schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

worden, maar we vinden ook een relatie met het werkloosheidsniveau onder de Belgische
bevolking. Theoretisch is dit een uitdaging, omdat uit eerder onderzoek op landenniveau
juist was gebleken dat immigranten worden aangetrokken door tekorten op de arbeidsmarkt:
landen met een laag niveau van werkloosheid zullen meer immigranten aantrekken
dan landen waar de werkloosheid relatief hoog is (Hooghe e.a., 2008; Meuleman e.a., 2007).
Op landenniveau verwachten we dus eerder een negatief verband tussen werkloosheid en
immigratie. Op het eerste gezicht lijkt de eerdere analyse (op landenniveau) in strijd met de
huidige analyse (op gemeentelijk niveau). Dit hoeft echter niet noodzakelijk zo te zijn.
Vanuit een rationeel verklaringsmodel zullen immigranten inderdaad kiezen voor een samenleving
met een tekort aan arbeidsplaatsen. Dat verklaart de ‘populariteit’ van landen
met een geringe werkloosheid. Eenmaal ze in de ontvangende samenleving zijn aangekomen,
zullen migranten echter vaststellen dat zij over het algemeen een minder gunstige positie
hebben op de arbeidsmarkt dan de oorspronkelijke werknemers, onder meer omwille
van een mismatch tussen opleiding en arbeidsmarkt, een tekort aan adequate scholing,
een gebrek aan informele netwerken of een gebrek aan talenkennis. Vanuit die structurele
achtergrondpositie kan verklaard worden dat zij een hoger werkloosheidspeil zullen hebben
dan de autochtone bewoners van de gemeente waarin zij zich vestigen. Afhankelijk van
het niveau waarover men het heeft kan men dus zowel een negatief als een positief verband
hebben tussen immigratie en werkloosheid.
Op het lokale niveau duidt het waargenomen verband op een risico voor een ‘concentratie’-effect,
zoals dat reeds in diverse internationale studies werd aangehaald. In de huidige
analyse zien we dat een dergelijk concentratie-effect vooral zal optreden in de centrumsteden
van het Vlaamse Gewest. Dit concentratie-effect zorgt er voor dat de grootsteden niet
zozeer te maken hebben met enkel een toegenomen diversiteit. Op zich reeds zou men kunnen
stellen dat door het samenwonen van diverse culturen een aantal samenlevingsproblemen
allicht meer uitgesproken worden. Alleen al de taalbarrières kunnen er immers voor
zorgen dat de normale communicatiepatronen binnen een samenleving verstoord worden.
Die diversiteit als dusdanig kan dus, in sommige gevallen reeds beschouwd worden als een
mogelijke aantasting van de sociale cohesie van een samenleving (zie ook de bijdrage van
Reeskens & Hooghe in dit boek). Uit de analyse blijkt echter dat er een heel sterke relatie
optreedt tussen diversiteit en werkloosheid. Dat betekent met andere woorden dat diverse
gemeenten en wijken bijna automatisch ook geconfronteerd zullen worden met hoge werkloosheidscijfers.
Uit eerder onderzoek weten we echter ook dat werkloosheid een groot
aantal ongewenste maatschappelijke neveneffecten heeft, onder de vorm van overlast, problematisch
gezondheidsgedrag en verlies aan maatschappelijke rol. In de praktijk ontstaat
daardoor het risico van een cumulatief voorkomen van risicofactoren voor sociale cohesie.
Het risico is niet denkbeeldig dat deze situatie door de autochtone bevolking grotendeels
wordt toegeschreven aan de aanwezigheid van andere culturen, terwijl objectief kan worden
aangetoond dat het veeleer de concentratie van werkloosheidservaringen is dat verantwoordelijk
is voor deze negatieve effecten.
Uit deze analyse blijkt met andere woorden dat werkloosheid een kernvariabele is in het
verklaren van het verband tussen immigratie, diversiteit, sociale ongelijkheid en uitsluiting.
Dit sluit aan bij een ruimere traditie in de sociologische onderzoeksliteratuur, die stelt dat
integratie op de arbeidsmarkt niet alleen financiële voordelen heeft onder de vorm van een
ruimer inkomen, maar een belangrijke culturele en mentale weerslag heeft. Via hun integratie
op de arbeidsmarkt verwerven actoren een sociaal gewaardeerde rol en krijgen ze ook de
mogelijkheid om diverse werkgerelateerde vaardigheden te verwerven. De sterke associatie
tussen migratiestatus en werkloosheid dient daarom nader onderzocht te worden, niet al-
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 378