schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

lokale diversiteit. Maar in gemeenten waar de diversiteit hoger ligt dan dit niveau, daalt
de kans weer dat men op het Vlaams Blok stemt.
We zijn er ons van bewust dat bij de hier voorgestelde diversiteitsindicatoren ook vragen
kunnen worden gesteld. Ben Abdeljelil en Vranken (1997) plaatsen terecht kanttekeningen
bij de data over vreemdelingen in het kader van beleidsondersteunend onderzoek.
Een groot deel van de bevolking van vreemde herkomst is, aldus de auteurs, ondertussen
genaturaliseerd tot Belg en is daardoor verdwenen uit de vreemdelingenstatistieken. De
onderzoekers waarschuwen daarom dat onderzoek op basis van deze statistieken zelfs
kan leiden tot verkeerde beleidsbeslissingen, aangezien de ware diversiteit verhuld blijft
achter de voorhanden zijnde data. Om aan dit probleem tegemoet te komen, vergeleken
we de cijfers over het aantal vreemdelingen (niet-Belgen) met de cijfers van de Studiedienst
van de Vlaamse Regering over het aantal personen van vreemde herkomst. Deze
laatste cijfers omvatten niet alleen het aantal niet-Belgen, maar ook de personen die de
Belgische nationaliteit hebben verworven en zelfs een groot deel van de zogenaamde ‘derde
generatie’ 4 (Corijn & Lodewijckx, 2009). We komen tot een correlatie van 0,99 tussen
de gemeentelijke cijfers over het aantal niet-Belgen en het aantal personen van vreemde
herkomst, wat in essentie wil zeggen dat de 2 cijferreeksen zo goed als identiek zijn. De
personen van vreemde herkomst wonen dus in precies dezelfde gemeenten als de vreemdelingen
die (nog) niet de Belgische nationaliteit verworven hebben 5 . Daarom zullen we
ons in deze analyse beperken tot het gebruik van de officiële vreemdelingendata zoals die
door ADSEI werden opgesteld.
Aangezien we op zoek zijn naar het unieke effect van etnisch-culturele diversiteit op
sociaal kapitaal is het noodzakelijk om te controleren voor andere factoren, zowel op
individueel als op gemeentelijk niveau, die mee de variabiliteit in sociaal kapitaal verklaren.
Op het individuele niveau testen we een uitgebreide set van respondentenkenmerken
waarvan vorig onderzoek al heeft aangetoond dat zij in verband staan met zowel veralgemeend
vertrouwen als participatie in verenigingen (Brehm & Rahn, 1997; Verba e.a.,
1995; Putnam, 2000; Uslaner, 2002). Zo blijkt leeftijd in een positief verband te staan met
sociaal kapitaal: hoe ouder, hoe meer geëngageerd. Mannen blijken meer betrokken te
zijn bij de gemeenschap, net zoals gehuwde mensen. Daarnaast blijkt dat voornamelijk
de sociaaleconomische situatie - en vooral dan het opleidingsniveau - mensen engageert
en hen uitrust met capaciteiten die veralgemeend vertrouwen en verenigingsparticipatie
mogelijk maken. Frequent religieuze erediensten bijwonen, blijkt het sociaal kapitaal te
ondersteunen terwijl etnisch-culturele minderheden door de band minder betrokken zijn
in de gemeenschap.
Wat betreft de controlevariabelen op het gemeentelijke niveau blijkt - in lijn met Amerikaanse
onderzoeksuitkomsten (Sampson e.a., 2002) - ook in Vlaanderen een aantal
socio-economische factoren samen voor te komen. In gemeenten die een hoge graad van
werkloosheid kennen, komt er bijvoorbeeld ook veel criminaliteit voor. Vanwege dit probleem
van multicollineariteit is het onmogelijk om tegelijkertijd te controleren voor een
uitgebreide set van gemeentekenmerken. Om deze reden is ervoor geopteerd om enkel te
controleren voor bevolkingsdichtheid (uitgedrukt in 100 inwoners per vierkante kilometer),
het gemiddeld fiscaal inkomen van 2005 (in 1.000 euro) en de werkloosheidsgraad
in 2006. Daarbij verwachten we dat in zeer dicht bevolkte gemeenten er een verminderd
gemeenschapsgevoel is, dat het gemiddelde inkomen bijdraagt tot meer sociaal kapitaal,
terwijl werkloosheid juist leidt tot een afbrokkeling van het sociale weefsel. Figuur 3 vat
het onderzoeksplan schematisch samen.
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 436