schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

de vraag stellen of de bloei van het verenigingsleven (ten dele) te verklaren is door een stijgende
deelname van vrouwen aan het publieke leven in het algemeen en het verenigingsleven
in het bijzonder. Is er sprake van een vervrouwelijking van het ledenkorps of zijn
ook mannen meer gaan participeren aan (bepaalde) soorten verenigingen. Nederlandse
tijdsbudgetonderzoekers (Knulst & Schoonderwoerd, 1983) stelden bovendien vast dat
buitenshuis werkende vrouwen, ondanks een groter gebrek aan tijd (in feite precies juist
daardoor), een actievere en meer gevarieerde vrijetijdsbesteding hebben. Om de hypothese
van de vermenigvuldiging van de tijd te toetsen en hiermee ook de vervrouwelijking
van het ledenkorps van verenigingen, maken we gebruik van het beroepsstatuut van de
respondent. In de steekproef onderscheiden we de werkenden (58%), de gepensioneerden
(19%), de huisvrouwen (9%), de zieken, arbeidsongeschikten en werkonbekwamen (3%),
de werklozen (5%) en de studenten of zij die op zoek zijn naar hun eerste job (6%). We verwachten
een vervrouwelijking daar over de tijd (voor en na 2000) het aantal vrouwen dat
werkt is toegenomen van 46% in de periode 1996-1999 tot 53% in de periode 2000-2007,
terwijl het aandeel huisvrouwen is gedaald van 22% tot 15%.
Ook stelt Putnam (2000) dat een proces van gezinsverdunning mee verantwoordelijk is
voor de vermeende daling van de participatieniveaus in de VS. Volgens deze visie zouden
gehuwde gezinnen met kinderen het sterkst in het gemeenschapsleven participeren
(Durkheim, 1967 [1897]). Ook in Vlaanderen worden de huishoudens kleiner en neemt het
aantal alleenstaanden toe. Terhell (2004) stelde vast dat mensen die gescheiden zijn en
alleenstaand minder vaak en minder diverse sociale contacten hebben dan hertrouwde
personen. Bij de operationalisering is het van belang niet alleen rekening te houden met
de strikt juridische toestand, maar veeleer met de feitelijke gezinssituatie. Voor de gekoppelde
data (SCV-surveys en TOR-survey) hebben we enkel gemeenschappelijke informatie
over het al dan niet hebben van kinderen. 7 op 10 respondenten (71%) heeft kinderen,
29% heeft (nog) geen kinderen. Dit blijkt echter een goede proxy te zijn voor de feitelijke
gezinssituatie en het toetsen van de these van gezinsverdunning. Het merendeel van de
respondenten met kinderen (78%) woont immers samen met een partner. Slechts 7% is
niet-samenwonend maar heeft wel een vaste partner en 16% woont niet samen en heeft
ook geen vaste partner. Naar burgerlijke staat zien we dat het voornamelijk de gehuwden
zijn die kinderen hebben. Meer dan twee derde (67%) van de mensen met kinderen zijn
gehuwd, 13% is gehuwd geweest en nu gescheiden, 10% is ongehuwd en 10% is weduw(e)
(naar).
De afname van religieuze betrokkenheid zou eveneens leiden tot een daling van het participatieniveau
over de jaren. Dit is omdat leden van een kerkgenootschap vaker zouden
participeren in het verenigingsleven in het algemeen, en het vrijwilligerswerk in het bijzonder
(de Hart & Dekker, 1999; Bekkers & de Graaf, 2002). De mispraktijk in ons land is
al sinds de jaren ’50 voortdurend gedaald. Het verlies van aanhang van de katholieke kerk
wordt niet gecompenseerd door een gelijke opgang van de vrijzinnigheid of van andere
godsdiensten. Als we dan zien dat vooral de kerkse gelovigen bijzonder sterk geëngageerd
zijn in het verenigingsleven, dan zou de marginalisering van het levensbeschouwelijke
binnen onze samenleving in principe gepaard moeten gaan met een daling van de participatiebereidheid
van de bevolking. In de gebruikte databanken werd hierover een dubbele
vraag opgenomen. Niet alleen werd gevraagd naar de religieuze zelfidentificatie, bovendien
werd ook nog eens gevraagd naar de intensiteit van de religieuze praktijk. Meerdere
onderzoeken tonen aan dat het vooral de kerkse katholieken zijn die het meest actief zijn
in het verenigingsleven en het vrijwilligerswerk. We maakten daarom een gecombineerde
variabele aan die zowel naar de zelfidentificatie als naar de mate van kerksheid peilt.
259 Al ge m e e n - So c i a l e p a rt i c i p a t i e