schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

minder het geval is. Mannen doen immers op elke leeftijd in belangrijke mate een beroep
op de echtgenote. De ontvangen hulp van de echtgenote blijkt veeleer een zaak van rolen
taakverdeling dan van zorgverlening. Op vlak van leefsituatie vinden van Campen &
De Klerk (2004) dat alleenwonenden een grotere kans hebben om meer informele zorg
en meer thuiszorg te gebruiken. De bevindingen van Geerlings e.a. (2005) geven echter
aan dat het ontbreken van een partner de kans verkleint op een transitie van geen zorggebruik
naar het gebruik van informele thuiszorg, gedefinieerd als ‘onbetaalde en nietgeorganiseerde
hulp van partners, volwassen kinderen en andere verwanten, vrienden
en buren’. Auchincloss e.a. (2001) stellen vast dat alleenwonende ouderen een grotere
kans hebben op toegankelijkheidsproblemen tot de gezondheidszorg. Volgens Davey e.a.
(2007) ontvangen alleenwonenden dan weer minder enkel informele ondersteuning en
meer enkel formele ondersteuning. Ouderen die samenwonen met hun kinderen hebben
bovendien een kleinere kans om enkel formele zorg te ontvangen.
Ook de opleiding en het inkomen van ouderen, ‘enabling factoren’ in het model van Andersen,
blijken bepalend in de toegang tot en het gebruik van zorg. Een laag opleidingsniveau
en een beperkt inkomen vergroten de kans van ouderen om problemen te ondervinden
bij toegang tot de gezondheidszorg (Auchincloss e.a., 2001). Volgens Geerts (2009)
vertoont opleidingsniveau dan weer weinig samenhang met zorggebruik. van Campen &
De Klerk (2004) stellen vast dat ouderen met een middelmatig en hoog gezinsinkomen
een kleinere kans hebben om thuiszorg te gebruiken dan degenen met een gering gezinsinkomen.
Zorgvoorkeuren spelen eveneens een rol bij het zorggebruik van ouderen.
Eén van de vaststellingen van Luijkx (2001) is dat ouderen bewust kiezen voor professionele
zorg óf voor mantelzorg. Ouderen die een voorkeur hebben voor professionele
zorg benadrukken hun gevoelens van onafhankelijkheid in de zorgrelatie. Ouderen die
een voorkeur hebben voor mantelzorg benadrukken juist de wederzijdse betrokkenheid
tussen hulpverlener en hulpontvanger. Zij vinden het vooral prettig dat de zorg dicht bij
hen staat. Het sociaal netwerk wordt in het Andersen-model tot de enabling factoren
gerekend. Het kunnen beschikken over uitgebreide en vooral vertrouwelijke sociale relaties
is een belangrijke hulpbron waarop ouderen een beroep kunnen doen, indien nodig.
Naast het bieden van sociale steun zijn ze tevens een informatiebron. Zo stelt onder meer
Sussman (1976) dat iemands informele netwerk het gebruik van formele voorzieningen
faciliteert door hen in contact te brengen met diensten en voorzieningen.
Need factoren zoals het voorkomen van beperkingen en de algemene gezondheidstoestand
blijken eveneens de kans te vergroten op het gebruik van verschillende vormen van zorg.
Davey e.a. (2007) vinden dat het voorkomen van beperkingen bij 75-plussers samenhangt
met een grotere kans op het ontvangen van verschillende vormen van ondersteuning.
Het onderzoek van van Campen & De Klerk (2004) suggereert dat ernstige beperkingen
op vlak van mobiliteit, matige of ernstige beperkingen inzake huishoudelijke activiteiten
en incontinentie de kans vergroten op thuiszorg en informele zorg. De bevindingen
uit het onderzoek van Geerlings e.a. (2005) liggen in dezelfde lijn. Het voorkomen van
beperkingen bij activiteiten van het dagelijks leven (ADL) samen met beperkingen bij
instrumentele activiteiten van het dagelijks leven (IADL) vergroot de kans op toegang
tot de gezondheidszorg.
Verschillende onderzoeken gaan naast individuele kenmerken ook de invloed na van
kenmerken van geografische entiteiten (zoals de buurt, de gemeente, of de regio) op het
zorggebruik bij uiteenlopende doelgroepen (Prentice, 2006; Kirby & Kaneda, 2005; Muramatsu
& Campbell, 2002; Auchincloss e.a., 2001). Twee Amerikaanse onderzoeken zijn
385 Fo c u s - Ge zo n d h e i d