schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

instrument op te leveren waarmee ook Vlaanderen kan meespreken in het overwegend
Angelsaksische debat.
Maar resultaten uit studies van de Angelsaksische situatie, mogen niet zomaar worden
overgenomen in de West-Europese context. Dat blijkt onder meer uit een analyse van de
variantiecomponenten van sociaal kapitaal. Zowel veralgemeend vertrouwen als participatie
in verenigingen kunnen in Vlaanderen slechts minimaal verklaard worden op basis
van factoren op gemeenteniveau. In de Verenigde Staten zien we nochtans dat contextfactoren
een veel grotere invloed hebben op sociaal kapitaal. Dit betekent met andere
woorden dat de mate van ongelijkheid tussen de gemeenten in Vlaanderen veel beperkter
is dan in de Verenigde Staten. Ruimtelijke segregatie is in de Verenigde Staten een veel
duidelijker fenomeen dan in Vlaanderen. In vergelijking met de situatie in de Verenigde
Staten is gettovorming in Vlaanderen eigenlijk onbestaande. Dit toont nogmaals aan hoe
gevaarlijk het is om onderzoeksresultaten uit een Amerikaanse context zomaar over te
planten op de West-Europese context. Samengevat zien we voor etnisch-culturele samenstelling,
inkomensongelijkheid, criminaliteit, … misschien wel grote verschillen onder
de Vlaamse gemeenten, maar qua omvang en qua effect op attitudes en gedragingen zijn
deze verschillen minimaal in vergelijking met de toestand in de Verenigde Staten. Het is
daarom belangrijk dat er voldoende onderzoek gebeurt in een West-Europese context,
vooraleer we al te snel conclusies uit de (dominante) Amerikaanse onderzoekstraditie
overnemen.
Het gebrek aan verklaarde variabiliteit op gemeenteniveau betekent dat sociaal kapitaal
in Vlaanderen veel sterker door het individuele niveau wordt verklaard dan door
het gemeenschapsniveau. Iemands sociaaleconomische situatie blijft vooralsnog de beste
verklaring voor iemands engagement in zijn of haar gemeenschap. Niet alleen verklaren
deze achtergrondkenmerken het individuele veralgemeend vertrouwen, ook het formele
lidmaatschap van verenigingen wordt sterk bepaald door het opleidingsniveau. Maar ook
kerkbezoek blijft sterk bepalend voor de sociale betrokkenheid: ook al is de kerkelijke betrokkenheid
tanende, toch blijkt dat kerkbezoek, onder controle van belangrijke andere
factoren, nog steeds een bron is van actieve participatie aan het gemeenschapsleven. De
gemeentekenmerken die ter controle zijn toegevoegd aan het model (bevolkingsdensiteit,
gemiddeld inkomen en werkloosheid) hebben in tegenstelling tot de Angelsaksische literatuur
geen invloed op het sociaal kapitaal.
De relatie tussen etnisch-culturele diversiteit en sociaal kapitaal blijkt in Vlaanderen niet
problematisch te zijn. Op basis van de beschikbare ADSEI-data zijn 5 diversiteitsindicatoren
opgesteld. Die meten zowel de statische vorm van diversiteit (het aandeel vreemdelingen),
de dynamiek van etnisch-culturele diversiteit (aandeel immigranten, toename
aandeel vreemdelingen en immigranten), alsook de culturele afstand (aandeel niet-Europese
vreemdelingen). Wanneer we de meest rigoureuze methodologische standaarden in
acht nemen, blijkt dat etnisch-culturele diversiteit het sociale weefsel in Vlaanderen nauwelijks
aantast. Er dient echter wel te worden opgemerkt dat de meest relevante indicator
ter bepaling van etnisch-culturele diversiteit (het aandeel niet-Europese vreemdelingen)
een curvilineair effect vertoont op veralgemeend vertrouwen. Dat betekent dat het
veralgemeend vertrouwen daalt tot op een bepaald niveau van diversiteit, maar daarna
weer stijgt. Een gelijkaardig curvilineair effect is recent in Vlaanderen aangetoond ter
verklaring van extreem-rechts stemgedrag. Tussen diversiteit en actief lidmaatschap van
verenigingen is er geen significante relatie gevonden, wat in lijn ligt met de meeste andere
analyses die geen significant effect van diversiteit op interacties in lokale gemeenschappen
hebben gevonden.
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 442