schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Bezig Vlaanderen
Geert Van Hootegem*, Sophie De Winne**, Anneleen Forrier**
Elise Marescaux**, Luc Sels*** & Rik Huys****
Inleiding
‘’t Zijn zotten die wàrken’, liet Juul Kabas begin van de jaren ’80 door de jukebox schallen.
Sindsdien is de Vlaamse hitmachine stilgevallen, althans wat het thema arbeid en werk
betreft. Dat is niet verwonderlijk. De literatuur van de vrijetijdsmaatschappij voorspelde
een arbeidsloze samenleving met veel vrije tijd en veel robotten. Het neoliberalisme dat
ongeveer diezelfde tijd de kop opsteekt, bezweert de samenleving om zich te ontdoen van
zijn institutionele ketenen ten voordele van de onvolprezen markt. De interne arbeidsmarkt
moet plaats ruimen voor jobhoppende freelancers. Het fel bejubelde Belgische
overlegmodel dreigde op een hoopje gespeeld te worden. Ondertussen adelde arbeid niet
meer want het casinokapitalisme kon ook Jan met de pet wel bekoren.
Tijd om een balans op te maken. Want is arbeid en werk de voorbije decennia sociaal,
economisch en politiek wel zo verwaarloosbaar geworden Zijn het alleen nog outsiders
die werken of schreeuwt de Vlaming nog altijd om meer werk Of is het misschien een
noodkreet naar beter werk In wat volgt proberen we met cijfers en woorden een antwoord
te bieden. De cijfers zijn opgehaald uit administratieve databronnen en surveys.
Logischerwijs rapporteren ze over de formele arbeidsmarkt, zeg maar het witte gebeuren.
De onderrapportering van het informele deel van de arbeidsmarkt wordt in dit boek gecompenseerd
door een aparte focusbijdrage.
Deze bijdrage wordt opgebouwd rond twee centrale thema’s eigen aan het levensdomein
Werk en Arbeidsparticipatie, meer bepaald werkzaamheid en werkbaarheid. Het eerste
thema buigt zich over de vraag ‘hoeveel arbeid’, het tweede over de vraag ‘welke arbeid’
In elk van beide onderdelen belichten we een aantal door ons relevant geachte trends.
Daarbij komen zowel objectieve als subjectieve gegevens aan bod, en wordt de nodige
aandacht besteed aan de positie van kansengroepen. In een afsluitende epiloog worden
de trends in hun onderlinge samenhang bekeken.
De discussies over werkzaamheid vertrekken van de vraag hoeveel mensen van al diegenen
die zouden kunnen werken er effectief werken. Uiteraard wordt er ook gepeild naar
wie wel en wie niet werkt. Dat zijn geen overbodige vragen als men weet dat de komende
decennia het aantal mensen dat kan werken, als gevolg van demografische ontwikkelingen,
wellicht sterk zal afnemen. De voorwaardelijke wijs is hier op zijn plaats want men
kan wel voorspellen hoeveel 18-jarigen er binnen 18 jaar zullen zijn maar hoeveel immigranten
er zullen arriveren, betreft al meer natte vingerwerk.
* Centrum voor Sociologisch Onderzoek, Faculteit Sociale Wetenschappen van de Katholieke Universiteit Leuven (K.U.Leuven).
E-mail: geert.vanhootegem@soc.kuleuven.be.
** Departement Handelswetenschappen van Lessius en Onderzoekscentrum Personeel & Organisatie van de Faculteit Economie
en Bedrijfswetenschappen van de K.U.Leuven.
*** Onderzoekscentrum Personeel & Organisatie van de Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen van de K.U.Leuven.
**** Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA), Onderzoeksgroep Arbeid & Organisatie, K.U.Leuven.
69 Al ge m e e n - We r k