schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

dat in het model een aantal relevante onafhankelijke variabelen ontbreken.
4.2.3. Algemeen
Algemeen genomen worden de vooropgestelde hypotheses bevestigd. Jongeren en werklozen
ervaren duidelijk de hoogste graad van gecontroleerde motivatie. Net deze 2 groepen
moeten voortdurend knokken om hun plaatsje op de arbeidsmarkt te bemachtigen of
te bewaren. Met betrekking tot autonome motivatie zijn de resultaten minder eenduidig.
De verklarende kracht van het model is aan de zwakke kant. Toch wordt aan autonome
motivatie binnen de sociale psychologie veel belang gehecht omdat deze het leerproces
zou versterken. Aanvullend onderzoek naar de autonome motivatie binnen de volwasseneneducatie
lijkt ons dus aangewezen.
Uitleiding
Levenslang leren is de laatste jaren sterker in de schijnwerpers komen te staan. De Europese
top van Lissabon en het Pact van Vilvoorde hebben ambitieuze doelstellingen
naar voren geschoven die, ondanks een heleboel inspanningen zoals het nieuwe decreet
volwassenenonderwijs en incentives zoals de opleidingscheques, nog niet volledig gerealiseerd
zullen zijn tegen 2010. Onze analyse van de profielen en motivaties van een 1000-tal
cursisten in het Vlaamse volwassenenonderwijs wil bijdragen tot een beter begrip van
wat mensen beweegt respectievelijk afremt in het leren.
De profielbeschrijving in deze bijdrage leunt nauw aan bij de reeds bestaande onderzoeksliteratuur
met betrekking tot dit thema. De Vlaamse volwassen cursist uit de Vlaamse
LLL2010-survey is voornamelijk vrouwelijk, hoger opgeleid en velen hebben een modaal
betalende baan. Niet-Belgen zijn ondervertegenwoordigd, en de deelnemer is naast educatief
ook cultureel, maar vooral sociaal actief. Kansengroepen zoals langdurig werklozen,
laaggeschoolden en allochtonen zijn relatief weinig aanwezig.
Onze studie van de relaties tussen motivaties en profielkenmerken bevestigt nogmaals de
minder gunstige positie van deze kansengroepen. Werklozen ervaren relatief veel gecontroleerde
motivatie, bij hoger opgeleiden is dit totaal niet aan de orde. Toch blijft de vraag
of een verplichte deelname of een deelname onder druk een negatieve connotatie moet
oproepen. Gecontroleerde motivatie staat in de literatuur vaak synoniem voor een verhoogd
risico op ongekwalificeerde uitstroom, minder diepgaand leren en minder leerplezier.
En voorgaand onderzoek heeft meermaals de negatieve effecten van gecontroleerde
motivatie aangetoond (Vansteenkiste e.a., 2005). Het is echter niet uitgesloten dat een
gedwongen participatie bij aanvang voor een beduidende groep een eerste stap naar meer
autonoom gecontroleerd leren kan zijn. De motivatieleer sluit niet uit dat gecontroleerde
motivatie na een tijdje omgezet kan worden in autonome motivatie, iets wat het leerproces
an sich aanzienlijk kan bevorderen.
Een belangrijke nuance is dat onderzoek naar profielen en motieven van deelnemers aan
educatieve activiteiten een eenzijdige nadruk legt op de verantwoordelijkheid van het
individu. Wanneer we de literatuur omtrent de rol van de onderwijsinstellingen in het stimuleren
van de participatie zouden doornemen, dan merken we direct op dat het vergaren
van informatie over het bestaande opleidingsaanbod een belangrijke stap is in de beslissing
naar een mogelijke participatie. Vaak gaan we er ten onrechte van uit dat de vraag
naar - en het aanbod van educatieve activiteiten naadloos op elkaar aansluiten. Vanuit
het schooleffectiviteitsonderzoek weten we dat school- en klaskenmerken de motivaties
en prestaties van leerlingen wel degelijk kunnen beïnvloeden en dat deze impact niet on-
331 Fo c u s - On d e r w i j s