schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

een zwakke, tussen diversiteit en sociaal kapitaal aanwezig te zijn (Soroka e.a., 2007). We
moeten er echter rekening mee houden dat recente onderzoeksresultaten ook aantonen
dat dit negatieve effect getemperd kan worden door sociale interacties (Stolle e.a. , 2008).
Aan de andere kant van de wereld, in Australië, blijkt dat naast etnische fractionalisering
vooral linguïstische fractionalisering tot een sterke daling in het veralgemeende
vertrouwen leidt (Leigh, 2006). Op het Europese continent zijn de schaarse resultaten
al evenmin eenduidig. In Groot-Brittannië wijzen analyses van Letki (2008) uit dat in
heterogene buurten minder veralgemeend vertrouwen aanwezig is, maar dat, globaal genomen,
alledaagse interacties nauwelijks lijden onder lokale heterogeniteit. Belangrijker
voor het voorliggende Vlaamse onderzoek zijn de Nederlandse onderzoeksresultaten.
Recent hebben Lancee & Dronkers (2009) een replicatie van Putnams oorspronkelijke
onderzoek uitgevoerd. Gebruikmakend van een survey bij de 4 grootste allochtone groepen
aangevuld met een even grote groep autochtone burgers, hebben de onderzoekers
nagegaan of er een verminderd sociaal kapitaal aanwezig is onder inwoners van de meest
diverse buurten van de 13 grootste Nederlandse steden. In dit onderzoek hebben Lancee
& Dronkers sociaal kapitaal geoperationaliseerd aan de hand van: (1) de kwaliteit van
het contact met de directe buren, (2) het vertrouwen in de buurt en (3) het interetnische
vertrouwen. Na een multilevelanalyse blijkt dat er een verminderde kwaliteit optreedt
van het contact met de buren en dat ook het vertrouwen in de buurt veel lager ligt in diverse
gemeenschappen. Er is daarentegen geen significante samenhang tussen diversiteit
en interetnisch vertrouwen. Lancee & Dronkers concluderen op basis van deze bevindingen
dat de Putnamthese overeind blijft in Nederland, althans wat betreft die specifieke,
zeer divers samengestelde buurten.
Naast deze verschillende landenstudies toont ook comparatief onderzoek aan dat er een
negatieve relatie zou kunnen bestaan tussen diversiteit en sociaal kapitaal. In een studie
op basis van de ‘World Values Survey’, waarbij meer dan 50 landen zijn samengebracht,
vinden diverse onderzoekers een negatieve relatie tussen diversiteit en sociaal kapitaal
(Zak & Knack, 2001; Delhey & Newton, 2005; Kesler & Bloemraad, 2008). Delhey &
Newton stellen daarenboven vast dat naast een direct effect op veralgemeend vertrouwen,
etnisch-culturele diversiteit eveneens een indirecte relatie vertoont via goed bestuur,
de nationale welvaart en inkomensongelijkheid (2005). Op Europees niveau zien Hooghe
e.a. (2009) echter dat hoewel verschillende diversiteitsindicatoren een consistent negatief
verband met veralgemeend vertrouwen vertonen, er van sterke of significante effecten
geenszins sprake is. Op basis van deze laatste studie kan men dus niét stellen dat diversiteit
een negatief effect zou hebben op de culturele component van sociaal kapitaal.
Het overlopen van de literatuur toont aan dat de meeste studies voor de Verenigde Staten
lijken te wijzen op een negatieve relatie tussen diversiteit en sociaal kapitaal. De vraag
blijft echter of, en in hoeverre, die resultaten ook geldig zijn in de Europese context.
2.2. Verklaringen voor een negatieve relatie
In de literatuur zijn er 4 belangrijke theorieën aanwezig die verklaren waarom diversiteit
zou kunnen leiden tot een aantasting van het gemeenschapsleven.
De eerste theoretische verklaring voor een negatieve relatie tussen etnisch-culturele diversiteit
en sociale cohesie is het zogenaamde ‘homofilie-argument’, waarmee bedoeld
wordt dat contact tussen gelijkaardige mensen vaker plaatsheeft dan contact tussen mensen
die van elkaar verschillen (McPherson e.a., 2001). We zijn geneigd contact te zoeken
met mensen die op ons lijken. Persoonskenmerken die de samenstelling van groepen be-
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 432