schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

In tegenstelling tot de hypothese van de vermenigvuldiging van de tijd, gaat de ‘displacement’-hypothese
er van uit dat de tijd die besteed wordt aan één activiteit niet gestoken
kan worden in een andere activiteit.
Een evidente toepassing hiervan is de invloed van televisie, en recenter van het ICTgebruik,
op participatie (de zogenaamde ‘videomalaisestelling’): hoe meer tijd mensen
besteden voor de buis, hoe minder tijd er overblijft voor maatschappelijk engagement
(Wellman e.a., 2001; Moy e.a., 1999; Norris, 1996, 2000; Kraut e.a., 2002; Ladd, 1999;
Shah e.a., 2001). Om na te gaan in hoeverre het televisiekijkgedrag een invloed heeft op
de participatie-indicatoren, hebben we ook het aantal uren dat wordt besteed aan televisiekijken
als onafhankelijke variabele in de analyse mee opgenomen. Daarbij werken
we met een driedeling. Het gaat respectievelijk om de groep die gemiddeld minder dan
1 uur 40 min per dag kijken, een groep die tussen 1 uur 40 min en 3 uur per dag kijkt, en
ten slotte een groep ‘zware’ kijkers die per dag gemiddeld meer dan 3 uur voor de buis
zit. In elke groep zit ongeveer een derde van het totale aantal respondenten. We gaan
er van uit dat het aantal uren dat men voor televisie doorbrengt, niet kan investeren in
maatschappelijk engagement. We verwachten dan ook dat zware televisiekijkers minder
participeren dan mensen die minder tijd doorbrengen voor televisie.
Als we de resultaten globaal bekijken en voor alle verenigingen samen, valt allereerst
op dat een aantal frequent gemaakte vaststellingen nogmaals worden bevestigd: hoger
opgeleiden participeren meer, vrouwen minder, kerngelovigen meer, werkenden meer en
tv-kijken drukt enigszins de participatie. Zowel de stelling van de vermenigvuldiging als
van de verdringing van de tijd krijgt steun, maar de steun voor de eerste is groter dan
voor de tweede. Er is geen samenhang met de leeftijd of het aantal kinderen.
Opvallend is ook wel dat na controle voor al die mogelijke verklaringen van een verschuiving
in de participatie er nog een significant periode-effect overblijft. De participatie na
2000 is hoger dan daarvoor.
In de volgende delen toetsen we de verschillende hypothesen met betrekking tot de evolutie
van participatie op een meer genuanceerde manier. We beginnen met de verouderingshypothese,
vervolgens toetsen we het effect van de toename van het onderwijsniveau, de
vervrouwelijkingshypothese, de toenemende tijdsdruk, de invloed van het proces van
gezinsverdunning, het effect van de afname van de religieuze betrokkenheid en de videomalaisestelling.
Om deze analyse zo overzichtelijk en toegankelijk mogelijk te maken
onderzoeken we telkens of een specifiek kenmerk een invloed heeft op de participatie
aan verschillende soorten verenigingen (via logistische regressie). We gaan ook na of de
invloed van dit kenmerk gewijzigd is over de tijd (via anova). 10 Als een kenmerk over alle
datapunten tezamen geen invloed heeft, betekent dit immers niet noodzakelijk dat er
geen differentiële invloed zou zijn over de tijd. Het is best mogelijk dat de participatie van
mensen met dit kenmerk veranderd is over de jaren.
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 260