schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

trole. Dat is bijvoorbeeld voor ongewenste seksuele intimiteiten of pesten op het werk een
mogelijk probleem. De literatuur gaat er terecht van uit dat dit voornamelijk inwonende
huishoudelijke helpers bijzonder kwetsbaar maakt (Ramirez-Machado, 2003). Hen wordt
immers niet alleen de bescherming en de openbaarheid van de publieke ruimte ontzegd
tijdens het werk, maar even vaak ook erbuiten.
Ten tweede wijzen tal van detailstudies uit dat de markt van huishoudelijke helpers een
markt is met een hoge prevalentie van informeel werk. Informele werkers die in deze
vorm van tewerkstelling terechtkomen omwille van hun gebrek aan toegang tot formele
markten, worden doorgaans gedwongen tot laagbetaald en precair werk met een verhoogd
risico op lage kwaliteit (Rinehart, 2004; Trejos Solorzano & Del Cid, 2003). Er
bestaan indicaties dat het enorme succes van het stelsel van de dienstencheques – een
door de overheid opgezet en betoelaagd systeem van volwaardige maar gesubsidieerde
banen in huishoudelijke hulp en enkele andere diensten – het aandeel zwartwerkers heeft
doen afnemen (Peeters e.a., 2008). Er is echter geen enkele reden om aan te nemen dat de
informele tewerkstelling van poetshulp en andere huishoudelijke helpers is verdwenen.
Uit het onderzoek dat hier wordt gepresenteerd, en dat gebaseerd is op een rechtstreekse
bevraging van een staal van Vlaamse huishoudens in de eerste maanden van 2007 en
2008, kan geschat worden dat het aandeel informele huishoudelijke helpers schommelt
rond een derde van de markt (34,3%). De reden waarom informaliteit als een vorm van
uitsluiting beschouwd kan worden, vindt in de eerste plaats zijn redenen in het feit dat
de sociale bescherming van informele huishoudelijke helpers per definitie zwak is. Ze
kunnen immers niet terugvallen op de sociale en arbeidswetgeving, die een relatief sterk
geheel van beschermende maatregelen vormen voor werkenden. Bovendien valt het geheel
van inkomensbeschermende en inkomensvervangende maatregelen zoals ziekte‐ en
werkloosheidsverzekering weg. Zonder enige twijfel zijn informele huishoudelijke helpers
op deze dimensie uitgesloten van kwaliteitsvol werk.
Tot slot bestaat een betekenisvol deel van de huishoudelijke helpers uit migranten zonder
verblijfvergunning. Meestal gaat het om Oost-Europese migranten, en in het bijzonder
om Polen (Grzymala-Kazlowska, 2005). Een terugkerend thema in het sociaalwetenschappelijk
onderzoek naar irreguliere migratie is dat een belangrijke aantrekkingsfactor
ontstaat door de vraag naar goedkope arbeid (bijvoorbeeld Morris, 1994).
Samenvattend: het is een interessante vraag om na te gaan of betaalde huishoudelijke
helpers door de aard van hun werk en door de aanwezigheid van informele arbeidsrelaties
en irreguliere migranten lijden onder laagkwalitatief werk. Zoals hierboven geargumenteerd,
kan deze vraag enkel met ja beantwoord worden als het op de dimensie sociale
bescherming aankomt. Het centrale probleem is immers dat informele werkers op geen
enkele wijze aanspraak kunnen maken op rechten voortvloeiend uit hun baan, zoals publieke
gezondheidszorg, werkloosheidsuitkeringen of een bescherming vanwege de overheid
in de afdwinging van rechten.
De vraag is of de lage kwaliteit van de arbeid ook kan veralgemeend worden naar andere
dimensies van kwaliteit van het werk. In een recent onderzoek hebben Adriaenssens &
Hendrickx (2009) gecontroleerd of de informaliteit en het verblijfsstatuut van betaalde
huishoudelijke werkers een negatieve impact hebben op arbeidsinhoudelijke kwaliteitsaspecten
van hun baan. ‘Kwaliteit van het werk’ kent evenwel nog andere aspecten, waarop
informele werkers zoals gezegd zwakker kunnen scoren. Het doel van het onderzoek
was dus om de hypothese te toetsen dat huishoudelijke helpers, en meer nog informele
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 348