schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

teit (Helliwell & Putnam, 2004). Wat betreft het effect van immigratie op de samenleving
stelt Putnam dat dit op lange termijn wenselijk en zelfs noodzakelijk is: immigranten
dragen bij tot de economische groei van het land van bestemming maar bouwen door
financiële steun aan hun familie in het land van herkomst ook bij tot meer welvaart daar.
Echter, op basis van een uitgebreide cross-sectionele analyse is Putnam tot de conclusie
gekomen dat raciale diversiteit en immigratie het gemeenschapsleven binnen de Amerikaanse
samenleving uitholt: ‘Diversity, at least in the short run, seems to bring out the
turtle in all of us’ (Putnam, 2007, 151). Het is, aldus Putnam, echter niet zo dat diversiteit
leidt tot grotere rassentegenstellingen: diversiteit zorgt er voor dat de solidariteit binnen
de samenleving daalt, zowel tussen als binnen de verschillende etnische groepen.
Binnen de Amerikaanse context staat Putnam niet alleen met dergelijke bevindingen.
Eerder al kwamen Alesina & La Ferrara (2000, 2002) op basis van de ‘General Social
Survey’ tot de conclusie dat raciale diversiteit een negatief effect heeft op veralgemeend
vertrouwen en deelname aan het verenigingsleven. Daarnaast maken ook Costa & Kahn
(2003) melding van een verminderd sociaal kapitaal in gebieden met een grote heterogeniteit
– zowel van raciale aard alsook betreffende inkomensongelijkheid en sociaaleconomische
afkomst. Rodney Hero (2007) ten slotte vond dat de raciale samenstelling van de
VS te weinig aan bod kwam in Putnams oorspronkelijke ‘Bowling Alone’-analyse (2000)
naar een dalend gemeenschapsleven in Amerika en ging daarom zelf na of meer sociaal
kapitaal samenging met meer interetnische spanningen. In zijn eigen onderzoek heeft
Hero echter bevestigd dat er een sterk negatief verband is tussen etnische fractionalisering
en sociaal kapitaal.
De meeste onderzoeksresultaten over deze vraagstelling zijn afkomstig uit de Verenigde
Staten en het is dan ook zeer de vraag of deze resultaten mogen veralgemeend worden
naar West-Europa, en meer specifiek naar Vlaanderen. Ten eerste heeft eerder onderzoek
aangetoond dat een van de belangrijkste determinanten van sociaal kapitaal juist de
socio-economische situatie is, met inkomensongelijkheid als een van de meest bepalende
factoren (Uslaner, 2002; Bjørnskov, 2006, 2008). De inkomensongelijkheid is in de Verenigde
Staten veel groter dan in het Vlaamse Gewest (World Bank, 2007), en we kunnen
dan ook verwachten dat het maatschappelijke weefsel hier andere kenmerken vertoont
dan in de Verenigde Staten. Ten tweede kan de analyse naar de effecten van diversiteit op
sociaal kapitaal in Amerika niet losgekoppeld worden van de historische context waarin
immigratie de Amerikaanse samenleving bepaald heeft. ‘Community,’ aldus Hero, ‘cannot
be appropriately understood without reference to racial diversity in America’ (2007,
153). De etnisch-culturele diversiteit in Vlaanderen kan daarom niet zomaar vergeleken
worden met de diversiteit van de Amerikaanse samenleving. Ten derde zien we in ander
onderzoek naar sociaal kapitaal dat er opvallende verschillen zijn tussen de Verenigde
Staten en Vlaanderen. Zo gaat de algemene stelling dat het gemeenschapsleven stelselmatig
achteruit gaat niet op voor West-Europa in het algemeen (Stolle & Hooghe, 2004) en
Vlaanderen in het bijzonder (Hooghe, 2003). Er is geen aanwijzing dat er in Vlaanderen
de laatste 10 tot 20 jaar een systematische daling van het verenigingslidmaatschap is opgetreden
(Hooghe & Quintelier, 2007; zie ook de bijdrage van Smits & Elchardus elders in
dit boek), en dit in tegenstelling tot Amerika. Daarom vergt de zoektocht naar mogelijke
factoren ter verklaring van wijzigingen in het sociaal kapitaal in Vlaanderen een ander
perspectief dan het zomaar klakkeloos overnemen van het onderzoek uit de Verenigde
Staten.
Onderzoek in andere landen sluit overigens ook niet altijd aan bij de Amerikaanse conclusies.
In Canada is dat wel het geval: ook hier blijkt er een negatieve relatie, weliswaar
431 Fo c u s - So c i a l e p a rt i c i p a t i e