schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Bemoeilijkt etnisch-culturele diversiteit het samenleven in Vlaanderen
Het effect van lokale diversiteit op sociaal kapitaal in Vlaamse gemeenten
Tim Reeskens & Marc Hooghe*
Inleiding
Een van de grootste sociale veranderingen die Vlaanderen de afgelopen decennia heeft
ondergaan is de toegenomen etnische en culturele diversiteit. Weliswaar was het grondgebied
van het huidige Vlaamse Gewest altijd al een trekpleister voor andere nationaliteiten
vanwege zijn centrale ligging en economie (Morelli, 1993), toch zien we dat de toename in
zowel het aantal vreemdelingen als het aantal verschillende nationaliteiten sterk is gestegen
sinds het midden van de 20 ste eeuw (Grimmeau, 1993). In de inleidende bijdrage van
dit boek werd al aangegeven dat de groei van de bevolking in Vlaanderen tegenwoordig
vooral een gevolg is van een stijging van de externe immigratie. Bovendien lijken trends
en economische prognoses aan te geven dat de Vlaamse samenleving, in lijn met andere
Westerse landen, in de nabije toekomst nog kleurrijker zal worden (Hooghe e.a., 2008;
Willems, 2008). Ten eerste geven evoluties op de arbeidsmarkt aan dat immigratie noodzakelijk
is en zal blijven. Enerzijds is immigratie noodzakelijk om de arbeidsplaatsen in
te vullen die vrijkomen ten gevolge van de vergrijzing van de babyboomgeneratie. Bovendien
zijn er de zogenaamde knelpuntberoepen die moeilijk ingevuld worden en waarvoor
buitenlandse werkkrachten gerekruteerd worden. Het beleid van de federale regering en
Europese initiatieven richting een ‘blue card’ lijken deze evolutie alleen maar te ondersteunen.
Ten tweede blijkt ook dat de economische immigratiestop niet heeft geleid tot
een minder kleurrijke Vlaamse samenleving, wel integendeel. De natuurlijke aangroei –
de geboortes voortkomend uit de aanwezige allochtone bevolking – zal ertoe bijdragen
dat het aandeel personen van vreemde herkomst in de totale populatie nog verder zal
stijgen (De Beer, 2007).
Terwijl de etnisch-culturele diversiteit de afgelopen jaren stelselmatig is toegenomen, is
het maatschappelijke discours bij sommige groepen eerder negatief van toon. Meuleman
& Billiet (2005) hebben eerder aangetoond dat de perceptie van een etnische bedreiging
is toegenomen sinds het einde van de jaren ‘90. Daarenboven suggereert recent cijfermateriaal
dat de Vlamingen er in globo vrij negatieve opinies over de islam op nahouden
(Billiet & Swyngedouw, 2009). Zo geeft ongeveer de helft van de Vlamingen te kennen
dat de islam niets kan bijdragen aan de Europese cultuur. Ook in de bredere politieke
en maatschappelijke actualiteit zien we dat immigratie en multiculturaliteit belangrijke
thema’s blijven. De toegenomen diversiteit van de Vlaamse samenleving zorgt soms voor
een bezorgdheid over het in stand houden van de eigen culturele identiteit.
De stelling dat diversiteit de kwaliteit van het menselijke samenleven ondergraaft, is recent
ook binnen de sociale wetenschappen opnieuw als onderzoeksthema naar voren geschoven.
Reeds van bij het ontstaan van de sociologie als wetenschappelijke discipline
was het inzicht aanwezig dat de hedendaagse diverse en complexe samenleving op een andere,
meer interdependente vorm van solidariteit berust dan de premoderne samenleving
* Centrum voor Politicologie, Katholieke Universiteit Leuven. E-mail: tim.reeskens@soc.kuleuven.be.
427 Fo c u s - So c i a l e p a rt i c i p a t i e