schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Het aantal 80-plussers ten opzichte van het aantal 50- tot 59-jarigen heeft een invloed op
het formele zorggebruik, zoals Auchincloss e.a. (2001) reeds suggereerden. Naarmate in
de gemeente de familiale zorgindex stijgt (dat wil zeggen, naarmate er meer 80-plussers
zijn ten opzichte van het aantal 50- tot 59-jarigen), wordt de kans groter dat ouderen in die
gemeente formele zorg gebruiken. Op het informele zorggebruik heeft dit geen invloed.
De invloed van het aantal uren gezinszorg (aantal gepresteerde uren ten opzichte van
het programmacijfer) sluit dan weer aan bij Muramatsu & Campbell (2002). Naarmate
de verhouding aantal gepresteerde uren gezinszorg ten opzichte van aantal geprogrammeerde
uren gezinszorg stijgt, stijgt ook het gebruik van formele zorg van ouderen in die
gemeente. De bevinding dat de aanwezigheid van voorzieningen in een gemeente – in
onze studie onder meer geïndiceerd aan de hand van de invulling van het programmacijfer
van rusthuizen en serviceflats - niet van invloed is op het gebruik van informele hulp,
wordt eveneens bevestigd door Muramatsu & Campbell (2002). Het aantal inwoners per
km² heeft, in tegenstelling tot wat door Auchincloss e.a. (2001) gesuggereerd wordt, geen
invloed op formeel zorggebruik. Wel valt een kleine invloed op informeel zorggebruik
waar te nemen. Het gemiddelde inkomen per inwoner heeft eveneens een kleine invloed
op informele zorg, maar niet op het gebruik van formele zorg. Ouderen uit landelijke en
meer welstellende gemeenten hebben een grotere kans op informeel zorggebruik.
6.3. Formele en informele zorg: substitutie en/of complementariteit
Hierboven stelden we vast dat formeel zorggebruik geen invloed heeft op het al dan niet
gebruiken van informele zorg, en omgekeerd. Deze vaststelling steunt de these van Luijkx
(2001) dat ouderen bewust kiezen voor professionele zorg óf voor mantelzorg. De onderzoeksresultaten
bevestigen tevens de complementariteitshypothese. Op welk zorgcircuit
ouderen een beroep doen, hangt inderdaad samen met de aard van de hulp die men nodig
heeft. Ouderen met een ADL-beperking die op het vlak van persoonsverzorgende activiteiten
hulp nodig hebben - en meer dan waarschijnlijk ook in het huishouden waardoor de
zorglast stijgt - doen meer een beroep op professionele zorg. Informeel zorggebruik hangt
significant samen met beperkingen op het vlak van huishoudelijke activiteiten, niet met
ADL-beperkingen. Deze bevindingen ondersteunen de hypothese van de complementariteit
- elk heeft zijn eigen specialisatie - van informele en formele hulp (Litwak, 1985).
Ook Pommer e.a. (2007) kwamen tot dezelfde bevindingen voor Nederland. ‘Blijkbaar
werkt in Nederland het task-specificitymodel, waarbij de familie licht huishoudelijke taken
uitvoert en zwaardere verzorgende en verplegende taken overlaat aan de professionele hulp’
(Pommer e.a., 2007, 101). Er bestaat evidentie dat zowel informele als formele hulpverleners
worden ingeschakeld wanneer het teveel wordt voor de mantelzorg alleen (Chappell
& Blandford, 1991; De Koker, 2009).
Uitleiding
De centrale vraag in deze bijdrage luidt als volgt: biedt de gemeentelijke context waarin
de oudere leeft een verklaring voor het al of niet gebruiken van zorg, naast individuele
kenmerken van de persoon in kwestie Daartoe worden twee deelvragen gesteld: 1)
welke individuele en gemeentelijke kenmerken bepalen het wel of niet beroep doen op
informele, niet-professionele zorg 2) welke individuele en gemeentelijke kenmerken bepalen
het gebruik van formele, professionele zorg Een derde, aanvullende vraag heeft
te maken met de relatie tussen informele en formele hulp: is er sprake van substitutie en/
of van complementariteit Om deze vragen te beantwoorden voerden we een multilevel
395 Fo c u s - Ge zo n d h e i d