schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Onderwijs voor volwassenen: wie neemt deel en waarom
Ellen Boeren* & Ides Nicaise**
Inleiding
Levenslang leren vormt binnen het hedendaagse onderwijsdebat een belangrijk thema.
De Europese top in Lissabon besliste in maart 2000 dat Europa tegen 2010 geëvolueerd
moet zijn tot de meest competitieve en kennisgebaseerde economie ter wereld (Europese
Commissie, 2001). Levenslang leren wordt in dit streven vooropgesteld als één van de hefbomen
om dit proces te bewerkstelligen. Samen met deze afspraken werd een doelstelling
van 12,5% deelnemers aan levenslang leren vastgelegd, te behalen tegen 2010 (Europese
Commissie, 2000). Ook Vlaanderen erkent levenslang leren als een ideaal middel om burgers
de kans te geven zich verder te ontplooien op economisch, sociaal en cultureel vlak
met het oog op het verhogen van de employability en de sociale cohesie. Vlaamse beleidsmakers
zetten deze Europese afspraken om in regionale doelstellingen in het actieplan
‘Een leven lang leren in goede banen’, ‘het Pact van Vilvoorde’, het ‘Strategisch plan geletterdheid’
en het ‘Pact Vlaanderen 2020’ (Vlaamse Regering, 2000, 2001, 2005, 2009).
In deze bijdrage zoomen we in op de formele volwasseneneducatie, en meer bepaald 4
typen voorzieningen daarbinnen: de Centra voor Volwassenenonderwijs, het Deeltijds
Kunstonderwijs, hogescholen en universiteiten. Op basis van een survey bij cursisten
bestuderen we eerst hun profielen, en vervolgens hun motieven. De profielbeschrijving
verschaft inzicht in de groepssamenstelling van deze cursussen. Uit voorgaand onderzoek
en empirisch materiaal stellen we keer op keer vast dat bepaalde sociale groepen
ondervertegenwoordigd zijn. Motivatie is een belangrijk concept omdat het een wetenschappelijk
aangetoond effect heeft op het participatiegedrag van cursisten en op het al
dan niet succesvol doorlopen van een opleiding. In een eerste sectie beschrijven we de 4
opgenomen typen van educatieve aanbieders, gevolgd door een literatuuroverzicht met
betrekking tot profielen en motieven in sectie 2. In een derde sectie formuleren we de
onderzoeksvragen die we binnen deze bijdrage willen beantwoorden. Elke onderzoeksvraag
wordt vergezeld door een reeks van hypothesen. Deze sectie beschrijft verder de
methodologische aspecten en de dataverzameling en bevat een formulering van de afhankelijke
en onafhankelijke variabelen. De vierde sectie geeft eerst een beschrijvend
profieloverzicht van cursisten binnen de 4 geselecteerde educatieve aanbieders en analyseert
vervolgens welke profielkenmerken samengaan met bepaalde onderscheiden typen
van motivatie. In de bespreking van deze resultaten koppelen we steeds terug naar literatuur
en hypothesen.
1. Formele volwasseneneducatie: een begripsafbakening
De term levenslang leren is eerder vaag en leidt tot verschillende interpretaties (English,
2005). Enerzijds kan hij duiden op alle leeractiviteiten die gedurende het ganse leven worden
ondernomen, van in de wieg tot in het graf, maar anderzijds staat levenslang leren
vaak synoniem voor volwasseneneducatie waarbij gedoeld wordt op extra leeractiviteiten
* Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA), Katholieke Universiteit Leuven (K.U.Leuven). E-mail: ellen.boeren@hiva.kuleuven.be.
** Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA) en Departement Pedagogische Wetenschappen, K.U.Leuven.
315 Fo c u s - On d e r w i j s