plotselinge belasting (val of blokken) zonder touwdoorloop. De
zekeraar moet het touw nog wel met de zekerhand vast houden.
Climbing Technology
Click-Up.
DMM Chicane.
Petzl Grigri.

Mammut Smart.
Check Check!
• De zekeraar controleert de gesp, de inbindknoop (juiste knoop,
bevestiging) van de klimmer.
• De klimmer controleert of de zekeraar het touw op de juiste manier in het
zekerapparaat heeft gelegd en of het op de juiste manier aan de zekerlus
van de gordel is vastgemaakt.
• Zeg wat er gebeurt bij ombouwen of laten zakken.
• Als de zekeraar zich bewust is van de risico’s van dun touw, extra goed oplet
bij het zekeren van de eerste haken en de rest van de route zijn/haar
aandacht er ook bij houdt, kan er weinig misgaan en is sportklimmen een
relatief veilige sport.
In theorie wordt een val abrupt afgeremd doordat het apparaat het
touw nagenoeg zonder touwdoorloop blokkeert. Het mee naar voren
bewegen van de zekeraar zorgt voor het dynamisch opvangen van de
klap. De remhand hoeft bij halfautomaten minder te doen. Het is
echter nog steeds noodzakelijk om de hand aan het touw te houden
om ervoor te zorgen dat het apparaat begint te blokkeren. Daarom
zijn het halfautomaten en geen volautomaten.
©Harald Swen
Dunne touwen
De steeds dunnere en gladdere touwen stellen aan zowel zekeraar
als zekerapparaat hogere eisen. Niet elk zekerapparaat is meer
geschikt voor elk touw. Beginners en mensen met weinig handkracht
moeten niet met te dunne touwen zekeren.
Exacte cijfers noemen is moeilijk. Een pluizig 9,5 mm touw is in
handen van een beginner waarschijnlijk veiliger dan een nieuw en
glad 10,0 mm touw. Het gebruik van heel dunne touwen in topropesituaties
is af te raden. Doordat het touw slechts door een enkel
punt loopt en weinig wrijving heeft, is het moeilijk een plotselinge
harde val te houden. Hetzelfde geldt bij het voorklimmen bij de
eerste paar haken van de route.
Fouten
Ongeacht welk zekerapparaat gebruikt wordt, gaat het vaak om
dezelfde algemene fouten:
• onvoldoende opletten
• loslaten van het touw
• onvoldoende ervaring
• op de verkeerde plaats staan bij het zekeren van voorklimmers
• te veel slack/los touw geven
• verkeerd apparaat gebruiken voor een dun touw
Black Diamond Grid Lock.
• te groot gewichtsverschil tussen zekeraar en klimmer
• te ver van de wand staan
• te snel laten zakken
Specifieke fouten bij dynamische zekerapparaten:
• foutief overpakken (tijdelijk loslaten) met als gevolg helemaal
loslaten bij een plotselinge val (door verbrande handen, etc.)
• opendraaien HMS door touw langs schroef/twistlock
Specifieke fouten bij halfautomaten:
• opheffen van het blokkeermechanisme bij uitgeven van touw
• te veel opentrekken van remhendel bij laten zakken en door schrik
deze positie blijven vasthouden
• verkeerd inleggen touw
• geen remhand aan het zekertouw waardoor apparaat bij erg dunne
touwen niet blokkeert
Ideale apparaat
Het ideale zekerapparaat voor een sportklimmer is een universele
zekerautomaat die geen enkele ruimte voor fouten laat. Een
dergelijk apparaat is er niet en komt er waarschijnlijk nooit. De eisen
die we stellen (licht, goedkoop, duurzaam, multifunctioneel,
foolproof) zijn te uiteenlopend om in één apparaat te verenigen. We
redden ons, afgezien van de gemaakte fouten, prima met de huidige
halfautomaten of dynamische zekerapparaten. Mits we beseffen wat
de beperkingen en gebreken zijn van de apparaten. En mits we
voldoende opletten. In dat laatste is de grootste winst te behalen op
veiligheidsgebied. ▲