schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Het aandeel ongeschoolde en geoefende arbeiders met een hoge werkdruk is relatief beperkt.
Maar voor veel van deze functies is er wel sprake van onvoldoende autonomie.
Dit resulteert in een relatief hoog aandeel werknemers met werkstress, ondanks het feit
dat de werkdruk beperkt is. Bij geschoolde arbeiders is er eenzelfde aandeel met hoge
werkdruk, maar het niveau van werkstress is aanzienlijk lager omdat deze werknemers
over meer autonomie beschikken. Bij het middenkader en kaderfuncties is er een spectaculaire
toename van de werkdruk, die zich echter niet vertaalt in een evenredige toename
van de werkstress omdat ook de autonomie waarover deze functies kunnen beschikken
zeer groot is 9 .
De aard van de functie is niet de enige variabele die van invloed is op werkstress. Ook
de leeftijd vertoont een nauwe samenhang met het niveau van werkstress. Naarmate de
leeftijd toeneemt, neemt het aandeel van de werknemers dat met werkstress wordt geconfronteerd
ook steeds verder toe. Dit hoeft niet te betekenen dat oudere werknemers meer
stresserende jobs uitvoeren. Veeleer gaat het om een stressniveau dat zich cumulatief opbouwt
doorheen de loopbaan. Dit verklaart ook de knik neerwaarts in het stressniveau
bij de categorie 55+ en bekend staat als het ‘healthy worker effect’. Werknemers met een
hoog stressniveau verlaten op deze leeftijd vroegtijdig de arbeidsmarkt en ‘verdwijnen’
zodoende uit de cijfers, waardoor het lijkt dat de situatie in deze hogere leeftijdscategorie
verbetert (STV Innovatie & Arbeid, 2007).
Dat werkstress bijdraagt tot een vroegtijdig verlaten van de arbeidsmarkt, wordt bevestigd
door de inschatting van de respondenten op de haalbaarheid van werken tot de
pensioenleeftijd. Werknemers die met werkstress geconfronteerd worden, schatten de
haalbaarheid van een actieve loopbaan tot de pensioenleeftijd anders in. Waar 26% van
de werknemers zonder problemen inzake werkstress de uitoefening van de job tot de
pensioenleeftijd als onhaalbaar inschat, loopt dit aandeel op tot 54% bij werknemers met
werkstress en tot 65% bij werknemers met acute werkstress (STV Innovatie & Arbeid,
2004). Het terugdringen van werkstress gedurende de loopbaan moet dan ook een essentieel
onderdeel zijn van elk beleid gericht op activering van oudere werknemers.
De trendgegevens over de kwaliteit van de arbeidsinhoud in deze paragraaf bevestigen
niet dat betaald werk van betere kwaliteit is geworden. De cijfers wijzen wel op een afname
van het eentonige werk, maar tegelijk signaleren meer werkenden een toename van de
werkdruk. Als zodanig ondersteunen de gegevens geen ‘degradatiethese’ die stelt dat de
kwaliteit van het werk daalt onder invloed van de technologische ontwikkeling. Werknemers
worden in deze these steeds meer het verlengstuk van de apparatuur en vinden in het
werk steeds minder gelegenheid tot ontplooiing van hun persoonlijkheid en capaciteiten.
Maar evenmin ondersteunen de gegevens een ‘regradatiethese’ die stelt dat door automatisering
en informatisering het zware en routinematige werk verdwijnt en het nieuw gecreëerde
werk meer ruimte biedt voor ontplooiing. Mogelijks sluiten de gegevens nog het
best aan bij een ‘polarisatiethese’ die stelt dat beide tendensen zich voordoen, maar dan
in verschillende segmenten van de arbeidsmarkt (De Beer, 2001). Het betreft dan relatief
van elkaar afgescheiden delen van de arbeidsmarkt, met enerzijds betere arbeidsinhoud
voor hogere segmenten van de arbeidsmarkt (beroepsmarkten, bedrijfsmarkten) waarbij
voor toetreding het opleidingsniveau van groot belang is, en anderzijds slechtere arbeidsinhoud
voor lagere segmenten van de arbeidsmarkt (allemansmarkten) waarbij vereiste
vaardigheden en kennis zeer eenvoudig zijn.
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 96