schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Putnam (2000) stelt dat er zich een proces van generationele vervanging heeft voorgedaan
waardoor er een generatie komt die zich niet meer inzet voor anderen (Scheepers & Janssen,
2001; Hooghe & Quintelier, 2007). Putnam veronderstelt met andere woorden een
cohorte-effect waarbij het gedragspatroon van de jongere generaties ook in de toekomst
zal blijven afwijken van het gedragspatroon van de huidige, oudere generaties. Het is
natuurlijk ook mogelijk dat het niet om een cohorte-effect gaat, maar om een leeftijdseffect
waarbij de jongere generaties geleidelijk het patroon van de oudere generaties zullen
overnemen naarmate ze zelf ouder worden. We onderzoeken het verband tussen leeftijd
en participatie door in de analyses de leeftijd van de respondent op te nemen.
De groei van de gemiddelde scholingsgraad van de Belgische bevolking in de afgelopen
decennia zou een toename van de participatie kunnen verklaren. Rekening houdend met
de stelselmatig hogere participatiecijfers van de hogergeschoolden, zou dit normaliter
moeten gepaard gaan met een stijging van de globale participatiecijfers (Elchardus e.a.,
2001; Elchardus & Glorieux, 2002; Verba e.a., 1995; Gesthuizen e.a., 2008; Bourdieu,
1985). Vandaar dat we ook het onderwijsniveau van de respondenten als determinant
van het participatiegedrag hebben opgenomen. Voor deze analyse hebben we gebruik
gemaakt van een driedeling, met respectievelijk lageropgeleiden (alles tot en met lager
secundair onderwijs, 42%), middelhoog opgeleiden (hoger secundair onderwijs, 32%) en
hoger opgeleiden (hogescholen en universitair onderwijs, 26%).
Over de relatie tussen participatie en tijdsbesteding bestaan verschillende en tegenstrijdige
verwachtingen. Enerzijds zijn er een aantal verklaringen die kunnen worden omschreven
als de stelling van ‘de vermenigvuldiging van de tijd’, in de Engelstalige literatuur ook
wel ‘spill-over’-hypothese genoemd (Mutz e.a., 1993; Wilson & Musick, 1997). Anderzijds
is er de zogeheten ‘displacement’-hypothese of de stelling van de ‘verdringing van de tijd’.
Bondig geformuleerd stelt de these van de vermenigvuldiging van de tijd dat een engagement
mobiliseert en activeert, het leidt tot een betere beheersing van de tijd zodat één
engagement een ander engagement niet uitsluit maar daarentegen meer waarschijnlijk
maakt. Die stelling roept het beeld op van een bevolking verdeeld in actieven en niet actieven
en legt beleidsmatig de nadruk op het bevorderen van het eerste engagement. De
stelling van de verdringing van de tijd stelt daarentegen dat hoe meer tijd men besteedt
aan een bepaalde activiteit, hoe minder tijd men kan besteden aan andere activiteiten.
Vermenigvuldiging van de tijd zou er toe leiden dat mensen met kinderen sterker betrokken
zijn bij het verenigingsleven dan mensen zonder kinderen. Kerkse katholieken,
die al tijd investeren in de cultus, zouden meer participeren dan de levensbeschouwelijk
onverschilligen. De werkenden zouden, volgens die stelling, actiever moeten zijn in het
verenigingsleven dan de niet-werkenden. In tijdsbudgetonderzoek wordt steeds opnieuw
vastgesteld dat in gezinnen waar de vrouw huisvrouw is, veel meer tijd aan huishoudelijk
werk wordt besteed dan in gezinnen waar de vrouw voltijds werkt (Elchardus, 1996;
Knulst & Schoonderwoerd, 1983; Verba e.a., 1995). Ook hier weer geldt dat huisvrouwen
waarschijnlijk meer huishoudelijke taken verrichten dan voltijds werkende vrouwen en
daarbij misschien ook wel strengere, meer tijdrovende normen hanteren, maar het uitdijen
van activiteiten dat we waarnemen bij de werklozen, zal waarschijnlijk eveneens
een deel van het grote geobserveerde verschil verklaren. Als we rekening houden met het
mechanisme van de vermenigvuldiging van de tijd, kan de drukke leeftijdshypothese in
een aantal deelhypothesen worden gespecificeerd.
De laatste jaren is de arbeidsdeelname van vrouwen sterk toegenomen. We kunnen ons
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 258