schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Inkomensongelijkheid, migratiepatronen en sociale ongelijkheid
in Vlaanderen
Tuba Bircan*, Marc Hooghe* & Aysegul Kayaoglu**
Inleiding
De Vlaamse samenleving is de afgelopen decennia duidelijk diverser geworden als gevolg
van een instroom van nieuwe inwoners, zowel van de andere lidstaten van de Europese
Unie als van buiten de Europese Unie. De maatschappelijke en economische integratie van
deze nieuwkomers geeft vaak aanleiding tot een zekere bezorgdheid, zowel in het maatschappelijk
als het wetenschappelijk discours. Op het vlak van onderwijs weten we dat
kinderen van allochtone oorsprong een blijvende achterstand vertonen inzake studiekeuze
en schoolloopbaan. Mede als gevolg van deze geringere scholingsgraad vertonen allochtonen
in het algemeen ook een minder gunstige positie op de arbeidsmarkt. Hun kwalificaties
sluiten niet noodzakelijk aan bij de vereisten van de arbeidsmarkt, terwijl ook discriminerende
praktijken in het aanwervingsproces de aansluiting op de arbeidsmarkt kunnen
bemoeilijken.
De bezorgdheid omtrent de economische integratie van allochtonen en immigranten gaat
echter ook verder dan enkel deze patronen van ongelijkheid en uitsluiting (Neckerman
& Torche, 2007; OECD, 2008). Een aantal economische benaderingen gaan immers nog
een stap verder. Borjas (2003) en andere auteurs gaan er van uit dat immigratie leidt tot
een toename van het aanbod van lager of matig opgeleide arbeidskrachten. Dit grotere
aanbod vertaalt zich in een daling van de lonen voor deze groep. De stelling van Borjas
is bovendien dat dit verschijnsel zich niet zal beperken tot de allochtone arbeidskrachten
zelf, maar ook een effect zal hebben op alle lager geschoolde arbeidskrachten (Borjas e.a.,
1996). Immigratie kan op deze wijze leiden tot een sterkere mate van sociaal-economische
ongelijkheid (Friedberg, 2001). Concreet zou dit betekenen dat immigratie leidt tot een
neerwaartse druk op inkomens uit arbeid, niet alleen bij de nieuwkomers, maar ook bij de
oorspronkelijke inwoners van het land.
Het empirisch materiaal over de validiteit van deze stelling is eerder gemengd (Longhi e.a.,
2005). Voor wat de situatie in de Verenigde Staten betreft, lijkt er inderdaad sprake van een
zeker negatief effect van immigratie op het inkomensniveau van de laagste onderwijsgroep.
Er bestaat echter heel wat discussie over de grootte van dit effect (Borjas, 1995, 1999). Voor
wat de Europese context betreft, ontbreken daarentegen duidelijke conclusies. We kunnen
er van uitgaan dat de resultaten van de Verenigde Staten niet zomaar geldig zijn voor de
Europese context: terwijl de loonvorming in de Amerikaanse context sterk onderhevig is
aan de wetten van vraag en aanbod, is dat in de Europese verzorgingsstaat in veel mindere
mate het geval. Bovendien is er ook een sterk verschil in de aard van de migratiestromen in
Europa en de Verenigde Staten.
In deze bijdrage zullen we nagaan welke rol immigratie en diversiteit spelen bij de totstandkoming
van inkomensongelijkheid en werkloosheid in Vlaanderen. Meer specifiek
* Departement Politieke Wetenschappen, Katholieke Universiteit Leuven. E-mail: tuba.bircan@soc.kuleuven.be.
** Institut de Recherches Économiques et Sociales (IRES), Université Catholique de Louvain.
363 Fo c u s - In ko m e n