schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Figuur 2.
De invloed van bewoners- en omgevingskenmerken op leefbaarheid.
Bron: Heylen e.a. (2007, 8).
Gegeven dat dorpsverschraling verwijst naar een afname in leefbaarheid is het belangrijk
om bij het in kaart brengen van dorpsverschraling, een onderscheid te maken tussen
veronderstelde en gepercipieerde dorpsverschraling; of met andere woorden, tussen de
transformaties van objectieve omgevingskenmerken en de beleving van de bewoners van
deze transformaties. Thissen e.a. (2001) spreken over de dialoog tussen de materieelruimtelijke
structuur en de oriëntatie van bewoners en tonen aan hoe verschillende groepen
bewoners, gedreven door hun oriëntatie, uiteenlopende waarderingen vertonen voor eenzelfde
materieelruimtelijke structuur. Zo zouden relatief bemiddelde huishoudens voor
een woondorp kiezen omwille van de goede ligging ten opzichte van werkgelegenheidscentra,
de natuurlandschappelijke of recreatieve omgeving of omwille van de cultuurhistorische
waarde van het dorp, terwijl minder bemiddelde huishoudens in een dergelijk
dorp ‘terecht’ komen omwille van de lage prijzen. Voor de eerste groep is de beleving van
hun woonomgeving positief, voor de tweede niet noodzakelijk. De materieelruimtelijke
structuur van een dorp trekt dus een bepaald publiek aan. Thissen e.a. beargumenteren
dat dit een zelfversterkend proces is: eens dat er een bepaald publiek zich in een dorp
gevestigd heeft, trekt het meer gelijkgestemden aan en gaat dit ten koste van de oorspronkelijke
bevolking. Zo doet de komst van meer bemiddelde huishoudens de bouwgrondprijzen
stijgen waardoor kinderen van autochtone bewoners soms noodgedwongen moeten
uitwijken (Willaert, 1999). Volgens Thissen & Droogleever Fortuijn (1998) hebben
woondorpen daardoor de neiging om homogeen te zijn naar welstand en levensfase. De
transformatie van autonome naar woondorpen maakt nu dat er zich op het platteland een
nieuwe ruimtelijke verscheidenheid ontwikkelt gebaseerd op de ‘ruimtelijke kwaliteit van
cultuurhistorische en landschappelijke waarden en de identiteit van ‘dorpse’ woonmilieus’
(Thissen e.a., 2001, 344). Bepaalde plattelandskernen oefenen als woondorp een zekere
aantrekkingskracht uit door hun natuurlandschappelijke of recreatieve waarde of door
hun interessante ligging in de buurt van werkgelegenheids- of dienstencentra. Andere
kernen hebben die troeven niet en zijn daardoor minder aantrekkelijk als woondorp.
De beleving van dorpsverschraling blijkt erg samen te hangen met de persoonlijke oriëntatie
of achtergrond van de bewoner. Thissen & Droogleever Fortuijn (1998) tonen aan dat
deze beleving bovendien tijdsgebonden is. Structurele veranderingen, zoals schaalvergroting
en regiovorming, gaan volgens de auteurs gepaard met culturele veranderingen. Zo
vermelden Thissen e.a. (2001) de overgang van een samenleving gebaseerd op productie
naar een samenleving gebaseerd op consumptie. De leefbaarheid van een woonlocatie is
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 404