schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

4.3. Besluit
In de zoektocht naar verklaringen voor de opmars van het verenigingsleven kwamen we
tot een aantal belangrijke vaststellingen.
De verwachting dat de verenigingen een veroudering doormaken van hun ledenkorps,
kan enkel worden bevestigd voor de sport- en vrijetijdsverenigingen en dan nog met een
heel belangrijke nuance. De stelling van de veroudering heeft een dramatische connotatie
omdat men ze interpreteert als een gevolg van ontgroening, van het afhaken van de
jongere leeftijdscohorten. Dat is echter geenszins het geval. De vastgestelde veroudering
is niet het gevolg van het afhaken van de jongere leeftijdsgroepen, maar van een toegenomen
participatie van de oudere leeftijdsgroepen. Deze laatste doet zich vooral voor
in de sportverenigingen. Bekeken vanuit het standpunt van de volksgezondheid en de
levenskwaliteit is dit waarschijnlijk een van de meest hoopgevende vaststellingen van
deze bijdrage.
De al heel dikwijls gemaakte vaststelling dat het onderwijspeil een belangrijke rol speelt
in de maatschappelijke participatie wordt hier nogmaals bevestigd. Hoger geschoolden
participeren veel meer dan laaggeschoolden. Er is echter meer. We stellen vast dat over
de tijd de kloof tussen de hoog- en laaggeschoolden niet is afgenomen, maar toegenomen.
Het zijn de hooggeschoolden die meer zijn gaan participeren en aldus de participatiekloof
hebben verbreed. Die vaststelling bevestigt de stelling van de symbolische samenleving
dat de invloed van het onderwijs en van andere socialiserende en beïnvloedende instellingen
groter wordt in de verdeling van allerhande levenskansen, houdingen en praktijken
(Elchardus & Glorieux, 2002). Die vaststelling geldt ook voor sportverenigingen. Het
engagement van de hogeropgeleiden in sportverenigingen is over de tijd toegenomen,
terwijl de lageropgeleiden achterblijven. Door deze dynamiek is het democratische bereik
van het verenigingsleven minder groot geworden en in die vaststelling tekent zich ook het
toegenomen risico op sociale isolatie van de laaggeschoolden af.
Vrouwen participeren minder aan het verenigingsleven dan mannen, maar het verschil
kan volkomen op rekening van hun lagere participatie aan sportverenigingen worden geschreven.
Over de tijd werd de genderkloof echter niet gedicht, integendeel. Ze werd zelfs
iets groter. Vrouwen zijn weliswaar meer gaan sporten en zijn in grotere mate dan voorheen
lid van sportverenigingen. De sportverenigingen hebben de vrouwen als doelgroep
dan wel ontdekt, de inhaalbeweging van de vrouwen wordt echter gecompenseerd door
een stijgende participatie van mannen in de andere soorten verenigingen. De participatie
van de mannen aan sportverenigingen en aan haast alle andere soorten verenigingen is
nog sterker toegenomen dan die van de vrouwen, waardoor het genderverschil in participatie
nog werd aangedikt.
Bij de populaire stelling dat het verenigingsleven onder een toenemende tijdsdruk lijdt,
moeten we heel wat vraagtekens en nuances plaatsen. We konden tijdsdruk weliswaar
enkel heel onrechtstreeks meten, maar een aantal vaststellingen spreken de these van
tijdsdruk en tijdsverdringing tegen. Ten eerste participeren de werkenden meer dan de
niet-werkenden. Enkel in de vrijetijdsverenigingen, die zich expliciet richten op een specifiek
doelpubliek, participeren huisvrouwen en gepensioneerden meer dan de werkenden.
Een duidelijke doelgroepgerichte werking blijkt zijn effect dus niet te missen. Ten tweede
participeren frequente internetgebruikers vaker dan de mensen die weinig gebruik maken
van het internet. Ten derde stellen we vast dat het hebben van kinderen - wat toch
een grote tijdsinvestering vereist - geen invloed heeft op de participatieniveaus van de
respondenten. Wel wijzen de analyses uit dat ouders lid zijn van andere verenigingen dan
271 Al ge m e e n - So c i a l e p a rt i c i p a t i e