schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

zorgbehoeften heeft ook de meeste ondersteuning krijgt. Dit wijst op een zogenaamde
zorgverdunning waarbij relatief veel ouderen formele zorg krijgen, maar met een matige
intensiteit. Zoals hierboven al gesteld, is een betere targetting van professionele zorg een
belangrijke uitdaging voor de toekomst.
Het al of niet gebruik van professionele zorg hangt ook samen met gemeentelijke kenmerken.
Zowel een gemeentelijke indicator van de zorgnood (predisposing factor) in de
gemeente, als een gemeentelijke indicator van het zorgaanbod in de gemeente (enabling
factor) hangen samen met de kans dat ouderen formele zorg gebruiken. Naarmate de
familiale zorgindex stijgt – met andere woorden, meer potentiële zorgvragers ten opzichte
van potentiële zorgverleners - wordt de kans groter dat ouderen in die gemeente
een beroep doen op professionele hulp. De impact van het aanbod aan gezinszorg is nog
groter: meer gepresteerde uren gezinszorg ten opzichte van het geprogrammeerde aantal
betekent ook meer formeel zorggebruik van ouderen in die gemeente.
Bij het antwoord op vraag 3 trachten we nader te duiden of de formele en informele zorg
meer als substituten dan wel als complementen functioneren. We vonden aangrijpingspunten
voor beide. Formele en informele zorg hangen niet samen. Het is dus bijvoorbeeld
niet zo dat het informele zorggebruik daalt naarmate de formele zorg stijgt, of dat beide
samen toenemen. Dit kan erop wijzen dat ouderen bewust kiezen voor het ene of het andere.
Wel stellen we vast dat de aard van de zorg die men nodig heeft, bepaalt welk zorgcircuit
wordt aangesproken. Ouderen met een ADL-beperking die dus op het vlak van
persoonsverzorgende activiteiten hulp nodig hebben, doen meer een beroep op professionele
zorg. Informeel zorggebruik hangt significant samen met beperkingen op het vlak
van huishoudelijke activiteiten, niet met ADL-beperkingen. Deze bevindingen ondersteunen
de hypothese van de complementariteit: elk heeft zijn eigen specialisatie. Belangrijker
echter dan de vraag of mantelzorg en professionele zorg elkaars substituten dan wel
complementen zijn, is de uitdaging om ‘als partners in de zorg’ te werken. Het is immers
zo dat zowel informele als formele hulpverleners worden ingeschakeld wanneer het teveel
wordt voor de mantelzorg alleen. Zorg wordt dan een samenspel tussen partners waarbij
de oudere zelf zoveel als mogelijk de regie over het eigen leven dient te behouden. Dat ook
deze laatste opdracht geen sinecure is, wordt bevestigd door de resultaten. We stelden
immers vast dat de zorgvoorkeur van de oudere geen invloed heeft op het zorgcircuit dat
wordt aangesproken. Of met andere woorden: de weg van een aanbodgestuurde naar een
vraaggestuurde ouderenzorg is nog lang.
Noten
1 ‘
Gebruikelijke zorg’ is de normale, dagelijkse zorg, bijvoorbeeld partners die voor elkaar zorgen. In Nederland
wordt dergelijke ‘gebruikelijke zorg’ niet meer betaald uit publieke middelen.
2 De individuele kenmerken die werden opgenomen in deze bijdrage zijn terug te vinden in tabel 1.
3 De gemeentelijke kenmerken die werden opgenomen in deze bijdrage zijn terug te vinden in tabel 2.
4 Het tweede deelonderzoek richtte zich tot ouderen in de residentiële zorg. Van die data maken wij hier
geen gebruik.
5 Ratio’s zijn verhoudingen, en worden weergegeven in percentages.
6 Dit was het geval voor het aantal gepresteerde uren gezinszorg tov programmacijfer aantal uren gezinszorg,
het aantal gepresteerde uren poetsdiensten, het aandeel gerechtigden op IGO en GIB en het aandeel
gerechtigden op een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden.
7 2003 werd als richtjaar gebruikt voor het aandeel leefloners.
8 Hulp in het huishouden is grotendeels een zaak van verwanten, vooral van de echtgenote/partner. Het kan
dus niet om hulp, maar om taakverdeling binnen het gezin gaan. Het is dus mogelijk dat het percentage
ouderen met informele hulp sterk wordt overschat (Vanden Boer, 2006).
397 Fo c u s - Ge zo n d h e i d