schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Mobiel Vlaanderen
Kobe Boussauw*, Enid Zwerts* & Frank Witlox**
Inleiding
In de loop van de laatste decennia heeft het begrip ‘mobiliteit’ zich opgewerkt tot een
concept dat niet enkel de economische en technische componenten van verplaatsingen en
verkeer dekt, maar evenzeer de sociale en milieuaspecten.
Met name het sociale luik van dit vernieuwde maatschappelijke debat heeft haar stempel
gedrukt op tal van nieuwe dynamieken en daaruit volgende beleidsvoornemens. Een belangrijk
basisidee is dat eenieder recht heeft op mobiliteit, waarmee de vrijheid om zich
te verplaatsen op hetzelfde niveau getild wordt als het recht op voedsel, kleding, huisvesting,
gezondheidszorg, vrije meningsuiting, onderwijs, ... (LIN, 2001).
De mogelijkheid om zich te verplaatsen is een basisvoorwaarde geworden om op een
volwaardige manier deel te nemen aan economische en sociale activiteiten. Recht op
mobiliteit houdt in dat het zich vlot verplaatsen niet langer een voorrecht is van de autobestuurder,
die op zichzelf al deel uitmaakt van een bijzondere sociale groep. Er kan
namelijk nog steeds een duidelijk verband vastgesteld worden tussen de mate van bewegingsvrijheid
die een individu ervaart, en de sociale groep waartoe het beschouwde individu
behoort. Leeftijdsklasse, inkomenscategorie, geslacht en afkomst zijn slechts enkele
relevante indicatoren hiervoor. Binnen dit discours is mobiliteit een thema geworden dat
gevat wordt binnen de tendens tot herverdeling van de welvaart.
In deze bijdrage proberen we deze verschillende aspecten van mobiliteit te bekijken specifiek
voor de Vlaming. Vertrekpunt daarbij is de combinatie van een aantal basisgegevens
en -statistieken over elk onderdeel, aangevuld met bijkomende, meer gedetailleerde
informatie. In eerste instantie nemen we het verplaatsingsgedrag onder de loep, wat een
antwoord moet bieden op de vraag hoe de Vlaming zich verplaatst. We schetsen hierbij
kort de geschiedenis en kijken naar het huidige verplaatsingsgedrag van de Vlaming,
inclusief de verschillen in dat verplaatsingsgedrag naargelang persoonskenmerken en
ruimtelijke context. Een item over snelheid sluit dit onderdeel af.
Vervolgens focussen we op de toegankelijkheid en de bereikbaarheid als voorwaarde
voor dit verplaatsingsgedrag. Toegang tot individuele of collectieve vervoermiddelen is
noodzakelijk voor wie deel wil uitmaken van het vervoersysteem. Maar deze toegang is
niet gelijk verdeeld over alle Vlamingen. Daarnaast bekijken we ook de kwaliteit van een
aantal voorzieningen in de openbare ruimte omdat gebreken hier vaak de toegang tot of
het gebruik van individuele of collectieve vervoermiddelen in de weg staan.
Tot slot is er ook aandacht voor de negatieve effecten van mobiliteit. Hinder door verkeer
brengt de leefbaarheid en de volksgezondheid van de Vlaming in het gedrang. Bovendien
veroorzaakt verkeersonveiligheid dagelijks veel menselijk leed.
* Vakgroep Geografie, Universiteit Gent.
** Promotor van de bijdrage, Vakgroep Geografie, Universiteit Gent. E-mail: frank.witlox@ugent.be.
279 Al ge m e e n - Mo b i l i t e i t